LESTIUM ORBIUM

m

r.)

Sä, Sä!

Säj Sä

«(i

-

sä;

«i

«H

*ä-

«i-,

sä; «(

säs

»ii

«I®1 sa sä sä Sä

«i Sä:

Sä®)! **L

*v.

sä sä

Dcj> q.Q

i!

ORBIUM COE-!

LESTIUM REA-

L I T A T E.

j ^{DISPUTATI O P HI SIC A.} ]

Quam-»

SUB PRJESIDIO

M. Johannis FranckJ

In I

I Illufiri Academia Upßilienß régidj,publice !

lenttlandam & examinandant-* (

proponit. <

MARTINUS NICOLAI Agholmius

j

N Addtem 17. Februa. boris d7,matu!inis Ecclefiaftes c. 3. v. ir.

Etmundum tradidit dijfutatiomeorum,& ^tantenl»

nantnvenithomo opus>quod^operatmeßDeusab

initioufyadfinenz_>.

UPSALII,

ExcudebatEschillus Matthi m_, Anno CM. DC. XXVII.

l)«

illü|iii.iii Ji«Ii «u «iitii til^?til tiiaSr ill>J| «i« ilim »i#

3cagc3c'

■8§9©e0O0&®efl©ei9Q«Söie©9iM9«^S§»

*8?

aQeaww^Boa«ii^i*3w*»*.9<pe<ie»<tfL

o/^^^fcKS^Vccuerunt; bed etiamlcriptis luis ce-

leberrirni$,ad ferampofteritatem ufq;^{magna cum}lau¬

de propagarunt,latéq,hincindé ad nobiliorafclediö-

raq; Mufarum, per vanasmundi^partes difperfa caftra

diüeminaruno: _quorum clariflimorum virorum do- drina, cum obantiquitatem venerandam,tum obau- v

toritatem fufpiciendam; praeclaramaptid pofteram ae- tatemmcruit fidem, infignemq, adeptaefl: veritatem:

quje eciamnum hodiénoitris temporibus,cum perplu-

rima jamdurarit fecula, in mu^torum animis profun¬

de eftradicata,&å maltisquoq; prseclaré eruditisviris

unicé adamata, propugnata, inq; fummo honore 5c pretio,tanquam

fuaviilimum veritatis flofculum

ha-

bita^.

t, Difpefcuit autem

honoranda

& döda anti- quitas,totum cseli Syfthemaindeccm orbes (ivéfphae-

ras; (de numero5cordinefphserarumcaelcftium, ^{va- .}

ria? quidem, &difcrepances Veterumfucruncopinio- nes,de orbium realitate autem optimus confenfus)

quarum talis, fecundumAlphonfinorum dodrinam,

Theßs. I.

A z ordo

©fdoefteperhibetunJ 1. Eft

fphaeraLunarjquie

inte-

thereå regione imum

locum

obtinco. 2, Mercurij.

g.Vcneri?.

4.Solisr\ $. Martisr*. é.JoviV. 7. Saturni.

Quaefphjerseomnes, feptemPlanetarumfuntpropriae; quarum quaelibetunam tantumStcllam, (uum fcilicct Planetam, fibiinfixam habet. Hisdeindég. fuccedit

fphaera ftellarumfixarum, fic dida, quod reliquas o-

mnesquotquorfunt ftellas, praeter 7. nunc didas er-

raticas in fecomprehendat. Vocatur eciara Sphaera odava, dudå nominis appellationeab ordine fphasra«

rumj. ItemFirmamentum> quod contineat & quafi

muniatcaeterasfphaeras^omnes: credebatur enimanti- quis ultimum &Jupremum cadum efle* 9. EftNona^»

Et tandem 10. Decima fphaera five ultimum cadum,

extraquod plures nondantur orbes. Ethatdusefphat-

tx funt fine ftellis»

3. Scholaftici ^tarnenTheologf, undedm nume-

rantcaelos* Primo>feptemcaelos Planetarumutcatteri$ indeodavumcaelum Stellarum fixarum. Suprä hoc,cae-

lumnonum, quod appellantaqucum* Hincdeeimum, quod primutnmobile appellant. Tandem undeeimunt, quodfaciuntimmobile,primodiecrcatum; 5imoxAn-

gelisfandisrepletum* Appellantquoq;hoc undecirnum

cadumEtnpyrtutn,quafi ardens SC ignitum^,nonquidecit realiter, fedut ipfiajunt, quialumine cadefti und<quacg

eftperfufum,aut quia fuper benedidåTrinitate,in eo~

dem refidente eft illuminatum»

4.

Nos

ex autorttate S, S,

feriptur*»carlum

hoc dieimus elfe habitaculum fivefedernbeatarummentium>

irr6 ternum illud eaelum,ad quod Diuum Apcßolum Paulum_raptumfuilfe_legimus,2 Corirnh.U.v42.&feqq.

$%

Ålijs

^{quoqj nonumbus*non minus} iogitaiu, quam

quåm

tcflu juctind/s, hoc cadum

å SpirituS» iftitulatur;

Lut; 14, v. 43* dicitur Paradyfus♦ Luc. id, v. il>/»us K^ibraht. Pfal, ad.v,ij. Terra vtuentium* Pfal. 116. Äeg/é

viventtuM 5cc.

6. Sedde caelo hocundecimo,in noftråhacdifpu-

tationecx profefTo^nuncsgere nondecrevimus;fveriiste enim,&conGderationem ejus _penitiorem>pleniorem*c

plantoreiiMpfisTheologiSjfidelibus myfteriorum Detdi*

fpenlatoribus rehnqucndäcficcenfemus) Tedde decemil«

Iis orbibus mobilibus,ordinéånobisfupetidsenumeratis.

f. Ambiuntautem hse fphsetae decem fe mutuo, velulitunicaecatparurr i unde fit, quod exuriores,veluil

åcentromundiremortores,majoresfint,intenoresautem minoresQCangufttores.

