VIRTUTE NOB1LITANTE.

Erit Altifiimo Gioria!

£)ISSERTA TIONIS PHILOSOPHIE₅ De

VIRTUTE

NOB1LITANTE.

PARS

PRIOR,

G)u/im>

Ex licentia

tAmpVij). Facult.

num ad _Salam Acadefnia,

Sub PRiESIDIO

V I R I AMPLISSIMI'

Mag.ANDREiE

SStÖMIBSISS/

Eth.&

Polit.PROFESS.Reg,

h. t. DE CANI fpedtabilis^>

Candida Eruditorum Examini modeße fißit

Sw _M:tis

Alumnus ₀

ERICUS _ACHATII

GASE,

R O S L A G U S.

In Audit, Guft. Maj. die x6April.

An. MDCCXXXV.

Horis ante meridiem confvetis.

UPSALIX, Prxlo WERNERIANO.

S:/E R:^ M:TIS

MAGRE FIDEI VIRO,

Reverendijfimo

PATRI ac DOMINO,

Dn. J O A N N I STEUCHIO,

S. S.

Theologie DOCTORI

Longe Celeberrimo,

Ecclefiae ^, quae Svecico imperio con- tinetur,

ARCHI-

EPISCOPO

Eminentijpmo ,

Academixque Upfalienfis

PRO^-

CANCELLARIO

Magnificentijfimo,

Ut Et

Confifl. Ecclefiaft, PRESIDI

Longe Gravijpmo ⁵ TATRONO & MECLENATl

Maximo _,

lAnnos Multos & Felkes !!!

TRemebundm

ego magnitu-

cogitans

dubim Jane Gf

diu

haß

Reverendiffime PA¬

TER _,

prudentim

fibi conful-

tum

duceret, qui

humi-

lima _tamen,

grati animi recorda- tione^Jummam Tuam fufjicerei dignitatem^an qui ereElam circafiu~

dta _mentem>

publico documento

ßatam facere

dubitaret.yeluti

enim homini

infra ?nediocritatem pofeto, decentius altum "videretur ftlentium; Ita exadverfo

Ju-

pra vires

deprehendi, innumeras

Tuas"virtutes

digne fatis celebrare*

Etam enim notum

efl,

quod notußmum,

bumanitate

frontis hilaritatejt

Patrone

literarum Summe _,

Ådufarum

eul-

cnitores omnes

foles excipere.

Praterea

quoj^

fm dubio

caretjnum

fivepietatem fivejufliti- amfive clementiam, frugalitatem, temperantiam

liberalitatem munificentiam, &

^ir

tes, quanta quanta

deniqueJit

rum

multitudoj loqua?nur,

tam Te bonorum omnium ^merert

laudem , tantam

virtutis glo-

riam-j ut

nihil gravitati Tuae

hilaritas , nihil

dignitati hu-

manitas detrabat.

Jamfronüi hi¬

laritas ₅ jam

decor capitis & di- gnitas oris, longe lateque T

ofiendunt ?

plane

ambiguo fit

Te magis nojlris

lorum njultm in

finne

Qua*

propter

aviti* paternisj^ in rempubhcam pracipue liter

rmmortahbm, qni-

bus

Im

STEÜCHIANUM

Ute

corufcat

bae

bratisßma

fama

Im

accesßt _{ingens. Sed repri-}

mo me _, ne iÜa ₃ qua

Tibi innata

eß

humanitate abuti manifeßo

velievidear. HicceTuus, Rcve- rendiffime Dn.

Archi-Epifcope,

erga

asßduos

ff

vor

benignus, ßf

rentes _meos

carisfimos beneßcia

nie erexere _, ut

ßplendidisfimo

nomini Tu^o , exiles bas cogita- tmnculas,

juvenihumcß

primitias,

elegantiorU h-

teratura

fale conditas^

Jatbs li-

mato

ßermone perpohtas

_confe»

crarem,

lgitur

jingulan

prudentia &

parabili

ferena fronte

fens hoc qualecunque cbar-

taceum

taccum äonum

reß>icias, vehe¬

menter contendo.

Quod fifecerü, grande illud mihi erit CT ^contra

tmprobajudicia haud vtle folamen.

Plura nonaddo ^, _quam

ut Deum, gentis humana Patrem atfy Cußo

dem,

fuppliciter

jmat T e,

pietatis,jußitia, virtutumc^ omni-

um

exemplar,'vivererin eccleßaDei

fulcimentum, Familiae Nobiliffr

mx dtuturnumdecm

& folaUum, chentumque omnium proteBionem certisßmam!

