D IS Ρ UT A TIO Ρ HT SIC A

V, t

D IS Ρ UT A TIO Ρ HT SIC A

I Ν T A ,

Do

TEMPORE, _Ad

D. O. quam M. A.

In Regia Ubfdienfium Academia^»

SUB PRISIDIO

;

C larißimi B xcellentißimiifc vir t·9

m I OHA Ν Ν IS CHES

Μ Ε C α Ρ Ή^Ε R I MEDICIN® D Ο C Τ Ο

is.in Regia Academ* Ubf.Phyfiologia?

Profefs publici,ac R. M'is alumno«

rump.t. infpedtoris fide-

τ u β l i c É

Reß>oudebit

ERIC VS JVARIHyelms

S. R.. M. Stipendiarius.

Die 2. Fehruarij, horis matutinis.

UBSALIl,

TypteFjscüiLi,t ΜΑΐτΗΐΛ^Αηηο i02f*

V I R I _S, lHußri tf Ge ner o fö Domino

DN. ERLANDO BERO

Μ IS de@ίαίηταη[όόSc 2irpr><4a$ s. R. Μ,

Sena cor i am pH/lim o.

κ ε c ν o Ν

Nobiltfitmo ac pr&ßantißimOi

Dn.fRANSCIbCO ggatfcxbaxl·åc

provinciarum quarundam le^

gifero induiirio.

Si mul a c

$ everendU & doBißmis,

D.M. SIMONI NåUCLEKO Ecclefias Eneco- penfis paflori meritiiTimo.

t)n. M. NICOLAO Paftoriin Xön^crrt/digniiTimo^

Dn. M. J OH A Ν ΝI MARC I, ^ilori & } rapoiirc*

in 0im(Utt4 / dexterrimo.

Dn. G A B R I Ε LI Ε R I C i Paflori in §itia fidclifK

Dn. HA Q_U IΝ O L. Parton in^crfiötta obfcrvantiik

Dn. NICOLAO SCOMERO Paftori ingpar*

fatrfl/ commendarifs.

Dn. LAURENTIO Partori in^iibetQä/ vigilantifs*

Dn. ABEL! ABELIS Partori initUefprfifl/diligentifs.

Dn. AR VI DO N. Eecleiiafte in Xi|ieena/ibIertiiIimo.

Il/is dom w is [ni* grattofis,omm 'veneraüont de-

'vOtt [uffictendis^ bis fautöribm £gf bettefaElo*

ribm femper obfeYvandis harte diffmtatwnem phjßcamjubmtße nuncupat & offert*

ERICVS IVARI Hycfius

Rejßottdent

DI S Ρ VT Α VI Ο PHYSICA QUINTA

Dej

TEMPORE,

Reipondente

ER1 CO J V ARI Hyelio

Th efis L

Ltera afrectio corporis naturalis

externa tempus dicitur.dc quo merito

Philofophus naturalis diiputationei»

iuCcVk' ^U'"a temPorc omn'a» orancs niotus interni & _{exrerni, omnes} de-

ψ'%.! ζ I!

fl»-0 -41| niq; adioncs & cogitationes ^men fu¬

ra ntur ; Deinde etiam turpe eft ignorare id,in _quo vi-

vimtisr\

2. Pofito attcm & conftituto hoc quod Ht tem-

js, nam reponicur non inter fniia permanentia fed iucceffva, _quar in fluxione confiftunt, nec omnes fuas partes finoul habenu.

3. Multumautem intcr fe difcrepant Philofo- phi quid fit tcmpus , & quidem tanta cum difficultate conjunftum cft tempus rede dehnirc, ut quafi de ejus definitionc deiperans Augustinus exclamarit, in tem¬

pore vivimus & quid tempus fit ignoramus,

4. Varia; aucem habentur opiniones de _tempo-

A % rif

«eis efientiafinter _quas, prima eft,eofumqui totius codi converfionem tempus eile putant; qux fi vera eilet plura tempora efient limul; vcl quod hoc pado, hora dies, nox,qua pars tantum coeli,nonautem totum coe-

lum convertitur, _{tempus non} eilet.

5«.

Fuerunc etiam non nulli, qui univerfc mo- tum & mutationem tempus efie dixerunt, quas fenten-

tia neq; veritati coniona eil: Nam tcmpus poteil eile

licet nullam mutationem fenti am us.

