Deo Duce /£>
Éxercitium Academicum j
De
VERSIONIBUS
SBIBLIORUM
SVEO-GOTHI-
CIS
Quod
PermiiTu Ampliff Faculta-
tis Philoiophicae, in alma Aca-
demia Upfalenii, Sub Moaeramine
VIR t
Adm. Reverendi AmpliJJimiqnc MAG. OLAVI CELSII, Ling.Orient.Prof.Reg. & Ord.
Eccleju Byrjenfis Prtp. Roß,
Publico examini ßfiit
ERICUS NOREEN
Erl. Fil.
Vermelandus.
In astdit.Guflai,,Majori rl.7jfrlji/i,MDCCXn.
_
■ HOLM! JE,
~Typis WEfvNEKJANIS.
S:x R:ae M:tis.
Magnae Fidei Viro 9
Reverendißimo Patri ac Domino
Dn. Mag.
TORSTANO
RUD EEN,
Per Vermelandiam ac Daliam Superintendenti longe digniffimo,
Confiftorii ibidem Pra?fidi graviilimo ,
Eccleiiarum Carolftadieniis Kilenfium-
que Antiftiti vigilantiilimo nec non Regii Gymnafii Ephoro adcuratis-
ilmo, Mascenati Maximo.
Max, Rev, Amplisfimoq;
DOMINO
MAG SVENONI
C A Μ Ε Ε Ν,
Eccleiiae, qnse in S. CatharinaDeo
colligitur, Paftori laudatiflimo ? Confi¬
ftorii Holmenfis AdfeiTori longe dex-
tcrrimo 9 Patrono magno Confan- gvineoq; aetatem devene- 4
rando,
Hasjejm^ Muße pagellas, ob immottti
vom, qua decet, petate, rev#m
Max. Revir, Ampliffmo^
DOMINO
• MAG DANIELI
'
NORLIND
Ecclefiarum S. Claras & Olai
Antitifti lenge meritiflimo, Con-
iiftorii , quod Holmiae eft, AdfeiTori graviilimo, Confangvineo hono-
ratifimo, multisq; nomini-
bus colendo,
VIRO
Speäaüsßmo Prudentisßmoq;
DOMINO
Μ A TT Η I JE
NORKEN
Nofocomii metropolitani Inipe-
ctori adeuratiiiimo, Patrueli Hono- ratiffimo, nec non Mcecenati omni
pietate Sufpiciendo*
nonlh in me merit a, Spe iilterioris Fa- wßter ojjero} confecro.
Ericus Noreen,
CAPUT. I.
De verßonibusSacra S.
Sueo-Gothicisante rc-
formationem faäis.
§.l
Unm Gothi patriå
olim egrefli Mce-
iiam incolerent,
adfuliitipiisA:or-
bis Red. circiter 36ο ? Valente Ro¬
manis imperante,UlfiIas Epifcopus
velutfalutare iidus,qui nonranrum
multos eorum a tenebris ethnicifmi ad lucem Chriftiana? veritatis per diisit, verum etiam novam fcri- bendi artem, converiösque ex forn*
A ribus
tibus in vernaculum fermonem S»
Sacra? libros fuis tradidit Gothis.
Ex his quatuor Evangelia hodie-
num fuperfunt, eaque vei manu
exarata, vel publicis vulgata typis.
Ε. MSS. principe facile loco haberi
debet, argenteus Ulphihe codex,
qui inter praecipuaBibliotheca? hu-
jus Academise χ.Ζΐμηλ ια ailervatnr.
Hic codex ex ernditiiiimi F. Junii dedicatione, & GIofTario, orbi adeo jam notus eil, ut quicquid de eo,
ejusque pretio dicere poiTim, inu-
tile prorfus & iupervacaneum ef-
fet. Hoc unum non omifero,
quod, cum in pergameno violaceo
aureis Sc argenteis literis elegantif-
iime exaratusiit, exiftimet do&iiT.
Papebrochius ab imperatore Va-
lente, Regi Gothorum Fritigerni,
cui religionem Chriftianam ample-
&endam perfuaferat, eundem pro pretiofiflimo mutiere miiTum fuif-
fe. An hujus veriionis codices, qui ex Upfalenii defcripti non fint,
^repe-
3
reperiantur, merito apud erudi-
tos dubium habetur. In id au- tem confentiunt omnes ex codice N. Teftamenti melioris nota? con-
fe&am eiTe, ejusque Interpretern ita textui vertendo inha?fiiTe, ut
lingua? vernacula?, in quamGra?ca
transfunderet , genium parum
moraretur» Multum itaque au- öoritatis tam ob antiquitatem,
quam pra?ilantiam, apud eruditos obtinuit, cum magnum pra?beaü
ufum ad illuftranda varia loca, qua?
in Evangeliis Gr. intelle&u diffici- lia videntur, & ad a?ftimandas di- verfas diveribrum codicum ledio-
nes. Quam ob cauilam Vir eru-
ditifl! Joh. Saubertus in opere de
variis ledhonibus textus Graeci
Evangelii Mattha?i, Ulfila? veriio-
nem inter optimas citat laudatque.
Pauca itaque exempla, qua? ad ha?c probanda facient , proferre haud dubitamus. Matth. V. 22. vox
quam Codices Gr^ci omnes, noa
A 2 au-
ψ
4
autem interpreres quidam agno- fcunt, apud Ulfilam noftrum ha-
betur Gothice transIata^Matth.VI. ^
6. in Gr^co nottrorum codicum ett i Πχτρί σχ τω ii τω χρυηττω , Ut verfu /8. Prorfus fic Gothus, κα¬
τά ucr'Ja.: attin theinamma tham¬
ma in fulhfnja. Sed Latinus vul-
gatus, Lutherus , & alii, prioris
τω nullamrationem habent. Matth.
VI.i3* claufula orationis dominiere, qua? in Granris quibusdam codicf- <,
bus, & vulgataLatina deficit, nec *
non å parribus quibusdam non a -
gnofcitur, planifiime abUlfila con- verfa eil hunc in modum: Unte theina ift thiudanjardi. jah mahts.
jah vulthus. in aivins. Amen.
Matth. VIII. fub finem verfus 13.
quidam Codices Μ. SS. & editi hoc
additamentum habent: Kod ύποΐρί-
•ψαδ o ίχατονταρχοζ ϊιί τομ οΤκ,ον άυτ£ e'y
äuthItv) üöpoc , tupt το'μ ®ui<5ä υ7<άινοντα, ? quae uti in codicibus noftris pleris- ,
que non inveniuntur, ita nec in
ver-
*
I
5 veriione Ulhlana. Matth. XX'VII.9.