Reve

rendisfimi P ATRIS

cultor & cHern devotißimtis

E. Achatii GåsH.

V i R O

jlmplisfimo

Celeberrimo,

Mag. E L I JE FRONDIN,

Hiftor. Profess.

Reg. & Ord.

AVUNCULI

loco _, millonon tempore,

colendo,

PATRONO SUO MAGNO.

On dubito fore

pleros-

que,

qui rationem heic

a me

requirant

quod

primum hoc

mentisque

meae monumentum rude fane

& inculcum ,

longeque infra

eximias virtutis, _quae

nihil

nifi comptum

& politum exi-

gle, faftigium demiflum

mine ^luo >

Ampliffime Do¬

rn ine Professor,

clo-

drinae & virtutis laude maxi-

me

confpicuo,

befcam.Verumtamen

quia inter principes fumi Perfarum regis,

Årtaxerxis, virtutesfertur,

illum

dementi

fufcepifle vultu exi- guü hominis plebeji munus,fri- gidas nonullas

guttulas

va manuoflerentis:iixio fol quo- que,

fiderumprinceps, minima

animalcula illuminat atque fovet: haud aliter confcius fum , magnorum

ingeniorum

indolem & naturam ita com*

para tam

efle,

nihil nifi

vacontemnant,

nihil nifi info

lentiam

fpernant, afliduos

temvirtutis cultores,

peculiari

benevolentia

com»

compledlantur. Quanta fitlm

fecrafti , Cariffima Patria : fcit ctiam

quisque* qui, quid fit vir¬

tus , novit redte aeftimare. Tua,

Ampliff. Du.Profes.

in

vulgaria

fuere plurima illa

beneficia,

quibus

reo

Jovis imbre, ftudia

aliquod capien- dum,

palse«

ftram

prim

accefii,

Quapropter

certius perfvafus fum

Tua

iri benevolentia, Sufcipe itaq$

Amplisfime Domine

quadfo,

benigno,

Poles

vultu,

certiifimumgrati

devoti ani-

mi

teftimoniunr, hoc quicquid

eft

chartacei

fufcipe

fufcipc,

vcrborum

cortice,

fed

animo ofteren-

tis metiendum

cenfeasjquo

in poflerum

futurae,

quidem pericli-

tantis ,

haud

ut in portum

penetrare

aliquando poffit. Eri-

ge me

poft hac, ut antea, fum-

ma lua

humanitate$ ficfiet,

farn,

virtutes Tuas

concelebrandi.Ego

memoripfe mei,dum

hi

fpiritus hos regentartus, ad

DEum ardentiflimas

fundam

animo ^quam cor¬

pore agas

profperrime, vigeas

floreasque,

virtutisTuseglo-

riam in

pofteros luos transfun-

das

das! Hare

funtvota, quxTibi, Amplifl. Domine,

jdvipltifvni Tiomini

i ORIS

obfervantijjimtis cultor

Ericus A. GåsE.

V I R O

Admodum Reverendo,

Atque

CLAR1SS1MO DOMINO,

Dn ACHATIO

ER I Cl GÅSE,

PAS TORI

In

^)6fl;ufn)u& & ©fieffyammar

MERIT1SI MO,

ParentiCarifjmo,

omni , qua filiun decec, obfer-

vantia perpetim colendo,

PArentibns,

_pracipuas ^poflDEum, _humana ^me- _fe-

Ucitatis _partes

uinåicamus. Ha¬

beamus

qmppe

vel feli- fisßmas ingenii dotes mbis

cejjas

ceffas,

efflorefcent hac

,

(

in nobis

velut jemina

ni-

proba & diligenti

cultura excitentur. Hoc autem ut

fiat

neceffarii funt

nullts

ffumtibus

nul¬

lts labortbus , Itbert tandem

ev adant utilia

Jocietatis humana

igitur conßat,

quantum

Tibi, Parens Optime,

ego

debeam

qui

fum Tua in

beneficia,

ta a parente nnquam potuerunt

exfpe&ari, Tanta, inquam, y/ vellem

dtgne pradtcare,

.

fehciter

aj]equerery quamvis paffem perfeBi

oratoris

perfeBum implere

ms.

ffffiia igitur aliud praß

nequeo , pattans,

quafo, Parens

Indulgentiflime, chartaceum hoc-

L ^ce

»

ce donum Tibi

offent

pi+

gnus

animi mei longe gratisfimt.

