Dissertatio academica triplicem amphiboliam notionis legislationis practicæ in philosophia morum observandam adumbrans cujus partem tertiam ... p. p. Christophorus Jacobus Boström ... et Gustavus Marén uplandus. In audit. Gustav. die XIV decemb. MDCCCXXVI

DISSERTATIO ACADEMICA

TRIPLIGEM AMPHIBOLlAM NOTIONIS LEGISLATIONIS PRACTICA IN PHILOSOPHIA MORUM OBSERVANDAM

ADUMERANS

CUJUS PARTEM TERTIAM

VENIA AMPL. FACULT. PHILOS, UPSAL.

P. P.

CHRISTOPHORUS JACOBUS BOSTRÖM ,

PHILOS. MAGIST, NORRL.

ET

GUSTAVUS MARÉN

Uplandus.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XIV DECEMB. MDCCCXXVII.

\

Η. Ρ. M. S»

-υ Ρ S A L I JE,

EXCUDEBANT REGIiE ÄCADEMIAE TYPOGRAPHI.

17

Quo benificio fi uti _nolit, non ille _{quidem in aliud} regnum

profugit, aliud enim in rerum natura non datur; at ordine

divftio _{fubjugatur, fervique conditionem induitur, ubi}

hono-rts iiberi civis detrectat. Sed haec ulterius _{exponere ad eam}

philofophise regionem, in qua libertap humana tractatqr,

pertinet.

Significatis autem

duabus

^mphiboliis legislatipnes

ctica, quarum erat

altera

notio-ne lationis five confiitutionis ejus, iupereij denique, _ut ter-tiam et _{poßremam, quas in notione praxeos lateat, breviter}

exponamus. Quam quam enim hasc ceteris minus

breyita-tem admittk, _quurn niH _ex adeurate _{explicata natura ho¬} minis _{hujusque cum Deo conjunctione ratio ejus non prorfus}

pateat, tarnen, quum nemini non antea fatis cognita ilr,lice-bit hic eam figniilcatam potius, _{quam pertractatam} dimittere.

Fuit enim discrimen actionum, quas ex abioluta, etactionum,

qua: exrelativa cognitione fierent, jam

inde

Piatonis

cognitum, et magis minus feliciter

vindicatum;

fortas-fe dubitatur, an posiit _ex ulla philofophandi _{ratiqne melius,}

quam ex illius, vindicari, quamquam

ipfuin

fuc-cesfu in eo veriatum fuisfe fatendum fit, Quod autem in inferiori rerum contemplandarura loco effici posfit, id prasfii'

tisfe videtur Criticac _{Philofophiae Parens, qui admirabili}

utpofthaenum-quam

verendum

fit,

diguitas

ideas

forma

diminuatur, ii vel materia ejus minus abfoluta, ut ab ipfo Kantio, _{conciperetur. Post tanti igitur viri labores noftra} opera utique non defideratur, et fatis fane habuisfemus ad

ejus fcripta Lectorem deiegasfe, nifi is fuum secutus mortem

philolophandi, quod altera quafi manu Jargitus esfet, altera

magna ex parte mox recepisfet. Confiat enim eum rationi

practica non nifi formas habitum drgnitatemque tribuisfe, quo

fieri neeesfe esfet, cum nulla forma _{concipi posfit fine mate¬}

ria,' quam ille relativam fecerat, ut idea practica relatrvitatis labe, _{qua eam libertam tantopere voluerat, nihilominus}

in-ltciaretur. Quod _{quoniam procul dubio eil evitandum,}

faci-endum exifiimavimus, ut, _{quanam ratione hocfieri posfit, pri»} mis _{quafi lineis designaremus.}

Ex _{philoiophia igitur theoretica, tamquam demonfiratum}

fupra jam iumfimus, vires feu naturas omnes aDeo principa¬ liter _{confiitui, et esfe ideas Mentis hujus abiolutas, in quay} uti _{principio unitateque fua, omnes contineantur. Prasterea}

vero indidem hoc quoque _{novimus, eas non nifi relativis}

qua-litatibus fiiis _{difiingui, i. e. eas esfe relativas, et}

determinatio-nes fuas habere alteram _per alterain in infinifum _usque. Quod

fi hasc ita iunt, _{fequitur etiam,} ut data una, datas fint o»

mnes — nienti nimirum huic abfolu'as, _quas adeo _revera o-mniscia efi. Huic _{igitur, quas ipfa asterma eil, illas etiam}

19

infinitam _{durationem, quas rerum confiderandarurn ratio finita}

■eil, iiec in omnifciam mentem cadere _{poteft. Quatenus} autem

Mens abfoiuta ideas omnes continet aeterno _{modo, licebiteam}

Rationem abfolutam dicere, ut difiinguatur a Ratione finita et _relativa, veluti hominis. Eodemque _{modo fyfiema idearum}

ejus Universum feu Mundum asternum et rationalem

adpella-biinus, ut _{difiinguatur ab} eo, qui lenfibus adparet, exfifienti et fenfuali. Adcurate enim hi difiinguendi funtj _namut

phi-lofophias practica eft ofiendcre, quomodo homo, quantum in

fe _{fit, ilium in hoc manifestet, ita philofophias theoreticae}

«fi _{ofiendere, quomodo alterum eorum peralterum rite}

intelli-gat. Verum de Iiis infra pluribus.

