Mag. JONAS GAR. GENBERG,

1

3)

r:

DISSERTATIO HISTORICA,

DE

ANTIQUORUM HISTORICORUM

CREDULITATE,

QUAM ,

VENIA AMPL. ORD. PHILOS. UPSAL.

PUBLICO EXAMINI SUBJICIUNT^,

Mag. JONAS GAR. GENBERG,

V. D. M.

et

PETRUS

PALMGREN

VESTROBOTHNIENSIS.

IN AUD. GUST. MAJ. D. XVIII JUN. MDCCLXXXIII.

H. A. M. S.

UPS ALI.^ ,

typis Johan. Edman, direct. et reg. acad. typogr.

§.

I.

Omnes

^daci

licet Hiftorici

profiteantur, antiquorum

veritatis amore

tamen

unice

tan-

fe

tum non omnium narrationes fabulis h<epis-

fime abundare, neminem putaverim negaturum, qui

veteris Hidoriam xvi libi perfpedam reddere vo- luerit. Qnod non mirum: nam qux vel ab incer-

tis traditionibas vel ab annalibus haud femper in- genuis haurerunt anciqui, qui ^res gefhs litteris ^man- darunc, fcriptores, absque omni dubitatione

&

exa- rnine haud raro adprobarunt recentiores; quo tan¬

dem fadum fuit, ut fife res omnique deditutae pro- babilitate haereditatis quafi jure ab Hidorico

ad

Hi-

ftoricum transmigraverint: audoritas, inquam, an¬

tiqui & laudati infuper fcriptoris tantam excitavit fequentium venerationem

faeculorum,

ut, qui ^tunc temporis in adyta vetuftatis inquifiveric, nullo res inter allatas fado difcrimine, abfurda quaevis reco-

xerit, unde omnia ^, quae vel

fuperbia

^,

vel

ignoran-

tia, vel fuperftitio, vel credulitas procrearunt ina-

nia & vana inter veritates paullatim coeperunt in- troduci, & eodem cum iis frui jure. Itaque in tan-

ta Scriptorum turba prudens Ledor haud ^parum

follicitus (it, neceffe eft,ne aut omnia, qu# vero (i-

milia primo intuitu vix viderentur, utut

fpuria

&

A 2 fide

\ a f

fide ne minima quidem digna rejiciat $ am orrmia »

cujuscunqne indolis (int, admittat & inter Hiftori-

cas referat veritates, _qiuim ipfi tarnen non curn fa-

gacibus folum & (inceris Scriptoribus res eft, quo-

rum adjumento fummam rerurn geftarum faitem di-

cere eventuumque majoris momenti notionem fibi comparare poflit; fed etiarn in ejusmodi farins fcri- ptores fspiffime incidat, qui partium fludio variis- que corruptelis a vero fedu&i quod locum in Hi- fioria non meretur fupercilio Diftacorio extra omnem

pofuerunt dubitationis aleam. Inde commune illud

antiquicatis Vitium, quo auguftam _qusque iibi tribue-

re originem avitasque ad coelum _usque. extollere vir-

tutes ftuduit gens, quod admittendum putarunt re- centiorum multi & vario modo explicare conati fue-

runt: inde incredibiles fabulae pro diverfo fcripto-

rum ingenio vel mutats, ve! aufts, vel emendatas,

qua maximam tarnen partem esdem, ad notfra ^us¬

que tempora pervenerunt, _cjuam ob rem operans

oleumque perderet, qui in mythologicis _inprimis ex-

plicandis nugis & ad fanam rationern revocandis mul°-

tum confumeret iaboris, quum eertiffime conflet ab

ipfa antiquicate facras bafce fabulas*inta&as fuiffe

eam inprimis, ut opina-mur, ob caufam, quod cum,, benevols Philofophiae luce tandem illuftrati, majo¬

ri cum deie&u & circumfpe&ione _{fcripta Hiftorica}

edere coeperunc rerum fcriptores, opiniones tarnen

populäres religionis jam inter veritates- relatas ejus--

que au&oritate defenfas faciler detrudere & plane

eradicare non potuerunt,, ne

fuperftitiofam

_plebis

ra*-

\ e {

^HP J 5 k «ss»

rabiem in fe excitarent, quse tantis fuperbire titulis

amavir. Quae omnia iccirco, quomodo in ^canae ve-

tuftatis monumentis deprehendantur & explicentur,

baud in magno ponamus difcrimine, _{quin potius}

ad ea progrediamur, quae, licet: omni probabilicaii ^, experientise & ipfi humanse ^{haud raro narurae re-}

pugnent, inter Hiftoricos tamenfivagantur & in du-

bium raro folent _vocari. Haec, de benigniori tua B. L» cenfura perfvafi ^, jam nobis

fufcepimus

^exa-

sninanda.