J/otomm autem, qua a me

fi¬

ltalis

exigit

hac erit jum-

ma:

dignetur DEus Optimus Ma¬

ximus Te, Parens

Optime,

täte

jam provedlum, fafaum dia

GT incolumem

eonfervare

fero Te nobis

lugeamus

ämnes, in _quos tanta paternorum

beneficiormn exßant documen-

ta !

Carißimi dtque Oftimi P/1RENTIS

ohfequeötifllmus Filius E. A* Gås£»

Dlrige

Ut laborinlaudes, definat hlcce tuas.

§. i.

Thefis procemialis

Viam

pandit ad inflitutum.

Ngens illud

mundi miracu- lum _, fummi- que

Opificis

tum felicitatis

ac perfe&ionis fuaegradum, in hac fragilitate^eve-

hinon pofle, ut nihil eorum, quse ad ejus bene eße fpe&are videntur,

A defit*

defit, quilibet in fe ipfum

defceri-

dens, fine multonegotio deprehen-

derit. /Eternus iile omniumrerum Au&or , omnisque

perfe&ionis

menfura , DEus> principes qvi-

dem generis noltri ab initio ^per-

fe&os condidit # quos tarnen da-

tas iibertatis abufus in miferam a«

deo conditionem pr^cipitavic , ut ad felicitatem hodie obtinendam

non modo variis rebus extra fe

pofitisegeanf, verumetjam de ^acer-

bitate fortunse adverfae fepiffime qveri neceffum habeant. Ut au-

tern aliqua ex tot cerumnis emer»

gendi facultas efTet rr.ortalibus ^>

DKus, fons omnis bonkatis, ra- tioni humanae fortiffimum indidit

ftimulum,tantam acqvirendi felici¬

tatem ac perfeäionem ^, qvantam fors ipfius eaperepoteft:

id qvod

ex defiderio illo _, quo in objeéfa

fibi oblata nullo non tempore fer-

tur, evidenter fatis conflat. Ne

vero appetitus iile, quo ad

fum-

mum

m ° £g 3 mum bonum confequendum eo-

demque dein fruendum dacitur ^,

vel afteåuum turbine veheroentio- ri, vel alio interveniente obftacu- lo, circa eadem obje<äa rite ex-

petenda, in devia abriperetur, ne- cefTarium omnino fuit, voiuntati hominis certarn conftitui regulam,

ad quam a&us internos _«que ac

externos in vita civili rite appli- cando, _optatas oiim compos fieri pofTec beatitudinis. Ipfa ^vero fe-

licitas , quam tanto nifu anhela-

mus, inträ hujus quidem vit« can- cellos fpe&ata, non alio modo ob- tinetur, _{quam per} conftans vir-

tutis exercitium. Quicquid enim

in hoc _univerfo exittit , id longe

infraprasftantiam hominis eft po- fitum _; adeoque nulla unquarn

res terrena appetitum ejus vere fatiare valet; quandoquidem ^non

propter terram, fed _propter Deuhi

conditus efthomo> qui ex rerum mundanarumfsecibus emergensad

A ² au&o-

4 Ho»

auétorem fuum fe attollere debet eique afifimilari, id quod alia ra- tione affeqvi non poteft, ^quamper virruofas aäiones,

ejusmodiofficia

in hac vita felicitatem perducitur, Afque hinc Virtutis Nobilitas, ^cu¬

jus adumbracionem heic adgredi-

or, manifefte confpicitur.

$. II.

Viocum ovofittTohoytotv

confidcrat.

IPfa vocabula

^, in

frontifpicio dif.

quam nihil habeant obfcuritaris,

pro more tarnen in fchoiis rece- pto, paucis eadem explanare lubet.

Virtus, ut Latinis arridet, a viro>

ficuc vir a vi originem trahir. Vi-

ro enim maxime digna eft virtusⁱ quod & Cicero indicat Lib. ii.

Quadl: Tufcul: _{cap: 43. a} vi-

ro,

ro, inquit, virtus eß apellata, v/W

mW pvopria maxime eß fortitudo,

mimera duo furit maxima, ^wor-

//j dolorisque contemtio. Utendum i- gitur eßbis ^,

fi

7;*?/

potius fi viri volumus eße ^, quoniam

a virö virtus nomeneß mutuata.

'Opuvopdm vero vocis fi (peéles,

ix T&yiroXXxxÜQ Åsyouévuv efi:, ac prirno denotat virtutem bellicam, praeftantiamillam inre militari, fi-

ve fortitudinem, qua? virum quam

maxime decet , & tortes, ab im- becilliore non (exu modo, fed ^a

mollioribus etjamacefteminatisvi-

ris pra?cipue fecernit ac diftinguic.

