Dl NIT

M- F. F. g. £

EXERCITIUM ACADEMICUM,

De

Dl G NIT ATE

VETERUM

GRAMMATICORUM,

qa od

Adprolmte & confent♦ AmpliJJ. Fdcult* Philoß

in inclita Acaäemia Upßl'tenß,

PR/ESIDE

V1RO CELEBERRIMO,

Mag. P E T R O EKERMAN,

Eloquent. PROFESS Reg. & Ordin*

Publico examini modeße committit

MATTHIAS DIURDAHL,

D ALEKARLU Si

In Audit. Carol Major* ad diem 30, Maji>

Anno MDCCXL.

Horis, poß meridiem , folitis,

VP&ALlJi impreflum,

(M/L j^ripo^ ll

S.-2b R:ae M:tis

MAGN£ FIDE! VIRO,

Reverendisftmo

PATRI ac DOMINO,

D». ANDRERE KAESENIO,

S. S. TheoL DOCTOR1 Celeberrimo, Dioe-

cefeos Arofi\enfis EPISCOPO, Ven. Confift. Ec-

clef. PR/ESIDI, Gymnafii., Scholarurnque E-

PHORO Enainentiffimo, Gifeviffirno.

MJßQENAlI MAXIM Cl

Diu ^{Tu Pater,} fåne ^{a facra} multumque ^{utrum acceäere pedem} Im prxfiaret? Deterruerunt fitavi, ^referre, Reverendiflime ^{an ad limma}

eerte me, non Jolum fummum dignkatis Tua^ fafti-

gium\ verum etiam amplijfimi mrneris Tus gravi ^-

tas. Tot enim tanthque pro incohmitate atque in*

crementis Eeclefi# &' Retpublie# Literarw in dies ät-- ßr ingeris curh atque• negoHis, ut lucubrationes hafce

non

S.se R'aß Mitis

MAGNAL FIDEI VIRO,

Maxime Reverendo atque Antylisfimo

Dn. ER ICO

ALSTRIN,

S. Theol. DOCTORI Celebcrrimo, Ec-

clefisE Sfockholfnienfium, qua: S. Nicolai vocatur>

ANTISTITI Jonge Digniffimo , nec non V.

Confiflorii Urbici PRfESlDI Graviflimo.

MJEQENAIh SUMMO.

Pecimen hocce Academkum , de Dignitate Ve-

rerum Grammaticorum , omni prorjus or-

namento åeflitutum ^, ut Nomini Tuo Cele¬

berrim o, in grati animi fignum, jacrum facerem,

per mo vit me liter ^{arum ?} quibus tpfe ^ex cellis ⁱ amor ; excitavit miti(Jimus ille mittes, quo omnes Mufarum

cultores fublevare filés : pr<ecipue vero fumma illa

gratia & innwnera Tua beneficia, qua t anta in

DOMINO

non pro pr&flantia argumemi, feäpromoäulo ingenii meijlaboratasyvix ad faciendi, ne dum pervolvendi Tibi

tempusfuperfit. Calcar tarnen ad hoc, quicquideß conßlii, capiendum mihi addidit favör is & indulgentix Tu a?,

er ga fedulos quosvis Mufärum alumnos, _prorfus ßngularis Jvavisßma recordatw. Hac fela ego fretus,

hunc ingenioli mei qualemcunque fcetum Tibi, Reve- rendiflime Pater, in fignum _perpetues vener ationh bumillimus offero ^, qua par eft anemi fubmisfione, ^ro-

gansy patiaris illi lucem ^ex Reverendiflimo Nomi¬

ne Tuo aecedere, jpesque meas Tibi it a commenda-

tas habere, ut, Te M^cenare , ßelickts cedant, metamque tandem attingant propojitam. Metm erit

fummum Humen devotis compellare precibus, velit Te,

in fulerum & cominodum Ecclefu, maxime vero Dix•

cejeos noftra, cum Nobiliffima Famiiia Tua, inter Jttmma heat a vit<e & _pr ofperit at is fafligia ^, _ßrtum

UÜumque ^qiiam diutifßmt c&nfervare!

Rcverendiflicai Nominis _TUI

€«kerd cltens tlovotifflmus

MATTHIAS DIURDAHL

me ext it ere t quanta nec devot o concipere amw.o} nec verbis exprimere valeam, invit ar unt. Proinde humillime ororogoque,patiaris, Maxime Reverende«/^ Am¬

pi i fil me Domine Dodtor, exites bas [tvdiorum meo*

mm primitias Celeberrimo Nomine Tuo illuftra.»

ri, Accipe, qua (o, mumfcuhm bocce, qttale demum

ctmque ftt, ea fronte, qua offerentem antect exccpißi bemgnisfimuss Quid, quod me nunc, <& in poßerum dignum judicato, cui intsr clientes Tu os locus gra-

t to fe concedatur. Ego v er o D. O. Al, venerabor ^,

velit Te , Maxime Re verende _atque Ampiiilinrte

Domine Doftor, in (ui Nominis gloriam ^> Reipubli•

Ecckßaque emolumentum > Familj# Tu# Ful»

gemijjim# gaudium ^> ac clientitm denique Tuorum

pairoctnum, per annos bene multos, jojjntem atque m*

iolumsm jer v are-! Quoad vixero ^, man furus

Maxime Keverendi atque Ampliflimi

Nominis TUI

9ultor dcvotifflmui

MATTHIAS DIURDAHL

Admochm Reverendo atqüe Vr<eclarifftm$

VIRO ac DOMINO,

Mag. JALOBO SVEDELIO,

Ecckfia? Kopingenfis ANTISTITI lönge Merids-

fimo, & adjacends diftriäus PR/EPOS1TO

Graviflimo,

PATRONO Exoptatiflimo.

Aämodum Reverendo atque Prgclartffimo,

VIRO ac DOMINO,

Mag. DAM EU SC HE D Vi N,

Ecclefia? Orfenfis PASTORI Graviflimo ^, ut NU*

TRITIO _per plures at>nos propenfiflimo; ica

EVERGETiE nunc Certiflimo.

Admodum Reverendo atque Trtfclarifjimo

VIRO,

Dn. ERICO MOR/ENIO,

In Reg. Gymnaf. AroC Erh. 5c Hift. LECTORi Dex-

terrimo, & Ven. Confifi ibidem ADSESSORI Aiquiftimo,.

PROMOTORI OPTIMO.

FAvor ^{baud Duces} Vefter, ^{gravati ßudiorum fuiftis} PrscIarifT. ^{meorum , (uq} indulgentijfimi. atqitc ^{jure peßulare} ClarifT. tå ^videtur, Viri, quotietvof quem ^ut

humanitate, paternisque plane praceptis ac benefhii* firmatua,

digne a me tradic ar i tå remunerari neque ant, ut taceam tå

Admoveo, velitü Praeclariflf. atque Clariflf. Viri, jejunam

benigne vultu accipere , mihique favore tå gratia Veftra con•

ilrosque ontnes falvos tå felices con/ervet, vovebit

Admod. Reverend. Prasclarift atque

Culter

MATTHIAS

Aätnodum Pr&cforijfimo Reverendo VJRO ac DOMINO ,

Mag. SlMONl

In Reg, Gymnaf, Arof. S. S. Theol. LECTORI primario, Ven. ConfilL Ecclef. ADSESSORI Graviflimo,

& Ecclef. BadeJirndenfls PASTORI & PR^POSITO

Digniffmio,

PATRONO aetatem colendo.

Ådmoäum Reverendo atque Praclarißimo

V1RO ac DOMINO ,

Mag.JACOBO STRANG,

Reg, GymnaLArof.Grsca? Ling, LECTORI Dex- terrimo,Ven. Confift. Ecclef. ADSESSORI Aiquifli-

mo, & Ecclef Hubboénfis PASTORI Meritillimo, PROMOTORI MAGNO.

Pliirmum Reverendo atque Clarijfimo,

Dn. JOHAN NI KLING 10,

EccleiW, qua? in OBcufan coliigitur PASTORI Di- gnifllmo ^, ut NUTRITIO olirn; ita

FAUTORi ^nunc OPTIMO.

eximium fane\ & prorfus pattrnum in me , jémdtu. conferre ^,

debitam Vobis babeam gratiam. Fuiftü enim Patroni > ac adeunät mihi otcafio fuit, toties non niß (ing u lari exceptus cumuUtuzque a v ob is difceßi. fteneficia autem Veftna, cum tacita veneratione involutd c o lam, fubm'rßas tantum preces banc, quam in fempetern* venerationis ptgnus offer<?, opellam fveta prxßo tjfe. De cetaro * ut fummuNumen VoSy, Ve-

ClarifiL Nominum Veftroruro bumiUimué

DIÜROAHL

Vluriwum Reverende atque ClariJJimß,

Do. ÅNDREi GOTTMARCK,

V. D. COMMIN1STRO in geffatW) vigiiantiffimo,

FAUTORI benigmtfimo.