Jam autem ut notionein communem hominis consequa*

mur, _{indeque duplicem notionis praxeos}

fignificationem

recenfebi-mus, et _{quidem ab imis furfum adfcendentes, ita ut, cum ex·}

fifiat homo ordine _{materia, planta, anima, animusque}

fenfua-lis', intelligens, rationalis , nos quoque inferioremquamque

fia-tionem _{primum defcribamus, Quamquam enim hic ordo}

fal-fis _{interpretationibus facile obnoxius efi, cum fpeciem pras·}

beat inferior fiatio, _{quafi jam perfecta, etiam fuperiori non} accedente, esfe posfet; tarnen nondum quidem alius

commode

ufurpari posfe videtur, ifiique incommodo additis

genera viriuin relativarum, qua? omnes ineoconveniunt, quod,

quatenus ad Mentem abfolutam referantur, ab ea concepta? fint, difiinguuntur autem diverfitate eorum, _{qua? in iis}

conei-piantur, quacque ipfas percipiant, _{Quibus obfervatis, hoc} mo¬

do genera earum fignificabimus.

Primum et _{infimum e/1 genus virium}

anorganicarum, qua;,

ut ex antecedentibus _{infelligttur, iunt ejusmodi ide#,}

quas

ccn _{ipit qnidem ipias Mens abfoluta,}

per quas autem nihil

concipit pra?terea, ita ut fint concept# quidem et perceptibiles,

nequaquam autem ipfse percipientes. Ha? itaque, in fumma

abs-tractione et _{per ie confiderata?, Mentem abfolutam}

non ma·

nifefiant, _ideoque, cum omne yere ov fit fui confcium ,

Pla-tonis μη o v referre videntur. Sed etfi Ens _{ipfutn ex fe non}

manifefiant, huic tarnen fini inferviuntj _{funt enim fubfiratum}

idearum Mentis abfoluta? ac _{proindc objecta mentibus}

relati-vis, _{quibus et per quas Ens vere manifefiatur. Alterum vero}

et _{fuperius eft genusvirium organicarnm inferioris dignitatis, feu}

vegetabilium, i. e. ejusmodi idearum, per quasimmediate

con-concipit Mens abfoluta certam _{qusndam multitudinem prioris}

generis, nec _{quidquam tarnen prasterea, qu#que igitur non funt}

conceptas tantum,fed etiam _{percipientes,quamquam nonfibi, fed}

aliis. Vis enim in iis _{percipiens non in fe ipfam fed in ma.}

teriem feu _{corpus fuum dirigitur, in quo formando}

fufientan-doque occupatur et quafi abfumitur. Ceterum ha?c vis efi idea

mentis _abfolut#

orga-31

nismum auf certe in formam _{organismi redigit, Tertinm}

au·

fem _{itenique fuperius eil}

genus virium organicarum

fuperio-nis _{digniratis, leu animantiutn brutorum,}

qua: idea; funt,

qui-bus _{percipit Mens abioluta immediate quidein plures}

organis-mos _{prioris generis, mediate autem per eos alia}

externa. Nam

cum in unum _{concipiuntur plures organismi prioris generis,}

centri _{quafi locum}

habet idea percipiens, illasque conformat

in vires _{ipfam determinantes, et ut ita dicamus,}

periphericas.

Deinde, quum has adficiunfur ab aliis _{externis,ilve immediate,}

ut _{tactu, flve mediate, ut in ceteris fenfibus}

, primum actionem

hane _{excipiunt earum ide»}

percipientes, qua; fenfus externi

jam fiunt; deinde vero harum feniationes fentiunturab idea

cen-trali, qua; in fenfum internum abir. Atque hoc modo

notio-nes oriuntur reruin _externarum,

quamquam in animali non

ultra cxcas _intuitiones externas _{adfcendunt, neque ipii in}

tem¬

pore continua; aut nomine cognitionis iignificanda; funt. In eo

enim nondum adeil _{perceptio quxdam, qua; aifectiones. ienfus}

interni contineat _{atque in intuitiones internas conjungat,}

quem« admodutn fenius internus continet fenfqtiones externas.

Ita-que etil idea ejus totam contineat naturam externam _(non

internam), potentia, fenfu in infinitum usque decrescenti,

fpe-culumque veluti natura; vivens fit; hoc tarnen aliis, non _ipfi

eil _{cognitum, Ipfum nescit, quod videat, ipfumque}

non discer-nit inter internum et externum.