$. II.

Multi, inprimis eorum, qui antiquiflimas ^res

defcribere allaborarunt, Hiftorici, ^tanta judicii penu- ria, artis Crit'eae ignorantia, aperto etiam decipien-

di fludio adfe&i fuerunt, uc mirnm fit, _qua ratio-

ne vel minimam veritatis fpeciem apud recentiores potuerint tuerb Ctefias

feÖatorque

ejus fidelis Dio- dorus Siculus, dum gentes, qua? primum in Hifto--

ria locum folent occupare,

depingunt,

tantis fabu-

Iis rotque fibi invicem repugnantibus circumftantiis illam deformarunt, ^ut liceat mirari, quam ob rem

ubique fuerint Hiftorici, _{qui in} eorum fententiam

func locuti. Et licet Herodotus fui aevi errore fe- dü&us haud raro Ibis in narrationibus ejusmodi im- mifcnerit _res, locutiones & pi&uras, _{quas oratorium} magis faftum & Poeticum ingenium ^, quam Hifto-

ricam teftantur in ipfo praevaluifte (inceritatem ; ne-

gandum tarnen non eft, illum & arte fcribendi &

ordine & amore veri mukös fuperafTe

fcriptores;

neque: aequus rerum seftimator facile inficias iverit,,

A ₃ ipfi

i

/ ° V ^6=

ipd Grsecorum indoli magna ex parte adfcribendum effe, fi vel aliquando ea in re peccaverit Herodo-

tus; quam ob rem majorem apud le£tores tuecur

fidem, quam alii multi; negaturum tarnen neminem exidimamus, ea , qus paffim in ejus fcriptis occur- ranc, fibi invicem repugnantia & hodiernse etiam

contraria experientise dubitantes faepiflime invenire legences. Qui pod ejus fcripferunt tempora Gracd majori minorique fide digni reputandi, in maxima

tarnen eorum parte indoles fabulofa Gracice ^, ut a-

junt, mendacis, prudentem quemque non fugir. Quod

vero ad Romanos adtinet, qui e Graecia fcientias ad

fe una cum dominio transtulerunt, eundem ac Grx-

ci fsepiffimö commitcunt errorem. Patet hoc vitium

tum maxime, cum valorem, fortitudinem & virtutes fuae gentis Heroum tantis efferunt laudibus, ut Diis iimillimos Sc plus quam humana ipfos fuifle praditos

condantia animique magnitudine credendum fit, fi fides fcriptoribus femper haberetur; quae allata pau- cis ex fcriptis antiquorum depromtis exemplis erimus

breviter comprobaturi.

§. HL

Commune eft vetudatis Vitium res in hello gedas

a parte vi&oris incredibili fere celeritate, pruden-

tia & fuccedii pera£tas pingere Sc ad coelum usque

extollere; quod eo majori digtium examine exidi-

mamiis, quo certius ed, nihilj tanta celeritate ^cae-

cam hominum venerationem captafle, quam ejusmo-

di narrata. Nihilo tarnen minus vix unquam tarn abun-

® ) 7 ( il

abundantem dubitandi occafionem nobis

fuppeditant

antiquorum multi> quam cum fuae quisque gentis prodigia valoris referunr. ViQoriam Herois ab o-

mni parte perfe&am adeo depingunt, ut infantes

non vero armatos & _veteranos milifes putaveris te

vidifle in adverfa acie, absque omni fere detenfione,

trucidatos. Exemplum in promtu erii: injiciente men-

tionem Juftino praslii Alexandrum inter & Darium a)

fexaginta

& undecim millia in acie Darii caefa _qua-

dragintaque

millia _captorum recenfet, haud tarnen

magis quam centum & triginta peditum _centumque

& quinquaginta _{equitum in} exercitu Alexandri de-

fideratis, licet tanto ardore commiferit pradium u-

traque pugnantium _{pars, ut, eodem} teftante Hifto^

rico, _{dm anceps} fuerit fortuna: adfirmat etiam Cur- tius plures Macedonum non ccdifTe, quam trecen- tos, vel ut alii legunt _{triginta & duos} ex pediti-

bus , equitumque ^centum & quinquaginta, ^cum

contra centum & decem millia Perfarum de vita

migrarunt, non obftante, quod eo inter fe conflt*

xerint furore

dimicantes,.