^ loco illo vexa ti fli mo, u bi Zacharias
pr nomen pro feremia lubentes fubfti-
tuerent audaces hujus feculi criti- ci, nofter cum rextu Graeco habet:
Jairaimian pranfetu. Quemad-
modum autem riulla Veriio Bibli-
ca ab erroribus proriiis immunis
adhuc prodiiiTe exiftimatur , ita Ulfilana, praterquam quod qu^e- dam non habeat, qua? in textu fa-
cro reperiuntur , å vero etiam fenfu nonnunquam aberrare dici-
tur. Ut Matth. V. 46» 01 TeAuiva»
Ulfila? iunt, thai thiudo, genti- Ies, ethnici. Matth. V III. 15*
αυτοΤί. Gothice legitur : imma.
dura See. Sed ii rem rede penia-
mus , ha?c utplurimum Ullite cul¬
pa non eft, qui codicem iibi obla-
tum religiofe eftfecutus: id autem
exemplar quibusdam in locis å no-
? ftris fuiile diverfum, facile poteft
) probari.
Ad editiones excodiceargenteo
i I A * 2 vul- ->
6
vulgatas quod attinet, Vir D. Fr.
Junius Gothic^ & Anglo-faxonicé ?
unam , cum Thomas Marefchalli obfervationibus A. 1665. in 4. Dor- clraci excudi curavit. In hane au- tem editionem Junianam haud pau-
cos irrepflile errores conftat, Sc quosdam fortaflis Junio etiam
fciente. Nam Joh. VII. poit 5*2.
verium proprio aufuaddidit Junius vocemjah, Sc aliquot pun&a, quail
iacuna quorundam verfuum hifto-
riam adulterascomprehendentium
ibi eflet. Nullam vero eile aüt
unquam fuiile, quivis ipfum codi-
cem infpiciens ftatim deprehendet.
Altera editio Hohnenfis eft, quam praefationeLatina, &GloiTarioGo-
thico auxitNob.Stiernhielm. Präs¬
ter alia nonnulla leviora, etiam quot in Juniana obfervavi, in hac
editione reperiuntur σφάλμιτ*,
cum ex illä h^c confe&a iit. Uter- que tarnen editor ob glo» iam fiiio- 4
tiico nomini hoc labore partam %
pe-
7
perenni laude dignus eft; 8c erro-
r *- rum veniam facile ab omnibus im-
ψ petrabunt, cum ab illo, utpote ex-
traneo , Gothicas linguae exa&am
notitiam exigere iniquum föret;
huic autem propofitum tantum fuerit texturnUlfilas åjunioeditum
Romano charä&ere evulgare, do-
nec alia editio adcuratior ex ipiö
codice argenteo cum tempore ad-
ornari poifet.
§. II.
Sacra Biblia in fueticum idio-
ma converfa, å S. Brigitta le&a
fuiiTe Vaftoj?ius (a) 8c auÄor vitas S.
Birgittas anonymus (b) aiierunt.
Et in veteri quodam libro MSS.
de re eadem quosdam verfus rep-
perit AmpliffBiblioth. Benzelius:
•
Biblia transluta cui de Cermone Lar tino
K Ad linguam Suecam &c.
o.
(a) Pag. 95.
(b) ApudSurium,
s
B, quoque SchefFerus hujus in- terpretationis facit mentionem (c)
De autore autem apud omnes iftos Scriptores altum eft filentium.
Aft Meifenins (d) Magiftrum Mat- thiam, genteSuecum, Canonicum Lincopenfem S. Brigitte confefto-
rem &confiIiarium eandem ador-
»afte perhibet, idque rogatu S. Bri¬
gitta? linguam Latinam nondum
edo£be. In Bibliotheca Collegii antiquitatum, qua? Holmia? eft, grandem in folio codicem mem-
branaceum exftare , eundemque
varias S.Sacra?· partes, fuetice olim translatas, continentem, Cel. Ben- zelius mihi indicavit. Paraphra-
feos Biblicae, qua? heic primo ha¬
betur loco, au<ftor, diale<fto We- ftrogothica feufum profitetur. Se- quitur in eodem codice Liber Jo- fua? alius interpretis , de quo fe- quentia ibidem leguntur : £()etta
ttwnbe (c) InSuec Iit p.to.
(d) In Bift, Sän&orutn & PrseRiL
9 ιυαηβο wåt tåu gafcfrcr Jperr Niels
Rawaldi ttii bM)CX$lod) i&ber αίίοηι (inom dlffeltga &ψ
ftftrom ttU^ugnat)^ bet>i)té got fot batté (tat. Od) giommté etj ©pfctrfione fom tl>ctra fcrcff;
Hunc excipir verfio libri Judicum
translatoris non nominati. Η is
fubjiciuntur libri: Juditha?, Rfthe-
ras, RuthceScMaccabceorum, cum
hac annotatiuncula : j£)dt IX)d)tC$
tft)å S36tit Machabaeorum, Judit, Jpeftcr od) Siuti)- Vittmti i tr>drt QBftbet 5ftåt>f)ent>öl aff gub&eitg*
f)onx 33tofci)tom ®ro&er3ontf Sute
m A.D.cbCDLXXXIilL £bert
dlpttrtftogafte ®ut>b tmfihtmte t(je ft-dicne. Simtn. VeriionemApoca- lypfeos anonymi heic quoque le-
Quanquam Jacobus Ulphonis,
A 5 Ar-
(e) Fuit is confeflor fin Monafterio
Vatzftenenfi, &ob.A 15:14..
10
Archiep. olim Upfalenils, Pfalte-
riumDavidicum Suetice nunquam ediderit, hasc tarnen de eo apud
B. SchefFerum (a) lego : Ejus eft Pfalterium verfum in Jermonem po¬
pulärem atque public at um A. jfio. ut teßis efl Bazius in Hift. Ecclef. Lib. L
cap. J2, ρ. J47. Id vero Bazius,
laudatå certé paginå, non di-
xit. Tantummodo indicat eun- dem Archiep. Pfalterium Davidis
deformatum id eft, åparermeniis
&mendis non repurgatum edidif-
fe ; quod quidem Pfalterium Lati¬
num fuifte conftat, & hodie in ec- clefia Weftmannorum F ellesbroen- liexemplum indeunum reperiri,
ab au<ftore certo & harum rerum
fcientiftimo habemus.
CAP.
