CiC. DE LEGIBUS LlB. III. CAP. I.

η. π.

DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

LEGE LOQVENTE,

CiC. DE LEGIBUS LlB. III. CAP. I.

QJJAM,

SUFFRAG. AMPLISS. SENAT. PHILOSOPH.

IN REGIA ACADEMIA UFSALIENSI,

PRjESIDE,

VIRO AMPLISSIMO & CELEBERRIMO,

MAG. LAURENTIO

DAHLMAN,

Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord.,

VURLTC/E CENSUR/E MODESIE SUBM/llIT,

CAROLUS MAR ENI U S>

V. D. M. in Vala orient, ROSLAGUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. 8^^ FEBR.

Anni MDCCLXI. *

Η. Α. M. S.

UPSALIÜ.

ι. ν. y.

§.· ι·

lim homines non iine ratione aliquidfuf- cipere foleant, quxilionem fub incu- dem vocarunt Politici, quid inprimis

eos, ut ftatum naturalem cum civili _per- mutarent, impelleret. Hac de ^re, multis ceu in-

voluta tricis, vari as foverunt _opiniones variaque ta- lere judicia, quibus recenfendjs jam immora-

ri non väcat. Unam vel alteram focietatis in- eundae cauifam in medium proferam. Videlicet,

alii violentiam ^, alii metum mutuum , alii indigentiam, alii denique, ^{ut ceteras} minoris

momenti iicco pede practeream opiniones, ipfam

naturam efle focietatis cauflam exiftimaverunt. His

fingulis fua tribuo merita, omni forfan veritate

haud prörilÄlefraudandis, ^cum easdem jufta lan- cepeniitare jam non iit animus. Illi adftipulorfen-

tentiae, qvam multis argumentis, Philofophise ^pra- fticacDoåores,tantum non omnes probavere, quod

fe i I i-

❖ ) 3 C ^

fcilicet hormnes ideo civitatc fintconjiincH, quo.fe-

licitatem inrernanl atque externam confeqvcrentur.

Dulcis illa, qua neicio an aliquid morca!ibus,ddni

hac friiuntur aura, potcft eile earius, acceptius.

nihil, in ftatu naturali obtitiehat fumma libertas.

0nines squ.ales fuique jqris erartt, qvippequi nos

al larn, quam natura ügnaicebant legem, ad qr.am

cm cynofuram a&iones componcrenc Tuas. Hoc

ident beatiim vivendi genus., ab omni iiibieciion^

liberum, fuos non paiTiim eilet man es, Ted xcsr-"

η um perduraiTet, modo qtulibet fuum ^atque alio-

rum rite periecilfet datum, & omnia, qus non

tam fvadet _quam jubet lex naturs, obfervaifet, a- qiie convenienrer vivere voluifiet. Felix atque o- ptaiidus illo cafu fuiflet flatus naturalis. Verum e-

nim vero, cum lex naturs .perfekte omnes obligans

homines, eos minime cogat ad obedientiåm fibi

prelle η dam, neque pcsnam ilatim inilig'ät delin-

quentibus ^, atque infuper natura hominis eben! m«

mis corrupta, & niirüm quantum vitiis irifeÖa, nul-

lo ^non tempore ad mala fit proclivis, fa&üm eft,

ut protervi homines Sl malevoji, fuis veliiicando

conimodis, varias aliisinjurias intulerint, quid,quod,

in vitam ipiam fepius isvire ^{c caper} int.. Malis igi·

tur, qus fegregi adhsrebant vits feifi mortales,

nuptium huic infefto mittere decrevernnt' ftatui, fpe fcilicet i!la certiffima commoti, iore, ut, focie-

tate i nita civili, pmnihus proipere deiungerentur in*

eommodis, utpoce qiii neu minus viribus qvsm

Voluntateplus quam r fororis yineulo conjun&i,

Λ

# ) 4( £

^alentiorum rapinas, oxdes, atquc injurias, tung

repellere fitque cvitare poffent* Vulneri autern, quo Iaborabat (latus naturalis, fanando, praefens

ftatim non "erat remedium fola plurium conjun&io,

ed finem quendam communem obtinendum indi-

tuta. Viigitur ac fraudi malevolorum, quo eo fortius ita cpnjunöi obviam ircnt, unicuidam, vel-

uti capiti reprefentativo totius corporis moralis,

fua hunc finem (pe£lantia jura detulcrunt, ad cu¬

jus nutum iinguli fefe componerent, Hincceucx jugi puteo promanarunt regna atque focietates.