Deinde etjam virtutis nomen fumi-

tur pro qualibet vi feu facultace naturali, valöre & operandi effi-

cacia, quo fenfu

brutis

bus _inanimatis tribuitur, eftenim,

ut canit Horatius:

In juvencis <#* in eqitispatrum virtus;

Nec imbellem

fer

qmldscolumbam.

A 3 Itft

Ira plantis, arboribus, herbisad-

fcribuntur virtutes : etiatn magne- ti ferrum trahendi, & denique fo- li, herbas fovendi ac vivificandi.

Nofum etjam eft,vocem hane fa?pe ufurpari ^pro indole ^, feminibus &

igniculis virtucuna ^, qua? naturali¬

ter hominibus infunt, exempligra¬

da _, ingenium , docilitas, &c.

Tandem in genere morum ufita«

tiffima ejus eft aeeeptio, illum-

que habitum ^ac anima? perfeftio-

nem involvit, qua quis fe fuoscg

ßftus, ad prineipia jufti & hone-

fti _, (eria intentione dirigere an- nifitur _; ut illi ipfi morali asftima-

tione jufli honeftique cenfeantur : atque hinc virtutis moralis titulo condecorantur _, quse.noftras jam

eft confideraeionis.

Quod autrni ad vocabuluiru fioVilitatis attinet, natales fuos de¬

bet nomin i nobilis, quod eft abvoce fjotits, prout Grseca ^, svtyXog ^a

tog notus, & ha?c a teöj fcio, novi.

Unde

& ö fg 7 Unde erjam legirrus

antiquos

bilem pronoto

poruif!e, & quidem

per iiteram g , ut

gnobilts. Variis

quoque accüpftur

modis

ut

bilis illis dicitur natus majoribus ^, qui faÖis

laudabilibus inclaruerunt;

apud Romanos ^,

qui jus habebat

nenda imagmis ,

id quod

ei, qui

magiftratum

curulem gefferat,

de re videri poflunt

Lexicographi.

Tribus autem modis potiffimum

redditur quis

nobilis, Virtute, meri*

tisin rem

public

6c doftrina,

rum primus a

nobis heic atten-

ditur»

Rationem Synonymicam

fi

nobilis

svfyÅog,

i7cfcryjpLos ^, hdcfyg,

appellacur etjam

iuysvrfg ^, ut Salvator

loquitur Lue.

19: 12. Latine

dicitur celebris

prasftans ^,

prseclarus &c, Atque

hinc haud obfcure patet , vocem nobilitans , hoc eft, celebrem

ali*

quem reddens, atque

felicem

ftans , obviumftatim fenlum

fun-

A ₄ dere

% m * m

dere; ita ut facilepercipiatur ^, quid

per illam velimus intelleéturn, quod

etiam fuo loco , adipirante Numi-

ne, plenius indicabitur,

5.

Tkfinitioncm Arißotelis adfcrt,

DE

virtute morali a&uri

in

pra?-

na? mentis habitus inteliigimus ^, qui exercitatione comparati ^, po- tentiam fuam pra?cipue in afFedti-

bus hominum compefcendis ^, &

a&ionibus ad reda? rationis di&a-

men conformandis , exerunt; at- que ita virtutibus Dianoeticis con-

tradiftingvuntur.

turdefinitiones,_{quasfingulasadfer-}

reac perluftrare,noneftopera? pre- tiunu

■ O $ 9 um. His itaque miffis, Stagirita?, Philofophi fui asvi facile principis,

definitionem _virtutis a plerisque adoptatam , paucis evolvere atque

perftringere placet. Eft autem ipli

"E%i$ TtpoctipsjatYj, sv fjLsaoryjri Ser^aty npcg fjfJLzg ^y tift?[asvy Åoycp ^« ^ oog

av o (ppövifAog opicrsis. Lib. II. Eth.

C. VI. V. 26.

$.

Genta

definitionps

differentiam

paucis exponit atque examinat.