C"larisftmo ViRO

Dn. ERICO NESSENIO,

Schob Trivialis, quae Arofia? floret, COLLEGE primario, ut PRjECEPTOR! olim fideliffimo; ita omni

honoris & obfervantiae cultu perpetim profequendo#

Plurimum Reverendo _atque Eruditiffimo ^,

Dn. PETRÖ WALLER,

IaSchoia Triv. Årof. COLLEGAt merit i dim ^o.

FAUTORI certiflimo.

Mattam Reverendo _atque Doåijjtmo ^,

Dn. JACOBO GODENIO,

V. D. COMMlNISTRO ingdfjätna vigiianrifllmo.

FAUTOR I fingulari.

OB fertatiunculam ^dala infignem favör ^{occafione, , declarare} em in grati ^, quem ^voluißis ammi in indicium me, ^{$ hane} quavis ^dis- at•

que ulterioris benevolenUdi ß)em> Vobis, Viri Clariff,

Eruditifl. & Doéhflimi, cum omni felicitatu

voto, facram facere voluit, debatt

Plurioi. Reverend. Clarifl. Eruditifl. atque Do&ifl. Nominum Veftrorum

Cultor tbferväHtiJfimtu

MATTHIAS DIURDAHL.

g. B. V.

§. I

Eteres quam mirifico funt

amore literas profecuti, qui

in eorum fcriptis evolvendis examinandisque aliquåd ope¬

ras collocavit, ignorat ^nemo, Quemadmodum enim vera

eruditio, facra illa ancora eft,

qua omnium regum regnorumque felicitas fir-

miflime perfiftic; qua finguta virtutes, ut earum nexus corroboretur, quafi in annulum & jufturn

ordinem _{coeunt; ica in tanto} femper pretio lite¬

rarum ftudia habita (unc, ut non modo Philofo-

phis, ^verum eriam principibus ipfislonge cariora

illa fuerint. Quid, quod eruditos folum féliees, pulcerrimumque in terris animal, hominem do- Ärina excultum praedicarunt Thales , & Socrates.

Teftanturitem annales & monumenta, illud bo-

A narum

a *gg ; 0 ( pfr

narurn artrum decus, ita animos veterum ad fe pertraxifle, ut non folurn Jpfi, plus quam Her-

culeo labore, ad quaelibet ftudiorum ^genera fe fe

eontulerint, verum maximis etiam muneribus ^, privilegiis ac jure civitatis clariffimos viros» pro¬

prer ingenii doårinsque prsftantiam ^, benignifü-

tre honorarint, exornarint. Quod ipfum videre

licet in Medicis, Hiftoricis, Oratoribus 6c Legis peritfs ^{, quos} omnes fingulari q.uadam benevolen*

tia funt camplexi. Julius Csfar, utliterarom, quibus exceliuit, erat ipfe amantfflimus; ita hu¬

maniora qusvis ftudia, prscipue ^vero medicam

artem publice Roms profitentes im pen fe dilexit,

dile&os in numerum civium adfcripfit, adfcri-

ptosque liberaliflimis praemiis cohoneftavit ^.Cu¬

jus exemplum Oclavius Auguftus quoque fecutus, plurimis documentis, fuam in literatos teftatam

faciendo clerrentiam & liberalitarem ; fic incredibi-

jker coluit Poeram Mantuanum ^, Virgilium, eum- que largo ftipendio locupletavit b)» Titus Ve-

fpafianus, etß cetera parcus, Latinis tarnen Grs«

cisque Rhetoribus centena feftertia aflignafle le-

gitur c). Scipio Africanus adeo eruditorum ho*

minum familiaritate dele&abatur, uc Poljbium

ad fummos honores evexerit, _eumque dorni ^, militisque fem per fecum habuerit d). Antonius

Pius praeceptori fuo Frontonio ftatuam in fenatu

pofuit e). Tacebo Cn. Pompe i um ^, qui confe-

öo Mithridatico hello, Pofidonio, fapiends Pro- feflori clariffinao, liåorios fafces fubmißt, cui

oriens

«§ )of i» ?

orlens' oceidensque fefe antea lubmiferat, teile

Piinio /). Praetereo Se verum imperatorem ^, qui Ulpianom, Paulium & Pomponium, viros juris peritifiimos, ^{non tantum} muneripraetorio praefecic,

fed etiarn in ordinem Senatorium cooptavit g).

Quid dicarn de Oratoribus ^, quibus amaximis vi-

ris _, maxima: (emper iaudes 3c appiaufus funt da*

ti ? _quosque ob facundiam iuam in dicendo ad ampiiflimos honorum gradus admotos deprehen-

dimus. Polyhifioras denlque , Philologos Sc

Cricicos _, quosvereres, uno nomine, Gramrna-

ticos appellarunt ^s fi intueamur ^» furnmos quo- que imperantes , reperiernus hos eosdem prolixa

admodum volontacis fignificatione ^, non excepis- fefolum, fed ob infignem, qua ornati foereä rerum

omni u m ic i e n t i a m, fr u <ä u s q ue in rem pubiicam red¬

undantes , omni gratia & favore digniffimos jis-

dicafle. De Dignitate igitur veterum Grammatico-

rum , in prasfenci, eorum ^, quibus refragari non convenit, induigentia, päucis agere apud ani-

murn meum conftitui. Quod cum facio,Te, L.

B. perofficioie oro , rogoque, ha?c qualiacunque

demum fint, sequi bonique confulere digneris.

a) JVeber, Hiß. L, £. p» U0. b) * Hederich. Not. aulf.

*nt. & med. _{p, 347.} c) Svet. in vita ejus Cap. ig» d) Hede«

rfah. p.igé. *) ibid. f) Hiß. na t. lib. VII. C.30, g) Hederich,

f. SPS. 0 SP*.

5. n.

Vocem Gramrnaticorum , originé Gr^cam ^, defcendere dito r&v ygaptpiccrojv h. ^e. Iiceris, nötum

A ^ eil«

4 ; o ( p*

eft. Quemadmodum autem y-zy.y.ctTx & pro pri-

mis elernentis, 6c _pro iiterarum ftudiis fumi fo-

lent; itaygaupciTixcg vei literatus, indeab antiquis-

fimis feculis, varias habuit fignificationes. Im- proprie y hoc nomine appellantur ii, qui artem numerandi profitebantur, 6c proprie, qui primas

literas , leu legendi > (cribendive artificium do-

cebant. ä). Poftea autem tam late vocem hane

extenderunt veteres, ut denotaret nunc eum ,

qui bene ac pure loquendi, & feribend? praseepta tradit, nunc hiftoriarum ^> 6c Poétarum Interpre¬

tern, nunc variarum ^reruns feientia inftrudum. b)*

Qua in fignificatione nos heic voeabulum illud ac- ceptum voluimus. Non tarnen diffitemur, poß«

quam ftudium Grammatica? majora incremenra

ceperat, iique, qui illud profiterentur ^, ad famam

dignationemqoe pervenerant, Grammaticos ve- teri nomine fuiHe fpoliatos, 6c Grammatiflas eße

didos , q u or um munus, ut verbis Woweri utar,

„ erat duplex t dirigendi fcilicet vocem ^, 6c ma«

„ num. Illam ad ledionem aptam atque redam

„ pronuntiationem ^j hanc ad (cripcionem 6c com-

„ putationem. c).

a) Get b Joban Voßius dt Art.Grammat* T.I» L. I. e. l.p

A* & 4* b) ibidem Cap. VI_ p. 2$. c) Polymats. Cap. V. p. ff,

f HL

Argumentum proinde noftrum accuratius per- fecuturi , necefle eft, _quantum differant Gram-

matiftas a Grammaticis, paucis indicernus. Tem¬

pus enim fi inlpexerimus,, Uli apud Romanos ab

ipfis

) o ( B»

ipfis imperii primordiis a)f hi non nifi, au&o ^eo-

rum imperio, inclaruerunt. Dicebaatur deinde

illi, literatores, primi magiftri, magiftri ad pri¬

ma efementa , pa?dagogi ^, literiones & magiftri

ludi b},: hi literati, ÅoyoQiÅoi ^, Philologi ^> Cri-

tici, Polyhiftores, -KoÅv^u^hg, magiftri 6c li¬

terarum Profeftores r). Fuerunt poftea illi medi-

ocriter _, hr _perquam egregie do&i: illis lirerato-

riam, his (olidam eruditionem veteres tribueruntt

illos rudes & leviter inftitutos, hos omnibus lite¬

ris eruditos vocarunt dy Gramrnatiftae prseterea>

prima literarum elementa ⁵ Grammatici litera¬

rum ftudia tradiderunt: illi legere 6c fcribere do- cebant, hi Poétas interpretabantur. Illis tirones,

his paulo prove&iores ufi funt. Unde Apulejus

in Floridis : prima cratera litteratoris ruditatem "

eximit; (ecunda Grammatici do&rina inftruit e)+

Docebat quidem uterque fedendb, 6c habitu palli-

atus _, led illi minus alte fellse infidebanf, 6c fa?»

pe in laxis; horum autem fellae erant altiores 6c pro-

prie cathedra? /): artes tandem illorum non libe¬

rales , (ed liberalibus vicinae, horum vero libeia- liores^). Poftremo, ratione dignitatis ^ac privile¬

giorum difcrepant, Grammatiftas pi&oribus 6c plaftis; Grammaticos Philofophis, Aftronomis 6c

Geometris adju-ngit Galenus b). Hi vacationem

munerum civilium habebant; ipfis namque indul- tafuittantaimmunitaSjUtne holpitem quidem reci- perent; illis autem denegatus is honos fuit. Nära.

