De nexu rerum cum deo ex ratione pantheismi positiones quarum particulam secundam ... p. p. Christophorus Jacobus Boström ... et Wolmar Wasilius Clementeoff nobilis bothniens.In audit. Gust. die V Maji MDCCCXXVII. H. P. M. S., 2

DE

ΝEXU _{REKUM CUM DEO}

EX RATIONE PANTΗ EISΜ[ POSITIONEN

QUARUM PARTICULAM SECUNDAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. _UPSALiENS.

p. p.

CHRISTOPHORUS

PH I BOS. MAG. STIP. _JIJNGBB.

BQTHNIENS.

ET

WOLMAR WASILIUS _CLEMENTEOFF

ΝΟΒΓΙ»Ι8 BOTHNIENS.

IN" AUDIT. GtJST. DIE V _{MAJT MDCCCXXVII}

Η. Ρ» M. S.

ü Ρ s A L I _M,

in sacram re glam majest atem

magna fidei/viro

provincle sudermannle gubernatori generali excubiarum pr^efecto

regii ordinis ensiferorum commendatori imp. ord. de s. wladimir o in teb.tia, et de s. anna

in secunda classe, nec non reg. ord. boruss. pro meritis militaribus equiti aurato

nobilissimo domino

GUSTAVO

ADOLPHO

PEYRON

patrono summ o

S a c r u m

debuitj voluit,

9

ίο_tempore determinatur,

quando ab

_finita?,

com-plecti non potest,

aliud

aliud adprehendit,

successio et _{tempus necessario exsistunt. Certe mens}

in-finita noa aliquot _{tantum res,} sed _{omnes, quotquot} o-mnino sunt, unaet _cognitas habet, et eadem claritate

per-spicuitatéque percipit, neque, ut mens finita, dum

alte-ram adprehendit, alteram _quasi dimittere, _{necesse habet;}

atque

adeo

aliud

conspicit, sed notio temporis et successionis nulla ei est, nisi _{quatenus mentes}

_finifas,

percipit. — In Divina mente omnia asterno modo

conti-nentur, in eaque nihil interit, quod est, nihil oritur, quod

non fuerit, _{et qualis res qureque in ea est, talis vere et}

per se est; in ea enirn et per eam sunt omnia. — Et

quemadmodum qui ex virtute agit, eodem modo idem-que, ac Deus, agit, sie etiam qui ex veritate seit, eodem

modo _{idemque ac Deus seit — quatenus quidem} utrum-que in mentem finitam cadere possit.

DifiPerentia _{itaque inter cognitionem empiricam et} speculativam ex ratione Pantosophias eadem fere est, ac

inter Astronomiam _{Sphasricam et Theoricam,}

quarum

exemplo, quoniam hie commode explicari non potest, breviter _{significabitur. Astronomia videlicet Sphierica} corpora coelestia considerat, quales ex terra (sensibus nostris) videantur; Astronomia vero Theorica, quales _ex

Sole _{(intellectui seu rationi nostra?) conspicisntur,}

i. e.

quales re vera sint. Illa docet ccelum et _{sidera moveri,}

hasc solam terram _{(et sidera ejusdem generis) in motu}

ίο·

esse* Ufa sidera motu suo vices _{temporum adferre, hxc}

terram suo motu hocidem efficere, et_{sie porro.}

Eodem-qtie fere modo experientia resconsiderat, qua!esin mente

humana _{videantur, Philosophia vero}

qua1es in Divina vere

sint. Illa _{quippe docet, res ipsasoriri, inutari, interire,} h»c eas, per se immutabiles, Bon nisiin mente finitamu¬

tari; illa eas _{(pereeptas, pereeptiones) variationibus suis}

Variationen! in mente _{(sine iis immutabili) efficere, hxc}

omnem _{mutationen!, tnotum etc. non nisi per}

mentetn

finitam _esfe, et sie porro. _{Et quemadmodum Sol akter¬}

na _{gaudet die ex suo ipsius iumine,}

nec nisi in _planeta,

per hoc varie illustrato, dies noctesque eonspicit, sie

etiam Deo est »terna scientias lux, necnisi quatenus men-tem finitam _{pereipit, tempus et mutatio. In ejus luce nos}

videmus _Iucem^ et _{per eum} solum_{»ternitatem rerum. —}

Sed hasc missa _{jam faeimus, ut ad determinationes Entis}

proponendas perveniamus, imprimis ad eas, quibus nexus rerum cum Deo _{explicetur, Omnis autem de}

Entequ»-stio _{duplex est. Aut enim quasritur, quäle sit, quatenus}

non nisi _{per se consideratur, i. e. qutenam sint absolut»}

ejus qualitatis, aut etiam quaeritur, quäle sit, quatenus

reläte, et cumalia _{conjunctum, consideratur,} i. e. _quamam

sint relativ» _{ejus qualitates. Et quoniani prius qu»ri}

con-sentaneum est, _{quäle quid sit per sc, quam quäle per}

I I

Ca_{ρ. τ.}

Ens Absolutum _{negative determinatum.·}

II.

