(o 3 D. D.
dissertatio gradualis,
DE
VOLUPTATE VIRTUTE
percipienda,
QUA M,
CONSENS. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.
IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,
sUB praisidio
VIRI AMPLISS1MI ACELEBERRIM1
Mag. LAURENTII DAHLMAN,
Moral, et Polit PRO h ESS. Reg. et Ord.
PUBLICO EXAMINI MODESTE DEFERT
ALUMNUS REGIUS
raymundus wahlström,
SUDERMANNUS.
IN AUDITORIO CAROL. MAJ. DIE VIII. NOV.
ANNI MDCCLX.
H. A. M. S.
upsaii£
V I R O
Maxime Reverendo atque FraclariJJimo
D:no Mag. ERICO HUMBLA,
In Reg. Gymn. Strengnefenft S. S. Theologiae
LECTORI prim. Venerandi Conliftorii ADSES-
SORI asquiflimo, PASTORI in ofver-Sela di- gniffimo, atque Adjacentis diftri&us
PRiEPOSITO adcuratiffimo, PATRONO & FAUTQRI maxima,
VIRO
Maxime Reverendo atque Vrceclarißimo
D:no Mag. PETRO EKEGREN,
In Reg. Gymn. Strengnefenfi S. S. Theologise LECTORI, Venerandi Coniiftorii ADSESSQRI
xquiffimo, PRTTOSITO & PASTOR! in Aspo digniffimo,
PATRONO & FAUTORI maximo.
HTenuem hane opeUam > Vobis, Patroni Optimi, in fignum atque pignus animi devotijjimi, cum v o-
tis calidijjimis, pro Veßra Vtßrorumque perennife¬
il citat e , coTificrari patiainini, measque in poßermn fortunas Vobis commendatas habéatis, Pupplex oro
& obteßor
Maxime Reverenäopim Pricelarißimorum
NOMINUM VESTRORUM
fuftor Humflluniis
RAYMUNDUS WAHLSTRÖM.
I. N. J. C.
§. I.
d amorem virtutis animis homi-
num inftillandum vel maxime conducit, ii certo noverint,vi- videquc fibi reprsefentent ma¬
xima, quae virtutis comitantur
ftudium, commoda, veramque inde oriundam felicitatem. Con¬
tra vero ad probitatem commendandam minus apti
jure cenfentur illi, qui, fabulam de Hercule in bi-
vio imitaturi3 viam virtutis non arduam tantum &
falebrofam, fed calamitatum quoque fentibus ubi*
que confitam ita depingunt, ut nihil, nifiadfinem
itineris, fperari poffit jucundi atque commodi.
Quamvis enim verum re£fce vivendi ftudium (ine
aerumnis & difficultatibus vix & ne vix quidem in
his terris concipere liceat, quin potius adfli&ioni-
bus, tanquam ftimulis egeat natura noftra, jam in
bonis tardior; male tarnen infirmis confulitur via-
A toribus,
/
ß
r, 0
toribus, fi contra piorum omnium experientiam rei-
que ipfius naturam, fvaviflimam mentis recreatio-
nem a crebris virtutis exercitationibus fejungas.- Operae igitur pretium me faÖurum exifiimaverim,
{i voluptatem ex virtute percipiendam, paucis ex-
plicare inftituero. Quem conatum Tuas, B. L.
eenfurae mitiori etiam atque etiam commendo.
♦
$, II.
Voluptatis notionem, utpote amultis traditam operofius determinare non vacat, inprimis cum fit
Vera voluptas eorum ex nurnero, quas fenfii perci- pi,> quam' verbis exprimi facilius queant. Id vero per fe paret, voluptatem ex virtute fperandam ä*
lius longe indolis efle, quam ea, q.uae Epicuri ad-
feclis tribui föletqvamqve in eximio de officiis li- bello tantopere reprehendit Cicero. Neqtie enim
vera voluptas dier poteft, quas fenfibus tantum ex- ternis, femoto> rationrs diäamine, fefe infinna t:
Nec voluptatis vocabulum cuipiam re£te fentienti,
rdeo poterit efleinvifum, quodillo, asque ac bonis ceteris, abutantur improbi. Voluptatis autem Ve¬
ras, id efi:, innocuae atque perduraturåe arCtiffi-
mum cum virtute efle vinculum ex infra dicendis conftabitv
£ Iff.