^ut armis arma pulfarenty

vmcrones in or a dirigerent: collato pede quafi fin- guli inter fe dimicarent, in eodem vefligio flantes 7

donec vincendo fibi locum facerent aJ. Quomodo

vero tanta inter pugnandum fortitudo & utriusque partis ardor, Perfarum tanta virtus & pertinacia cum

ignobili adeo Macedonum clade poflit conciliari, vix

a) Lik X, Cap. IX. ^. b) Curt. Lib. 111. Cap. XL

r^'°£ ^ Q (

fana concipitur rftente. Ec ejusdem eriam funt Fa»

rinse, quas Romani faepiffime Scriptores in fu.t sen*

tis honorem oftentant, portentofas tortirudinis vefti- gia; adeo ut vel nuilnm, vel duos tantum, vel vi- ginci & ad Fummum centum amifll lugerentur mi- lites, cum plura hoüium millia vermiculorum inftar proflrata Fuere; quod ^cum ubique in Scriptis Ro¬

manorum videre cuicunque licet, non eft, quod

diutius in fingulis recenFendis commoremur. Juvat

tarnen adFerre hoc anriquorum vitium Hihoricorum

ancea ab Orofio FuifTe notatum; qui aperre adfirmat antiquam Scriptorum FuifTe conlvetudinem, caeforum

a parte

Vi&oris

^numerum vel plane pr&terire , vel

comminuere eo inprimis fine, ut damnum in pugna

ipfi illatum glorias ejus aliquo Fahim modo non ob-

ftaret. Hifce tamen ja&ationibus, nefcio unde de- fumtis, fidem plenam tribuerunt antiqui & decus Fua

conciliarunt Fuada. Neque in exahandis aliis etiam

virtutibus minorem collocarunt operam Hiftorici ^,

neque ipfis deFuere creduli fe£tatores. Adeat, pre- camur, quisque fcriptores, qui LacedaEmoniae olim gentis ftupenda Fere Facinora, virrures, mores, ri-

tusque memoria mandarunt, & erit fine dubio vi- furus, in ipfius celebratiffimi populi Spartani

Legifla-

toris Lycurgi legibus tot

FaÖa

humanas indoli non

minus, quam omnibus Civilis Prudentiae regulis con¬

traria reperiri, ut, fi Fabulofse non fint putandas va- riae res ibi occurrentes, nelciat Fane, quid figmen-

tum revera potuerit vocari, vel quod in iis laudari queat. Educationem, loquor, inFancum ^, eorumque in

® ) ⁹ ( H

in ipfo nntivitatis momenco cenforam & crudelem,

quam in debiliores nacos ferebant, iententiam: ^com- munionem rerum sd inhonefta quxvis interdum &

turpia fefe excendencem : quorundam abfentiam vi-

tiorum,

laudemque

ejusmodi innocentias in uno lo-

co celebratam _& allacum exemplum concrarii in al-

tero Au&urem haud memorem fuide comprobans:

& quod potiiTimum ed:, incredibiiem tandem, quas ex bifce omnibus inftitutis huic redundabat populo, felicitarem.. Ne vero Le£fcori mulca & rnoleftal per«

ferucatione taedium adferamus, vel in unico Plutar- cho exempla ejusmodi narracionum uberrima _inveniet.

§. IV.

Sufficeret quidem, quod breviter _pro viriii ad- tulimus, ad ea, quse noftri funt _propofiti, comproban»

da, praefercirn ^cum ejusdem indolis fcripcores & in-

ter Griecos & Romanos haud raro occurrunt, qui fabulas veritatis veio tegere cupiunt, fed lubec ad- huc unicum adferre exemplum fa£H in pluribus re- lati rerum fcriptoribus & extra omnem pofici dubi-

tacionem c inauditum inquam & ftupendse fortitudinis facinus Caji Mucii Scaevolae, quod mulei, variis li¬

cet voeibus, celebrant Hiftorici. Seimus nominatum hunc juvenem poft irritum 8z fruftra fufeeptum Por- fennam trucidandi _conatum, alienato ab Jenfn ani-

ftio, ut ipfe loquitur Livius _a) dextram accenfo fo«

culo injeeiffe &plane confumi

finuijfe

^{y uc} exinde con-

B fta-

a) Lik. 11. Cap. 12 feqq.