#. Appellativ autemultimumcatlum, fivedecima

illafphatra,

abAftronomis& philofophis hodié Primum

MOEILIJ & fuper polos mundi>vel circuli /Equino-

dialis, contrafucceftionem 0_gnorum,moiu diurno fibi proprio, 24.borarum fpatio aequafitér conuertitur. Hoc

motufuå virtute, omnes inferioresfphar.s reliquasno-

vemfecumrapit,five circa^terramcircumagit>ronalicér

quamnauis,qua?fecundofluminedelabens,cmnes infi- dentesfecumdevehtt: auf Rota figuliadexeräad finiftiå detorta,omniafibi impofita„fecuiq eandemparte rapit«

9. Copernicus appellat ^{motu«» hunc}Cottidia-

kumt Ariftoteles&C Plato,

Primummotum<poqa).

Ptolomaus

wxßtipie/voy,

quod nodlfs QC diet arnficialis fpattoabfolvatur, Launi&diciturD ^{1 urnu s.} Iterr Mo«

Tus Alienus QC Accidektarius: _quia infe-

fioribusfphserisperaccidens, fiveab extrinfeco prineipio

ineft. Eft a. hiemotusvelocilftmus&aequabdisfemper caereriscjcommunis;tdeoqjcaeterorum ommummoiuum quafimenfuu&u gula eft»

A

3 |o,Rc*

to. Reltquf inferioresorbes ^novem dicuntur Se- cunda. mobilia. Et

fithorumorbiummoius,fuper

polos $C axem

Zodiaci fecundum

fignorum ordinero,

prioriquafi

contrarius! hoc eftab occafu verfus örtum.

Contranituntur cnimhl orbes primo mobili, Ove cidern obujanc, nonaliterquamhomines,quiin navigio decur-

rentc fecundo flamme, contra flumen, five å proråad puppim progrediuntur.* aut Formicarotae figulicircum-

gyrataeinOdens,inparremoppofitam fcnficn prorepic,

ti, Diciturquoc^hicmotusfecundus ^{Morus pro-}

p r i us i quia fingulis fphaeris fccundorum mobilium propriuseft.

Efta.hicmotusfecundus, quoad circuitione

inomnibusfphaeris,non uniformis&Ca-quabilis ficutipri¬

mus, fedvarieformif multiplex,ob orbium caeleftium, fe mutuo cingentium differentem quantitatem, Qui

cnim ampliorem habent ambitum ,primocp motui vici- niorem, tardius: qui anguftiorem dC å pnmo moblire-

motiorcm» citius moventur,

15. Sic Nona fphsera, quia primomobili vtcihiffi-

tna,pcriodum fuam, fecunddm ögnorum feriem motu

proprioreftituitfecundum Alphonftnos,annis 49000:

(edfecundumCopernici demonftrationes,annis ZfQ16*

#gtPrfs'

^>.

14. Stellarom fixarum fphaera, motum fuum fe¬

cundum AlphonftnosabfoluicanntsjooojSedfecundum Copernicum,annis1717,JEgypttjs, Hic^motusappella-

turinonnullismotut Trepidationis e r l i b r a- Tionis,

15, Saturnus Planetarum fupremus,propriomotu rcvolutionemfuam_{50. annm}conficit.

$6. Jupitercircuitum fuumcompletann/s a pro- Mars

iMarfc bienmo quåm proximé drculum fimni abfolvit«

Ig* Sol annuofpatioorbemfuum reducit.

ip. Venusuniusquoq,annifpatio,periodumfuam

conficit*

2o# Mercuriusidempcriodicum tempus,^cumSo¬

le dt Vettere habet.

it. Lunaverd ,omniumPlanetarum infima,uno

menfe orbemfuum cireuit*

zz. Haec breviter deorbium cadeftium realitate dt

' varietate,exfentemia veterum dtncotericorunonnulloru

Philofophorum dt Aftronomorum attuIifTevolulmus.

23, Reftat folummodo, ut Definitionen!caeli,cx

Veterum mentehicquo<$apponamus,quaetaliseft: Cac-

\um(fcilicti Syfthetxatitéjumptum)eftcorpusnaturale,ßm- piieifssrnuir^folidum, fphaencum,pellucidum 8r inorbem

mobile. Carlumautern quatenusin orbes diftrtbutumin- telligftur, hoc modo definiturj Orbis eftcorpusfphxri*

cum,duabusfuperficubus conftans, convexa dt^concava:

adcujus motummoveturftella,non altteracclauus infi»

xusinrotaaliquå,ad motum rotamovctur*

24. Haecconftans ac firma Aftronomorum Phi-

lofophorumc#

nobilium ^veterum, de orbium cadeftium realitate dodrina ,per plurima fecula approbata,propa- gata dt _propugnata • non muttis retro ab hinc annis,å celeberrirois dt prseftantils ; Matbematidsrecentiortbus

in dubium fuit vocata ; qui unanimitér ( fundamentis Opticis dt Aftronomicis demonftrarionibus firmifFimis inftrudij ftatuerunt,caelum nullis crbibus reahbus efic diftindum,fed ^unum tenuiflinrum dt continuum eflecor¬

pus.*inquo fteftaemotuproprio, fibi å naturå indüo, ut

pifcesin aqul,dtvolucresinaere movcntur.

3j.