A 5 nec

6 «9g ) o ( gf»

nec Profeflorum numero fuerunt, nec vacaticnem

munerum civilium habebant /).

a) IVolv. Cap. IV. p, je. b) ibid\ p. 34> jl- 36'. jß» Voß.

T. /« L.I. c. I. _{p j.} & 6. Walch. Grit. Gap. IV. §. 3. & 4.

e) ibid. & feq. Voff. Cap» VI. p 28. IVolv. Cap. XV. p. 14p.

feq. Cap. XVIII. 206. feq. d) Voßf. T. 1. L. 1. Cap. I. p. f.

Sveton. de Gram. Cap, IV. IVolv Cap. IV. p, 34. e) ibid. Pe->

rizon. ad Sanftii Min. _p. 6. fj IVolv. Cap, IV. g) ibid. h) ibid.

V) ibid. Voß. T. 1. L. I. Cap. 3.

§. IV.

H1fce fic leviter praemifiis, ad ^rera ipfam} pau°

!o fufius exponendam ^, aggredimur. Ort um ve-

terum Grammaticorum ne prorius inta dum relin-

quamus, obfervare übet non conftare, quo potis-

fimurn tempore, 6c a quo Grammaticae flu diam

jnitium duxerit fuum. At plures tarnen exidimant

Ariftotelem _, fub Philippo Rege Macedoniae, 6c

Theode&em illud primum exercufße, Hl ipfi non foium Poetas interpretati funt, prout Gricici, fed

ea etiam , qua? ad rnethodurn, ipfamque Gram*

maticas naturam pertinent ^, pröpofuere. Dicit

cnim Quintiiianus: Theodt&em ^cum Arißotele

„ tres foium claffes vocum , verba modo, 6c nomi-

„na, 6c conjundionesconfhtuifTe a) Et DioChry-

foftomus de Homero: 01 8s ävtö rSto tyjv didvoiav

j, efyySpsM. S ^(Åom AfliTdqyog $ K<^TYjg )$ sfsfoi

„ ntefeg twv fcspov yqapLfjLctTMuv töybsnw. ripors»

j, eov 8s _XpiTlKM 18} 8y) Xj UVTOg ApKTOTSÅYjg ^, d@7

5, § (pari t/p/ xpitmyjv ts «5 ygoifapioltikyjv dgyijv ^xct-

,, ßsiv b). Primus autem Grammaticus Criricus

fruit Eratofthenes _* 6c Apollodörus: Anotäooupog de

S Rur

4M ) o ( H* f

c KvfiaTof, ngürog r2 xptrixS IcnjyjjiraTo révcfjia >a

^ ycxupianxög npstrrjyogsvSrj. VEviol $s epattotrésvq"

rov Kvpyjmov (pur tv. Enste?'?) s^sS'msv §rog ßtßXlx

£vo, y^uu.axnxu smy getlag, ohopidcrSy) $s ^{ygapipan *}

docec Clemens Alexandr. Inventis ve- ro Ariftoteåicis , ac Theode&iis varii varia po-

fleaaddiderunt, in prirr isStoici-atque Alexandrini,

donec ad perfe&ionis culmen ftudium hocce afcen*

deret d). Ad Grammaticos Romanos qnod attinet,

dubio carer, eorum , ut reliqua Üterarurn üudia

fero coli cceperunt, nee quem quam hac ^{arte ,} nid

tribus aut quatuor (eculis , pod urbem cosditam

exaåis, darum commemorarn Hane rem totani

Svetonius hifee egregie compleclitur: Gra mm a Ci-

ca olim Rom» ^ne in ufu quidem, ne dum in ho- "

nore ullo erat: rudi feiiseet ac bellicofa etiam S{

tum civitate , nec dum magnopere liberalibus <c

dileiplinis vacante. Initium quoque ejus medio

cre extitit: liquidem antiquiffimi doöorum ^, quiC£

iidem & Poet», &Oratores femiGr»ci erant, a

Livium & Ennium dico,quosutraque lingva domi<4 forisque docuilTe adnotum eft ^, nihil ampliuse«

quam Graece interpretabantur ^{, ac} Ci quidLatine <<

ipfi compofuifTentjprarlegebant.Nam quod nonnul

Ii tradunt duos libros de Iiteris fyllabisque ^, item « de metris ab eodem Ennio editos jure arguit <t Lucius Cotta, non Poet»? led pofterions Ennii c<

eile, cujus etiam de augurandi difeipiina volumi-"

na teruntur. Primus igitur, quantum opinamur^

Rudium Grammaticse in urbem intulic Crates

Mallo-

1 49* ) O f m

Mallotes, Ariftarchi aequalis» qui roiffus ad Se¬

natum ab Attalorege, inter iecundum & ter-

,, tium bellum Punicum, plurimas dxfodo-eig fub-

,, inde fecit affidueque differuit, ^{ac noftris ex-}

,, emplo fult ad imitandum e)» Interje&o aliquo

Intervaüo, Grammatici extiterurct plurimi, iique

maxime clari, qui orbem ^terrarum, Hominis (ui$

ingeniique gloria impleverunt5 multaque ad pu»

riorem lingvarum culturam & propagationem

contulerunt. Etenim ab omni parte» ut idem

„ Svetonius refert, inftruxerunr auxerunfque Grammaticam > cujus magis ac magis & gratia,

„ & cura increvit , ut ne clariflimi quidem vir!

abftinuerint , quominus & ipfi aliquid de ea

v fcriberent ^> utque temporibus quibusdam, fu-

,, per viginti» celebres Scholas fuifle in urbe tra*

dantur. Et paulo infra: In provincias _quoque

,, Grammatica penetraverat ^> ac nonnulli , de ^no-

,, tiflimis doåoribus peregre docuerunt, maxime

„ in Gallia Togata f). Ad numerum denique ^ve¬

terum Gramrnaticorum quod _attinet, fult ille initio incertus, Theodofio vero & Valentiniano

imperantibus, defignati funt Latini decem ^, 8c Graeci totidem , qui are publico ^, ceteri, _quo-

rum numerus definiri non potefl: , privata quaß

opera docuerunt. Publico quoque edi&o cau- tum eflelegimus, quemquam in eorum numerum

alium receptum iri > quam qui probatis moribus

atque rerum omnium frientia eflec confpicuus ^;

Magiftros ftudiorum ^, do&oresque excellere

opor-

*S )öf w* f oportet moribus primum, deinde facundla» Sed**

quia fingulis civifatibus adefle ipfe non poßum*«

jubeo, quisquis docere vult» non repente« nec'*

temere profiiiat ad hoc munus, Ted judicio or dinis probatus decretum curialium rnereatur, odc

ptima-tum confpirante confenfu. Quod videre

licet ^ex codice Theodofiano. g)

a) Inflit. Orator, Lib. I, Cap. IV, b~) Örat. Ull. c) IVoXdi Cap. XVIII. p. 206. d) conf. Vejf. T. I. L. I. Cap. III. p, II, e~) de Gr ammat, Cap. /. £?* II. f) ibid. C dp, IH.g) Lib, X, Tit»

LH, conf, Walch, Traf, ad Cellarii Orat, §, ^p. pc pja

f V,

Sed de Grammaticorum ingenio, eruditio*

ne 5 ftudio & ^cura in docendo & fcribendo, ut nonnulla dicamus, inßituti ratione admonemur.

Fuerunt iidem (nrnmts animi facultatibus praedi-

ti> ingenii magni, memoria? Angularis, nec mi¬

nus difciplinarum ac fcientiarum omnium» quam

linguarum cognitione, inftruåh Excellens ipfi Ingenium cura fumma exccluerunt. Quid, quod

ut vere Profeflbris npmen tuerentur, fudoribus

& vigüiis vix imitandis in id incubuerunt, ut pra? ceteris eruditionis fama exCplendefcerepc.