Virtutem non quamque efle aäiorrem bonam,,
nec nudum atque inefficax bene agendi propofitumy
immo nec qvämcunque in bonis a&ionibus dexte-- ritatem >> fed condäos» & deliberatum legibus divi-
nis
& ) 3 ( &
nis obfequendi ftudium, a Philofophis dudum eft
obfervatum. Proprie igitur loquendo, virtus nou eft nifi una, nec qux plures ftatuuntur virtutesnifi objeftis a fe invicem differunt. Una enim divina
lejteft, qux juftitiam,ternperantiam, pietatem&his
fubordinatas virtntis fpecies omnes uno eodemque obligationis pondere ac rigore nobis injungit.
Quando aatem in theologicam , phdofophicam &
civilem virtus dividitur, tum quidem non tam in obje&is, quam potius in gradibus diverfis & mo¬
tivorum varietate ratio dividendi eft quxrenda.
Vircutem enim civilem colere is dicitur, qui legi¬
bus civitatis in qua vivit a£tiones fuas convenienter
inftituit, atque adeo generale illud prxceptum de
nemine laedendo non violat. Theologica feuChri-
ftiana virtus audit, ubi quis ex fide falvifica, atque adeo ex motivis per revelationem nobis traditis, le¬
gi divinx fponte prxftat obfequia. Philofophica
autem virtus, de qua nobis jam imprimis agendum
eft, ad legem natura cun&ä refert, ejusque di£ta-
mini convenientem tarn interne quam externe ultro
inftituit vitam.
§. IV..
Eft autem virtus verx voluptatis mater fcecun-
diftima, quod quidem vel ex eo generatim conftat, quod fit lpontaneus ad legem Dei vivendi habitus.
Deus autem , qui bonitate pariter ac juftitia pollet
infinita, aliam fuiscreaturis dare legem non potuit,
quam qux in earum felicitatem vergeret, ficquead
glorix ipfius manüeftationem conduceret. Per con-
A ^ fequens
&' )-4( «
fequcns divina lege prohibetur nihilf nifi quod ci- vibas fuis nociturum fummus ac fapien tiffi mus co- tius univerft Gubernator, & veri nominis Monar- cha perfpicit, nihilque agendum praefcribitqr, nid
ad perennem felicitatem ipfis vere profuturum.
Nihil enim Deus velie ftbique gloriofum putare cenfendus eft, quod in eorum, quibus, liberrima
ex bonitate praeefle voluit, vel tantilla ratione ten- dat perniciem. Qui igitur voluntati Creatoris tam
juftas tamque benignae fpontaneam prasftat obedien-
tiam, non poteft non fux infigniter profpicere fe-
licitati. Felicitatem vero in fenfu durabilis gaudii
reQ:e ponunt Philofophi, quse adeo a vera volupta-
te eo minus divelli poterit, quod eam fuo conceptu includat ejusque continuam fruitionem involvat.
§. Y.
Sed alio etiam modo oftendi poteft, quam bel¬
le inter virtutem veram & voluptatem genuinam
conveniat. Lex quidem divina ipfo argumento fummam Ejus in humanuni genus benevolentiam
facit teftatiftimam : fed quamdiu homo adverfus di¬
vina mandata mentem fovet alienam & rebellem,
non poffunt non ipfa prascepta ei onerofa videri, eique tsedium creare non minimum, Homo enim
fibi magis quam Deo confidens fuas iernper cupi-
ditates divinis juftibus prasfert, & libertatem fuam
di v i na rum legum repagulis impediri ftolida qui-
dem , fed nihifominus acerba & tsediofa aeftimatio-
nc judicat, atque adeo non transgreflione tantum,
fed invita quoque obfervantia legis infelicitatem
fuam
$ ) 5 ( &
fiiam augöt. Contra vero qui verse virtutis agita-
tar ftimulis, & hac ratione fponte agit, quod, le*
gis ex di&amine Deo placere intelligit, is praeter a-
lia innumera, qux a&iones vere bonas nullo non
tempore feqvuntur commoda, amicitia qaoque Dei
fruitur , ipfiusque bonitatem fummam, fub conti-
nuo bonaram a&ionum ftudio, magis magisque a-
gnofcit ac perfentifcit. Virtutem autem veram ii-
ne vera de Deo ejusque attributis convi&ione con-
fiftere non pofle, fed eam prorfus fupponere, extra
dubitationis aleam atque adeo in conceffis ponimus.
§. VI.