Hinc

!£•

Hinc talem cacll definftioftem, hi

cxcell^ntfin- gnivirfexßruxerunt; Cadumeß_corpusnaturale Gmplex,

perfpicuum

^>

tenuifsimum, purifstmum

^>inhoc

univerfo

amphflimum, fphaericum, elementaremmundum proxi- méambiens, aßrorumdomicüium. dCc,

Z6» Hxc Mathematicorum>juxtåac philofopho-

rumnoßri feculi neotericorum,unanimis&Cconftans de eaelo ßellarumq? motueß fentenda. Cuia.particalculum jam noßrum,in hacarduå5Ccontroverfämateriafuppo-

neredebemus,certé ambigimusjutrobiepenim vahdiffi^•

maargumentorumfuntpondera6C momenta: utrobicf*

Mathematicorum ac Pbiiofophorum praeüantifs; fufpi^-

ciendaautorttas« Poßeriortarnen fententia^,quamplu-

rimis hodiémagis arridet, quam etiam in

fummisdelictis

habent:exißtmanteshancpriori ÖCargumentorumcerti«

iudinepraevalere, rationumq?valörepraeponderare.

zy. Nosveroprobabiliter hacvice,exercitrj folum grariä,Veterum fententiam ample&i, dC ^proviril« inhac difputatione propugnare SC

defendere

volumus; eå ^au*

temnon intentionevel animipropofito; acfi recemium Mathematicorum fententiamintotumdamnare, vel fal- (11atisSCer roris arguere veliemus: abfiihoc; Sed ^{ut ar¬}

gumentaveterum> dCetiam noftra,^per propriamfpecu-

lationemexcogitata*inunumquaO fafciculum in hac di¬

fputatione contraheremus; quibus probe perceptis confideratis, ac cumrecentiorum rationibuscoltatis; ßu- diofaphilofopbicaJuventus, velipfametdelnceps, deve¬

rdatebujusmateria«,limatum 8iatre fuumjudicium fer-

re

poffett Deinde

quo$ut

intellrgat,

veterum argument ta, non

ufqj

adeo

effe

ignobilra, kvia ÖC»nSrmaut vulgd

putatur; vel é

fordidis

phantaGae plebecularum lacuhis

ctuta; Sed

exhmpidifstmisPhilofophiarfonttbus,profun^

difsirnoqj

iifllmoq; Div» Palfädis faplenti» abyffo

exhauflau*

z$. Quoniam vero in iliåopinione fumus, ^noQ fufHcicntéradhuc, veterumargumentis årecentiori-

bus effe fatisfa&um; ideoq; amicedChumanitércon- trarias fententiae fautores & propugnatores rogatos®

volurnus; utiua argumenta, qua?nobis quidem adun- gucmfuntcognita, indifputationis conflidu ^nontårn

©byciant,quam inid unicé fedulo ftrenueq; incum*

bant, _omnesq,- ingenij fui nervös validé Intendant, quomodo omnibus hifcenoftris, velpraccipuis in Syl-

logifiicsm

formam propoficis argumentis,iufEcientér

fitreipondcndumjaudabiiiterq; öccurrendum. Qui-

bus pancracicé fubjugatis & dcbcllatis, ultro palmand

iliisporrigerc; cxqjiilorum partibuspofthåc femper,

tanquarn nulifces bellicofifiimi, pro dcfenfione hujus pofteriorislcntcntis, ftare decrevimus^.

29* Cumitaq; hsecDifputatio,proveritate Phi- lofophicå, ^quaeDomina fiveRegina hujuscontrover- fiaccfi:; cuiethm ^nostanquam militesiiterarij fidelif- fimi,facraraentivinculo aclege adftrinximus Gtfufce*

pta;ideoq; fedulamSt firenuam ^ex noftra parte na-

▼abimus operam»utfummå fide &afiiduitatc,hanelen*

tcnttamargumentisnonignobihbusdefendere valet«

musr%

30. Duplicero tutem in ^arenam

difputationis,

profententiac noftraedcfenfione& confirmationeex-*

«rcitum adducere juvao: proprium & alcititiuiru.

Proprium, exregnoPhiiofophicocoa&um. Aiiemun ^•

cx

rcgnoTbeologico

confcriptuni,. Hifce cxerciti-

feus, fivcargumentisphilofbphicis &Tbcologiciscon»

|unä:im fumptis, fsntcrmam nofirarn, deorbium

cat- Sefliumrealitate,adverfuscontraria?ientsmise defen-

B föres,

föres,virfliter fumus

propugnaturl. Hoc

tarnen

fuxti

candidé affeveranteså:promillentes: nos

ft?ff

agium

fl,

vecalculumnoflrumpofleriorifententtaelubentäfsimé

effe

fuppoßturos, fl argumenta

noftra fufficientér viderirnus

eflcrefoluta. D«fputattoenimqua?vis proveritate* nosi promanis, five

vanzecujusdaro gioriolae cupiduacemfti-

luidebet.

Exercitus

Phifofophici

,fn

palscftram

literariam dcdu&io«.

h

^Argumentum

ProRealitate orbiumcarleftturh, eorundcmqj

muhitudinefivenumero,

jguotmotusperiodicaquantrtete

in

c

tio deprehenduntur

inter fedtfferentes^/totquoq,

funt fph&rs. &leßes, Sed

to*

motusperiodic^aqusntUate inc&lotnter(é

deprchen¬

dunturdifferentes

Ergototquo%

funtppb&rt edeßes.

Minorprobatur ex thefibusö.p.jo. &

fequentibus

aliquot. Majorquo<$

probaturhacracionc.'quia

unicor- portGvefpharrar

flmplid,

non

poflunt fecundum

idem,ad

tdem8f eodemtempore competeremotuspcriodicédiffe-

rentes« Cerufsimumenimhoceft, dCextra omnemdubi- tationis aieam pofltum: corpus unicum flmplex, per fe pluribus

differentibus motibus periodicis

dennon poffe,

fed uno tantum* Rclinquuur ergo plures dari orbes quam unum*

11*

Argumentum*

Sidanturdiftinttimotus,jj% eontrarij in cdo, dantur _quo#

plures

edi

quem unum~»;

Sed verumpriui Ergo

poßeritu.