Eni absohltum _{per se non determinatumest negativis}

qua-litatibus. Nam _{ejusmodi qualitas non nisi contrariam} falsam a notione aliqua _{retrvovet, et praeter}

objectum,

de-terminationes ad id referat, quamobrem relativa est

(def.4); et, quatenus ad Absolutum

refertur, nihil

signl-ficac _{(def. 5.).}

Sunt autem has _{qualitates non nisi negationes relati¬} varum Entis relativi _{determinatiomim, eamqtie ob cau¬} sam a _{Philosopho proponmitur, ut notio Absolut!} nullis relationibus corrupta concipiatur, atque adeo aditusad ve-ram _ejus ideam _{patescat. Verum hoc tarnen respectu}

per-quam utiles sunt et neeessariae, acdebent omnino afferri, quotquot eum ad finem opus sinr; nam omnes persequi

non _{licet, sunt eniui numero} infinitae. III.

Ens absolutum determinatio alius _{cujusdam Entis esse non}

potest; ipsum enim illud—in alioesse, non nisi sub con. ditione _{plurium Entium concipi potest, et igitur rela¬} tiva determinatio est _{(def. 4.}, qua si Ens}

absolu-12

tum _{determinaretur, in relativum abirefc, quod}

repu-gnat _{(def. 5.).}

Aut _{itaque Ens absolutum est absurd! aliquid, aut} non est in alio _{qualitas seu determinatio, ideoque}

nec mera notio mentis _{human«, quod forsan nonnulli}

opi-nentur, _{Atque adeo inirum non est, si notio Substantias}

absolut« _{(Entis infiniti, realissimi) toties in historia Phi¬} losophie redeat, ut eo ipso quod concipi potest, certam sibi vindicans realitatem. Nimirum se _{ipsa hec notio}

affirmat et _{illustrat, modo clare et distincte animo}

concr-piatur. — Ut autem hoc meliusperspiciatur, alia ratione

infra _{(cap, III. vil) eodem perveniemus.}

IV.

Ens _{absolutum neque subjectum est alius cujusdam objecto} neque objectum alius cujusdam subjectl; utrumque enim non nisi sub conditione _{plurium Entium cogitari potest, et} proinde relativa determinatio est, qualem in Ente abso»

luto _{concipere non licet Cdeff. 4 et 5.).}

Si _{itaque Ens absolutum subjectum est, certe non} nisi se _{ipsum habet objectum, et contra, si est objectum,.} certe non nisi se _{ipsum habet subjectum. Quod etiam} famoso _{subjecto-objecti absolut! nomine significarunt} re-centiores _{Philosoph)'. De hoc autem disserere nihil hic}

attinet,. ubi non nisi de _{negativus determinationibus agitur.} Infra vero rem iterum in scenam revocari series dispu-talionis fortasse

postulabit-τ3

V. .

Ens absolutlim est absolute _{simplex, sen absoluta icieiiti·}

tasy i. e. in eo nihil multiplex, nullse partes concipi pos-sunt. Nam numerus et _{quasi plnralitas partium est re.}

lativa _{qualitas (def. 4 j, ideoque ad Absolutum referri}

nequit (def. 5.).

i. Proinde etiam hoc Ens est absolute

indivisi-bile, nec nisi utiius re vera qualitatis,

Quocf postremum respiciens Philosophus, pantheisti-cam rationem _{ampiexus, absolutam naturam seu essentiam}

Dei a mente humana _{cognosci posse adfiimat, quamquam} ultro _{concedit, solam mentem infinitam infinitas suas} ideas _{complecti afque perspicere valerc. Ad has maxinve}

omnem _{dvMrccÄY^iocv alle rejicit; nam Deum nosse et}

per Εum cetera pro modo virium inteiligere, summum bonuni _{pariter atque maximum officium esse statuit.}

Ceterum nihil _{posrfivi continet ea, quasin Thesi} po-sita _{est, determinatio. Positiva enim notio identitatis ab¬}

soluta, ufpote verbis inexplicabifis, neque traditur

docen-do, _{neque discendo accipitur, sed per immediatum men·}

tis sensuni sui _{pcrcipienda est.} VI.