IN

data definitione

genus

primum

tus. Virtutem efte habitum affe-

rueruntantiquioresPhilofophi tan-

tum non omnes. Dixerunt enim virtutem efte quandam animi _qua- litatem, ideoqueneceftarioerit ha- bitus , cum ^nec fit potentia ^, ne- que affe&us, qu$ quidem funt in animo _, fed habitus* quoniam eft

con-

conftans 6c bene

agendo confirma-

tur. Ad hujtis indolem penitius

rimandam , non fufficitno(Te coti-

ceptum commimsm,

fed

da eft quoque

fpecifica difterentia,

quae ^, ad mentem Philofophi, eft

habitur eleclivus. Ex his innotefcit,

vircutem femper cum deleåu, propofito 6c confilio aiiquid agen- di eile conjunftam : nec non e nu-

mero eorum excludi, ad qua? na¬

tura determinamur , quippe qu®

caufta vircutis effe nequit ^, cum nuliam virfutem moralem natura

nobis ingeneran oppido conftet;

nam qu®cunque natura infunt, de

ils acquirendis non necefTe eft Je-

ges ferre. Regeri autem poteft,

fi natura nobis non ingenerat ha-

bitum. virtutis , eft utique 7Tapct

non Qfoiv. Verum a natyra

non plane excludenda eft virfus, ütpote natur® maxime confenti-

ens _, & aptitudo qu®dam natura¬

lis (eucapacitas ejus recipiendi no¬

bis

bis ineft, _quam inftitutio poftrno-

dum > in a&um tendentem _pro»

ducit ac perficic, ^{non tarnen} (e- clufa exercitatione, _qua? hic ^utram-

que paginam facere videtur. Na¬

tura enim dedlt homini quosdam igniculos & iemina virtutum, qua-

rum Tunt principia & fundamenta,

qua?, adhibita diiigenti exercita*

tione _, perfedtionem anima? indur

cunt. Porro conceptum hunc fpe-

cificum brutis omnem virtutem, qua talem, abjudicare obfervamus.

lnftindlus enim natura? _, quo fe-

runtur ifta , absque deliberatione

& eledlione eft. Quod vero acci- dit^> ut bruta iriterdum virtutis no¬

mine ma&entur, id alia de caufla (

vel per quandam analogiam fieri,

evidens eft _{; cum} imagines Sc fi-

mulacra qua?dam virtutum in illis

non raro

deprehendere

Il » o H

§. V.

Adediocritatem in

fola virtutc,

ög/ mentem Philofophi qu&ren- dam ejje dccet,

SEquitur jam mediocritas

cujus

la virtus efle poflit; quippe qua»

vircutem praecipue conftituere di-

citur» In vitiis vero nulla _unquam invenitur mediocritas _, (ed fem- per aut deficiendo aut excedendo

peccarur, & ita auream iliacn me-

diocritacem, årationepradcriptam, cupiunt profcriptam. Eft vero me- diocritas qua?dam virtus, cum me- dii (it indagatrix, narn mulris mo- dis delinquitur, at uno tantum re¬

de _agere Iicef. Hinc itaque ex- cefTus & defeétus in vitioeft, me-

diocriras in virtuce. Quando au-

teou, Philofophus dicit, virtutem

in mediocritate a ratione definita confiftere _{, non} vuit propofitum

anigai vicam (uamad legem ^com-

ponen- v

$3 o M ⁱi

ponendi exclufum ; quafenus me-

diocritas _per re<5forn rationem feu- legem naturae ^, modum praefcri- bit; _quo

affedus

nere, adionesque ita dirigere di- Icimus, ut ad finem fa!utarem_,

ac honeftum vergant. Sed quasri poteft ^, cujusnam erit. modum _atque

wediocritatem prajcribere ? _Rejp.

non cuivis id competere, fed viro

tantum prudenti, qui folus, ex con- ftantilongoquererumufu,quid fin- gulis perfonis, Iocis ^, temporibus,

& aliis circumftantiis conveniat,

rede judicarepoteft. Nec imrre-

r?ro qua?riturquodnamittttdßtfignum,

exquoaliquisper/vaderiposjit^babitum

virtunsjamadeptum?Indicium co m«

parari vel non comparati habitus virtutis, quisque ^ex fe ipfb capere_*

poteft: nimirumexvoluptatey ^qu®

rem peradam (equitur, & dolore, qui fignum eft virtutis nondum part® ^, (ed pr®fentis adhuc vrtii;

»• hunc ^vero habitum non uno _, fed crebris

14 H ° M

crebris aåibus comparari, cuivis, ^,

vel mediocriterad rei naturam at-

tendenti, patefcit.

VI.

Ght&ßionem il!am

forma

uiYtuiisin medio

conßßat,

ex])en

dit.