8 ) 10

( II

jflaret, corpus vik ejjk iis, qui ^magtiam gloriam vi-

dent. Novimus faftum hoc ex Scnatus decreto fu- fceptum: novimus qua finceritate & animi magnitu-

dine Parres Romani tunc temporis efient ornati, quod vel ex

Cleliie exemplo ad Porfennam

rever»

ti jufise, conftat, & nihilo tarnen minus clandedi-

num hoc (cellis cornroitrendum adprobareor. Novi¬

mus _, vel (äitem facile poiTumus concipere, quo im«

menfo dolore, lerne cum combureretur manus , ad-

fe&us neceflario effec Seaevola; Novimus Porfen-

nam (bis circumdatum fuifle clientibus militibusque, qui hoc ipfum non averrerent

fa£him

& in vincu-

Ia inddiatorem datun duci non juberenr; novimus

etiam non ehe animi elati & niagnae cupidi gloriae

in membra fua furiofe devire, qoin potius grandi

circurnftanttum hodium (trage odendere, quam par- vi vitam aedimet cordata & renax propofiti mens.

Quibuscum d corr parantur inxquales, qoibus hoc depingunt facinus Hidorici, colores; & praeterea cum condac, Dionydum Halicarnadeum, reliquorum licet

quae hanc rem concernant circumdantiarum narra-

torem fide dignum ^y dextrse tamen amiflionem Scae«

volas plane pr^teriiife, non ed, quod tantopere lau-

datum hoc fa&um inter indubias veritates Hiftori-

cas referarnus.

£x hifce omnibus condare arbitramur, rnulcas

virtutes in antiquis monumentis jnttatas non tanti

aedimandas ede, ut volunt qucruli üb temporis a£H

laudatorcs; haud tamen diffitendum, vix sliqoid de gentium barbararum moribus,

ricibus,

pertinacia &

cru-

c3& \ TT (

^ ) 11 l

crudelitate pofle adferri, quod re vera accidide ne-

quiverit;. certilbme enim icirnus, vel hodiernam ^ex*

perientiam comprobare, ejusmodi nationes ^res _quas*

libet inauditas _& incredibiies *fere

fufcipere

pofle a).

§. V..

Magna quidem eft eloquentias venuftas? _magna ejus praeitancia & ucilitas» Sed b floribus undique fparfis _{ipfam veritarem} conatur quispiam occultare,

eric (ine dubio nulla laude dignus. Neque illi, qui,

licet muita poft fa&titn

peraÉum

fsecula vixerint,

res non tantum minoris ponderis ^, _quas praefentem

quemque

fugere

_poflunt, verum etiam conciones magna elaboratas induftria, coram populo in ihftanu habitas, tempori & homini dicenti minime adcom-

modataS) magrra cum gravitate adferunt, ^a fufpicio-

ne falfi liberari _commode poflunt. Probabile ^enim

vix videtur, adfuifle femper, qui oratfonem ^memo¬

ria flarim exakte mandaret; quin 8c ipfum dicen- di genus ac Stilum Scriptoris, dum aequalis ed &

eodem fere fe'e _exferens modo, licet diverfi fu-

erint ingenii loquentes, Hiflorici efle proprium e- pus, haud inanis conjeöura erit. Adeoque & fua*

dam hane Hiftoricam _{& operam} Hiftorici in pub

cris potios, quam veris adferendis _{collocatam lau«}

dare; non audemus. Taceam exempla, quum pau- ci _veterum fuerinc, qui aliquando hifce (nos ^con- decorare Heroes _ornamentis noluerint. Nihiio tarnen

B 2 mi

a) Vide L Hifloire Philofophiquz Politique tfc. o'e.

par Raynal al? initio Tom, VI*

c||i ) I2 ( cf§3

minus quum

Hiftoricum

^{non tam elegantem, quam}

verum poftulamus, parum abfic, quin credamus, leclori, qui, cum Hiftoriam Phiiofophiam per exem-

pla traditam putac, indolem animi, ingenium virtu-

temque defcripti hominis quaerit, in judo cujuslibet

fibi tormando Chara&ere baud exiguo efle hane ^e- legantiam & curam obftaculo. Si vero hominem

vel debilioris ingenii, vei Iitteris non imbuti, vel

animi fervidioris adferac fcripcor magna praeriitum

fuifle prudentia , moderatione animi & exercitatione dicendi, iflumque nec balbutiencem, nec effervefcen-

tem adfirmat: C\ eiusmodi viri oftentat elationem a•

nimi, qui pulcre feceric, ^cum alicer facere non po- tuic, & vel lexcenta crudelitatis exempla e contra¬