(a) In Suecdit. p,i7,
II
CA Ρ. IL
Deverßonibus S.S.Sueo- Gothicistempore re-
C Um felici ildere reformationis fufcepiiTet Rex negotium
glor.mem. Guftavus I, ut S.
quoque Bibiia in Sueo-Gothicum
idioma transfunderentur, omni
voto ac ftudio egit: ne hujus regni cives, quemadmodum fub papatu fa&um , a le&ione verbi divini in S. Sacris revelati diutius arceren- tur. Viris itaque quibusdam eru-
ditis, & in Evangelica do&rina
fundatis, rem commiiit. Verum
ut (a) fimul experiretur quid de
hoc inftituto fentirent Pontificio-
rum
(a) PufF.in introd* adHift,Suec,p.3o7f
§.h
12
rum adhuc partibus addiåi, Ar-
chiepiicopo pariterJohanniMagno
novam veriionem adornandam
injunxit; is vero cum ceterisEpi- fcopis Romano-Catholicis alia po- tiusomnia agenda cenfuit; ne ta¬
rnen indignationem Regis incur-
reret, obfequium verbis polliceba- tur, re ipfa nihil prseilabat. Li-
teras ejusdemArchiepifcopi ad va- ria regni Coniiftoria Sc Collegia
datas heic fubjungo ♦
'Johannes Dei gratia eledus
Archiepifcopus Upfalenfisy & c,
Sinceriffmis nofiris - & diledione
pramijfis. Reverende Rater. Poßu-
laveral Serenijftmus Dominus Rex d
nobis ecclefiarum prelatis quod no-
vum teflamentum in linguam noftram fuecanam verti faceremus. Ad quod Majeftas fua iftis rationibus moveba-
tur. nempe quod fere omnes nationes
per totum orbem Chriftianum novum
Teflamentum) imo tot am forfan bibli-
am
η
am in lingua habent pr opria. Tem¬
pil sqae tale efl propter varias homi-
num in divinis literis controverfias, qnod expedit easdem divinas literas totipopulo Chrifliano lucidas &aper-
tas oftendere, ut facilius pii & eru- diti Chr iftiani pro fedandishujusmodi diftenfionibus clarum Judicium fern pojfint. Praiterea non fine gravi a- nimi dolore dixit majeftas fua, quod
&, hem dolor, verum fateri cogeba-
mur, clericos hujus regni tarn ntgli- gentijfime in Scolis educatos, ut ρau-
cijfimi fint qui verbumDei populo pr<e- die are ficiant. Cum & nonnuüi, nec
facras literas quidem competenter le¬
gere minus inteüigere queant, qui-
bus certe admodum utile erit} ut
feripturam in propria haheant lin-
gva. Et ut ne imperitis & feiolis
detur interpretandi occafio quemad-
modum prius Suepe in monaßeriis &
ßmilibus locis per fimilesfiepius teme-
re attentatum eft. Adjectt Majeftas
fua nos Paftores ejfey & ad hoc obli-
gatQfy
*4
gatos, ut Chrifti oves quibuscunque pojjumus mediis verbo Dei per viros doäos ér eruditos pafcamus, quod β laborem hunc recufaremus, non
videt quomodo Paftorum nomine di- gni ejjemus, utpote qui quidem ne- dum non pafcimtts oves, fled eis pa-
fcula invidemus. Quibus quidem
rationibus , tam mantfefle certe non
potuimus contradicere\ Sed promi- fimus veflra & aliorum pr dator um opera deflderio Majeflatis feta fatis- facere. Et quia ad hoc negotium o-
mnes obligamur, qui paftores appel¬
lamur , Jdltem quibus ad id gratiam fuam dederat Deus. Idcirco ex con-
filio ejusdem Majeflatis fetta Novum ipflum Teftamentum per partes divifi-
mus. Aflignamus uni cuique capi-
tulo & nonnullis aliis dodtis viris in Monafteriis hujus regni aliquam particulam prout paternitates Veftra infra invenient annotatum, Roga-
mus propterea imo fub obtentu fa¬
vör is regit hortamur quod efidem pa-
ur-
15·
ternitates Veftr# ρ art em qu# eis ob-
vener it quantocius interpretari ve- lint, qaod <&* aliis ficribimus , nec
dubitamus quin fcriptis noflris hu-
jusmodi parituri fint, poft reditum
nofirum, quem Dens profiperum fit*
etat, ex Germania petimus per vos
& alios mitti aliquem vel altquos de capitulo Veßro ad Upfialiam,
aiios convocamus ad dominlcam pro- ximam poft feflum nativitatis Mari#y
quatenus unus quisque coram aliis
ju# interpretationis rationem redde-
Tumque communi omnium- judicio Mia interpretatio poterit ex omnibus comportari & approbarf Eelicißime valete ex Holmis domini-
ca Trinitatis Anno &c. MDXXK noftro flubfigneto.
Upfialenfl Evangelium Matthet &*
Epiftolam Pauli ad Romanosv Lin- copenfi Evangelium Marci & ambas<
Epiftolas ad Corinthhs. Scarenfi Evangelium Luc# Ér Epiftolam ad
Galatas♦ Strengnenji Evangelium
16
Johannis & Epißolam ad Epheßeos.
Aroßenfi Ada Apoflolica. Vexio-
nenfi Epißolam ad Philippenfe\ <£r
ColoJJenfes. Aboenß Epiflolas ad
Theflalonicenßes ·, & Epiflolas ad Tz- >
motheum.· Vicario Prßdicatorum cum
ßuis fratribus epißolam adTitum
ad Hebreeos. Minifiro Minorum
cum ßuis fratribus epiflolas Jud<e <&
Jacobi. Vaftenenfi Epiflolas Petri
& Johannis. MariJfredh Apoca- lypfin.
Erat res de conventu veflro Apoca- lypfin etiam interpretabun-
tur.
Infcriptio literarum.
Reverendo Patri Domino Priori Ccenobii Div de Birgitta in Waftena, Reliquis quoque fratribus ibidem in Chrifto diledijßmis,
in hiftoria autem hujus Archie- pifcopi Metropol. Lib. 6. legimtis,
novum fcedus ipiius juiTu ä Petro
Be-
17
Benedidti Canonico Lincopenfi in Sueticam lingvam translatum eile*
fed ad Pontificiorum mentem.
Quam verfionem edi per rei fa-
miliaris inopiam non potuiffe que- ritur 5 futuram tarnen, illius judi-
cio, utiliifimam cum ea, qu<e pri-
dem prodierit verfio (nempe M«.
LaurentiiAndrea) plus quammille
locis fit corrupta.
§. II.
Inter Evangelicos qui S. Bibliis
Suetice transferendis manus ad-
moverunt , Mag. Laur. Andrea primus fuit, tefte Rev. Bazio (a) Translatmtem horum (nimirum li- brorum Biblicorum) exemplo
imitatione B. Luther i, incepit Mag,
Laur. Andrea, tuncPresbyter Stren- gnenfis ,faäo initio å Novo Teftamen-
to. Quod opus typis vulgatum eft Holmi» A. 1526. in parvo, ut loqui-
mur, folio. Ufus hujus editionis
aliquis efle poterit ad corrigenda
B Sphal-
a) In Inv. Sueog. L.2.C.3,
18
Spahlmata normulla typogråphica m
graviora , qua? in fequentes irre- hi pferunt; verbi grada:Joh.VII.verf pc 13. 2)oci) taiabe ingen uppenbart th ga om bonom. Ubi Ροφ in ocbfir
converterunt edidones omnes fe- fal quentes, usque ad noviflimam re- bu
cognidonem. Sic Luc. XI. 5*4. iei
t>α/ in meta mutarunt non pauca?.i6.