6. Philofophus Ariftotiles üb. 4. Phyf. tempus definit quod fit αςιΟρφ* της κινήσεως wrei τζ ττξοτίξον υςτ~

ξον numerus motus fecundumprius & po fl er im,

7. Brevis hacc definitio eil, fed tantac difficul- tatisutnobisDello natatorc opus fit, nein illa expli-- eanda.prarfoccmuiL..

El Tempus non eil motus ipfe, quia motus aJio'

motu tardioraut velocior eil; Tempus veroalio ^tem¬

pore vclocius aut tardius cfie non dicitur, Ted longius

autbrevius ; Deinde _tempus eil numerus feumeniura

motus, quantum autem difiPert ^menfura å ^re cujus eil menfura; tantum etiam difFert _tempus å motu,und·

quidefiniunt tempus motum,alieno definiuntgenere.

Eil ergo tempus menfura ^{motus , omnemn.}

metitur motum ac adeo cum illo conjundum eil, ut alccrum fineaitcro ne intelligi quidempoiIit;;fic dura

motus aliquis cognofcitur, tempus etiam ^{cum eo co-} gnofeitur; non tarnen eil ipfe motus, fed aliquid ^mo-

fionis, vcl aiFedio,vel accidens, vcl aliquod quod illi

compctau.

to: Tempus primdi eil menfura motus corpo- mm, t& accidcnu etiam quictis ,· quod enimbabicut

ΤΓξωτωξί

•Άξατως &ρβΓ fc COnvcnItjid privationi convcnit Αυτίαως'

&ex accidenti,u£ lumen fentiturpcr fe>tenebrx per ac~

cidens; unde dicitur aliquid tanto tempore quirviiTe, quia ta nto tempore no η cil-motum,6c quia tanto tem¬

pore m över i poterat,cum autem nihil ex accidente fit definicndum>hinc fadum eft, quod Ariftotelcs quietis

öon fecerit mentioncm in defi nicio ne temporis»

il. Numcrum motus dicimus omnis & cuiufvis,

liquidem nulius eft ^motus, qui non tempore deicribi

& definiri poteih

ii. Numerus autem duplex eft ^, numerans &

numcratus t tempus dicitur numerus numcratus pri-

mo quia hic cum rebus eft coniundus, ille vero å rebus

•bfträdus, & in iolaeft cogitationc; hinc numerans

formalis,numeratus materialis dicitur: fic tempus ma- terialiter multiplicatur, ficut multiplicatgr motus ,

rion autem formaliter ut É, G. denarius bovum & c-

quorum per fe & formaliter idem eft, id eft non difFc-

runt decem houes å décem cquis, ut deccm funt, ma*

terialiter autem difFerunt,fecundum ^res numeratas.

13V Fr ar te red tempus non cognofcitur ex eo

quod numcret alia, fed quod motus numeratur & di-

ftingvicur, feeundum prius & pofterius, quod rede fit

per diffcrentiam ipecificam, quaeconfiftitin his voca-

bulis, prius _{ξ? po} fitrtu*°.niotxxs hic quac inter prius & po¬

fterius intercedit tempore mcrifuratur'.· ^v _g iterfaci-

ens Upfiliä Holmiam, duos huius itineris leu motns

terminos confidcro

unum quo Upfaliå abijt ^v alterum

quo Holrniam venit: iliud intervallum quod inter hos

duos termirios interceftit tempus rede dicitur prius

eft illud momentum, quo res movcri, pofterius v. eil Eiud ipium iw _{quo res} quiefccre incipit; illud igitur in-

Ai teryali*

valium quod inter motus initium, ad finem _usq; ilHus

confideratur tempus eft, &. tantumeft _tempus, quan-

cus fuic motus.

14. Conftituta & cxplicata iic temporis dcfini-

tione, jam ejus proprietates videamus.

15. Prima eft, quod in tempore detur minimum

rationc difcreti, non ratione continui; iic ^ex multis

feptimanis datur una feptimana, ex mulcis horis, una hora. 2· tempus dicitur multum & paucum, ut fecula multa,anni pauci.3. longum & breve. 4* idcm ubiq; (i·

mul quodammodo eft,quodammodo divcrfum; idcm

eil ratione communis durationis, _quac ubiq; eil ea- dem_»; eil diverfum quatenus partes aliae fucccdunt alijs, ratione prioris & poilerioris. unum & idcm

tempus fpecierecurric, idquod iili competitob ^mo- tum,qui & idem non numero,fcd fpecic rccurrit*

16* Tempus menfurauur ^motu, & motus tempo¬

re, fed _tempus motum metitur primario, motus vcro tem pus fecundario & exaccidente.