rio aut omsrtit, aut falcem patrocinatur, Hiftoricus

non eil, fed Panegyrifta, Adeoque qui defumtos ab an»

tiquis ejusmodi flores, qui rem abfeondunt, vel flne

examine difpergunr, vel novis e proprio cumulant fupelle&ili, Hiftoriae utilitati, au&oricatique péflime

confuluifle _putamus. Prima enim, tefte Cicerone, Hi- fioritf lex eft, ne quid falfi dicere audeat, ne quid ve*

ri non audeat, ne qua fufpicio gratis

fit

in /cribendo,

ne qua fimultatis.

§. VI,

Reftant multa, quae hac in re

forent dicenda,

nifi obftaret ingenii non modo verum etiam tempo*

ris defe&us. Monendum tarnen, illam, quam com,

mendavimus, prudentiam in fcrutandis vetuftatis mo.

numencis non eo usque efle

extendendam,

ut Hi-

ftoriae veceris

injuftum

pariat contemciun.

Nullam

enim

é&b \ i <j (

w ) 13 v

enim novimus exa&am pofle haberi generis huraani cognitionem, nullam

Philofopho

efle occafionem,

unde hominem in vario confideratum ftatu _cogno- fcat, nifi _usque ab ejus infantia _{per omnes cafus in-}

tentis illum

fequatur

^oculis. Hane Hiftoriam fteri- lem forfan antea & _vix cohaerenrem primum ^exor-

narunt antiqui, quos tenemus,

fcriptores.

Fatendum quidem, Hiftoricorum haud _{paucos per} mirabilia 8c

ftupenda potius, quam vera le&oribus placere; alios

aucem vel toti civitad, vel principibus civiurn adula-

ri; alios

fuperftitionem

ipfis proficuam fervare 8c propagare quxfiviffe; alios odio publico privatoque

feciffe

fatis;

alios vero ignorantes & _per confequens

credulos omnia, _quae ex alio quodam mutua lum-

ferint, dflitia tradidifle pofteritad; alios _quod contra- rium eorum commodis fueric _callide celafle; & ma- ximam tandem eorum partem fidelibus ducibus fir-

misque, quibus adferta

fuperftruerenc,

fundamentis caruifle. Itaque, ^res adeo occultas qui cupit in lucem proferre, magna cum circumfpe&ione accurataque confideratione illas adeat, neceffe _eft, ut errorem quem- vis non modo evitet, verum etiam incer tot fabuJas

antiquorum foetus _pnec pitantiae judiciorum , quod

fanam patiatur explicatiönem & ideo examine di- gnum fit folidiori le&oris judicio fubjiciat; ita ^ta¬

rnen, ut falvum fic eius jus rationes, _{qux in} utrnm-

que partem poflunt adferri, pentitandi. Res mytho- logicas non loquor, led illas, quae forma quidem,

parum vero ip!a re ab iis

differunt,

rationem (i confulamus 8c experientiam. Poflunt enim fabulze

B _{3 h}

ae

® ) *4 ( <H»

hx Hiftoriam ingredi & fuo modo etiam in sevi co°

gnofcendis moribus & ingenio

prodeffe;

fed obfer-

vandum tamen dvéAorcc ejusmodi non veritads fpe«

ciem mutuari debere. De cetero optamus &, refpe-

tu ad cultioris noftri temporis ratiocinandi conive-

tudinem habito, fperare audemus, fore, ut monftra,

quae Hiftoriam per multa abhinc

faecula

dehonefta-

rint, pedetentim exfulere jubeantur, prodigia &

portenta varia, divina haud fundata autoritäre, cum fanae rationis praefcripds aperte pugnantia paullatim evanefcant, & infana haec animi conftanda furorem omnibus in fufceptis fpirans, quae virtutem in de- ponendis

humanitads juribus & fvafu

fitam

di&itat,

eradicetur, quo tandem fuam recuperet Hiftoria au- ftoritatem puritatemque, eosque inter mortales be-

nevolos ^exercere effe&us poflit, qui homi-

nes ad _magna quaevis patranda

aptos faciant,

i.

$

c >

DtSSERTATIO HISTORICA,

DE

ANTIQUORDM HISTORICORUM U

VENIA ATN ^AlHc

PUBLICC

Mag. JON

PETR

IN AUD. GUST.

typis Johan. Ed

QpcARD

^{, A<}

I ImiiiiiiiIIIIIIIIU

QpCARD