A qvo v er o tempore fuos illa numerentnatales ^, no- ilrum non jam ed inqvirere, idqve nihil aliud eilet

qvam a£lum agere; cum de co fat luculenter ^nos

certiorcs faciat DifT. fub pnefid. Cana Reg. Confil.

D:n IHRE, qvx agit de origine rerum publicarum

A:d _1742. habita. De ceterö dum macerhm, qvam difTertationis prac fe fert frönrifpicium, pertra&a-

mus, Candidi Le storis iavorem fummopere no- bis expetimus.

$· II.

Apud Philofophia.·* moralis Dolores haut ^raro

occurrit, ut perfona illa moralis, cujus arbitrioo-

mnium civium voluntates nec non vires funt fub-

je£foe, vario mfigniatur nomine; ^vocatur enim Rex, Princeps, Re£tor civitatis, nec non Summus Ma¬

gi dra tus ^, qux voces,ejus eminentiam & Majcda-

tem officiumque,optime exprimunt. Nos de Ma·

gidratu ceu lege loqvcnte, cum jam verba fa&uri

fimus, ereedc duximus, aliqvas; qvibus illum in-

clare«

$ >*( ❖

clarefcere oportet, commemorare virtutcs. Qvi

in ejusmodi honoris ac glorius faftigium eil eve&us,

ut nullum iibi in terris agnofcit fuperiorem, omnes etiam antecellere debet virtutibus. Virtüs, in qva·

cunqve peri'ona eam invenias, fe maximopere ^com-

mendat; ii autem illam confpicere liceat inSupro-

mo Magiftratu, tunc ömnium in fe rapit oculos,&:

vel maximo fulget nkore. Longum eilet ^omnes,

qua? Magiftratum ornant, enumerare vircutes; pie-

rate igitur acjuftitia, tanqvam praecipuis, nunccon«

tenti erimus adterendis. In choro virtutum nulU prseftantior invcnitur pietatc, tum propter objeQi

nobiiitatem & excellentiam, tum quod longo qvaft.

fyrmate poft fe ceteras trahat vlrtutés, qvse ab illa fplcndorem mütuantur fuum. Qvod Gubernator

in nave, id pietas eft penes Magiftratum; fedet

nimirum illa qvaii in puppbclavum omniuma&io-

num illius tenens. Hane virtutem rite exercet Ma-

giftratus, ii in omni bus a&ionibus fuis refpefhim

ad perfecfciones habeat Divinas, in qvibus ^ceu in fpeculo videre licet qvalis, & qvomodo (it Deus

colendus. Hoc idem comprobatilluftriifimusWol- fius in fuis inft. Nat. & Geht. §. 167. pietatem ita

definiens. Pietas, inqvit, eft virtus actionef fuas

per motiva ab attributh Divinis äefmnta determi-

η an di, fen glor i am Divinum illußrandi. In ter

virtutcs, qvae Magiftratum decent iibi fecundum

merito vindicat locum juftitia; occupat nimjrum

ille confpicuum ipiius Ί hemidis federn, ideoque

nihil iili magis cursc erit, qvam ut caiqve fuum

A 3 tri-

Φ ) 6 ( *

fauatur- De eo maxi nie ilt follicitus ut vigeat flo*

reatqve yaftim inter cives, ^qvo tutus qvilibet ab

aliorum reddatur injuriis' ac fuo cuiqve tuto frui

l'iceat. Qvid mukis! Magift.ratus nallam intermit-

tat occaiionem civium promovendi falutem.

§. HL

Harum virtutum imago a Principe optime le¬

gibus juitis nec non utilibus exprirnitur, ^qvas fe- rendi,per jus a civibus delatum,ei competit poteilas.