Ante-

AntecedensMajorlsprobatur

exthrfibus fuper/orf-

felis. Videmusprartere*etiam oculorum

fide,

omnes

ftel«

lastimfixar, _quam erraticas

quocidse afeendere aborrti

fuperHorizontem ;

indi

pergerein

occafum,

tum

rurfus

inOrientenafei:atejj itaincra diern&

nc&em »feufpaito

*4horarum integram circuitionem

conficere. Videmus

quoefjStellas,motu

quodam fecundo, prior» contrario,

pauiatim ab occalu adortum

procedere; ßvein revoluuo-

nediuanapaulatimOrientaliores

fier<:id quedobferva-

tiones accuratifstmae ceßantur, & manireftifsimo etiam cxemplo in Lunå quotidiécernitur,

deprthendirur 5(

o*

(tendicur. Ea enim in Noviluniovefper»unacum So!«

occidit. Triduoautquatriduopoft Sole

occidente, ipfa

longo intervalloverfusortum

relidla

cernitur:

indé

quo-

eidsé magis magisejj orientalior

fada confpicitur, donee

diedeeimaquarfå Soleoccidente,

ipfa demum fupra Ho-

rizonretnorsenralem emergac. Idem tamin Sole»quam

Omnibusalqsftellis, quivisobfervare

poteft.

Ccnfequens Majoris probatur hac unied rationcc quiacorpus

ßmpiex ^fimul

^per

fe pluribus motsbus, in di-

verfa tendenubus, moverinonpoteft: uniusemmcorpo¬

ris(Implicis, unusTantum pernaturatn

eft

motus.

Plura-

iitasmotus,reveraarguitpluralitateorbiu Gvc

fphatraruoi

// /♦

Argumentum.

Stinc&lo (utadverfaparsvult) unictu tantum

ejfet

^motus,

fidera omnia eodemmodojefemper

hab

tränt

Stdfalfum Confecjuens

B.ettamAntecedens.

Probaturfalßtas confequentisex

periodicå flcl/arö

emnrium&inerrantium dtfferentå. Solenim vettuino* : ftro (am appropmquat, poft lurum ab

eodem refugit«

Lunajam

Sohconjungitur,poft

pauiatim

ab

co

rcccdit.

B %

Modo

Modofn Auftrafi* modofa Borealt p!agå mofum fuam

«orificii:modoinjEquatoremodoextraeundem dtc. I* /

demkt omntbusalijs ftelSis fixisobferuatumeß? quodprii ßma fualocamutare foteant, Muhis enim obfervatiqni- busdeprehenfum eß,ßeHasfixas paulatim aboccafu in

or tumtenderei neefem_pereifdetnloctsortasfutße ßelhs, quibus^nuncoriuntur^eomparationcejufdem horizomis.

Irerocp akitudines meridianas ßeßarum » dtvsrfas nunc

elf«abrjsy quäspriorumactacumAßronominocarunt»Ex Ptolomaei fententiå, fingulis cencenis annis, fiellae fixa?,

motuo<ßavaefphaerae ab occafuin ortumS.S.S* perunu

gradum promoventur, Secundum Copcrnki v.&Tyt-

ebonisobfervationes, feptuaginta duobus annis circitér

unumgradum in caclo abfoluunt.

IUI.

ArgumcntunLj.

Qutcunfc ipfts Aßronomia prinap'tbus & inventorilus cm*

tradicit;quicuny,etiamipforumprineipta (f[undamen,

ta abftp ulla neeeßitate conToel/st (fevertit; & écontra

ntultasabfurditatesinAftronomia (fphilofopbid mnto¬

terandasimportat: ille merito omniumfitffragio quarru*

maximéeft culpandm&reprehendendus$imofiopus,est

Philofopborumamplißimoconfeffueliminandus^?

Sed/am adverQpars, qua unum tantumcali n/otutnab ortu inoccafum adßruit%hocfacit,

Ergo.

I

Major

perfcconffat. Minormembratfm probalurboc

modo: Contradioladverfa pars. |. Metoni, Hipparcho*

Ptolomaeo, Alphragano, Åfphonfo Hifpaniarum _regi,

Arißoteli &

altjsprincfpibus

viris,-qutomnesunanimif«

otbiumcarleffium_realitatem docueiuntÖ^propugnarunfc Deindequoc£ ipforum prfoetpia & fundamema t~

ycrtii. Docucrunc enim Vctcrc« cxlumeffe folidum SC

durtia» eojrpus,

fn

quo

flelfae h&rcnt Exat,

taiiqftera gern®

mainfuoanmdo, üve nodusintabula:quseetiamfingu*

Iis diebuscircularitercircaaxemmundi, & certis period/a

circa polum Zodiaci circumferuntur. Pratered quotf»

fcriptis fuis mandarunt, in caclo

dupliceto

darimotum;