Longinqua propterea itinera (ufcepere, totas no«

&es infomnes egerunt, oculos vigilia defatiga«

tos in opere detinuerunt, verbo : nihil iüußribiis

ftudiis» artiumque dignitati prsepofuerunt. Inter

cetera autem literarum ornamenta, quibus folide

.

edifcendis _operam dederunt, prascipuo loco, E- loquentiae ac Philologice ^, nec non Hißoriarum ,

v—

> B Mathe«

<m ) o ( Ht*

Mathefeos, PhilolophlcB & Juris denique Civilis

ftudia collocarunr. Nec hoc mirum. Adhibe»

bancur namque haud raro ad caufas agendas, ac«

cufando fcilieet aliquem ^, aut defendendo, ^quo«

modo aucem in re prasfertirn graviori, dextre

partes impofitas agerent» nid in Jure Civili es-

ient exercitatiflimi. Dicendum _quoque ipfis e«

rat de hello , de _pace, de fcederibus & princi«

pum, civiumque communi falute, nec non de a«

rilmi chara&eribus, vitiis _utpote, moribus & of-

ficiis hominum, proinde nec Fhilofophia? rüdes

exiftere illis licuit. Neque Matheleos erantigna-

sri. Perutilis enim illa ac necellaria fuic, cutis ad militarem fcientiam , tum ad ingenia acuenda

& rite perpolienda, Hiftoria? denique cognitio-

ne necr minus opus erat. Ha?c fucem quafi &

Sampada accendehat, mentisque caliginem ita dis ^- pellebat, ut in omni opere quisque feliciter ver- fari pofTet. Eloquentram ^autem, ejusque mini-

ftram Philologiam ^, qua? apud Romanos non fo¬

hl m primas tenebant, fed etiam tanti aeftfmaban-

tur, ut (ine illis, nec literarum ^, nec fcientia-

rum pars ulla in pretio haberetur, fn primis per- neceffarias duxere. lila ad proprie & copiofe ^, Mfeu, ut Tullius alt> ad diftin&e, explicate,

„abundanter, illuminate & rebus, & verbis ^nu-

merofé dicendum: *) ha?c ad linguarum naturam, earamque culturam inquirendam, nec non ad

declarandum, quomodo cogitata mentis, ope iL-

Hus, varia ratione cutn fcribendo , tum loquendo

«8 > ° C B» **

pure ae perfpicue aliis aperiri poflunt, vians compendiariam monftrave-re. His ergo ftudiis

veceres Grarnmatici fedulo invigilarunt, inque

his tantos progreffus fecere, ^ut quicquid Iepidum, quicquid grave, quicquid fidele, quicquid diffici-

le atque reconditum, quicquid denique erudituna eflec, id ipfum Gra-mmacici haufifFe, atque caWere

cenferentur. Unde Bibacuius apud Suetonium ⁹

de M. Valerio Catone:

Si quis forte mei domum Catonis videt,

Miratur, quibus ille difciplink,

Tantum fit fapientiam ajjecutus:

Item :

Mirati fumus unkum magiflrum ^,

Summum Qrammaticum, optimum Poet am 9

Qmnes jolvere poße qußftwnes ^,

Unum difficile expedtre nomen.

En cor Zenodoti, en jecur Cratetis b).

Verum enim vero _, quem fcientiarum, artium-

que omnium thefaurum veteres Grammatici fibi

ita acquißverunt maximum ^, nec negligenter ob-

ruerunt, nec fibimet Ipfis folis affervarunt.Quid ^enim

divitise, fi non conceditur, _{pro re nata, tis} uti?

Sive ftudiorum genera ^, five ipfum docendi flu- dium, in quibus occupati fuerunt, Cpeåes; plu-

rima fe fiftunt Grammaticorum volumina, unde perfpicere licet, praeter fingularem eorum ingenii

felicitatem atque admirandam eruditionem, etiam

quam curiofe^ quam diligenter, quam acriter o*

B 2 tiuits

ti ^ Jo ( ^

tium fuiirn négotio diftinxerinr, De hfs aüfem få prasfenti diflerere, nec mearum virium eft, nec ad-

mittunt fumtus. Generatim proinde,ut _paucis rnen-

tem noftram aperiamus, ftudio adeo indefefto in¬

gen» fui atque eruditionis opes pofteritan träns- mittere voluerunt, ut vix ullam, ne minimam

quidem ^r pr®fertim politioris literatur® particu-

lam oraiferint, quin eam redderent culrarn atque magis ornatam. Sic M. Terentius Varro, vere

7ToKuypatyuToflog ^{, totum} fere orbem difciplinarum

omneque literarum genus eomplexus eft. Qui ⁹

,, ut Auguftinus refert,tam multa legir,ut aliquid ei

„ fcribere vacaße rniremur,fam multa fcripfit, quam multa vix quemquam legere potuiile credamus

*). Qui denique Ceptuaginta hebdomadas librorum

f. e. quadringentos nonaginta libros, confcripfit d). Reliåis tamen necelfarife, ^meras interdum nu- gas 5c ineptias fere aniles, velut quasdam delicias, arripuerunt, nimia fcilicer curiofitate ac fciendi cupiditate andu&i, ut C. MelifTus, qui fexagefirnum

yr aetatis annum agens, libellos ineptiarum , qui

3, nunc jocorum infcribunturr _componere inftituir,

r, abfolvitque centum & quinquaginta* quibus &

alws diverfos poftea addrdic e)+ Et Didymus apud

„ Senecam ^, qui quatuor millia librorum fcripfit,

53 in his de patria Homeri quaeritur, in his de ££•

ne® rnatre vera: in his libidinofior Anacreon,

^ an ebriofior vixerit; in his, an Sappho publica

~

fuerit-, & alla, _{quas erant} dedifcenda ^, fi fc i res

/). Gellius etiam fnentionem facit cujusdam, qui

iibrufB

) Ö ( D» S j ,

librum grandi volumine, doårinis ornnfgenis,<0

ut ipfe dicebaf, prcefcatentem fibi dedit ^, atque u

ibi _pro Jupiter rnera! miraeula fcripta erantr "

nempe quo nomine fuerit, qui primus Gram" 4!

maticus appelatus eft; & quot fuerint Pvtha» <É

gorae nobiles, quot Hippocratse ^, & euimodi Ho* u

merus fuifFe dicat in Ulixis domo cttyyjvsg. &c.

g) In has nugas, ut maxime proclivia Gramnia»

trcorum ingenia fuerunt; ita earum ftudiofiUima.

Saite illos rider Diogenes; tefie enim Laértio, TÜg TBy^afjLfJLctTtnégsSavfAafy, rä fjuv t2 Oåxrcrévg xctKä4*

dvcttyjTüvTag, tx Uiot dyvoSvrag i. e. admiraba a

tur Gramrnaticos,qui ülyflis malarequirerent,pro- pria ignorarent b), Tantum enim in ill-is obie&a*

tionis ac voluptaris invenerunt, ut nonfolum diffi-

eiliimis earum dubiolis, qua vis data occafione * fefe exerceri paterentur, Ted etiam paratiffimi

efFent ad eas refpondere, verum earum fenfum di«

Irgentiflime eruere, eumque firmis rationibus vin-

dicare» Dicit enim Wowerus: qua?ritur ab * anrjquis Grammaticis, num aliquis ufus carnis i$

elixae, temporibus heroicis. Negat fane Servius"

ad illa Virg. JEneidos I, Ahena löcantalii. Ahe- €i

na > quibus lavabant carnes, non elixafoanf. Natn**

heroicis femporibus non vefcebantur elixis. Cra-a

testamen? ut te&atur Euftathius, ex Horner! ver- Äl bis colligebat, heroes vefci folitos carne elixa /).

Et Gellius, allatis frivolis Accii argumentis, qui¬

bus conatur docere Hefiodurn efle Homero na

majorem ^> addit»Marcus Varro, uter natus prtor**

H ) * ( M«-

fit, parum conftare dicit, fed non eflTe dubium quin aliquo tempore eodem vixerint; idque ex"

epigrammare, quod in tripode (criptum eft ^, qui"

in monte Helicone ab Hefiodo poßtus traditur k).<c

Nec (olum in nugis Poétarum enucleandis fedulo laborarunt, verum eruditam fuam operam , in quibuslibet, aliis ^, etiam alicujus momenti ob*

fcuris, ac minus ufitatis explicandis pofuerunt.