Tit. III. verf 15, Zenäm oct) Apolon tbem fovP&a flitiiga af. In edido- bu
nibus pofterioribus legitur ajfo^dt
Pta fenfu pene contrario. Jac. V.Ice
v. 7. toleltga biPbanPcs tijct efter, di!
In editionibus pluribus legitur bim;
PianPeé vel bePtanPe& Apoc. HUn
v. 10. frefta tbe fem bo pft jorPeite.&i
At ineditionem ftatim Guftavi I.Äfoi
Guft. II. fequentesque usque ad
nuperam CaroliXIL loco fltftal irrepfit ftelfa. Sunt in hae editio-Pe
ne defeAus qüidam & errores ty-fcc
pographici,quorum nonnulli in fe-ni
quentibus editionibus, in nuper-op
rima vero maximam partem, e-rui
men-
IP ica mendati funt. Integri verfus funt
re-hic exclufi, ut Luc.XVlI.v.36. A- irf. poc. XXI. v. 26. Sphalmata typo- :IU thetarum funt, praeter ea, qua? ad DCf)finem obfervata: Marc.Vi.34 ti)ec
fe-üigm ijevfcan &fic in omni-
re- bus editionibus , praeter Leiden-
SCfemAnni 16^, Holmenfem Anni
ix. 1646, 6c novam Caroli XII. Rom,
on XVI. ir. Narcifci, 6c fic in omni-
io- bus editionibus. A&. IL v. 7. @j w.äxo ide afXe tljemte fom tala®alt#
V.IeefTe ? in editione primum 1646.
;ev.diftinfta h^c funt, adje&o com-
bnmate inter iufn 6c 0altlcefle. Sed
III,in nova recenfione adhuc diftin-
ne.&ius legitur: dre tcfe afie t&eflc/
,&fom tala/ (Baltlee)re? :e.
ad §. III.
Idl Cum vir pius ac eruditus Laur.
io-Petri Nericienfis A. 15*31. Archiepi- ty-fcopus creatus eiTet, totus veriio- fe-ni bibliae incubuit, adjutustamen
er-opera Laurentii Andrea?6c cdfi- e-rum, praefertim antem fratrisOIai
en- B 2 Petri
20
Petri Pailoris Holmenfis, Operi i o fuit fucceffus, ut, perpetuas pro S* ή
Bibliorum aliorumque utilium li C
brorum editione ex decimis regii c impenfas , tUtltiatl di Ρ
öas ordinante fereniflimo Rege C
(a) non novum tantum denuo, fe< Ρ
& vetus teil, conjun&im imprei b
fa viderent A. 154t. Upfalia? å Ty q pographo Georg. RichoIiFo , (b
quae mox in omnia regni tempf ß
funt diilributa. (c) Obiter hic not< 3
B. SchefFerum in Upf p. 382. circ: i*
annum i quo h$c prodiit editio q
mirum in modum ab erraffe. Er ß
rori occaiionem praebuere an-ni ii V;
margine adfcripti HifiArdoaePau &
lini, p.227; &228. Efec verfio Lu
theri primam plerumque fequitur ai Plerumque dieo. Nam ad textu: ri
ori Sj
(a) Loccen, Hift. Suec. ad A» 1541, P(
(b) Paulin.Hiil. Ard. fe
*! (fe) Edid. Caroli XI. om if)ett gambit in Qripcfevi; twwan dat. b $
168 z.
21
•i i, originales refpexiiTe , Interpretern
0 S* ftoftrum & Septuaginta femorum
li Grascam verfionem , Chaldceamcg
gii confuluiiTe,oftendi non uno exem- di plo poteft. Continet autem editio
ge Guftavi I» praeter textum Biblicum,
fet praefatiönes Lutheri inBiblia & ad ref libros Biblicos, gloifas marginales fy quibus res difficiliores explican- Q) tur. Verfus numeris non funt di·
φΐ! ftin&i. InPfalterio tarnen &reli-
ioti quis hymnis novam iinguli verfus
irCl inchoant lineam. Ortographia
tj0 qualis illo tempore ufitata , nunc
fcabra, obfoleta, ac auribus infva- 1 ii vis. Ut inN. ita in V. T. quidam
>au funt omifli verfus. Quasre Lev»
Lu XV.v.23.Pf CXVIII.v.n. Etlicet
ruI ad finemPentateuchi, Apocrypho-
ctU! rum & N. Teftamenti pinaces
or|, Spahlmatum typographicorum ad-
,
pofiti fint, alia tarnen, ibi non ob-
fervata, paflim deprehendet non
mW indiligens leäor ; ut Lev, VII. 12.
i· * Φαηιιο feafaDe fcmlofafor. Quod
B s omnes
α2
omnes, mque ad nitidam anni 1703,;
retinuere editiones. ΕΠ LVIi. 3. iv
^oerfat1aécrt)bcroé fdEJer.3t.lin.ro, φίαπίϋία. Jer. 35. lin. 22. janadal:
*ίit. 3 v. 13. afforfctu Ap* 3. v. 10. fr elf
&c Quibusnon obftantibus prim<
ha?c edicio ad corrigendos errores
non paucos in poilerioribus admif
fos haud parum conducer. Ut Pf78
V. 51. / qnod in Guftav-Adolfi naaliisque iegitur pro Kams, Scc.
ξ. IV.
Poftquam veriio fuecana jan vuljata eiTet-, eandem denuo ful
incudem revocare, &, dum vixit revidere non deilitit B. Archiep
Laur. PecrixMericieniis, ita ut non
nulte facri codicis partes emenda
t3£ in-publicum prodierint, quarun ha? folummodo ad manus mea
pervenere. 1. Jobus revifus A
1563 & ed Holmia? a Chr.Reufner(
A. 16-3. in 8. item Riga? a Gerh
Schröder 1632. in 8. 2* Pfalteriuir
23 Davidis Holmia? apud Amundum
Olai 1604. in 8. ?· · Proverbia Sa-
lomonis ed. Holmia? Anno 1613. 8.
å Chrift. Reufnero ; & Riga? å
Gerhard Schröder Anno 1632.
8. 4. Eccleiiaftes ibid. 5* Syraci-
dis liber, Holmia? apud Chr.Reuf-
nerum A.i6i3- it. Riga? in 8. 6. Li¬
ber Sapientia?, Holmia? apud Chr*
Reufn.A.1613. 8. it. Riga? A. 1632,&
C AP. III.
De cur a circa
S.S. vernaculam dendam Regis Caroli
IX. dem deEditioneGu-
βαν-Adolphaa, &
qm ex illa faäa funt.
§. i.
C Um pifcopi ex hifce B* Speciminibus illius Archie- facile
B a Pä-
24
appareret, Suecanas reviilonem univerfalem non verfionis utilem f v
modo fed neceiTariam efle, om η i bus votis eandem expetivere plurimi,
Sc in Synodis urgere non deftite-
runt, donec circa annum Νati Serv.