Vnum primummobile dictum: alterum fecundum mo¬

bile. Primum mobilequidem conceditpars adverfa, fed

fecundum mobile_{nega t,} Evertititaqjhacrationeprinci»

pia8Cfundamentaveterum> qui

hane

artcm primum10-

venerum&excoluerunt,

3. Multas quo$abfurditatescontraria pars hac fuå opimoneinfert* Primum abfurdumhoceftiSißellatan®

cumabortuin occafum moveretur,dCnon contra etiam

motuquodam

proprio

&

peculiari

ab

occafu in

örtumI

tumincado nullae Planetarum contingerent ßationesBC regrefsrones,nullsecgetiam eorundemå Boreafi plagä in Meridionalcm, &Cvice verlaå Meridionaiiin Borealem Serentmotionesi fieq;bac ratione,ipfa Aftronomiac fun»

damenta in totumcorruercnt,calculus# Aftronomicus⁸

de Planetarum mottbus diverCs , diredis &C indiredhs

alijsqj affedHonibus, quod

abfurdum eß dicere,

reddere*

tur mcertus,fallusBCdubius,

Secundum abfurdum hinc apparet: Docentenim Principe®,

Aftronomiar,qüod Sol

ßngulis diebusproprio

motu,nonduintegrumgraduinfuå fphaerå

abfoluat,

Sc«

rundumopinioneadverfar partisv.quaeunum

folummo-

domotum caeli Gve aftrorum agnofcic, contingit

quod

Sol fingulisdie bus 360gradus

abfolvat.

Probaiur;

Nam

Sol totamcseltcircumfcrendam ab^ortuadoccafum SC ab

occafuadortum iterusn,fpatio 24 horarum

perambwlaf*

A bortuadoccafumfuntt8ogradus;ab

occafu ad

ortum>

itidem_|§ogradus; qui

gradus additi confieiuni i&°*

B$

^ y.quta

v. quJa

Sol fub Eccllptfcå, fecundum AGronomorum

d-

maiumfcntentfamfemperincedit, nccextrå i!!amunqua evagaturj

fequitur abfurdum

hoc;quod

Gngufis

diebus

habcamushyemem,aeßacem , ver&C aucumnum. Ratio

conßat; Narafi SolpercurritioEcchpcicå, Gveregia fuå

viå 90gradus,efficit Ver: Siadbucpo» AÜiiatern: Siad-

huc90. Autumnum: S<adhuc^90. Hyemem. lamvero Iiosomnesgradus Solexmetuepartisadverfatin Gcclipti-

cåmotu fucMndiespercurrit, Ergo, Sed fecundum anci»

q-iorumAßronomorum do&rinam ^,Solnondum unica gradum motu proprio in carlo abfofvjtj SCuntus integri

anni fpatio 3So illos gradus confictt,

quodiverfas

lilas

•nniquartasGmuleffint.

Terriumabfurdumhincdeducitur: NamomneEc-

clipGs folarts inidum,fitåparteoccidentali,nonorienta*

!i; qtriaLuna motufuoproprio, ab occafuin örtumtan»

gitabillapartecorpusSolare» Jam v,G Luna ab Oriente

Inoccidentem^motuproprio,eoqj unicotantum movere- fur, fequeretur hocinfaüibtliter: quod inittum EcclipG»

Solisfemper fieret a parteorientali, quodmamfefie ab-

furdumdCexpertentiarcommuniconcrarium.

jt. Sedexcipiunt hic contraria? fententiar propu-

fnatores

olisoccidencali

dicendo: inirium EcclipGs fo!is,aequé

fieri, perhunc motum unicum

a parte

excu-

faripoffejitautad ejus evidenthm demonßrandam, nul*

loopusGt motufecundo commcntitio. Fit enim »bi in-

quiuor, morusabortu in occafum velocipr in fuperiori«

bus,^tatdiorininferioribustideoqj Solvelocior abortuin

•ccafum procedens* Lunamtardiorem tangitprimo par¬

tefuioccidentali« Sed nosrefpondemus hanerefponßo-

ntmditamefle infirmam &dubiam; ac com miteere pe- lifionctn Principrj,quando aflerit Lunam in motu fuo eile

efTetardiorerrfSolem ^a.vefodorero^.*IHudenim Imprimit eßprobandum.

Nos

firenul negamus. Et faullimo ^ne¬

gottoroncrarium

probat

epo

Humus, Lunae

nimirummö-

tumeffe ve!ocioretT!,8olis ^auterntardtorem:quod fiethöc fequentiargumento;

Qu&cun^flcüa citiutfuarn abfofoitpe*

riodumftvepertpbertamy illaettamtelociüsmot11ur (fécon¬

tra:SedjaLunaftefieexperientidßultoru magtßra)citius fua pertodum&pertpheriam

abfolvit

quamSol>Ergo Luna ctiam telociusmot>etur+ Mafor per feeftevidens

&

manifefta.

Minorprobaturhacrationet quia

Luna

fuumcfrcuirtim mcnßruofpatiöabfolvit?quo temporis intervaito ^quoq?

Itilla Signa Zodiaci percurrtt. Sol vero annuoSpatto

fuumorbemcomplet, quo tempore etiam |x.

Signa

Zo-

dtaciperlußrat. Deinde fingulisNovilunfjs

quando Lu¬

na Synodum fuarncum Sole tekbrat, conficit ³do. gra- dusiintered temporisvero Sol pgradus tantum in

fuo

orbeabfolvit, Patet _ffacpexhifce rationibus,quod

Lunae

motusSolismotu fitvelocior. Falfum itatf?cß quando adverfaparsafFirmat,8olemabortuin occaßim

elfe

ve- lodorem,Lunam tardtorem: adeoqj parte

fui ocriden-

tali, tangcrcLunaepartem

orientalem,

V.

Argumentum^.