H«c igitur funt tria prima genera virium relativarums

quibus hoc proprium eft,

quod

ad

oppoft-tam, referantur, in iisque Ens Enti non iiat manifefluin. Quas

autem _{excipiunt genera, ad animi regnum pertinent, in quo}

Ens Enti _{manifeftatur, confcientiaque fui ei libertas}

dominan-tur. _{Neque tarnen animus} eft abfoluta confcientia fui _et liber¬

tas, imo ne ftatim quidem Iiarum relativa perceptio,

quam-quam in fumma functione fua iliuc

adfcendere posilt;

in natura, ita hic quoque funt piura genera live gradus. Qu«

cum in homine _{folo, quod quidem nobis cognitumeft,}

depre-henduntur, haud negandum quidein videtur, plura esie genera

hominum, fed tamen _nequaquam concedendum, in primo aut fecundo gradu fubiiflentem _vere attigisfe dignitatem burna-nam. Uli enim non nifi _{gradus tranfitorii} funt _{etinftrumenta} quaii, quibusj tertio

conlcenfo,

$έϊον

hominem in

Animorum autem _{primum et infimum genus efl eorumj·}

qui fupra intuitionem fenfualem internam et externam fe non

extolluntj quosque cum intellectu deflituantur, animalia

fui

con-fcia fere diceremus. Eft autem _{hujusmodi animus idea Mentis}

abfolut«, quae percipit et continet momenta

ide«

feu _{proxime antecedentis generis, ac}

_{proinde immediate}

dem adfectiones fenfus _{hujus interni, ita ut intuitiones flant,}

23

Hie _{itaque vires animalis abeunt in mömentaanimi, fenfus} aü·

iem internus _{objectum pereeptioni eil et revera internus, ab} externo difiinetus. Verum hic anirnus tarnen _{neque continui}

aliquid fibi ut animo eil, neque adhuc fibi ut talis datus,fed revera eil feries intuitionum internarum etexternarum, ratione nondum _{manifeilata, fibi non cobicrens,}

corpusqueieuOrganis¬

mus ipfi _{totum Ego ejus confiituit. Si homo in hoe gradu}

fubfiitisfet, naturam _{quidem continuisfet externam atque}

inter-nam, lenfu in infinitum decrescenti, non autem animum, i, e.

fuisfet _{quidem anirnus, fed fibi, ut talis, non patefactus ac}

cognitus. Alterum autem et fuperius genus animi efi, quod

intellectu, nee tarnen ratione deferibitur, enjusmodi eil idea

Mentis _{abfolutae, quas pereipit ac continet momenta animi jam}

fenfualis —-■ in _{qua igitur anirnus animo objeetum} fit,iefeque

ut talem discernit a natura tum externa tum interna. Hie

itaque anirnus proxime fibi fubjectum habet animumfenfualem

ejusque intuitiones internas et externas, remotius autem fen»

füm internum et _{externum, quasque in iis funt, ita ut}

tam-quam fpeculum fui confcium, fenfu in infinitum decreicenti,

totum mundum relativum contineat. Et omnes _{quidem hujus}

partes fimul ciaras habere nequit, eil: enim finitus, verum

tarnen _{utpote relative et formaliter, fui confcius ac über,poteil}

ex luis _{legibus i. e. libere per partem earum vagari casque}

cfficit, alia magnituaine alioque ordine conformat, earum

Amilitudines _concipit, eas eomparat, eas inter fe invicem ordi¬

när, quasque cetera a Psychologie et Logicis enumerantur.

Ceterum revera non nifi forma et infhumentum _{tA, cujus}

di-gnitas pendet ex materia, quam ttactet, atque ex dignitate ejus,

cujus inflrumentum fit. Neque fenfu proprio perfona eA,

quamquara analogon eius fiflii; fumma enitn unitas Iiic

non-dum eA esfentia, _{fibique ipfa finis, led finem habet} ratio-nem, cui in exfiAentia manifeAandas inferviat.

Ultimum _{denique et fupremum genus animi eA Ratio re¬}

lativa, cujus descriptio, ut ex antecedentibus colligitur, alia esie

non poterit, _quam quod

At

concipit fe ipfam, Ave cui fe ipfam manifeAat, quåque igitur

feries virium relativarum Aniatur, necesfe eA. In idea eniin Rationis abfoluta, per quam ideam animus jconAituitur

ratio-nalis, continetur non tantum idea abfoluti Esie, et abfolutas formte, feu abfolutas fcientiae activitatis ac pulcritudinis, ied etiam idea mundi rationalis Ave totalitatis rerum, quales _in

hac _{ipfa ratione contineantur. Unde cum präster Ens}

abfolu-tutn et relativum nihil omnino At, quod manifeAetur,

fequi-tur, ut aliud non detur genus relativi iuperius auimo

natio-naii, qui utrumque horum complectitur. Quod A haec itaqne

eA ratio relativa, _{ejusque formam fpecialem exhibet homo} terricola; _{patet, adeo non huic negatam esfe} rerum divinarum