Refert enim Geilius de eruditis, ubi Athenis ad agenda Saturnalia convenirent, eum » qui ordine

iuo coenulam sllam curabat, prasmium folvend#

„ quaeftionis po^uifle librum veteris fcriptoris vel

,, Graecum ^, vel Latinum ^, 8c coronam e lau-

,, ro plexam. Quasrebantur autem res hujufce-

„ modi, aut fententia Poetas veteris iepide ob-

, ,fcura, non anxie, aut hiftoria? antiquioris re-

3, quifitio ^, aut decreti cujusdam ex Philofophia

„perperara invulgati purgatio,aut captionis Sophi-

,, fticas folutio, aut inopinati rariorisque verbi in-

„dagatio, aut tempus in verbo perlpicuo obfcuris-

fimum /). Exempla & teftimonia huc perti-

nentia (excenta referre poffem ; illis autem com»

memorandis fuperfedeo, Benevolum Leöorena

ad Senecam w), Gellium »), Wowerum ö), Menc-

kenium p), Liljenthalium q) 8c alios ablegatu-

rus _, apud quos ^, präster ingentem nugarurn

meffem, etiam rem ipfam, de qua agimus,

élegantiflime illuftratam reperiet. Tanta de-

niqpe afliduitate veteres Grammaticici docendl

officio Tunt perfunäi, ut, tefte S vetonio, per omne

vaie-

,) o ( $£*• «jr

val e tu din is ternpus , etiam ad uttitnana statem ³

cum non greflu mödo, fed & vifu deficerentur ^,

docuerint Tanta quoque induftria ^, tantisquc

conatibus difcipulos fuas fidei commifTos erudiere,

ut majoribus vix potuerint. Nam ^nec in artibus pr#claris , & optimis difcipiinis tradendis ^,

quicquam defuit, nec dies praeceriit ullus, quo linea non duceretur. Nullus, inquam, dies9

quo aut pr$le&um ^, aut difputatum» aut de®

elamatum non fuic j). Nec adeo fuis com- modis profpexere, uc difcipulorum potius coh-

fuluerint. Nonnulli vero ea eluxerunt honeHa*

tis fama, ut profcriptorum liberos ^, gratis»

& fine mercede ulla , in difciplinam recepe- rint ty. Alii ad exercitanda cHfcentium ingenia >

äquales inter fe commiferunt, propofita non fo-

lum materia, quam fcriberent, fed & prasmiOjquod

viäori cederet u\ Nec denique frena difciplin»

Saxarunt» Cum enim natura mortalium maxime

fic depravata, 5c prasceptorum indefefla cura

pe careat feikiori fucceilu , niii bene adminiftre-

tur difciplina ⁵ operam idcirco dederunt* ut ne- quiti® ac temeritatis poenas darent inobedientes.

Quod Orbilii exemplo conftat9 licet idem fuerit

nimis acerbus non modo in antifophiftas ^, fed

etiam i» dilcipulos, unde ab Horatio plagoßs

fure appellatur x)

d) III. de ^#rat. Ca f. 14. b) de Grdmmdt. Cdp. ]X. t)

Lik. VI. de Civ. Dei Cdp. II. d) Gell» Neil. Att. Lik. Ulm

Cdp. X. e) Syst. de Gr dm* Cdp. XXL f) Mfifi* LXXXVIIL g)

Ü# <m ) o t $&»

Von. Att. Lib. XIV. Cdp. VI. h) J'/V. Lib. VI >. /-#/.

eonf. Acerr. tbilol. Cent I.bift ig. p.m. ff. i) Cap. X. p. gp.

k) Noll. Att. Lib. ///. C</>. JS7. /) tf/Y. Lib. XVIII. Cap. z.

w) £)* brefit, fita Cdp. XIII. p. ßij n) Noll. Att.pajßm. o) de Polymath Cdp. X. & feq. XIX. p) de Charlat. erud. p. uj.

feq. b) Machiaveü. Lit. §. ig. p. tu. & feq. r) de Gramm*!.

Cap. II tf III. s) ibid. Cap, II. u)ibid. Gap. XVIII. /) ibid.

Cdp. XVII. 0) ibid. Cap. IX.

§. VI.

Ingenia autem ftudiis confecrata > quo hone-

ftius educarentur, & ad qucevis prseclara acrius le&anda, amica quadarn a?mulatione, excitarentur,

maluerunc veteres pueros fuos in Ssholis,quam pri¬

vatim & fingulos erudiri. Ålit enim cemulatio

„ingenia, & nunc invidia, nunc admiratio inci-

„ tationem accendit a). Loca igitur, in quibus

docuerunt Grammatici, infpicere lubet. Hcecaut privata, auc publica extiterunt. Privata initio fue-

runt omnia, eaque plurima, ut ex Suetonii loco §«

4. allato conftat. Auguftus autem ^, id (vadente Maecenate, Scholas, qua? triviales nominantur,

exftruendas curavit, in quibus ilii pariter ac Rhe-

tores, aliique, quibus literarum ftudia cur« cordi-

que erant, docerent. Docuerunt _quoque tempo¬

re Hadriani in Athenceo, Tradit enim Aurelius Vnftor _{, eum} inter cetera do&ores curafTe «Sc iu-

„ dum ingenuarum artium ^, quod Athenaeüm vo-

„ cant, cenßituifle b). Poftea in Capitolio Gram¬

matici ftudia fua exercuerunt, Extat enim in codice Theodofiano: Habeat auditorium fpe«

9, cialiter noftrum, in his primum, quos Roma*

na?

•4ÉH ) o C *7

Vi£ eloquentia? doörina comrnendat, Orsfores £<

quidem tres numero, Grammaticos vero decem. <£

In bis etiam,qui facundia gravitatis poliere no- <£

fcuntur , quinque numero fint Sophifts ^, & "

Grammatici a?que decem c). Profeili funt de- "

nique dodores artiurn liberalium in pergulrs ^, feu pergulis magiftralibus , qu<e in codice Theodofia-

no publicas magiftrationes vocancur, ubi verba ita

habent: univerfos, qui ufurpantes fibi nomina cC rriagidrorurn in publicis Ma-giürationibus cellulis-"

que colieöos ^, undique difcip-ulos circumferre u

conlveverunt, ab oftentatione vulgari percipi- "

mus amoveri d).

a) Vcllej. Pat. Lik» i. Cap. ^17. b) de C<ef. Cap. Xlli.

c) Li t. XL. tit. XVIII, d) /. de ftud. Li b. Confl. Conf. Fa Iß.

G)u Rom. Cap. IV. p. 17z. & iCg. IValcb. Parerg, p. 6z. feq.

Fabri Lexic. edit. Styb.fub voce Pergula. ti Calep.jub eadem

voec.

5. VII.

Inbis autemMufarum domiciIiis,qua» velutlo- cupletiffima literarum oronium promtuaria fue-

runt, ea prscipue Grammatici ftudiorum genera*

quae ingenua ^, humaniora ac liberalia vocantur , quseque in primis ad lingvarum culturam faciunt,

& fub nomine Philologice comprehenduntur, tra- diderunc. Lingvarum dico culturam. Quum enim

Romani ftudiis invigilare ccepiffenc, non minus

Grasco, _quam Latino fermoni operam dederunt:

immo iilius prior veluti cura fuit. Nam omniurn difciplinarum prsecepta Gr^ce tradebantur ^, &

quicquid effet elegans atque eruditum, illud etiam

C lege-

n «g ) 0 c p*

tegeretur atque explkaretur Gnece. Poftea au-

tem Linguam _quoque Latinam omnium diligentifii-

me excolere ftuduerunt. Nam , ut Borrichius di-

„ cit, fuba&is paffim ge«ntibus imperaturn ^, et in

„ adminiftranda publice juftitia ^f in contra&ibus

„ gravioris momenti, in hercifcundis _purpurato-

„ rum ha?reditatibus, ^non nifi Latine fe expedi-

„rent; imperatum legatis Quiritium, ^ut gentium

„ nationumque aulas non afFarentur, nifi Romuleo

„hocfpiritu?Quid,quod ex Valerio Maximo conftat,

„magiftratum Romanum, ne Gra?corum quidem

,, vr*cinorum legatis, nifi Latine, dedifferefponfa a), Difciplinas proinde Grammatici, puriori utriusque linguae culturse msxime infervientes,Grammaticam utpote & Rhetoricam, omnium diligentifiime ^{t ra*}

Öarunt. Nimirum docuere Rhetoricam, ieu, ut

5, Svetonius tradit, qu^dam genera inftitutionum,

„ ad eloquentiam prseparandam ^, ut probiemata ^,

„ periphrafes, elocutiones, ethologias, atque alia

„hoc genus, ne fcilicet fteci om ni no , atque ari*

„ di _pueri Rhetoribus traderentur b), Nam quam»

vis tempore Svetonii, ut, ipfe fatetur, dHcretas

efTent profefliones ^, nihilo fecius, quod Rheto-

res, tefle Quintiliano, fuas _partes orr.ilerunt, Grammarici alienas occuparunr. Nam & iili dc-

„ clamare modo, & fcientiam declamandi ^ac fa-

„ cultatem tradere, officii fui ducunt, cetera, ut

„ profeffione fua minora defpiciunt, & hi non fa-

„ tis credunt excepifle, quas reli&a ^erant, fed ad

„ profopopcejas usque & ad ivaforias, in quibus

v onus dicendi vel maximum eft, Irrumpunr.