SiPlaneti &reliquaaflra>motuproprioperfeprogredtuntur

incilo; fequitur cilum

ejje

corpus

fubülißtmum &

te- nuißimum: (progredienimaliasnon

poffent,ficilunus

ejfetfoltdumacdurunL* )

Sedfalfüm confequens

E. Antecedens

Probaturfalfitas confequcntis hoc argumentot Luttum

corpus(ubtilißimum &tenutßimum>naturalsterinfe continet

corporafoltdadenfaac inanimata: Calum naturaliterin fcs

continetCorporafoltda

denfa

^ac inanimata (aßra ^ntmtrum_ ) Ergo

fIrgo

ett

am non

eß

corpus

tenuißtnum (f fuhtiüßimum,

Ra*

donemprasterea hane daraus : quia alias adra, fi cse-

lumcflcttenuiflimum, caderentdeorfum:&exempla

ad majoris probationem, c rerum natura cuiuisfunt obviaquamplurima. Sacraferiptura quoq, ue hoc obi-

céraddamus, apertéafErmat,flellasin^extreniodie da eaeloefle cafuras Matth, 24. v. 29. Quod v. hodiénoa

cadant deorfum neq; anteacecidcrint,• incaufa ertor*

foiura carteftium foliditas & durities; quibus iirmitéf

in fixashaerent:quiorbesom nes,in _magnoillodie Do-

miniperignem Tunt

diflblvcndi

»,Petri$.v.ir. Alias rt

caclumexfententiå neotericorumeflettenuiflimum ₈₆ fubtilifs:; Iamdudutaantepluriaaafecuia omniaartr*

eaditus cfTentdelapfsu.

VI.

Argumentum

Sisßrum aliquodin^ctioimmoto, mota proprio rnovetur:vet

inejus locum aliud corpus fuccederetvtl nuäur»: Si nullunifdaturinnaturavacuum : Sialiquod}admitten-

- dumföretcorpusctieftenunc rarefeere, nuncin denfita-

terncoire_jquodtarnen infilacorpora corruptioni obno*

tiaconTscmt.

VIL

Argumentum

$imottuaflrorunttantümfitabortu tn occ a

fans;

contingerett quodnuäat Planetarumdu^endus effet dtreßtu&tndU teBm ^: (quodtamen eß contra

frmßtma

_dßronomo«

rumdeeret0-3)

Sedfalfum

confequens

Et Antecedens.

VI11

Argumentum

dßrafiperfemoventur, velmo ventur motuammati,vetnatu*

mit: Sedno» amm ali

So Tipturali, >' \ IX«drg*

IX.

Argumentum^.

o

Sinsturalt_momentur,t>elfecundum^{motumrectum vel} ctrcu*t

Urem? SednonfecundumreSlum-*

E. CircuUrem-j.

Iamporro.

X

Argumentum.

Sifecundummotumcircularem_perfe moventur,fitidloel zu.

ideftvolutatione;y>elhvqa-it,rW^circumgyrationer:

Sed_neutro borum motuumfiellamoventur

Ergo.

Probatur minor ordine? Non zvhfret ftellat moventur;

namalias atcpalias fubinddnobis tum obverterent fades.

Necfahret:aliås fem_per inuno locomoverenturut Rota molaris. Ergoftellaeperfenon moventur,fed fixat unå

cumftiisglobis,admotum globorum circumducuntur,

SZ* Sedexcipit hiciterutn adverfa_pars, & dicitin majoripropofitione fa&am effeinfufFic/entem enumera-

tionem

partium,quaefic complenda; Siftellaperfemoven¬

tur,ßtidudltelzvhf)<ret: vel d\\r\<retivel 1^0x3701 b. e. proctffu

vel_Sedprogreffu_nos ⁱquimotus tertim uflrusnon eft dtnegandtu (fc.

iterum aimus,i1!ps hic committere pecitionem principij% probandumipfis inprimiseft, quodmotus hic

fertiusquifif^o^^competat aftris pernaturam. No»

faciléhunc motum ab aftris ehdere poflumus hoc _argu-

mento♦ Motutqui fit 7^0x97^, eft violentm ^: Sedfleüarum

tnotut _nonefl Violentw,Ergoftellarum ^motutnanfit7^0x9^.

XL

Argumentum^.

Stgrederentura_inmant*flra_hacperinfertorafl insconttngerettenmßima^{c ortc}iuretur&quodJübtilißtmd

fonitu* tmpulflt

gravillorum^es

ißt

^Iimmfubflantiapro•attribut hu¬\>eloäßtmo%

nonferendm^;

C _Sed

Sed

falfum confequens

E. Antecedens,

Probatur conncxio major/s fiac ratione! quia

II!ud quod

fonumefFicir,movcrur perfe,cum jam a. allra,perfe mo-

ventur: fequfturex lllorum rapidifsirno motu ingentem

quoqj concitaii inhaec

infedora fonum, Exemplain

re-

rurn naturåproflant plurima, quibus

haec

ratio

vedficari

potcft. Videmusenimcorpora fenuia

(

ut

jam

taceamus crafsioradenflora &folidioraJquiaper femoventur,ingc-

tem ilrcpitu &Tfonuexcitare:id^

rnanifefiifsimo exempld

inmotuaquarum* Quicuncj

hoc credere

non

vulf, adeat

. folummodö MolamVpfalienfctn,ibicert<?,nifiplanéfur¬

dus, auribus fuispercfpfet magnum aquarum

ilrepitura

vixtolcrandum. Sic Cafmata de no&e facis perceptibi-

!eminaereconcitancfibilum QCflrepitum;&nubesmtituå

colliflcne horrida murmura* Cumhifcenoflrtsexemplis,

optimequoc^confcntit facra fcriptura Pfalmo 76.

v. !$•

&l$- cumaitt

Multitudo

fornt^tuaquarum :t>ocem

dederunt

nubes. ^Utenimftgittstus tranfeunt: t>ox

tonitrui

tui in c

do.

Ariftöteles_quoqjrationinoftrae fubfcribit

lib.

i.deéaeloc.