Nec parum in eo voluptatis homini re&i boni-
que ftudiofo conciliat virtus, qnod bonae confcien-
tlx adferat tranquillitatemu Magna enim eft vis
confcientiae in utramqae partem. Fariis illa ma- lignos legum divinarum ofores exagkat, pcenarum-
que imminentiam reprsefentatione quovis fcremo-
mento cruciat. Bonos autem gaudio perfundit ju-
cundiffimo & quotidiano velut exhilarat convivio.,
Nihil eniin timent, qui fe nihil mali commififTe
fciunt, & re£te fa&orum confcientiam, quibusvis
malorum obtre&ationibus obvertunt intrepidi. Et
dici fåne vix poteft, quam firmum (it contra quas-
vis fortunae injurias propugnaculum & murus plus-
quam aheneus, ut Horatius canit;
Nil confcire (ibi, nulla pallefcere culpa,
porro, qui virtutem colit, atque itaad beneageil-
dum in dies fingulös fefe componit & confirmat,
non pcenarum tantum metu, ipfis fane fuplici/s non
A 3 rara
& )C( »
raro acerbiore, vacat: fed prxmia fimtrl,jex boni-
tate atque praefcripto legislatoris libi certiffimecon-
ferenda,lxtiffimocontemplaturanimo. Quod quam jucundum fit verxque voluptatis pleniiLmum, illi
demumre&e intelligunt, quibus bonae & tranquil-
\x confcientix commoda deguftare atque experi-
ri contigit.
§. VII,
Eximium hoc quoque virtuti ineft dele&amen-
tum, quod qui virtutis viam calcaot, gnaviter aliis pari virtutis ftudio flagrantibus non placeantfolum fummopere, Ted jucundam quoque oble&ationem adferant, Generofum autem animum verxque vir¬
tutis cupidum nihil xque demulcet, quam ubi plu- rimis, prxfertim bonis, gaudia procurari intelli- git. Et quia vera hxc eft gloria, votisque omni-
bus expetendum decus, prodefle quam plurimis;
veras quoque virtus inter homines jungit ftabilit- que amicitias, quibus, poft intimum divinxbene- volentix fenfum, nihil in his quidem terris lxtius eft atque exoptabilius. Qyin etiam malorum licet vitam deteftetur, & flagitiis paffim obviis ingemi-
fcat homo virtuti deditus, ipfos tarnen homines
vitiorum cceno contaminatos nullo profequitur
odio, fed in eorum potius emendationem veram-
que felicuatcm procurandam nihil non laboris ac
moleftiae fufcipere paratus femper exiftit, idquc
nod fine eximio voluptatis fenfu, Ita totiushuma-
nae Societatis vere amantem fola virtus efficit ani¬
mum,
» )7( &
mum, qui non utiqne invitus hoc agit, ut pro de¬
licto humani generis habeatur meritö.
§. VIII.
De (ingulis virtutis ver£ divifionibus & quafi partibus idem oftendere, quod nimirum volupta-
tem non fucatam ädferant, nec diffieile admodum
nec injucundum föret: fed brevitatemrationesno-
bis imperant domeftiqe.- Neque etiam operofa
demonftrationc docendum effe opinamur, quod pietas culcui divino lubentiffimam ädhibens ope- ram, quod juftitia, fuum cuique tribuens? quod denique temperantia , in bonorum,• quae larga no-
bis manu Deus contulit", ufu modum adcurate fer-
vans , fnis non deftituantur commodis, ad volupta*
tern excitandam, augendam continuändamque ma-
xime idoneis. Ifäque coronidis loco tangere tan-
tum lubet quaéftionem , ex diftisfacile folvendam:
Nimi vir tus, ipfa fib i fit prce?niwn? ii ftri&iör prse- mii adhibecur notio , ubi pro com modo quo dam
fumitur acceflbrio, quo fubditos refte ågentes ad
ulterioremf diligentiam excität Superior,* tum qui-
dem virtus non tam ipfa eft,- quam fuis potius cul-
toribus nonnunquam ejüsmodi cortciliat pnemium.
Sin vero praemmm, ut heic omnino debet, paullo
laciori furnatur fignificatu, pro grato quovis böna-
rum aftionum confeffajioj tum quid em ipfa vir¬
tutis exercitatio tam jucUÜda eft, totquc ftipätur
commodis, ut praemia vel lautiffima mirändum in
jnodum fuperet.- Quo tarnen fundamento, fi quis
öegaret
JK ) 8 ( 38
liegarec praemia re&e fa&orum pofitiva, non uti-
que re£tius calculos fubduceret, quam qui ex in-
commodisfacinora pernaturam comitantibus, quse- que pcenae naturales dici folent, pofitiyam malitiae reprehenfionem pcenalem iret inficias. llnius heic pofitio alterum neutiquam tollit, id quod tot ho-
minum, virtu&i ampliffima debentium prxmia, fa-
tis probat experientia. Deo vene virtutis auäori
•
