Dissertatio examinatura graviores in philosophia morali recentiorum Epicureorum errores, cujus partem II. venia ampliss. facult. philos. præside Mag. Dan. Boëthio ... publice ventilandam sistit Johannes Abr. Johansson, Vestmannus. In audit. Gust. maj. d.

•

DISSERTATIO EXAMINA'/'JRA

craviores in

philosophia

morali

RECENTIORUM _{EPICUREORUM ERRORES}

CUJUS PAR

yenia _{Amplift. Facult.}

Pbilof.

Prsefi de

Mab.

_DAN.

_BOÉTHIO

Moral, et _{Polit. Prof. Reg. et Ord.}

PUBLICE _{VENTILANDAM SISTIT}

Johannes

Ahr.

_Johansfon,

VESTMANNUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XXI. DEC. _MDDCLXXXV. H. A. M. S.

GRAVIORES in PHILOSOPHIA

MORALI .

RECENTIORUM EPICUREORUM

ERRORES.

Obfervationibus

ralem, fub moderamine Praefidis

£uis

doftrinam Epicureorum

mei, perftrin-

mu¬

gere ccepit Clar. D:nusMag. C. J. Rehn Stockholm•, fed _{opus vix inchoatum aliis perfequendum trader©} coaftus fuit. Nos _{propofiti gravitatem & utilitatcm}

adprobantes, Specimen qualecunque in Philofophicis Scientiis _{progreffuum edituri, in eodem campo} no-ftras _{periclitari vires conftituimus, quo noftra}

quo-que fymbola auftum crefcat opus, illis haud inutile, qui verae fapientiae Studiofi diftinftam & a

fophifti-cis

_{argumentationibus liberatam}

_{veritatum, ad vitam} beate _{jucundeque tranfigendam profuturarum,} cogni-tionem _{adquirere & tueri fatagunt.}

§■

Mota & _{agitata femper}

_fuit

_{inter Epicureos &}

corum Adverfarios _{quseftio: an a proprii commodi}

itudio omnes hominum aftiones, _{omnifque de bono}

maloque perfvafio rette derivantur, vel an aliunde originem ducere poflunt? Mirum forfan videri

po-teft, hane litem, _{in utramque partem toties}

difpu-tatam, _{quorundam judicio adhuc dubiam, nec facile}

dirimendam videri. Sed _{qui difficultates ex}

*4 Graviores in Philofopbia Movali

fe&ione _{fignorum quibus fenfa animi}

exprimimusv

derivandas asdimare noverit _{, & animadvertit,}

nos

faepenumero verbis carere, quibus in idcis _paulo

magis compofitis

didinguendis

uti po(Tumus, ut

ple-nus & idem eorundem _{fenfus loquentium}

&

audi-entium fubeat _{animum, fententiarum hac}

quoque in

re diverfitatem facile

_explicabit;

pra?cipue cum rara

fit ea animi _{fagacitas eaque in examinandis ideis} pe-ritia & verae _{philofophias habitus, ut determinatum}

fixumque in quolibet cafu fendim vocibus _fubjicere

homines _{queant. Interea quaedionem maximi ede}

momenti _{arbitramur, non tantum ad vinculum ve¬} ritatum moralium a natura _{ipfa formatum}

invenien-dum, verum etiam ad _{perfvafionem illäm firman?}

dam, qua in agendo ad virtutis culturam ducimur.

Non omnia ab _{Epicureis hac in retradita, utut}

fun-damento dedituta , rejicienda efie _{putamus; nec}

omnia; ut erroris vabua & innocua fine _difcrimine adprobanda. Negandum quidem non ed, ens

fen-fu boni _{malique preditum alia adpetere}

non

pos-fe, quam quae fibi conducunt*, & omni vitas

experi-entias _{expertem eum eile oportet, qni}

non videt,, fe

non alia tuto ab hominibus fibi _{polliceri pofie offi«} cia, quam ad quac praedanda proprio felicitatis

dudi-um _{allicit; quando autem eo procedere fe}

pofie quis credit, ut hinc concludat, omnes , qui aliorum

caufla fe _{quid prasdaffe dicunt, callidos elfe non}

pro-bos, & alios vel decipere velie, vel fe _ipfos

du-dum

_fefeliffe;