Μ DC. ScreniiE Dux Sudermannias,
Rex poftea Suecorum Gothorum- que potentiffimusCarolus IX. inter
alia adrepurgatas religionis propa-
gationem facientia Biblia quoque Suecana, &quidem emendata,de-
jiuo edere conftituit. Proinde vi*
ris quibusd.do&is veriionem revi- dendam commiiit* quos inter pri-
mas partes tenere juiTus eftEpifco-
pus Strengneniis M. Petrus Jonas
Helfingus, ProfeiTor quondamUp-
faleniis. Revifa tum fuit verfio fuecana univerfa , Sc obfervatio-
nes ifta?StrengnenfesadConfiftoria
regni miflas, quse quidem å pluri-
mis non modo adprobat#, fed Sc
impenfe laudatas iunr. Sancitum
quoque fuit Anno Seq. ab ordinibus
25"
; ί regni Holmfae convocatis, ut fe*
iv cundum di&as obfervationes futti-
s ra editio adornaretur. Sed hoc
, inftitutiim in irritum cecidit pro*·
pter curas, quibus cariflima patriä
r. illis temporibus implicabatur,pu-
blicas & graviilimas.
Nova^ pra;terea veriionis ador-
r nandae laborem, paulo poft hujus
i- regis coronationem, quas celebra -
ie ta eft A. 1607, quibusdam in aula
e- Regia eruditis viris injundhim
i* fuiife , accepimus. Cum enim
i- nonnulli å Galvini dogmatibus non i- ålieni Johannis Pifcatoris transla-
3- tionem Germanicam Regi fummo-
x pere collaudailent, tanquam accu-
p- ratillimam & fonti Hebneo proxi-
io me accedentem, utpote quas ver-
0- bum verbo pene exprimeret; ex- ia periri voluit Rex an vernacula lin- 1- gua ejusmodi verfionem pateretur.
Sc Cui operi cum manus admoveri
m coepit, eomper tum eft, inconditum
us opus*
ni
26
opus &nulliufui futurum, Proinde )
&mox omiifum fuit,
§. II-
Guftavo itaque Magno operisBi-
blici iterum edendi gloria & cura
reli&a fuit. Quod propoiitum A.
1615. ferio urgere ccepit. Cumque perfuafum haberet, veriionem,ni-
ii cailigatam , prselo iterum fub- jiciendam non eife, de tt)débt) die
5. Martii mandata dedit Do&iffi-
mis Theologis, qui recognofcendi
laborem inter fe partirentur. Quin
& circa idem tempus Archiepifco-
po Rev.Do&ori PetroKenicio fcri- piitinhuncmodum: Guftaf Adolf
&c. 3Bdr@unft it. Qrftertiuj dre
ttü jtnmt I ©^teDtftop ^eter/
fdlebeé lata utfygd mar ©menjta
33tbiier/ att (jan albeieé (tuffe ma*
ra ben Jpebreffte οφ @refe(ta efter
orbafdttet Ifjfformiqf ecOtv>tj tete dm
nu Oafme febt ben Revifion, fom i J^ogfcfi. t ämtnneife mår ©. £erfm
beré ttjb flebbe uti ©trdngndé/
fjmar*
27
le ? i)Watforc di4 fjdr mel mar ttåltge
v nnfite οφ 'Sefafituttcj / at 3 ntcD
let alilraforfta låte ranfafa bmar
i- len $3i0lten dr fom tå lief annote-
•a redt οφ i;cnne ftrart ofj titbanla
V. faule K. Ceterum cum quibus-
ie dam confultum non videretur,
i- quidquam in veriione illo tempore b- immutari, ne revifio illa fufcipe-
ie retur, impediverunt. Cauik ίηι-
i- jus rei habentur in literis eodem
di tempore ab Epifcopo Stengnenft
in Rev. Dn. Do&ore Laurentio Pauli-
> no ad ill. Cancellarium datis. Corr-
•i- ftitutum itaqß fuit textum veriionis
)lf fuecana? ita prorfus, prout tempo¬
re re Guftavi I. editus erat excudere,
ζ I mandatumque menfe Septembri
fd An.i6itf.hoc negotium viris doétri-
,<ji na & virtute confpicuis Andrea?
ζχ Sc Johanni Bureis, qui in coadjuto-
Π* res M. Joh. Rudbeckium Sc Μ. Joh.
ti Lenaeum, Theol.ProfefTorem,iibi
W adfociarunt. PoftbienniumBiblia iéj prodiere Guftavi Adolphi, anfto
W videl
28
videli5i8, Holmhe, typis Olavi O- lavi, forma majore £ folio. Nihil
in textu immutatum, präster Syl-
labas pauciffimas, fecundum tem¬
poris illius Ortographiam, emen- datas. Cum vero in hac editione adornanda nullis parceretur im- peniis, multa heic acceflerunt, quas in priori deiiderantur. i. Diiiinéfi
iiint verfus, ita tamen ur ad He-r braicam diftin&ionem nonprorfus
tum quidem conformarentur. 2.
Adje&us index Biblicus. '^.Tabuhe Geographiam Sacram & ritus Le-
viticos &c. illuftrantes. 4. Icones
Biblicas. 5". Summaria capitum. 6,
Alia in margine Summaria brevio-
ra. 7. Loca parallela pariter in margine» De hac editione quas-
dam ifi a&is eruditorumLipiienfi-
bus allegata leguntur apud Jaco-
bum leLonginBiblioth.SacraTo.2.
p. 231. hane nempe editionem infi-
gnem in modum ab erroribus typo-
graphkh emendatam ejje, ér auäam
2?
mtegrorum verfuum adättione, qui -prins omijji fuerunt. Quod ad prius
atrinet , ad calcem quorundam exemplarium pinax habetur C. &
aliquot αφάλματ-«, continens, cui plura adjici pofTunt. Conf.PC78.5r.
Efai 65.16. &c. verfus integros ad-
ditos non dum obfervavi.
5. III.
Novam edifionem na&usSamu- el Jauchen Bibliopola Lubeceniis propriis fumtibus & typis Lubecas repetiit anno 1622 in 4. & errata
quoque typographicaretinuit,quas
innumeris aliis fcedioribus auxit.
Charta vilis, forma SpiiTa Sc incon- dita, nili opus in duos tomos fece-
tur. Textus una ferie continua- tus , typus inconcinnus & le&u moleftus. σφαλμάτων annotabonon- nulla unde judicium ferri poflit de
ceteris; Gen.<5.21. eil: matfomtd*
tet/ pro mat fem man täter. Gen.
37· Zh 22. h«c omifla funt: ena ftdl.