ÄN

vero

hsc mediocritas

for-

Peripateticis,

placet, merito dubi-

tatur; id enim eßvera forma,

quod

rem conßituit 6c ab aliis diftin- ^- guit, at

hane forms quidditatem

mediocritas non exprimit, cum o-

mne menfuratum per

nullum ali¬

ud conßituatur , quam per con- venientiarn ^cum menfura , & ex-

squationem

ad

regulam. Un-

de conficitur, eflentiam virtutis e- thics in exa&a convenientia cum

lege naturs , mentibus

hominum

confißere:

hsc facit, ut aétio in fe indeter- ^v

minata

Bl ^o K

» minata ad bonitatem limitetur: fo-

Ia etjam haec intrinfece & eflenti-

aliter diftinguit a&us bonos a ma»

Iis & abomnibusaliis diverforum generum operationibus ^, adeoque

forma virtutis jure fuo ftatuitur, Negandum quidem non eft ^, me- diocritatem ex parte diftinguere

virtutem , fed non a priori} ut es- fentiale conftitutivum , verum a

pofleviori, utejus confecutivum; i-

deoque non dat efle rei, diftingui

& öperari , fed ^rantum declarat;

' male enim concluditur, bona _prae- cipue eft a&io ^, quia in medio,

fed ex oppofito ^, in medio confi- ftit, quia bona & re<fta? ratio«

ni conformis; quandoquidem J/3»

SoTygettcaufla j/isaoTVjTogy non con¬

tra. Ad haec mediocritas Arifto- telica _per fe virtutis effentiam non

explanat, fiquidem nihil nifi recef»

(um ab extremis dicit, in hoc au~

tem intelle&us non acquiefcit, fed

v qu^rendo _pergit : qiiißat9 cur orniis

16 g o g

0W///V aBio h

fJLsaöjYjTi pofita fit bo¬

na ? & re&e Refp. fieri ob con- formitatem cum Lege naturas &

yoiväig evvoiaig; atque in hoc mens

mea ultimo fubfiftit;

quod

que eft criterium fallere nelcium,

non (jlspgtyitu (ed opSoTjjla expri-

mere ipfam forma; ac differential Ipecific^ quidditatem. Porro, hac

mediocritatis é^onfj

admiffa

queretur, formam vitii in extre-

rnitate ponendam ; at quis (ana?

mentis hane

dxgoTYjtct

vitii formam dixerit, _qua? potius ejus eft afte<ftio, quam

differentia:

quis itidem naturam vitii fatisfub-

odorari potuerit,

etjamfi

mum appellaveris.

Sané

ne pariter ac revelatione

conftat,

mali operis formam in

di/opiet

deflexione a re<fta rarione, ergo

boni, in

hvoyJtx,

dem, ft haec mediocritas omne fe*

ret pun&um, nulla datur differen¬

tia, incer virtutesEchicas &Theo- logi-

» logicas ^, quippe qua? in mediocri-

rare conveniunt. Unde ergo for¬

ma petenda, nifi ^a diverfa norma?

Ur enim Lexfcripta Sinaitica,quaj differt ^{a connata} , licet non quå

iJv^uTiy.a, _y atramen qua itspmriM^y

menfura eft virtutis in ÉthicaChri- ftiana pra?fcriptas ; ita _quoque Lex innata, feu re<fta ratio» eft men¬

fura virtutis in Echica Philofophi-

ca expofitae. Atque huc fpe&at»

quod Hebrasi virtutem _nuncupant

mo menCuram vel admenfuram ex-

T squatum , a rad. ^*hq menjuravit;

quo haudobfcuré innuunt, omnem virtutis eflentiam in commenfura- tione ad normam, qua? Lex eft,

collocandam efle, 5, VII

Definitionem *virtutis nobilitan-

tis,ex noflra mente , paucis

tradit.

V[e

noftri officii immemo#

res videamur > infticuti ratio

B järn

US K ° ü

Jam

poßulat,

ac prasfenti negotio magis acco- modatam hoc fere modo fubjun-

gamus definitionem virtutis nobi-

litantis _{, qua} definitur per ferium

ac mdefeßum ammiflttdium fe&aftio-

msfuas ad Legem, tanquam normam

&

regulam

m, poft DEi gloriam ^, hominum je-

licitas obtmeri pojßt. Hanc definitio¬

nem adeo clararn _, perfpicuam

& amplam effe crediderimus, ut

ne virtus qvidem ulla detur,

qua? non commode ex da- ^,

ta defcriptione deduci, ac iterum ad eandem reduci queat.

§. VIII.

JHediomm rvirtutis exercendß fie-ceßitatem adßruit.