_{atque omne virtutis ftudium in nuda}

transmutatione aaminiculorum cum fine _{pofitum effe,}

contendat, & noxiam & falfam _{profiteri do&rinam}

C£TL-Recentiorum _{Epicureorum Errores.}

cenfendus ed:. Dolendum _{vero, quod illi, qui}

li-centiods hiice _{conclufionibus obviam ire & easdem} refellere -conati _{funt, raro veritatem e}

genunio fontc hauftam _{propofuerint, fed dubias & ab}

experientia,

fida ii la _{Scientiarum duce, haud conflrmandae theorias} laqueis plerumque irreciti veritatem in claram

pro-ducere lucem non _valuerint,

quo bonae, quam

de-fendere _{voluerunt, cauflas argumentationibus fuis haud}

raro obfuerint. _{Nos eorum}

perterriti veftigiis, pro modido _{ingenii noftri aliud, quo ad}

metam reftius pervenire iperamus, tentabimus iter.

§. 6.

Irrefragabile

ille confenfum

_denegaret

experi-entiae, & d vel _{maxime corrupto animi ftudio} labo-raret, tarnen internas confcientiae teftimonio

contra-diceret, _{qui benevolentiam} omnem inter homines

fiflam _{efle, &} neminem mortalium aliorum caufla quid peregifle contenderet, nid expreflam, inde iibi redundaturi, commodi antea formaverit _{& in}

agen-do _{praefentem habuerit ideam, Infaufta ejusmodi &}

peftilenta perfvado frenum inordinatis relaxaret

af-feftibus & Societatis humanas minitaret _ruinam,

vir-tutem omnem e medio toilens, _{eo quod nihil}

ma-lum nihil damnandum _{profcriberet, nid illud, quod}

dne _{periculo & proprii commodi difpendio}

perpa-trare non _{podumus. Ut inter fe fociali qualicunque}

vinculo uniti vivunt _{homines, non tantum}

indivi-dualem fe&antur _{felicitatem, verum aliorum caufla} fe quoque natos efle fentiunt. Nulla adeo fera vel

if " ^ Graviores in _{Pbilofopbia Morali}

adeo barbara fuit _{gens, quas non (uos amavit, fuis} opitulata

eft civibus

& juftitiam inter (e coluit. Et quamvis

haud deriegandum

efle putemus, externis

ad individualem

_{cujusque felicitatem}

_augendam

ido-neis & a virtute diverfis opus _{efte incitamentis,}

ut

benevolentia & illi inaedificata virtus colatur & flo-reat, benevolas tarnen & (alutem _publicam

fpe&an-tes animi affeftiones _{propter externa haecce praemia}

{olum

_adprobari

_{& laudari nefas putaremus} conten-dere. _{Propter patriam & amicos homines interdum}

eos fufcepiffe labores, _{ut fui iplius omnino oblitos}

fuifte _{videantur, immo infortunia mortemque ipfam}

perpeftos

fuifte,

hiftoriae fide digniftima monumenta teftantur; unde concludere fas eft, eo faltem

perdu-ci _{pofte humanam naturam, ut benevolentia non}

fi-£be documenta edere _{poftit atque velit. Huic}

aften-fum facile dabit _{veritati, qui, nifi longo vitiorum} ha-bitu _{omnino corruptus , inferiores mentis fuas}

com-motiones & confilia _{examinaverit; fieri enim non}

poteft, quin confpeftu calamitatum, quibus alios op-preftos vidimus, ad commiferationem inviti _{quafi &}

nulla _{praevia ratiocinatione interdum commoti}

fueri-jmus, & _{quin gaudium propter aliorum felicitatem}

perfenferimus.