3°
Od) pftetligare fctbe. i. Reg. 7. 21. de-
lenda funr: Äafiabfye fjan fatte pd I)og()ro ftDon. Efai 43.20. @tui}er/
pro vrfruljcr. Hezech.2. 8· bis po- ;
nun tur bec: ijårbt emot tf)craé au* j ftc&te. Heil 16. fo. inverfa & perpe- J
ram repetirarftf jag ocf bottftlftat J Joh. 14. 27. omifTa: ich gtf> (
iv>:t jag cfccr. Coloffi. 22. (lufieeber/ J
pro früilc ftdfla cbcr- Syr. :9.3L de- * lenda funü hzec , quia male repeti- *
ta: Οφ idfa fijcm fcricfa mct> (Tg. 3
con£ Gen, 38. rö. ibz d. 40.2. Pf 7 15"» £ Pfal.38.1j. Pf. 78 5X&c. Hane edi- c
tionem in regnum Suecia? impor- *
tari Rex Guftavus Adolphus edi&o *
vetuit, dato Kuggediup d. 27. Julii
A. 1619. ~ ^
Ρ
§. IV. ic
Anno 1633, impetrato S. R. M. ft
Suecias privilegio , Jacobus Marci typographus Lugdunenfis apud Ba- ^
tavos iliis impenlis Biblia recudic ci
Suecana in 8vo, Typus, licet minu-
tus.
31 tus, Charta 5c forma, pulcherrima.
β Non pauca vero manferunt errata
I typothetarum, qiue ornatiffimam
,
editionem inqvinant. Novum
^ heic, quod verius ubique a nova li-
nea inchoentur. In margine fum
it mariola capitum 5c loca parallela
duabus Iineis inclufa , fupra lingu¬
al las paginas librorum infcriptiones
lineis limiliter feptae, leguntur» Ε¬
ι.. vangelia 5c Epiftols dominicales
* afterifco in margine appoiittfSi-
gnatse. Calci adjiciuntur preces j- quasdam, Symbolum Athanafii, 5c
minor Cathechifmus B. Lutheri.
to Praefationes omnes 5c notas omiiTas [Ü funt» Index vero prcemiilus* Opus
facratum Regina Chriilina?. In e~
piftola dedicatoria, qua? Latino idiomate coniignata eft, Regis Gu-
vi. ftavi Adolphi fvafu 5caufpiciis hanc
■ci editionem fufceptam fpiile legitur.
,a- Nempe minori forma, ut iis pr<e- iic cipue ufui eilet, qui in expeditio-
u- , ne
jls.
32
ne eiTent militari ( a ). Inter errata typographica eminent fequentia.
Gen, 49.10» ©ptfcm / po ©pttm
Murti, 6.37» ©ptléoffer/ pro ©#j*
rtffer. Num.3t.45". omifTa funt ha?c:
£retttjo tufent* cd) fcmijunt>rat åf*
ti0i.2.R\eg.i8.34.juPa/proiit)a.i.ParaI.
7.30. omiiTa rurfus: ί)αΠ$ fett ttNW
Ufa t)atté fon VD αν Simea. Luc. XI
54. meta I pro tvecfca. quod men- dum hefc editio primum introdu-
xit? unde poftea ferpfit in pluresp
nempe: Leidenfem anni 1635", Van-
kifvianam 1674& l688.Keiferianam
A. 1688. Rom. 2.15". ti)CVa£ famtKt |
pro: tijcx tijeraé flimn>et/&c.
Eodem ufus privilegio aliani paulo poil adornavit idem typo-
graphus editionem, forma minori
in 8. anno nempe 1637. typus idem"
eft. Preces&LutheriCatechismus, qua? priori acceiferant, heic funt
cmiifd, In epiftola ad Reginam
Chriftinam perfuadere conatur βΛ dl·
(a) Paulin, Hi ft» Ar£t. p. 364,
:a) ditor, Guftavi Adolphi editioftem
i. exadiflime heicexpreflam, opus-
tt» que exquiiita cur a corredum eile.
Sed vix dimidia legitur pagina,
:: qvin errata plura eaque fatis de-
;f- formia deprehendantur. C L X,
il. hadenus obfervavi: quibus ii ad-
dantur omiffiones non patic^, er-»
II
,rata in ntimeris, in locorum paral-
n- lelorum allegationibus &c. patebit
u- hane editionem dignam omnino
s; eiTe , qua? Jauchianse å latere ρο¬
ή* natur. An ab hoc typographo
rn plures, quod putant nonnulli, pro-
11 curatce iinf veriionis noftra? editio-
nes, dicere nequeo, cum id dili-
m genter å multis quasiiverim, å ne-
io- niine autem, praeter laudatas du-
>ri as, vifas fuiiTe hadenus potuerim
;rn" cognofcere. Neque plures Reve-
as, rendiif: Bazio innotuiife Γ, eX In¬
nit ventario ejusdem conftat. -
uti
4 §. v. ·
di* Anno itf4<S~Biblia 5 Reginas
C Ghri-
Chriilinae vülgo appell ata, Holm ix
edita funt, forma auguila, typis Henrici Keiferi, & Chriitinas de- dicata, unde ipiis adpellatio hasiit.
Textusidem, qui in antecedenti-
bus, continua ferie,ied literisma- jusculis , typisque nitidiflimis ex-
preilus. Charta item , quam in
Guilavianiseditionibus, longe pras-
ftantior. Ab erratis tarnen typo-
graphicis immunis non eil. Quo¬
rum praeter illa, quae ad calcem obfervantur, non pauca collegi,
v.g. Gen. 4*25". irrepfit jefct (ve-
teres fcripferunc fett) pro (att vel fdtt i. e. pofüit, qui error hinc in
alias editiones mana vit. i. Reg. u, p.
jegitur: pottorn/pro ti)Cttfc &c.
§. VI.
Poll quatuor annos Secuta eft
editio Strengneniis, quam fuis im- peniis adornavit typographus Za¬
charias Brockenius Α. i6$o in 8. de-
dicavitque Reginas Chriiiina?, Se-
re-
reniflimis ducibus Johanni Cafi- miro, Carolo Guftavo , Sc Adol- pho Johanni; comitum Sc Baro-
num familiis pluribus , ut Sc ma-
giftratibus urbium regni Sveo-go-
thici pra?cipuarum. Imitatur ha?c
editio Leidenfes quoad formam;
typus , parum nitidus, in Novo praefertim teftamento. In capi-
tuin diftin&ione aliqua fa&a eft mu¬
tatio. Orthographia , ut in edi-
tionibus Lugdunenfibus, ikpiffi-
me ab ufu hujus feculi abhorrens,
Sc legentibus molefta. Vitia ty-
pographica, omiffiones, tran< poii-
tiones tot fere, quot in Leidenii pofteriori. Quas inter σφ*_λμα)<*
maximam partem emicant etiam,
ad calcem editionis Guftav-Adol¬
phen obfervata , ut vel hinc pate-
at Brockenium hane fecutum fu- iile.