Qvam utiles Sc perneceiTaria* (int leges in rcpubli-

ea, jSnis ejus, qyi Talus eil omnium, ad oculum pionilrat; adeo ut non fint audiendi, qvi folis ^na¬

tura; legibus, absqve civilibus, civitates regi polTe

arbitranmr. Ratio noilra, inde a primorum pa*

rentum lapfu, Cimmeriis tenebris adeo eft circr.m·

data, ut in cafibus fpecialibusnimiumqvantumfac- piffime caecuriat; noilra etiam voluntas adeo cor:

rupta deprebenditur, ut in devia haud ^raro diver*

tat. Hinc lex iila naturalis, qva^ regendis homi*

num adlionibus antea iacis erat iufibiens, partim explicationibus novisqve additamentis genio civita*

tum accommodatis, partim peenis pobtivis a na*

turalibus diilinÖis indiguit. Audis mus igitur Meif«

nerum, qvi de neceffitate leg.um ita. Phil. Sobr.

Libt. IV. de L. L. §. II. qv. II. "Qyi, inqvit, leges e

"repubiica fublatas volunt,folem ^e mundo, animum

% corpore, fundamentum ex asdificio tollunt. Nam

"ut mundus iine fole, corpus iinc anima, tedifkium

"'iine fundamento, non conbilit; ita nec respublica

f'dne legibus. Hifce ablatis ftatim ruet pax publi-

* ) 7 ( ❖

"ca, langvefcit virtutisftudium, & qvivis qvodcun- 5,qve voliierit, aget. Hac de re etiam eleganter

"Cicero loqvitur: ut corpora noftra iine mente, fic

"civitas fine lege, fuis partibus & ^ner vis ac iangvi-

"ne & membris uti non potcft". Hinc patet qvam- Übet civitatem fuas habere debere leges, ^tamqvam

media ad finem focietatis obtinendum, qvi felici-

täte omnium & iingulorum abfolvitmv- Jam vero

ut Magiftratus jus ^habet perfe£tum a&ionescivium

in hunc finem dirigendi; ita nihil ei erit carius an-

tiqvius nihil, qvam tales, qvibus illum feliciter confeqvi liceat, ferre leges. Et cum ob multitu«

dinem negotiorum, omnia per fe ipfum ^curare ne«

qveat, id agat, ut per Magiftratus inferiores, iufti-

tia & pax in civitate floreant. Neqve minus de legibus in civitate ferendis utilibus fit imperans fol-

licitus. Qvemadmodum habilis medicus non ea-

dem medicamenta omnibus proponit a^gris; itaalia

Summus Imperans via malevolorum impetui, ^tam inträ, qvam extra rempublicam , occurrit; alia

vero indigentiae fubditorum, qvo & neceflaria vi-

tae, & _qvae ad illam commode & jucunde tranfi-

endam faciant, non defint, it obviam. Cum jam rincipis illuc redeant officia ^, ut omni, qva uh-

qvam poterit, cura in falutem civium incumbat,

atqve haud parum roboris felicitas civitatise vera

religione fan&e habita capiat, oportet illum vide- re> ne qvicqvam in Ecclefia, cujus, ^ceu inträ _pq·

mceria civitatis, jus habet ^curam gereimt, agatur,

qvod civitati noceat. Verum qvidem eft, imperium

Prim'

& ) s ( #

Principi in conTcientias neqve datum efTe, _neqve

dar i potuifte; qvamobrem non cogendo, Ted iva«

dendo, & convincendo veram in Fccleiia religio·

nem protegat & conTervet, ^neqve Tub larva pieta-

tis cuiqvam id agere perriiittat, qvod turbas in ci·

vitate excitet & foveat.

IV.

Felix igitur is eft populus & ille Princeps Tum¬

ma laude dignus, qvi operam dat, ut jufte & uti·

les in republica fioreant leges. Ut autem Magi-

ftratus mdrito & ^{ex mente} Ciceronis lex loqvens

falutari poifit, non folum leges juftilia atqve utilita-

te Tplendentes Tuis Tubditis praTcribat; ^verum etjam ipfe in illis fervandis exemplo (it Tuis Tubditis. Vix

ac ne vix qvidem dici poteft, ^qvantum aliorum ex-

empla apud nos efficiant. Nobis qvaii connatum eft 5 ut eorum, qvi longe Tupra nos eminent, ob·