9,hifceverbis. f>u£namq^per[éferuntur9

eafonitum

iß^um-

vefaciunt;qua veroineoquodfertur infixafuntautinjunt,ut innauigiopartes;eafonumelicerenequeunt (fc• Relinqui-

turergo hoc:aftraperfe incaelonon moverl,

Et

flexfpe-

cialipriviligio,adverfaepartiMajore concedere vellemus,

certc opinio illa abfurda Pythagoraeorum, ab Ariflotele 6Éaltjsceleberrimisphilofophisiamdiuprofltgata> de no*

vo conflrmaretur & flabiliretur : qut flellarum Iatione,

eoncentum opinabantur fiert harmonicum.

i 35, Haecde argumentis Philofophicis? Sequun-

iurnunc argumentatheologica.

Éxcsr*

Excera'tus

Theologie!

ificaitipum

Uttr&tiutji

dedudio, inqj acieminftrudfto.

54. Orbiumquoqj caeießium realitas &C foliditas,va«>

rtjs é S* S, Theologiae vifceribus defumptis argumenta

probaripoteft: quae horum

fubfequcntium Syilogifrno*

/ rum complexu continentur»

1♦

^Argumentum-»

Sidantur plures calt quam unumi dantur quofyplures orbcs

(fmottas plures:

Sedverumantecedens

B, confequens.

Antecedens probatur pafsimexvarrjsS. fcrfpturaefocfo

lobi 16.v. _1$. Ocfcriptumextat; Spiritus ejus ornauit cslou

&obftetricantemanuejuseduBui eß coluber tortuofw. Item 15» v. if. Ecceinterfantlosejusnemoimmutabilis9 tf cs.ltnon

funtmundtincon/petluejus. Pfal,^{toi. v.} lnttio tu Do»

minefundaftiterram,&operamanuum tuarumfunt^calt.Pfaf#

t?5* v $• Sjj* fcctt c*los *n intelleflu, PfaL 18- v. t. Csli

enarrantglortam Dei&c. Efai. 40*v.22« £>ui extenditVe- luttenuemcslos, (fexpandtt eosßcut tabernaculum adinha- bitandum-j. _Hie Spiritus Sandhis per caelos intelligit

^ orbes cadeftes.

IL

Argumentum*

Sidaturordo cslorum, datur etiam eorundtm realttos &per orbesdiftinßto.

Sed verumpriut

E. poftertus♦

Probatur antecedens majorisex 38«Iobiv. 35. Nunquid nofti ordinemcsli,&pones rationemejus inter,ra<ItemV» 37« -

ßjuisennarrabitcslorumrationem^/

Cz j.Arg

II h

Argumentum.

^uicquid(derafcriptura tradit, illud_quo% eßcreåendum._j^.•

Sedjamfacrajcrtpturatradit c&losejft

foltdos

efduros Ergo.

M-jjorperfeeonftat Minor probaturcx;^ Tob, v.

Tufotfitan cum eofabricatut escdos, quiJoltaißtmi quafi ex

arefuftfunt.

35. BxcrpiuuuhicKerumcontraria? flntentsefavi-»

tor«s,exiftimarKes_{lobum vel} Spiritum S. in iitoditfonon

loquide foltdiute five durtetécaelorum , fedde duraiione dt firmitate eorundem. Sednosrefpondemus,hanc inter¬

pretationen!elfefalfamdterroneam, 8c å Div»lobimente

planéalienam. Verbacnim ejus adeo fiint clara QC _per-

fpicua, utnullå interpretatione falfå ^vel ambigiiå indige

ant. Probanteniro bicerturo per mcertum, quodexcon-

fentientephilofopborum

fentenuåtft vitiofum. Dtcite-

niminilloloco1ob,1«.calos efle

Slidiflimos,

in fuperla-

tivo gradu, addifFercntiam^cseterorum_corporumfolidio-

rumdt foiidorum. Desnde quaö ex arefufos. Quibus verbisproeul dubio Sp.S.innuere voluit,calosinfuåfub- ftantiå tamfolidosefte, utcum aeris duritie dt foliditate,

veleonvenirevelcertarepofsint, Etdenicjjquidopuseft

verbis/ Si Spiritus fantfus perillaverba durattonem caeü intendiftet dt in hoc caelum cum are eomparaflec> föret

catlumfuånaturacorrupnbi'e 81 nondiudurabile,quem- admodum ipfum: quod fuå eftentiå corruptibile åC

nondiuconftansacdurabile eft. Praetereå

folidum,tpfum

nomen; fempcrinphyficisop^oniturraro dt fluido.

IIII.

Argumentum^.

Omnequod

liquejcit

teldtjjolvitur,pr&fuppcnttureffefoUdum

& durums ^: ,

Sedcsli(inextremo(cilicetjudkij die )futJl diffolvendi

E. c&lijuntJoltdi efdun. Major

Mafor

jjcrfeeftmanifefta

&

clarå

j

M/nörprobatUf

c.Eiai. ^v. 6* ^calificut funtm liquefcent,(fterraficut veftimentumätteretur tfc, itcm 2»Pari4 v.Ü* Expeßan-

tes &froperantes inadventum DomimDéi^per quemcaliar-

dentesfolventur.

F.

Argumentum.

fifuicqutdmagnoimpetu & frågore interit, illud omntnofua eßemiarattone eflfolidum^acdurum^:

Sed callmagnoimpetu & frågore interibunt^>

E. ealtomntnofua tjfenturationefuntfoltdt &duru Major fua lucc radiat. Minor probatur exz.Pet.j.v.to.

AdvenietautemdietDommiftcutfur, inquo Call magnoim~

petu&frägoretranfbunt.