Hinc

-§§-3 ) o C g-gf»

Hinc accidic, ut, quse alterius artis prima erant u opera, fa da fint alterius noviffima r). Gram ma-ee ticam autem in primis coluerunt. Iilam videlicet,

qux olim tam late fe exferebat , ut occupaca efiet

non tantum in decenti verborum _cura, docendo, qu^rede loquentium fcribentiumque confvetudini

conformia effent, 6c ufu eruditorum communi rece*

pta; ifem removendo^uas barbara, inufitata,^con¬

tra veri fermonis legem male inveda reperirentur;

ied etiam in fcientia hiftoriarurn , 6c fabularum nec non in facultate explicandi fcriptores omnis gene¬

ris _, jadiciumque de Iis omnibus ferendi. Gram-

matlcis enirrs ut idem Quintilianus loquitur , non'e Pöétas legifTe fatis eft ; excutiendum eft omne <c

fcriptorum genus , non propter hiftorias modo ^, "

(ed verba , quae frequenter jus ab audoribus fu- iC

munt. Tum nec cicra muficen Grammacice pot*

eft efle perFeda ^, cum ei demetris rhythmisque li

dicendura fit. Nec (i rationem fyderum igno-

ret, Poétas irxtelligat: qui, ut alia mirtam, toties iC

ortu occafuqne fignorom in declarandis tempo»c(

ribus utunrur. Nec /g nar a Philofophias ^, cum c4 1 propter plürimos fere in omnibus carminibus (o-4<

cos, ex intima quajftionum naturalium fubtilita-<c

te repetitos ^{, tum} vel propter Empedoclem in (i Grscis; Varronem 6c Lucretium in Latinis , qui

praecepta fapientl^ verfibus tradiderunf. Elo- 4É quentia quoque non mediocri eft opus, ut ds "

unaquaque earum, quas demonftravimus, ^rerum"

dicat proprie 6c copiofe d). Hinc facile colligitur

C 2 ' huma-

to ) o (

humaniora quasvi-s ftudia Grammatica? artis ambi-

tu comprehenra fuifle, & Grammaticos fic partim Phiiologiam, qua? Grammaticam ^, Rhetoricam ^, Poéfin, Phiiologiam firi&ius diåam 6c Criticam

artem compie&itur; partim hiftoriarum atque an-

tiquitatum ftudia docuiiTe.

a) Orat. XIV. Tom* II, p, ijz. b) de Gram. Cap, IV, c) Infi, Orae> Iib, II. Cap, I. d) ibid. Lib» /. Cap, IV,

§. VIII-

Modus autem hxc ftudia tradendi talis fuit.

Arreptis doms 6c in confubernio matris, primis

elementis, producebantur ingenia erudienda ad

Grammaticos, ut ab ill is in prasceptis Gram ^ma-

tices omniom diligentiilime snftituerentur. Quip-

pe , tefte Quintiliano ^, non funt ferendi, qui ar-

,, tern hane ^, ut tenuem ac jejunam cavillantur,

„ qua? nid Oratori futuro fundamenta hdeliter je-

„cerif, quiequid fuperftroxeris, ^corruet: nsces»

,/aria pueris, jucunda (enibus; dulcis fecretorom

„cornes: 6c qus fola omni fåudiorum genere y

plus habet operis, quam oftentationis a)• Deinde pnHe&iones faciebant, cum fcificet interpretaren-

tur fcripta au ekorum 6c Grascorom, & Latinorum,

five fuerint Philofophi, (ive Hißorici, five Poera?,

five Oratoris. Initiutn autem fiebat a Poetis, 6c pr as ceteris ab Homero, cui adjungeb mt Merrati- drumsEuripidem 6cc. pergebant deinceps ad Hifto*

ricos , Thucydidem, Polybium ^, Herodorum 6c.

alios cum Gra? c os, tum Latinos» Hos au&ores

ita explicarunt, ut literarum ftudiofos non folum

ad

-Ü>-f ) o ( Hf* ii

ad interiorem & verborum, & rerum notitiam*

Ted etiam , quem auéforem legendum ipfi fibi eli-

gerent, ad ftudiofe & diligenter perlegendum ^*

iterumque ex integro refumendum perducerent*

Multum enim legemdum effe inculcabant, ^non "

mulca b). Sj quid difficile atque obfcurum oc*<c

curreret, id iplum quaererent ab erudicis Gram-

maticis, etiam per literas, fi abfentes effent. Quae

ftudiis effent utilia , obfervarent, atque diligenti

memoria repeterent. H$c autem traherent ad i-

mitationem modo ftili,quem exGraecoin Latinum,

& ex Latinoin Grcecum verterent; fic enim pro-

prietas, fplendorque verborum, copia figurarum,

vis explicandi, prasterea imitatione optimorum ^,

fimiiia inveniendi facultas, _paratur: modo eloqum-

ti<g _, qua Ingenium deeiamando & Grzece ^, & La¬

tin e exercerent. Proprium quidem hoc erat Rhe*

torum, ii vero cum fuas partes neglexerint, ut

obfervavimus {. 7, Grammatici non tantum in e-

loquentia? prasceptis tradendis, led etiam in infti-

tuendis exercitiis fedulo laborarunt. Inter cetera

erant progymnafmata 6c declamationes, illa mi«

nora , ha? majora exercitia. Declamandi genera iterum erant vel panegyrica?, vel fvaforiae > vel

concroverik declamationes. Quibus prasterea exer¬

citiis folernnis fuit partim emendatio ^, partim re»

tra&atio, in primis vero recitatio eorum, qua?

conrcripferant, quam vis ha?c non pertineret pr*eci- pueadadolefcemes.fed adultiores. Ne denique lite¬

rär ^um ftadiofx libros fparios 5c mendole fcriptos

C ₅ fibi

tz -m ) ° ( *<&

fibialibrariis obtrudipaterentur,Grammatici _prins

Silos infpexerunt. Apud Sigillaria forte, inquit

„ Gellius ^, in libraria _ego & Julius Paulus, vir me*

„rr.oria noftra doftiflimus con fe de ra mus; atque ibi i,expofiri erant Fabii annales, bonas _atque fincerse

„ vetuftaris libri, _quos venditor fme mendis effe

„contendebat. Grammaticus autem quispiam de

,, nobilioribus, ab emtore ad fpedfandos libros

9, adhibitus, reperifTe unum in iibro mendum dice*

i> bat c).

a) Infi. Örat. lib. 1. C. IV. b) Flin. üb, VII. _ep. IX. e)

Wolf. Att. lib. V. Cap. II. conf. Cell. D/fil Acaä. _{p. jfi.} feq.

Walch. Par erg. p. jj. $6. J7. sS.

§. IX.

Ad officium vero & rrunus veterum Gram- maticorum quod attinet, a variis varium atque di»

verfum conftituitur. Diomedes Lib. II. docet offi¬

cium Gr ammat tel confiftere _proprie in intelkäu poet a*

rum, Jcriptorum & hffloriarum promt a expofitione,

in rede loquendi jcnbendique ratione. a) 8c Quin- tilianus : Profeffio Grammatici in duas _partes dividi-

tur _, rede loquendi fcientiam <&> _{pcetarum enar ratio <}

vem. Et immixtum _hü minibus judictum b). Marius Vi&orinus autem quatuor meminit: Grammatici cfficia junt _quatuor , jcrtbere ^j legere ^, mtelligere, pro- hare. Varro apud Diornederr _Lib. // Grammatici of*

ficia conflant quatuorpartibusdsd ^ton e^enar ratione, ^{em en»}

datione, )udiCio> i ta ut ledio} quemadrnodum _expo*

nit Diomedes, loco eitafo,fit artifirlslis interpre»

„tatio, vel varia cujusque fcripti enunciatio,ferviens

•#1-3 ) o ( 21

dignitati perfonarum ^, exprimensque anirni habi-

tum cujusquc; Enarratio obfctirorum lenfuum"

quseflionumve explanatio velexquifitio, perquam"

unius cujusque rei qualicatern poéticis glofiulis ex#"

fohimus, Emendatio, _qua finguia ^, prout res««

ipfa poÜular, dirigunus, aeftimantes univeriorum*

feriptorum fententiam diverfam, vel corre&io ^er-<«

rorum, qua? per fcripturam di&ionernve fiunc."

Judicium, quo omnem orationem reåe vel minus"

re<äe pronunciararn, fpecialiter judicamus, vel"

exiiiimatio, qua poérna cereraque fcripta perpen*tÉ dimus^). Dionyßus Thrax fex denique Gram-

maticis munera adfignat: Avstyvutriv h Tgißyj nuTd tgoGtoåtav. etyyrjcriv xuf'cb rzg hvndgyowas TtoiyyrM&g

T{07WG- ké%etov % Igofiojv ättådbaiv, hvuokoyiug ^{evpecw ,} bukoyiug hkoyiapiov, xgiaiv icoi^yidrm. d)„ Ex his

autem officiis omnibus, _quas Gram ro atieis com- petere voluerunt ja ^na nominati viri, tria Wove»

rus conftituit, uc alii TS%ytxol feu TeftvoygdQoi ^•, allt fcogutol feu ejrvjyyTiM; alii xgiTutol vocarentur e~)

Ad Technicos ratio re<9e loquendi 3c fcribendi ^,

feu leaio 3c emendata locutio, ad Exegeticos ^au-

öorurn interpretatio ^, 3c ad Criticos emendatio 3c

Judicium de cpdicjbus pertinefeant /).

a) Wo"W. Gap. Vill, p, 6$. b) lr/ji. Örat. Lib. i, Cap.