fervemus a&iones, atqve illos in vita & moribus

imitari ftudeamüs. Qvotidiana experientia hac in

re fidiffimus teftis eft. Haud raro in vita inftituen- da, famulum ^mores Domini, liberos parentum}di- fcipulos informatorum, ac Tubditos Imperatoris

affe&are obTcrvamus; ut a vero nos non aberratu^

ros exiftimaverim, fi exempla Principum plurises-

fe dixerimus civibus, _qvam monita, prascepta, le¬

ges & ipfas peenas. Fruftra namqve eilet punire vitia, β imperans illis immerfns haereret; qvippe injuftam, juftiffimarum legum,executionem haberet populus, ii illas ipTe ^non obTervarct. NeTcio igi¬

tur nura aliqvid detur, quod nos ad virtutem vel

vitia

φ ) Μ φ.

»itki magis invitct ae moveat-y qvam exempla fupe*

yibrum. Hinc fua; minime deftituitur veritate vul¬

gare iiludPoliticorumy qvod ad bonos mores intro-

ducendos plus valeat exemplum principis, qyam

mille: leges ii ne exemplo. Qvilibet hiftoriasRcgum;

ac Principum pervolvens absqve. ullo deteget ne¬

gotio, qvantum mores Magiftratus, inprimis lupre-

xni , in fubditorum a&iones influxeriht. Vefpafia·

imsy fub Brevr fuo) regimihey parfimonia & cura

rei familiaris torrentem luxus & profuiionis Roma^

norumy qvi pleno ^, per multos bene annos fluxc-

rat alveo, aliqy antun* ftitit. Henricus ter tius totam'

ifere GalMam* fuo; exemplo: voluptatibus> & mollitise

deditam reddidft.. De Sfnen® usy. qyorum regimi-

ms conftitutio ρerfe£tiffima: perliibetur, relatum: le-

gimus, qy od» qyamprimum iilbrum Imperator vi-

•tiis habenas kxat, voluptatibusqtie· indulger fuis,

feciés imperii ftarim mutetur, adeo ur popu}Us lc>

rm qvodlibet antea obfervantißimus, i audeat.. Qyamobrem- i las audä&er etjam conculcct Sinen-

^iibus im ore femper ferriifycvit:-Imperanrfs;virtit·

tem cives v-irtutioperam:navantcs rcddcre, eumque-

in cauffä corruptionis ^morum penes fubditos eiic;

Hane veritatem moribus paritcr ac fymbolo .fuo

Qyalis Rex talis grex eompröbat Trajanus, cui

Piinius dixit ^: vita Principis cenfura eft, eaque per-WJ

petua, itemy non tam imperio nobis opus eft quam"

exemplo. IdemCkudius apophtegmate fuojCicerQ-"

ms prorfus ilmiliRex vimlex vivide exprefiit..

ß

# } ro (

§. V,

Hinc, qvamvjts fummo Magidratur jus com- petat legesferendi, & nullum ^{nifi DEum in terris}

agnofcat fuperiorem; non tarnen, (tve nullis legibus

adftrifhis iit fundamental ibus, five limitatam regen- di habeat poteftatem, exlex die i poteft; cum Ma- giftratui, hac icilicet lege commifTa (it fumma im*

perandi poteftas, ut tanqvam legem fupremam

publicam qvaerat falutem, nee aliud meditetur, nec aliud agat, qvam qvod eidem maxime promovendx

infervire intelligat, probe cöniiderans> vitam inno-

euarn fcelerisqve puram imperantis ^y optimam cy- nofuram afHonumcivium, tutiflimamqve cuftodiam

& Perfonae & coroQiE ejus elfe. Unde vere admo-

dum Plinius, dum i ta: Difcnnus experimento> fide·

liffimam cuftodiam Principis, ipfius innocentiam.

Qvod fuperefty nos, qvi feftinanti calamo non ut debuimus fed ut potuimus, temporis anguiliis nimis incluii, Magiftratum legem loqventern jam defcri- piimus, ex intimis cordisvifceribus vovemus atqve optamus, velit DEus. O. M. & Regi & gregi fua

adefife gratia, atqve omnes eorum a&iones in eum, in qvem tendant, oportet, dirigere finem, fcilicqt

in fui altifiimi Nominis gloriam, omniumqve

tam Imperantium, qvam paren- tium falutem.

TANTUM»