Deinde, quando (edatis affeffcibus, quibus

decepti jufti honeftique

limites transgrefti fui-mus, vitam noftram examine _{fubjicere volumus,}

nos aliorum caufla natos efle teftabitur _involuntaria illa conftliorum noftrorum _{improbatio, qua fcelefti}

dignos fe ipfos judicant hominum _{exfecratione,}

pce-naeque (celeribus debitae juftitiam _{agnofcunt. Haec} & multa _{älia, quae vel minima ad res humanas} ät¬

ten-Recetitiorum _{Epicureorum Errores.} tentio

_{fubminiftrat,}

_{documenta fi}

oppofueris crafllori

illi _Epicureifmo,

qui benevolentiam & calliditatem

confundere non _{erubefcit, facile bonorum omnium}

confenfu corruet do&rina _{experiencia; & internas}

cu-jusque confcientias contraria , & uno quafi _ore

fate-buntur _{omnes, benevolas animi affe&iones non}

fi-8:as, fed veras & in _{ipfa indole humana firmiffimis}

fuperftru&as efle fundamentis. $•

7-Haec, quae contra craffiorem illum monuimus Epicureismum, concedant nobis forfan _{perfpicaciores} hujus do&rina: patroni, fed, duce Helvetio, eam

tradere adnitentur _{propenfionum mentis humanas}

theoriam, ut tarnen virtutem _{voluptatum corporis}

miniilram efie _{oftendant, illiufque non fucatum}

ftu-dium _{per transmutationem mediorum cum fine,}

qua

interdum affe&iones animi _{decipiuntur, explicent,}

adeo

ut virtutis fidus cultor illius advolvi _{nequeat aris,}

nid _{pari affe&uum transformatione,}

qua avarus fuos

adorat _{thefauros, quando opes anxie corradit nullius}

parcus laboris _{nullarumque vigiliarium, illas} tarnen

in fuos convertere ufus metuit. _{Qui verae}

Philofo-phiae non bene peritus _{atque in idcarum difcrimine}

examinanda minus _{verfatus, theoriam illam captiofam,} qua ad has conclutiones _{perdu&i funt Epicurei,} per-legerit, facile in illorum caftra abiret, tanta enim

femel _{primo intuitu commendare fimplicitate, &}

tam arfto cum veritatibus indubiis _{nexu cohasrere vide¬}

tur, ut _quid contra eandem monendum fit, non

Gvaviores in _{Pbihfrphia Morali}

eile in mentem veniat. Ne vero _{incauti in errores}

incidamus, qui infeios nos ad _{aliquid de virtutis} pretio derogandum ducere podunt, videamus

neces-fe _{eft, quae ex vera indolis human# cognitione}

con¬

tra eosdem petere _{podumus remedia. Dum}

in

Phi-lofophica rerum _cognitione id _{praecique agendum} efie _{exiftmamus, ut nobis ipfis aliiique rationem} reddere _{podimus idearum, quibus}

occupatur mens

noftra, & h#c ratio nid afcendendo ad _prima ea-rundem initia _{patere nequeat}

, neceflum quoque

du-eimus, ut in morali hominis indole _{explananda &}

in rerum ad illam _{pertinentium nexu, latitudine} ufu-que perveftigandis _{ad ipfa affeclionum} animi

pri-mordia attendamus. Ut _{itaque idearum omnium}

primam originem in impreßionibus in fenfus faelis

latere, dudum extra dubium _{podcum efie}

exifiima-mus _{, {le quoque appetitus,}

_affeöufque

omnis

ulti-mam cauffam in _{fenfationibus immediate gratis &} ingratis uniee quaerendam elTe contendere non dubi-tamus. _{Primi,qui mentem movent, grati}

ingrative fenfus _{propriam folum fpe£tant confervationem, ve¬}

rum _{adpetitus inde oriundi formam}

pro rerum

cir-cumjacentium , qui in illos agunt, diverfa indole

no-bis etiam infciis nancifcuntur. Has inter res

hörni-nes, eorum a&iones & condlia, _{quibus nobis}

pluri-mum & obefle & _{prodede podunt, primum}

occu-pant locum, adeo ut adociatione cum _{primo boni}

malique

fenfu

procreatus dt mutuae inter homines dependentiae fenfus, antequam ratiociniorum calculis

bona, quae ab illorum benevolentia in nos redundare

podunt,

fubjicere

valeamus. Accedit habitus inter

Receiitiorum _{Epicureoram Errores,.}

-iß homines _{vivendi, eosque, quorum familiaritate}

utimur,

nobis _attribuendi,

quo aliorum mentis motuum

eo-rumque & ketiorum & triftiorum cafuuin _participes evadimus, & inde _{imaginationis vim eo modo}

cul-tam _{experimur, uc nihil humani}

a nobis- _alienum

effe _{perfentifcamus. Si haec, uc mihi faltem}

perfva-fum habeo , vera fit benevolarum animi affeftionum

genefis, quas _{illarum varietatem, majorem} mino-remque vim & in _{agendo efficaciam fola explicare} poteft, quantum a veritate diftet _Epicureorum.