17. Licet aucem tempus continuum Ct, partes ta¬

rnen habet rationc difcretasyprAtcritum &futururrL->i Prae-

teritum eft tempus quod fuit& elapfumcft. Futurum quod crit &C non dum eft, η νυν utramoj partem interiecar, ficut pudu lineam dividitin priorem&pofteriorcm parte,

»S. Ipfum autem inftans temporis partem non ef-

fe probat Ariftoteles his potifsimum rationibus, 1. quia

pars metitur totum, ipfum inftans tempus non mettrur,

Eigo ^pars dus non eft. i, ex partibus conftat ^{totum, at}

tempus ex ipfis nunc non videtur conftare B,

19. Res ^omnes quac mutationiobnoxiat funt pro-

piis in tempore dicuncur eflc, _{quac verp mutationis} ex-

pertes

pért|,s SlTeiftpicérnae,qcia taics,nulii ^tertipöri fubiedafluftf#

quia exfuperant tempus.

20. Tempus cum quamitas Gt nihil agcre poteil Sc3l.exerc.^2.Generatio autem dC corruptio rciiqiueö} o-

mnes ecicsmotus proprie natura? &C motus effeda funtr TVmpori autem adfcribuntur, quia tempus eft neceffaria

affedio efficienti, Gne qua mutationis fpecies Gert non

poftunt: quando igitur efficacia ^{aliqua tributtur temport»}

cxufuhoc fit ^non exre, nempe proprer ipfum motum,

2t, Ex didis facile apparet, quod Dcus &C Divina

Entia ^non menfurentur _{tempore 5} tempus enim eft men- fura fecundum prius & pofterius, in Deo ^autem nullum

eft piius SC pofterius. %, in quo eft priu« QC pofteriusillud

cft compofttu, atqui Deus refpuit omncm compofitione.

22, Nee proptereä eft culpandusP.Ramus quando

Deo dC divitiis enttbus _tempus attribuit. Tempus enim proprie dtdu non attribuit Deo Ted aevum δί acternitaccm

11 Qiiü refpedu noftri praeteritum dC futurum Deo ad-

feribi fölet, proprie de Deodkitur eft, fed refpedu noftri»

ciiamfuit^ erit, Imo facrae literae Deum itadeferibunt»

Apocal, i, 4, &C 4,8* qui cft, qui fuit, QC qui futurus» eft.

Häee de natura temporis proponere vifum cft. Atque fic

Dei beneficio,prior pars ΡhyGologia?,communis dida,de prindptjs &C affcdionibus éorporum naturalium abfoluta

eft, proxima dtfputatione, Deo favente, propriam acce- damus.

COROLLARIA

;♦ An pr&fcns fit pars tcmporU Ϊ affin

%* «4« temposfit dwatto ^verum

\ affin

?<An

An tempm pt Memum l Neg,♦

4+ An bruta habeant Cognition ^em temporis ? N,

An tempmfuerit ante tempm ? Aff?·

5555 5555 555· 55 ^u/i 55 ^iAj 55 55 5555 55 55 55 55 «»55 555555 cX^aX^UC^9 Humanißimo juxtA ^ac do&ißimo

Dxif Ε RICO I VARI Η Y EL I O,

Rcfpondenti dexterrimo ami-

co fuavifC

A ^B Nofcere, in di ta Naturx cupicns, Aoniis fudabit fecrctaq; iedulus mundi arvis, Abfirufas rerum ut poiTit _{cognoicere caufas}

Ocia, laucicias, Epicuri iomnia fpemac,

Primisac ftudijsponat fundamina abannis

Impiger, ut laudenvvaleatq; capciccrc honorem Tempora rimando, noftrae vix _per via menti, Vivaci ingenio , id praeftasiam1'uavis amice. *

Vt doftos igitnr fua prarmia digna βξαβεία,

B.ité _{manet, maneant} iie tc tua tempus in omnf«

i L. Μ fy fundcb&t

Michael _Ε, Kolmodius^