$. VII.
Brockenianis fuccedunt Biblia Meureriana Holmias A» itfyy. in fo-
C lio,
lio, edira ablgnatio Meurero, 8c Regi glor, rnem. Carolo Guftavo* ί <
Regia? conjugi Hedevigce Eleono- .
rae, atque univerfo regiorum Se- >-
natorum ordini dicata. Pra?fatio-
nem addidit Rev. Dodior Ericus
Emporagrius tunc t. Paftor Hol- meniis, & Confiftorii Prasfes. Char¬
ta non optima. Pi&ura omiifée
funt. Typus granditate 8c nitore commendabilis. Mendas offendi
plusculas , quales : Jerem. 46: 2.
honungen pro j?onutigen& ib:44:9.
$ufirué pro fjufrniré. ib:48;ir.tfWtt ftnom ungom / pro tfrått jtnom itngbom. ib: yo: 46. rommen roar/
pro ttmntmt roatfcet. &c. In tabula Chalcographica, qua? titulum li-
bn exhibet, annus legitur 1666;
ad calcem autem verus exprimi-
tur lmpreflionis annus 16yy.
§. VIII.
Meurerianam excipit editio
Rei-( j
,, 57
Keiferiana fecunda in 4. Holmia*
i v 1657, procurata. Typus eft niti¬
dus , nec charta contemnenda.
"Σφαλμάτων immenfus eft numerus,
quörum pauca fpeciminis loco ap- ponam. Gen. 4:25*. feit/ pro fatt.
ib. ii: 29. Ν ah ot^/pro :θφ 5ftaf)or£.
ib. 24: 16. nie 1)6/ pro ttCt». ib. v. 19.
ifa/ pro: οφοΓα. v.24. ban/pro
Deut. 7:5. neberbtijfioa pro nttbem'froa. 1. Sam.24.-17. troßpro
toft. 1. Reg: 8:5*7- atre 00/ pro ιυα*
te meh O0. 2. Chron. 36: 4. Omifla
funthasc verba: ÄOttung SftOCt 3ut>a οφ 3emfalem / οφ formditfce bané
tiampn ίοίαφιιτ/ men Necho tog.
Job. 38: 38. mårt / pro tvått. Pfal.
71:2. omiiTumeft: ttna. Pfal.78:5T.
jpané/ pro Jpmn& Eil 23:9, öfor*
<^teltga| pro fbt^teltga. v.12.3fc Ott/projtfcoit. Rom. 13:9. tuicie/
pro, tå flalttcfe. ib. 14*10· eller/
pro tp. 2. Cor. 10:14. fotfftdcftOttt/
\ pro fotftraeftom. Jac.y:7. (notan*
b-es / pro btbnnbeé. Apoc· 3; 10. frei*
c 3 ία/
*8
fa / pro freda. Tob. y:19. 95U)ß*
ipcfe/ pro nttßtpcfe. Judith. 8:14.
togtyitg/ pro tcftg. Syr. 16: ιό. fan /
pro &an, &c.
§. IX.
Sequitur Keiferiana tertia Hol-
mix A.1674. edita, fuperiori, quo- ad typum , formam, & chartam
iimillima. Dicata eil Regi Poten-
tiffimo Carolo XI. Regina* viduae Hedevigas Eleonoras, & quinque-
viris fenatoribus regiis , quo rum omnium heic confpiciuntur ico-
nes asre expreilas, Emendatiorem
eile priorinobis confirmarunt, qui
eam trivere.
§ X.
Eodem anno Biblia Svecana in 8. edidit typographus Holmenfis
Nicolaus Vankif. Qui in praefa-
tione indicat fe fecutum fuiiTe wfoatv Lugdunenfem priorem. Id
vero plusquam manifeilum eil ex mendis nonnullis utrique commu- iiibus editioni. Vid. Pfal. 78: 51.
PC
3J
Κ 91:11. 2.?et5'. &C. Fateri in¬
terim neceife eft, majorem in hac
excudenda adhibitam fuiile dili- gentiam, quam in antecedentium
plerisque. Charta item bona, ty-
pus nitidior, & forma portabilis c-
am valde commendant.
§. XI.
Applaufus, quo excepta fuit
laudata editio Vankifviana , eun- dem excitavit typographum, ut
eam iiiis typis eadem forma Holr
mias iteraret A. 1688. Quanquam
autem hax: é priori expreftailt,
non meretur tarnen cum illa com-
parari, utpote mendis confpur-
cata in numer is, nec typis fatis e- videntibus excufa, ut de papyro nihil dicam, quemadmodum cae¬
tera , viliori. Sphalmata cujus-
modi fint, hxc paucorum capitum
oftendent. Ezr. 30:8. pro fångat*
naé/eft fångatnaé. Neh. i:^pro
bob eft orb. Neh» 3:14· pro 6pgbc/
40
eil gt'OtfcC. Neh. 3:29. pro cfiCÜ fjfc ttOttt/legitur: Ctttet i)0ilom. Neh, 33· 31. pro frdtnarcé/ eil brdmarc^.
Pf. 78:48. pro f)iot*Dar / eil inoitar.
& verfiel, Jfpmté/ proJjpamé. Pf.
8o:i6. orniiTa funt: od) tu tiß fceltga ut^roaiDt fjafwer. ib v. 19.
pro prijfa lege d frlila. Pf 91:4. pro
tniC)/ legendum eil ttg. Hof 6:3.
pro fruttma 0$/ lege fomma cf).
Joh.7:28. pro tiefen/ lege: 3^
ten. ib. v. 39. pro, fifflen ίίχί fJulie/
lege: (jttrilfcn ii;c fd (fulle. See.
§. XII.
Anno item 1588. prodiit editio Keiferiana quarta, «Sc quidem Am- llelodami in 8· In qua , cum ce¬
tera laudem mereantur, hoccerte culpandum venit, quod parum iit emendata; uti norunt Sc illi feré
iqui nondumaere lavantun
CAP.
4·
CAP. IV.
' Deverfioms Svecana - cogmtione jujfu Caroli
XL Sufäpienda t &
edition Bibhorum, e
fpiciis.Caroli XII. fe-
Uciter abfoluta.
j §. i.