do-örina. _{facile oftenditur».}

8.

Hifce _{prasmiffis, quasdam obfervationes}

, ad

ve-ritatis _{virtutifque cauffam}

defendendam, anfam

da-turas in medium _{proferre e re effe}

pucamus. ijo

Ho-minum in _{primo & immediato neceffitatum}

fenfu

efficacia, primas quidem procreavit inter homines>

relationes & mutuum illum

_dependentiae

_fenfum un-de _{jura & officia oriuntur}

, & quo impellente

agno-fcuntur atque farta

ceftaque

confervantur; verum ex.

hac _{origine non lequitur}

5 nihil aliud naturale &

im-mutabili vinculo humanas natura adnexum _{effe, quam}

primas illas phyficas neceffitates: forma &

modifica-tio, _{quam recipiunt 8z lubeunt a neceffitibus.orta}

de-fideria _{per rerum circumftantium in eadem}

efficacia, naturalis _{quoqtieeft; 8z fi res circumftantes effe&um}

hunc _{producentes, neceflariae & conftantes fuerint,,} hoc _{eft, a Supremo rerum Moderatore ita}

conftituti,,

ut humana _{induftria, tolli. nequeant,}

£0 Graviores in _{Pbilofopbia Morall}

effe&us non tantum _{naturalis, fed conflans &}

neces-farius eft. Cum _{itaque hominibus circumdati}

nafci-mur, corum cura foti _{crevimus, eorumque in}

nos

effe&um _{per totam vitam experimur,}

nec _uilam,

nifi fervata cum iisdem _{focietate, falutem}

expe&are & ne _{imaginando quidem}

fingere poflumus,

fequi-tur _{, eam defideriorum modificationem,}

qua eorum fa-lutem _{refpicimus & jura illoruin agnofcimus,}

seque

efie naturalem _{aeque conflantern & immutabilem ac}

proprise & individualis noflrae felicitatis ftudium.

Philofophi qui morales ideas ab immutabili ordine

univerfi formatas & in animis hominum _ingeneratas

efTe _{dixerunt, ad hane forfan refpexerunt immutabi¬} lem rerum _{circumflantium indolem}

, eamque _non

fi-ne fucceflu _{Epicureorum erroribus}

oppofuerunt.

2:0 _{Quas jam attulimus, anfam dabit eam}

removen-di confufionem , quse obfcuram & difficilem

reddi-dit folutionem _{quaeftionis: an virtus per fe vel an} propter utilitatem expetenda fit. Per fe expetendas

non tantum illas vocamus _{res, quae fenfui immediate}

gratse funt, verum etiam illas quae immutabili na¬

tura_{conftitutione ad generishumani confervationem &}

florem _{tendunt, quamvis per mediatam folum in}

fen-fu _{primitivo boni & mali efficaciam perfpiciuntur. Hxc}

fuit _{antiquorum Philofophorum fententia, quando}

pro virtute _{per (e expetenda pugnaverunt. Nec video,} quid pretii virtuti magis acceflit per recentiorum fi«

gmentum de fenfu dulcedinem virtutis immediate

per-cipiente, quam quod ex hac noftra explicatione

in-telligi poteft, quae, nifi omnia nos fallunt, ab _Epi¬

mi-Recentiorum _{Epicureovum Errores.} 21 niftra toto _{diverfa eft coelo: Sana &}