Ens_absolutum non est in _{spatioet tempore, Nam quoniam} haec _{absque piuribus partibus concipi non}

possunt,.

i4

tivse determinationes sunt _{(def. 4.), quae ad Absolu·}

tum relatae nihil significant (def. 5.).

"Absque numero et quasi pluralitate partium

conct-pi non possunt", nam neque unum punctum vel momen-tum _{spatium ae tempus est, nec spatium ac tempus}

re-vera sunt _{spatium ac tempus, nisi infinitis partibus}

con-cipiantur. Atque hoc quidem per se patet. Quod autem nobis sunt conditiones et _{quasi vacuje formas omnis} nu-ineri ac relativitatis, _ita ut ne in notione _{quidein aliqua}

notas animo _{concipi possint, nisi extra se invicem i. e. in} diversis _{spatii partibus positae fingantur, id hic prolixiori} disputatione monstrari non potest. Alio autem modo Thesis demonstrata occurrit _{apud Kantium, virum} Pan-theismi crimine minime insimulandum.

VII.

Ens absolutum est _{absolute unum^ seu absoluta totalitas.} Si enim _{plura essent Absoluta, diversis} distingueren-tur _{qualitatibus; diversae autem non nisi relativae} qua-litates _{sunt, quibu· Ens absolutum non determinatur}

(def. 5).

1* Et _{queniam (per Th.) nihil absolute}

est, prae¬ ter Ens _{absolutam, hoc item sit infinitum}

{sensu

ne-gativoj necesse est.

Thesis etiam _{probatur observando, quod Absolutum} nee _{tempore nee spatio, omnis numeri conditionibus et}

If

formis^ determinetur. Nequc enim his conditfonibm dem-tis, _{plura qua^dam Entia concipi possunt, id quod}

peri-cuiutn contrarii facicndo _{optime probabitur,} Ceterum item ex Thesi _sequitur,

ut Absolutum sit Ens reaiissimum seu _{plerürudo realitatis, et quid}

ein sensit voeis strictissinio. Conf. Th. et Cor. — Quod si quis

lade _{sequi dixerit, ut res omues nihil sinr, ηi si limitatio»} nes seu _{negatione limitatas partes unius Entis absaluti, id} ifa forsen coneedat _{Pantosophus, si simul observetur,} co-gitandatn esse partirionem Enfis, quod nec tempore ncc

spatio exsistat, ne Absolutum, absoluta sua unifate atque identitate sublata, in Ens relativum convertatur. _Qua:

par-tnio _{cujusmodi sit? et quo jure hoc nomine adpelletur,} alii viderint. Ille _{quidtm ex fua philosophandi ratione,}

non aiio sensu res _limitationes Entis absoluti esse

dixe-rit, ac ideas seu notiones sint limitationes inentis» Pro*

vocando videlicet ad intellectualem _{cujusque intuitionens,}

inentem essentia sua esse unitatem absolute indivisibilem

docet, tta ut _numquam ea inter notiones suas distributa esse _possit.

Prasterea _{diligenter observari jubet discrirnen toter}

totalitatem absolutam et relativani, neilla confundatur cum

complexu reruni seu Entium

relativorom

ι6

Ca_{ρ. a.}

Ens Relativum _{quid sit.} VIII.

-Qualitas absoluta, realiter sen in Absoluto per se, tintwi

idemque est, ac ipsum Ens absolutum, quippe in quo nihil

multiplex, et proinde nulla oppositio seu distinetio

con-eipi potest (V.), quod tarnen posset, si qualitas ejusab

eo _{distingueretur.}

Qualitas itaque absoluta: 1) per se _{pereipi de¬} bet _{(defF. f et 3. it. Th. III.); 2) positiva et una est}

(II. et VII.); 3) qualitas in alio esse nequit (III.), et

4) denique non nisi in nostra (finita, _relativa) mente

ab _{ipso Ente absoluto distinguitur.}

Thesis ex antecedentibus et _{ipsis notionibus suis}

se-quitur. Nam ut Ens

absolutum realiter

diversum sit, hanc certe habebit relativam

determinatio-nem, _{quod est a} qualitate _sua diversum, _{id quod ipsi}

notioni Entis absoluti _{repugnat (def. 5.). — Qu# cum} ita _{sint, dicere quoque licebit, esse Ens absolutum}

ejus-modi Ens, _{quod cum qualitate} sua unum _idemque, sive

ab ea re vera non distinetum, sit. Quum _itaque

Phiio-sophus nihilo secius ista distinetione utitur, vulgarem se»

quitur opinionem, non satis veram eam quidem, sed