Licet

jam

homo,

ut antea di<ßum>

los

I-ös & femina virtutum _; nifi tamen modo conveniend excolantur,va- riis cupidifatibus ^, vitiorumque

zizaniis facile exftingvuntur, _fup»

primun^nr. Requipta idcirco 8c media qosedarh adhibenda (unt, ut

primaeva? illae re&itudiiiis ftri&ur^, quae in mente humana reliéfcs

fünf , excolanmr _, augeantur,

fru&usque prbferant. Fit hoc ipfum

per bonam educationem ^, _quando

parentes , non tantum una cum

ia&e materno , liberis , pietatem

& veram religionem inftiüant; Ted

& ^cum ad honeftas fcientias 8c virtutum exercitia perducuntur, ^ut

adukiores tandem fabti, utilia e-

vadant reipublica? membra. Prae¬

ter naturam , quoque requiruntur prüdens 8c diligens v'igilmüa, 8c^con~

Pirna virtuiis exercitatio. Nam na¬

tura poteft quidern efle optima, deefle tarnen diligens ^cura 6c vigt- lantia; & contra , accedere dili¬

gens vigiiantia ^, abeffe ^vero exer-

B 2 cica-

%o Ü 0 K

citatio. Igitur quod natura inci*

pft ^,

diligens

ufus Feu exercitatio perficif.

$.

Varm

clajjes

'w/0-

tibus exenendis conducunt ,

enumerat.

HOminis

autem ha?cce bona^

interruptum promovetur , vel corporis ^> vel ^> vel fortuna

funt , qua? vulgo in media feu re-

quifita virtutum interna & exVerna

difpefcuntur. Interna funt vei cor*

porisvel animi bona ^, totique ho-

mini inhaerenn Prioris generis

funt fanitas, pulchritudo, robur,va•

letudo membrorumquecorporisomnium integritas. Quantum hasc ad virtu¬

tis exercitium conFeranc, haudob-

leure exiftimamus parere, cum fme illis, aut plane non , auta?grebo-

mo

fS o 2f

* mo edere poftit easanimi

corporis-

,que funddones ^,

ad

inclinat. Samtateigitur quicunque

eft prasditus, habet utique ^, pro quo,Deo, tanti boni

audfori,

das agac habeatque maximas.

Ex-

imio autem illo natur« dono, pul-

chritudme, qui inclarefcit, eo acce*

ptior

hominibus; imprimis

do virtutum fimul choro ftipacus

eft , quo magis form«

venuftas vi-

tiis confpurcata(ordet. Quanta ex robore virium in vita humana exi- ftentcommoda, haud facile dixe-

rimus ^, (i modo cum prudentia fint conjundbs; fin minus ^, magis

ob-

funt , quam profunr. Atque

h«c

adminicula ^, quantum ad vircutis

addonem conterant, unicuique ex

eorum defedu facile judicatu eft.

Pofterioris ^autem _genens, fciiicec

animi dates (imt potiftimum natu¬

ralis ingeriiifolertia ^, prudens

dili¬

gens

vigtlantia

<&* continim virtutis

, adio. Singula h«cce ^per tranfen-

B 3 nam

nam adfpicienda veniunt: & quod

naturalem ingenii folertiam artinet, ftudiofo virtutis adpritne neceffaria eil, illamque propenfionem teu

bonitatem naturs nobis denotac,

qua quis ad varios habitus acqui- rendos, 8c, accedente inftitutione atque exercitatione, perfteiendos ^,

redditur aptus* Verum nan exi- ftimandum , me heic adeo abtolu-

te requirere hane naturalem inge¬

nii [olertiam , quin mediocria et-

jam ingenia fufficere poflint ^, et(i

non adeo exceHentia & plane fm«

gularia ^$ modo fedulitate 8c pietate

naturae tarchtacem compenfenL^.

Nam mediocria haud raro ingenia plus, fednlirate fba , pofiunt efå-

cere _,

quam fine ea etiarn laga-

ciffima* Cum vero te iplam ex- colere natura non valeat, idcireo

diligens vigiiantia & prudens infli-

tutio, _{quae naturs} audit diredrix, accedat, necefle eflr. Si enim na¬

tura conveniencem adipifcatur in-

ftitutio-

^ O §&

ftitutiotiem,meIiorutique

redditur;

(maxime vero , (1 qui

aliis funt

hac

felrcitacis humanae ratio pendere

videtur. Ad ha?c accedit exerci- tatio virtutis continua, qu#, quod a

natura incceptum 5c ab arte

dire¬

ctum in quahbetre,

perficit. Ha?c

ipfa ex crebra

ageridi confvetudi-

ne comparatur; nam finis virtu¬

tis non eft cognitio ^, fed acftio, Adeoque fine inftitutione natura eftca?ca, inftitutio fine natura mati- ca, exercitatio, his duobus dem-

tis, mutila 5c imperfecta. Ha~c

vero a nobis ipfls eft petenda: cum

cetera requidta 5c Deus 8c homi-

nes nobis impertiant. Quicunque igitur afliduus virtutis

fe&ator eft

artifex tandem evadit, juxta illud:

natura, ars 5c exercitatio artifi^

cem faciunt«

ß ₄ f. X.