experientia

fubnixa

_Philofophig,

_{ideam Dei non elTe innatam}

de-monftrat, non tamem _{immediatum Divinitatis fenfum}

anima _{tribuendum effe affirniat,}

ut realem Dei

exi-ftentiam tueatur _{; (ed quamvis rationis ufu}

opus fit" ad ideam Dei _{formandam illiufque exiftentiam}

agno-fcendam , tarnen eandem aque _{veram &}

indubita-bilem efte _{agnofcic, quam phyficum illum}

dependen-tia fenfum , quo folo immediate _{a natura}

prediti

(u-mus. _Sic

quoque virtutis per (e bonitatem defendf

mus, _{quamvis immediate a} natura _{conftituto fenfu} non _{percipiatur. Neceffitates}

primitiva primam

de-dit facultatibus mentis noftra _{commotionem; ut vero}

femel excitata _{funt, non minus neceflario} confcien-tiam (ui _{ingrediuntur,}

quam prima illarum caufta: excitantur vero _{per rerum circumjacentium}

in

pri-mos _{appetituseffeftum. Modificationes}

itaque

appeti-tuum inde orta fenfui _{facultatum ab}

ipfo initio adfunt,

& (i res _{circumftantes conftantes fuerint nec huma¬} na vi _{tollenda, eorum effeftus indelebiles in}

mente

& facultatum illius fenfu notas _{imprimunt, qua}

ali-um non_adprobare

permittunt facultatum ufum, quam illum _{qui hifce conformis eft notis.}

Jam vero

con-fcientia & ufu facultatum fuum (entit robur _fuamque pracellentiam mens humana, _{& in hoc (enfu}

felici-tatem _{experitur fuam fibique}

propriam, quando

eas-dem exferendo oculos tuto ad _{res, qua conftanter illi}

adlunt,convertere non _{reformidat, hoc eft, quando}

fua _{cuique confcientia teftimonium fert, fe humana} iocietatiscommoda omnibus viribus_{quafiifte, & Deum}

D

i2 Gravior. in _{Pbilof. Moraii Recent. Epicurecr.}

Errores.

incorrupta fide coluiffe. Ejusmodi demum animi conftitutio _{ipfam virtutis efficit elTentiam}

, qua per fe

conftat, & propter quam re£te dicicur:

fibhnet pulcherrima viertes»

Qui progreffum idearum & faculrarum mentis humanas

rite _{fequi valet Sc telici virtutis habitu imbutus rnentis}

fuae ftatum examinare _{didicit, nullus dubitare}

poteft, quin

ad hane fummam afceridere _{pollit humana indoles}

per-fe£tionem, Sc quin ad felicitarem inde enatam

percipi-endam natus _{factufque fit homo; fed virtutis}

pretium lic aonofcens fateri tarnen _{poteft, nihil de illius valöre}

de-rogari, li eandem virtutem enimum ad _voluptates,

cu-juscunque fuerint indolis, rite fruendas folam _difponere agnofeat, 8c li contendat, hominiim animos ad veram

virtutis mftimationem _{perduci non pofie, nifi}

res exter-,

jite, primam inter _{homines conjun£lionem &}

privatte

falutis cum publica _{nexum efficientes, ira}

dirigantur, ut

fenfus re£ti _{juftique formari & in habitum} in _agendo

animo _{femper obverfantem converti polfir.}

3:0 Hinc fa-eile refutatur fceleftum illud _{Epicureorum dogma,}

quo

fimilitudinem inter illam mediorum cum fine

transmuta-tionem, qua avarus divitias cumulac iisdem uti _{nefcius, dt}

illam animi affedtionem , qua juftum re&umque colimus,

fe invenilfe credunt; hane enim ab _{ejusmodi cauffa}

or-tam elfe vidimus, _{quam ne quidetn}

imaginando omnino

abfentem nobis _{fingere polfumus, illius vcro caufla non}

inter neceflarias 3c confiantes fed inter _{partrculares 8c} mutabiles refto refertur. Hane _{adprobandam fuadet}

to-tius _{generis humani falus, illam vero profcribendam}

ju-bet. Haec ratiociniis e rerum indole _{petitis fifmatur,}

illa vero evelli Sc enecari debet. _{Haec denique}

animum

tranquillum Sc fua forte contentum _{reddir, illa} vero

anxietatem Sc vitae _aerumnas