IV. g) Wolv. Gap* Vill p. ös. conf, Falß. Chi. Rom. Cap. IV«

P' IJ2 fe9► d < Wolv. Cap, Vill. p. 67. e) ibid. p. öj, conß,

Walch. Grit. Cap. IV. §. VIII p. 247. f ibid.

5. X.

Nos itaque Woweri fententiam dum fequi-

mur3 haud alienum fore exiftimamus, fi haec tria,

quae

3 4 ) o ( §8«

qua? conftituit, Grammaticorum munera breviter expofuerimus. Technici dicebantur olim artium

orrmium Profeflores, Grammatici ^vero proprie, quia artis praecepta, definitionas utpote, divißones,

ac regulas tradiderunt, quo facilius lingva? ad»

difcerentur, earum genius clare ae dsftinöe perci peretur,barbarifmi ac foloecifmi evitarencur,e^que

in nitore atque elegantia confervarentur. Occupati

autera fuerunc in pra?ceptis tradendis, partim circa ledionem,partim circa emenklatam locutionem. Ad

leétionem pertinebat vel cognitio vocum, tum qua

ipias literas, quarum in naturam & afteåiones fqb-

tiliter inquirebant, tum qua ipfarum proprietates*

quum eas in certas partes orationis diftinguerent?

& quid unicuique earum proprium obfervarent y vel fyllabarum ratio, ubi eilet probe cavendurn , ne voces nimis corrupte efferrentur, nec niß de-

bito accentu» feu jufta mora & quantitate pronun*

ciarentur, Emendata denique locutio, quam Wowe-

rusdefinivit _per raiionem incorrupte loquendi a) cori- fiftebat in redta ^vocum connexione , adeo fcilicer,

ut nec contra regulas quisquam ioqueretur,nec ipfa

locutio alia,quacn veterum außoritate nkeretur,nec

alia? ^voces phraies & loquendi formel® adhibe-

rentur, quam qua? eruditorum modo loquendi con- venientes, ufuque afiumta? erant. Hinc fcripferunt

alii deorthographia & profodia,ut ^Tyrannio Phoe¬

nix; alii de conftruftione ^, de verbo, de verbis derivatis in [ti, ut Herodianus; alii de fyntaxi;

ut Paufanias C®farienfis Sophiüa; alii departiculis

& ge-

H* ) P- < JÄh U

öcgeneribus, ut Lupercus Berythius; alii de con-

jugationibus, monofyllabis 6c Gr«cifmo> ut Phi*

loxenus Alexandrinus; alii de litens* fyllabis 6c

metris ; ut Ennius junior ; alii de analogia ^, ut Marcus Terentius Varro, 6c imsumeri alii, quo.

rum catalogum deprehendes apud Suetonium y

Voflium, Fabrieiurn, Walchium 6c alios. Exe- geticos feu Hiftoricos Grammaticos > qui pro-

prie philologi 6c Åoyo(p\Xoi ^, etiam Polyhifto-

res 6t wXvfiotbsiG., ^a rnultlplici fcilicet ac varia

variarum ^rerum fcientia appellabantur b), fi in«

tuearls, (ic di<5ti funt, vel _propter interpretation

nem au&orum ^, vel quia hiftoriarum, ver« nimi-

rum & fabularis, feu antiquitatis noritia ad fen-

Cum au&orum inrimius intelligendum inftru&i e-

rant. Officium vero eorum fuit obicura _quascun- que enucleandi, five efTent rerum, üve verborum.

Explicaverunt verba ^{, eaque} 6c propria, 6c figura¬

ta: lca ramen, ut alii in priginibusvocum perfcru- tandis verfat! fuerint4 quo vera 6c nativa earurri

fignificandi vis illuftraretur ^; alii ipfas ^v.ocum fl*

gnificationes 6c varios ufus demonftraverint, quo-

rum quidam ^voces obfcuriores ^, difficiliores 6c peregrinas folurn ^, quidam unius gentis ^» quidarn cujusdam ftudii propria expofuerunt, quidam de- nique aut de di&ionibus unius fcriptoris ^{, aut} de

vocibus omnis generis tra^arunt, 6c qua? funt alia, quae apud Wo ^{wer um} 6c Voflium c) legi pos- funt. N«ec minus erudicam fuam induftriam in

quibuslibet obfcuris rebus interpretandis pr«ftite-

D runt»

z6 ) ^® ( Wr

runt. Hane enim extenderunt ad omné ftudiorum genus, prascipue ad Poétarum interpretationen!,

unde in Grammaticum cadunt, _quas habet Ju»

yen^alis. Sa t. VII.

Ut legat hiflorias, auåoves noverit ^omms

Tanquam ungttes digitosque fuos, ^ut forte ^rogatus

Dum petit aut tbermast aut Pbcebi balnea, dicat

Nutricem Ancbi/<e, nomen patrtamque mverca Arcbemori, _{dicat quot} Aceßes vixerit amios,

Quot Siculus Phrygibus vint donaverit urnas, Åufönius ProfefTor:

Exefas tineis opicasque evolvere Chartas, Major quam promtis cura tibi in ftudiis,

Quod jus Pontificum, qu<e foeder a, ßemma, quod olim

Ante Niimam fuerat facrifici Curibus,

Quod jus Pontificum, veterum quds fcita Quiritum%

Qua confuJta pair um, quid Draco, quidve Sokm

Sanxerit: & Locrrs dederit ^> _qu<e jura Zeleucus.

Sub Jove ^t qudt Mims, quid Tbemis ante Jovem ^)?

Duoautem in primis docuerunt; hiftoriam tcilicet fabularem, & veram. Circa fabularem obfervarunt

omnis generis figmenta, non folum de perfonis,diis

utpote 6c hominibus, quorum genealogias , aeta- fes, res geftas &faéia omnium diligehtimme erue«

runt j fed etjam de rebus & locis, quae pro rerum

locorumque varietate plurima tunt, ut fahsla? 8c miracula rerum incredibilium; cnendacia de locis

diflitis, farna tantum adferente, prodita e). Tra- diderunt quoque veras narrationes ^, de perfonis

6c rebus, partim évink, ut de Pcntificibus, &

augu-

)o C » t/

auguribus, de facelüs > de facris eedibus, de locis

religiofis, de diebus feilis 6c feriis, de confecra-

eionibus, de facris publicis & privatis, partim

humanis. Ita tarnen, ut aut omni um gentium , ur- fa i ^um , ioccrum 6c rerüirs, auf cmi cujusdam po»

puii, nationis , rei 6c loci hiftorias expofuerinc;

aut imius belli eventum ^, aut alicujus Ducis, Hi- ftorici, Poétae vel Cornici vitam ^, fa&a 6c diéta defcripferint. Quibus denique omnibus acceffit

accurata 6c diftinfta indagatio ternporum; ut e. g»

Poetarum 6c fabülarum, oblervarunt enim de illis, quando vixerint; de his, quo tempore, loco 6c

quo ordine aéta? ^, quove favore 6c applaufu rece-

ptse fuerunt/). Criticos tandem, qui etiam apud

Romanos modo Judices aut Cenfores, modo Phi- lologi 6c fermonis Latini cuftodes dicebantur g),

ut paucis tangamus, ab officio ita nominati fünf»

Nempe, quia emendarunt 6c Judicium tulerunl

de codicibus. Duo itaque illis pragcipue injun&a

fuerunt, Libros fcilicet, qui fallo viderentur in-

fcripti,notare, 6c a geauinis dilcernere. Cum enira

librarii, vel fnfcitia, vel ob auäorum o(jlowi/iocv 6c

fimilis argumenta tra&afionem, vel ad augendom

librorum pretium > magnis 6c claris viris fcetus

fpurios fupponerent; Grammatici tunc Cririci ex

diverfitate ftili, docendirarione 6c dilTenfu fenten-

tiarum, judicabant, quid genuinum, quid fpurium.

Dicit enim Quintiiianus : judicio tam (evere funt<c

ufi veteres Grammatici, ut non verfus modo cen- "

foria quadam virgula notare, 6c libros ^, qui fal-Cf

D 2 fo vi*

t $ € )of gg*

, fo viderentur inlcripti, _tanquam fubdititios fub*

movere familia permiferint fibi, fed au&ores

if alios in ordinem redegerint, alios omnino exe- merint numero h). Verba quoque aliena, au&ori-

bus inferta , ejicere, loca _per fcripturam ^, cum

ipforum au&orum > tum tibra riorum ^, _corrupta emendare, eorumque textum integrum feupropri¬

um coniervare omnium diligentifftme ftuduerunt.