FL

Argumentumy*

Omne quod difrumpituryeflfolidum->t

Sed call dtfrumpuntur

E. caltfuntfolidu

Probatur o»mor ex Efai:64.v* t* lltinam

difrumperes

ca*

los (fdefcenderes. Majorperfecor»ftar.

FIL

Arg. (f ultimum-,.

Wallum_qwdperfe fuflinetremjudnaturagravemyeft ttnuif fmum (ubttltßtmurH-jⁱ

Calumperfefiiflmetremfuanaturkgravem^»

E. cdumnoheft tettuißtmum (ffubttUßimurrL».

Major eft pérfpftiiir» Minorprobaturexl.Gcnef.

«bihaec verbale^untur; Etfccit Demfrmamentum:divi- fitifcaquasquacrsntfubfirmamento, ab bisqua erantfuperfir*

tnamentum. Probaiurporrö eXpfälmoi4g.v.4.Laudattj>

tum csitcdorum^ (faqua omnes quafuper calosfunt,laudent

nomen Domint. Itern Daniel. _{3» v.} So. Benedicite _aqua ö-

tnnes,qua.fup.ercalosfuntDomino, laudatt (ffuperexultatC-»

C3 eum

tum infecuia&c. Ex bis

fcripturat

dlåk maftifeiU _patee,

aquamtem fua natura gravem,conßßere fupra Frrma-

mencumfivc fphaeram ftellarum fixarum:0icac^famc«- lumeilet tenuiffimuucadverfa _parsvult, quomodo_qua- fo aquae ibidempofTent fubößere?

3<$. Quia facra fer/ptura caelum appellat Firma«

mentum Graecé Fsgeaßü.

Gene f.

u v. 7,14, SCir, ideoqt

reäifsiméhinc quoepesdt colligim^foliditate&durtciem.

Confentit pfaJ, 32. v.6+ Verbo

DominicolifirmatiJunt,

&

Spirituorüejus exercituseorums,

*37. Denicfc obrjeitnobisadverfa pars,^vehemen¬

terglöriatur, nos né unum quidem diäumS. feripturje adferrevclcitarepoffepronofträ fententiä; _{quo morutn} caeliproprium probarepoterimus. Verbaqutdemfunt bonos ßalias ^vera* Nos^tarnen,cum Deoannitemut, nonfolum

unumTed triaferipturaediäa adferre>qutbus caeli motus adftruetur SCconfirmabitur,

3& SyraciM_43.v.13.fieferiptum ^extat: Gyrouit c&lu

incircuitugloriofm, &manus excelftaperueruntillud. Hic

verbum gyrare,idem ügnificatquod movere,•itaut fen- fus fit;moverefeciscaelumjfivemobile fecit caelum.

39. Sed excipiunt ad hoc diäum,- di'centesfcnfum aHegati åt&i talem non eße qualem nos interpretation«

nofträdedimus, Ted hunc:gyrauitcaelum incircuitu g!o-

riaefuar,ideft,circulariSC rotundaforma_{fecitillud 8Cc.}

40.

V

erum nosrefpondemus,illam exceptionemef- fenullam,

proinde^incerpretationemelus

quoej? incon- veniencemSCineptam,•é contranoßram firmioremSC va-

fidiorem !Idquodex altjs locis,

fivefcripturaeditfisparaF

IeU$piobarepolTumus,in quibasmanifeft«flimedocetui&

oftendftrir, verbum_gyrareidem fignificare, _{quod femo-}

y«*eyéi yqJuck* fiedefiaft,_*.7.5.ßc

Iiterisproduum

eß¹

rntur

Örttur Soltfoccidit, & ad

locumfuum refertkur\ itty

vtnä*

feensgyratper

mertdicm (f fießitur ad aquilonem* Hicvcr««-

bum gyrare

explicandum efi

per w moveri: ttaut

fenfus

hujusdidific: Sol gyrat per

Meridiem

>

id eß

movetur

velvoluftur_permeridiem.

4t#

Deindc addudmus quocgalium Iocum

ex

i$. Sa-

pientfaev.2, qui

fic habet: Sedaut ignem, autjpiritum,

citatum aerer», gyturnßellarum

(f

cterrarumDeosputa*

verunt• Hic_pergyrurn

fieHarutn,

non

intelligitur

rotun«

ditåsftellarum : Sed motösearundemvelocifsimus&con-

dtatifs.•ob_quemin

adrmrattonem rapti &tradi funt Eth-

niciiut fideraredores orbisßveterrarum Deos putartnf»

Et ßgyrus

ftellarum>

pro ut

forfan vult adverfa

pars, ex-

plicanduseffet,

per

cireularem ßve rotundam figuram

t uticj? etiam Ethnici Aquam &C Terram pro

Dtjs

venerats fuiflent tanquam ettam

rotundiformia corporatquod

tamen contextusnegat.

42. Haec quocj brevitér funt argumenta theologtcas

quibusrealitatem orbium cadeftium probabilttér

cotnpro- batam darevoluimus* Deo noftro gloriofa, cadi aftro*

ru$ Årchitedo

fapientifsimo

&

prudentifs. fit benedidio

& honor,&Cgloria* &poteftasin fecula

feculorum.

CORO ILA RIA.

/. K^nmateriatalk

fit

eåderncum

bacfublunari?

Affl

2. Ancalumfitnaturaaquea?filteancalumfitemateriaaqua*

rum(quamfententiam plurimi celeberimi Tbeologi,tan¬

quam oracutum exApollinü tripode prolatumarrtptunt)in primo rerumexordio d Deoformatum?

5» K^incalumfit animat um? N,

4* An Terra circulariter moloeatur(pro ut

vult Copernicu»

ejw%ajfiecla)calumecontraquie/cat? N.Ut:

Epigram^