■Z4 ^ °

5. X.

Fortune quoquc

bona, ad virtutcm

conferre , dicit.

BOna

externa

(eu fortuna?

non

cenfemus , qua? utique funt varia;

inter illa vero eminent procreatio atque educatio. Multum lane in- terefl , quo quis ti3tus fit genere, generofa an infima ftirpe ; etenim bobili profapia oriundus ad _magna patranda incitatur s qua? ei nomi-

nis immortalitarem allatura funt; ^<■

dum majorum ^(ucrum gloriam vel

imitari vel etiam longe luperare«»

ftudet; licet non negandum ^, quin infimo loco prognaä, & ignea in¬

genia na$i in celfum virtutum <5c honoris cacumen fa?penumero eve- hi geftiant, ututper deviasrupes,

&ardua faxa» Nihil autem magi$

necedarium eft _, quam ut liberi,

inde ab^tate _ineuntis adolelcentia?, re$e educentur , atque honeftis

difci-

SS © $2 v

difciplinis & ^pra?cepns virtufumL, jmbuantur, cujus rei tsnta eft ne- ceflitas _{, tanta} utilitas, ut verbis exprimi ^non poffit ; quapropten,

etiamGr®ci, rem juftarationis lan-

ce perpendentes, dicere confveve-

runt:

3A7T0MT£i24 dlTOUTYIQ^> VSUV TfO0'/j.

Nonquidem inficiandum , quin re&a ratio , qu® virtutem fe&atur

8c vitia detreöac , fuurn femper promoveat propofitum ; inrerim

tarnen vitia _, qu® ®que naturaliter

homini inhaerent, ^per natur® cor-

ruptionem, 8c vehementiorem af*

feéluum turbinem, id efficere pos- funt _; ut tefte experieuxia ^, potius

in eorum _, quam virtutis caftra ho-

mo tranfcendat: atque adeo incly-

t® virtutis ftadio infuper habito ^, cupidinis ceftro percitus latam tri- tamque viciorum femitam fedulo

percurrat. Quod 8c Nobiliffimus

Stiernhieltnius in fuo Hercule in- dicaturus canit:

9?«

91lt müt Hercule fem utan

ßögrO

betdnrfanbe folg mig/

SBägen dr jämn ocl) breb/ blanb ro#

for ocl) liufjtaa liljor/

Småttingen rinner ban bän / genom

änglar od) fudjtige bälbar/

©fogen

Sllflioné fruchtbare trä ^Sotnmeran*

£erod) £anbij?e brufnfor/

Sllftäbeé bär od; ber unb mägen ä bädernaftnnaé/

Smänge fmä meenlofe Diur/ manfet

ber fpelanbe fprütga / Ädffor od) lefioattbe _{rnatn /} forbelt

oti tnånge fmä _{bäcttar /} 9iu(Tafäfad)tligafram/genomblatte

fe fmägHttran.be ftenar/

©en froale meftmittb furrar tblanb/

od) radar i loftnen ^/

©pribanb'

linfmeltg

mor oeb bälfefam' orter/

©ufarf

Slit

* ?((t dt* tdcft t)\vtö f)cfr 5g'<rt fet / ecf) fottérne frdt>a/ Äom/ Pom Hercule, Pom; Mau §6*

SR fctdntfMttftefolg mig.

Hercules ofrocftalt foiiten ung ecf) t)iöig?r ^erre / SSat uppd fprång / fteg eil / ocp

nntte nu följa gni lufta«

$. XL

Eänclem ^rem ulterim deducit.

%MUltum itaque intereft , ut a- ItI eres hi ad nequitiam ftimti¬

li 5c roafortim irrjtamentä répri-

mantur, per bonam educationem:

non enirn fufHcic _, liberos genu»

iffe , Ted bene enucrivifle clarisquö

virtutibus inilituiiTe _{; narru}

Qui mn

adfvejcit

A vitiis nefcit decedere, quandofi^• nefcit.

v Hane