Hoc ipfumGrammaticorum emendationis ^munus eleganter defcribit Wower: folebanr, inquit> per-

„ peram ab aü&oribus fcripta dSsTsiv, $ oßeXtfyiv

rd 7TKg?yysy£a[JL[AEvc6, e^ßoXiiJuxioL, voStVQVTx nota

JS appofita damnare ^, corrupta & vitiofa emendare,

,, ambiguas le&ionesrecenfere, inde laudantur ^ve*

terum Criticorum dvotymorfjixm^ quorum faspe

,) meminit Apolionius Grammaticus aliorum Criticorum temere fcita notrare ac refutare, quam

,, xf/V/y iim'iz? dSerfaeic appellarunt ^, transpofita

3* in au&oribus fuis fedibus reponere, quo nomi-

„ ne ceiebrantur wsTaSscrsis, ^tm yfatfiav ^, 5c Ifido - rus fcribir Ariftarchum afteriico obelato ufuoi

j, in iis verfibus, qui non erant pofiti (uo loco,

„ Opera au&orum in eertas partes diftinguere Sc

%y eorum (ententias conciiiare ^, quo pertinent croyL

„ Cpuvfai in Philofopbis ^a veceribus Critieis notatas

i» i). Hinc Svetonius de Valerio Probo: Multa^ in- quit> exemplaria contraéla ememhre ac dißinguere

& aånotare curavit k). Cönfpe&um vero Gram- maticorum feu Criticorum, qui cupit, adeat Sve*

tunium /), Voffium m), Falfterum ri), Walchium

*6! J ( B» ^>9 o) 8c alios , apud quos eorum praefertim nomina ^,

de quibus aliquid memoria dignum extat, depre-

henduntur»

a) Cap. VIII. p. 6p. b) IVO*. Cap. XV. p. ijo. fe q. c)

ibid. Cap. IX. & Voff. T. I. Lib. I. Cap. V. d) IVoW. Cap. X.

p. SP- e) ibid. Cap. X. & XI. f)ibid. Cap• XII. XIII. & XIV, g) Falft. f>hj. Cap. IV. P. tjj. b) Infi. erat. Lib. I. Cap.

IV. i) Cap. XVI. p. ifß. fe q. k) de Gram. Cap. XXIV l)

Lib. de lüußr. Grammat. m) Cap. VI. p• zq. & feq. ») Gpp.

Rom. Cap. IV. p. ist. & feq. o) dre» Crie. Cap. IV.

§. Xii

Qoanta autem autoritäre ^ve teres Grammati-

ci poliuerunty ex hiice, ^qna? de eorum ßudiis, do»

cendi ratione & officiis attulimus, facile conitaf.

Omnis ^{certe eorum} induftria eo fpetavif, ut de praeclaris iilis buroanitatis literis , iisque univerfis

bene mereri pro viriii conarentur. Proinde vin«

dicarunt Gbi poteftatem, non tolum ^ea docendi,

qua? rete loquendi confuetudini infervirent, ^ve¬

rum etiam omnia fere adminicula & fubfidia, quse ad linguarum cognirioriem atque cuituram confir»

mandam pertmerent, fubminiftrandi. Adeo qui-

dem , ut eorum fuerit, quemadmodum Heuman-

nus deCriticis ait a): naturam linguarum con- "

templari ß): originem & natales inveftigare five"

vocabulorum, 6ve adagiorum y): methodurnlm ^u

guae addifcetidae praefcribere aptiffimam facilli» "

marrvque <?): regulas tradere interpretandi verba "

phrafesque obfeuriores f): interpretari fabulas u

Poetarum , item aenigmata £): Judicium ferre de<6

ftilo > eåisque virtutibus M ac viclis ar) t dilcfimen "

D 5 M*

3« '•*£! ) o C ^

i _'' ftiM oftendere ratione aetacum $): indicare ftilum

certa ie£kx, deque ejus ufu lerre fententiam i):

"

defignare caraélerem ftili cujusque auctoris k):

*

ex hifce ftili cara&eribüs difcernere , utrum certi

, au&oris oratio eftet fmcera, an gloftemate aliquo interpolataj utrum verba certi au&oris fana és-

, fent ^, an corrupta & quomodo eftent emendanda ^t

utrum Uber certus huic, ve! ilii auåori ex ve- ,» ro tribueretur, an eftet fuppoiititius: qua aetate

,) Über erat fcriptus ^, qua non erat: cujus außo«

,>ris erat liber _anonymus; vel pfeudonymus A):

„ judicium ferre de reéta pronunciatione ^or-

,, thographiam monftrare ^, eamque folidis fuper»

ftruere fundamentis a), Inprimis vero gioriam

naäi lunt ex dlligenti fua emendationis opera. Qua

in parte autoritäre tanta fuerunt, ut lummi fa?pe

oratores, auåoresque iinguarum eorum erudita

opera ufi fuerinc, ^{non tantum} in fcribendo , ut Cicero, qui dubitans, mm fcriberet ad Ptroeea , an in Tirésea;utrum Pir<eeum, aninPir^eum, Atticum ami-

cuna fuum rogavit, ut hoc $?'ty^jlu fibi perfolveret b); fed etjam, poftquam perfe&um eftet _{opus, cum} illud eorum cenlurae fubmittercnt, ^{ut ex} ejusdem ,>exemp!o conftat c). Nihil enim in publicum exi-

„ bat, nifi cura limatum & de confilio erudiroruni

„emendatum d). Nec agnofcebantur cujusdam ope¬

ra alia pro genuinis, quam quae Grammatici

„ mendaverant. De Ariftarcho extar, quod Grae*

,,ci illum communi fuffragio cenforem creaverint,

tog oßeXifynct tä 7cagsy,(ßsßto)^M, qui genuina a

fuppo*

•8 > ° C 83* 33

fuppoGtitiis vindicaret, uti nullus in pofterutn ver-««

fkulus pro Homerico agnofceretur, nifi quem A-C{

riftarchus, jugulatis adulterinis omnibus, pro 't

badet e), Libri quoque ab eruditis Grammaticis

emendati cariore pretio venibant: immo magna pecunia? fumma conducebantur, fi quid difficul-

ratis occurreret. Antonius Julianus dicit fe li-<4

brum furnmae atque reverendse vetuftatis, quern<c

fere confiabat Lampadionis manu emendatum,"

Itudio, pretioque mulco unius verfus infpiciendi"

cstsiTa conduxifle/). Pneterea, tam acriter lin-

guarum puritatem obfervarunt, ut omnia ad luam

normam, Grseca fcilicet ad Gra^citatls, Latina ad

Lafimtatis, redegerint; peregrioa vocabula ^, utvi-

tiofa, rejecerint, fyllabam barbare & inconditejpro-

ttunciatam, ne in peregrinis quidem culerint. Mar ^t.

cus Pomponius Marcellus,(ermonisLatini exaéfor'«

moleftiflimus, in advocatione quadarn foiceci- <c

frnum ab adverfario fa&um , usque adeo ^ar- 45

guere perieveravit, quoad Caflius Severus in- terpellatis judicibus dilationem petiit, ut iieiga- **

tor fuus aiium Grammaticum adhiberet ^> quan-(i dononputat is? ^cum adverfario de jurefibi, fed4<

de folcecifmo controverfiam futuram. Hic idern"

cum ex oratione Tiberium reprehendiliet, adfir- *s

ni ante Attejo Gapitone & effe iilud Latinum ^? & «

fi non eilet, futurum certe jam inde, Mentitur, inquit Capito. Tu> enim, Cafir, civitätem dare « potes homtmbus% verbisnon petes g). Hinc ^tarnen u

nemo fibi perfvadeat, veteres Grammaticos fua?

au&o®

i* ) o ( W&

au&orifati tåntum tribuiffe, ut ex eorum praec^*

ptis tota linguarnm peritia, nitor fcilicet atque ele~

gantia hauriretur. Multum quidem illi, immo plu-

rim um contulerunt ad iinguarum culturam ^, non autem tocum iter perfecerunt. Id ipfum mani-

tis atque confiliis fuis praeftiterunt, ut oratio con*

venientibus verbis conftaret, & conftru&ionem regulis haberet conformem ^{; utque} phrafes Sc vo- cum conjun&iones imitarentur confvetudinem, et- jam eorum , qui vere eleganter atque ornare lo-

cuti éuerunr. Sola autem elegandas atque nstoris facultas, qua?, utlumen illud Patavinum dicit, confi-

„ftit _inipia plena ac tereti compofitione verborum,

„ in colore 8c quodam habitu» ut nihil claudicet,

nihil diffluat, nihil fluöuet, led tota permifta 8c

, temperata, nurneris «equabiluer, conftanterque

,, feratur oratio &), illa, inquam, facultas, nuliis

Grammaticorum praeceptis includi, nec ex iis ad- difci potuit, fed multa atque diligenti probarorum

au&orum le&ione, exeroitatione 8c imitatione o-

lim, aeque ac hodie obtinebatur. Eft ^enim ali-

„ quid in collocatione verborum, quod ^omne a

„ confvetudine pendet, de qua ne cogitant quidem

,, Grammatici, & quod praeceptis comprehendt

5, non poteft, (ed (ola 8c continua obfervadone

„ difcitur ^, monet noftuiia&ératTog ille Morhofius

*). Hoc ergo cum ipfe Terenrius Varro aliquando

quoque agnofceret, nullam effe obfervationem fi- milium, & in omnibus pa ne verbis unam conlve- tudinem dominari docuit k), Ipfa etjam Gramnia-

tieo-