T^\Oftquam libros Eccleiias no-
casteros, quorum ufus
eft maximus, revideri, niti- diffime typis vulgari, & per tem- pla diftribui curaftet pietate in De-
um, & Zelo adverfus religionem
Rex plane incomparabilis Caro-
lus XI. Sacra etiam Biblia å viris do&iiKmis recognita ut prado ite-
rarentur, inter praecipuas curas habuit. Tulit has leges revifori-
i bus Rex fummus, ut ad Sacros
C 5 fon®
42
fontes prorfus conformarent ver-
iionem fvecanam ; quas in origi¬
nal! textu deprehenderent, inver-
iione autem omifTa viderent, eä adderent; verfioni vero detrahe-
rent, ii in ea reperirent, qua? in
fontibus non extarent. Errata omnia typopraphica prioribus e- ditionibus inolita tollerenr. Capi-
tum & verfuum diftin&ionem,
tum & interpun&iones re&e, for-
marent. Vocabula obfoleta ufita- tis permutarent &c. Sed accidit Regis hujus pientifiimi prsematu-
rus obitus, anteqvam editionem
biblicam videret abfolutam. Un- de ad filium Carolum XII Regem
noftrum clementiflimum Sacra ha=c cura devoluta fuit. Cujus aufpiciis anno hujus feculi III, ftu- dio, nitore,apparatu, quantonun- quam antea, Biblia prodiere fve-
cana. Quod tarnen ad ipfum atti-
net textum, pauca, eaquemaxi-
me
me necefTaria , in eo muta ta fun t,
(a) & accuratiorem ejusdem cum
lingvis originalibus collationem in
alia tempora dilatam eiTe revifo-
resultro fatentur. Multa de cae- tero funt, quibus Regia ha?c edi-
tio caeieris palmam praripiat; de
his autem ipfa adeatur prafatio Reverendiilimi Archiepifcopi Dn.
D. Erici Benzeiii. Quaedarn ir- repferunt errata typographorum, quorumad finem datur catalogus.
Si quae forte praetereareperientur,
pauca eiTe puto & ejusmodi fere,
quae fenfum non admodum tur-
bent.
§. II
Ex hac Carolina plures inträ
paucos annos fa&as vidimus edi-
tiones, quarum prima typis Kej-
ferianis fat confpicuisHolmiae in 4.
pro- (a) Vid. Ezr. X. 18. Neh. 1.4. Sc III. u.
Ef XX Π 1.12. Luc.XIX.40. XLIII.
44. Joh. VIII. 9. A£t XIII. 29.
2. Pet. III.16. i.Tim. III. 16»
44
prodiit Α. 1709. Charta fere vul- ' ■
garis eil, Sc vitia operarum non -j pauca, praeter 150. quas editor ob- fervavit, &ledloribus reliquit cor- j- rigenda.
$.111.
Secundam dedit Regius 5c Upfa-
lenfis Academias typographus Jo¬
hannes Henricus Wernerus, vir
Spe&atas induilrise & integritatis,
Holmias &UpfaIias, an. 1711, in 8·
Typi funt evidentes, charta opüi- - ma. In hac novum, quod loca parallela textui iuis locis inierta
iint. Magna quoque cum cura corre&am eile legentibus ilatim patebit.
§. IV.
Tertia Holmias annos ante w
plüsculos edi ccepit praslo Georgii
Gottliebii Burchardi, abfoluta ve-
ro nuper eil å Julio Georgio Mat¬
thias , nempe anno proxime pras-
terlapfo 1715 in 8. Quam editio- \
nem
4S
^nem inter hujus forma? prasftan-
1 tior es habendam eife nullus dubi-
to, etiamfi a mendis typogra-
i- phicis prorfus liberam non eife ,
quaedam primo intuitu mihi oblata
fatis loquantur.
i V.
Cuditur hcc tempore nova e-
ditio, ejusdem Julii Georgii Mat¬
thias , typis minutiilimis, forma
( oblonga inftar manualis. De qua,
quiamihi nondum vifa eft, nihil
amplius addo. Quin & aliam in
eadem officina ab annis pluribus
adornari conilat editionem in 4.
Quid vero de his futurum iit,poft-
quam vir ille honeftiifimus vitam nuperrime cum morte commuta-
verit, dies docebit.
i)
§· Vf,
Inter opera Biblica merito re¬
ferendum erit Novum Teftamen-
tum
*6 Λ
tum a Reverendiii: Epifcopo A- l)iu
boenil Dn, D. Johanne Gezelio e- tu
ditum Holmia^ 1711, infol. cum ne- Id ceilaria expofitione. Quo de in-
.qi ilituto videatnr Rev, Archiepifco- te pus Dn. D, Haqvinus ©pccjci in ac
Chron. Epifc. p. 409. Hoc opus ci
cum inilar clavis ad fenfusS.S. a- eü
periendos, adeoque miniilris ver- ir bi ruri habitantibus longe utiliiH-r L
mum fit, hinc regia audloritate fin- a<
gulis templis fuum inde exemplar (
aifignatum eil. Ex veteri teil. ' Pentateuchum jam qtioque typis defcriptum eiTe nuperrime co-
gnovi, Reverendiilimo Epifcopo
ad reliqua abfolvenda vitam & fe- cundam valetudinem å clementif- fimo numine Supplices precamur.
§.V1I.
DeFinnonica, Lettica &c. ver-
fiönibus, licet eatenus inter Sueo-
Gothicas, quatenus ab hominibus ,9
fue- f
47 jTuecano regno fubje&is ufurpen-
j tur, referri queant,nunc nonago.
Id ramen filenrio praeterire ne- rqueo, in Borhnia occidentali hoc
tempore Novi Foederis verfionem
adornari Lapponicam, cujus ipe-
cimen paucos ante menfes typis
excudi curavitCIariffiD. Wallinus
inGymnafioHernofandenfiTheol.
Leöor Induftrius. Cui inftituto ad Dei gloriam haud dubie ten-
( denti, gratia fua adfpiret$an<äis*
fima Trias.
F I Ν 1 S.
L
α
f
m
jfym ERIC NOREEN)
LDa ΐκαη / i Upfaia/
©*et>lj aflaé noije om roåva 0n>cnf?a
Biblijla verfioner Dilputerade*
&f£Sb nßtje ffåbar matt bei alflc er ί> av fram bareé/
PÅk&ct av et) fiSöant Diur/ fom af ΑΓορο Igrcf/
£)å bau bevattar om en faf fom öman av /
pJjnf ett ofantligt berg en pcfltg mutré frambar.
$aft båttre folier år / fom bpgben jfelftper fobcr/
©om ©ubar fofira opp / ber bpgb obpgben b o b ar/
3 £en fan man eit fåttant fofter fee
£>pgö par ©prfofivat opp/ åtp(£pr roill bpgben lee.
4pur' tragit 3 wiu ®®än bpgben par avbetat/
Jpur' (liftat pä Ornats 3bpgben$ blomfier letat/
jpv' 3 Minerva tieuf / ocl) marti i Dep målb/
Jpur i af penne ocF bar tagit bpgbem> {οίο.
©et miffnar <£berf tvdrcf / fom allom nojjegifroer/
£)φ gtbr at £prt berbnt på pbgre trappa flifmer.
<£p Fan en Mcrcur/flftont pan par en flpgaub' foof
€prt lof »ifpribamog på toerlbfenS mnifranb: Floof.
3ac will aUenaji €br min Söån af pierigt bnffa/
9
Sit 3 i lårbom/ bpgb/ må ftåbj fom Säger grouflfa/
-
