Dissertatio philosophica de fonte malorum in homine, cujus partem priorem, cum consensu & approb. ampliss Facult. Philos. in Reg. Acad. Upsaliensi, præside ... mag. Erico Alstrin, ... ad publicum examen modeste defert ... Daniel Montelius, Calmariensis. i

•. • -. /

Q^F F.Q^S.

DISSERTATIO PHILOSOPHICA

FONTE _MALÖ-

RUM in

HOMINE,

Cujtis

Partem

Priorem,

Cumconjenju approb. Ampliff FacuUt Pbilof.inReg Acad.Upjalienfi\

PR^SIDE

VIR O Adm Re^ver.&Ampliflimo,

Mag. ERICO ALSTRIN,

Log. & Metaph. Prqf. Reg,& Ord»

Fac.Phil.h. t»Decåno Spe&abili,

adpublicum examenmodeße defert

§:m R:m M:tis Alumnus

DANIEL MONTELIUS

caLmariensis,

InAud,Guft.Mai.ad diem 29 NovÄ

A. MDCCXXVIL Horis ante meridiem folitis»

VPSALl/É> Literis Wernjerun%

si/e r:#:

m:tis

MAXIME F1DEI FlRO,

Weftmanni# PRiESIDI acGU- BERNATORI exoptatiflimo,

lllufirisfimo

Generofisfimo BAR0N1

DOMISO,

dn. gustavo

i'l'n ck,

Lib. BAR. in 25tCCt>U'ö_/

DOMINO in &c.

MMQENA11 MAXIMO.

S:JE R:,E

M:TIS

MdXIMAL FIDE1

GENERALI MAJORI,

lllujlrisfimo Generofisfimoque

COMin ac

DOMINO,

Dn. axelio GABRIELI

OXENSTIERNA,

De CtOtteberg/ Lib. BAR. acdo¬

mino de Clbo/ Sibolm/

Wamenae &c.

M/EQENATI MAXIMO,

i t

Domini Gratiofiffimi,

Aximumfane est Iiiera-

rum cultoribus folatium, atque adfyem & alacri-

tatem efficaciffimum incitamentum,ef]e

Viros, NataÜum fblendore <&* Mu-

nerum dignitate Illuftriffimos, qui

mn Mtijas tantumipjas tenerrimopro- fequnntur^amore érfavore propenfifß-

wo; fed earundem quoque cultores,

parum benigna fortuna utentes, ma- ximoJplendtdoqueJuo patrocinio beare

nondedignantur. TotcerteRoma non

vidißetMarone^s, nifi exßitißentMx~

cenates, quorum gratia ac favore fublevati, ^epulvereinfcitia &tgnoran- tia tenebris, non adjui tantum Homi¬

nis, fed &publica rei claritatem^,po*

tuiffent emergere. Sed hac nonJolius antiqui orbis fuit prarogativa; habet

& noßraatasßa, quibus illuftratur,

lumi-

lumina, fuosqtiede quibusJtbi_gratuh*

ri poteft, Maecenates, Ex illußriho-

rum Ordine ^cum ßtis, Domini Gra- tiofiflimi, jpero Vos non indigne la-

turos, frequenti clientum Ve-

ßrorum _Corona, publico hocce docu-

mentOy adjungere audeam. Ea nam que a Vobis ^, Domini Gratiofiflimi,

antehac(apius expertus fum gratis ac

favoris Jpecimina^ ut Veftrumpatro-

cinium in pofterum mihi certifjime

qiteam poüiceri. Vi itaque Cerena fronte accipiatis levijßmum, quod of-

, jumma venerationis pignus, miliare, ??///IIluftrifT. Nom.Veftro-

rum ornatu &materiadignitatecom«

mendabile, efi quod humilhme rogo

Illuftriffimorum Nominum Veftrorum

*#//<?>• Ö* dietts devottjfmut D. Montelius,

S:m R:;e

M:tis

MAGN£ F1DEI V1RO,

CHILURCHJÉ,

& in cohorte SateII ituro Regiorum

LOCUM TENENTI,

JUuflrifJmo Generrßjßmoque

Comiti ac

Domino,

Dn. C AR O LO AUGUSTO de DOHNA,

MALCENAUMAGNO,

T Uluftriflimo Nomini Tuo,' Comes Genero-

fiflime,levijjtmamhancce

optllam dicarem, effecere magna: illa

atquc

atque pr<eclaree, quihus örnaris, vir-

tutes qutbusque nonin Martiistantumy jed& ZApollineis celebraris caflris, &

ad eos, qui aut heec aut illa fequuntur, eequaligratia ac favöre compleäendos

propetides. HaneUterarum cum armo-

rum exercitiisconjunflionemy quam tot laudibus extuleruvt veteres > in Te II- luftrifl. Comes, preejens miratur &*

veneratur esvum» iAccipias itaque,

qua /oles, gratiaexiguum , offe^-

ro manus, i/z pignus & ^tef]er^am pil humiUimique cultusy quo Te, Iliuftr.

Comes, eineres usque profequar

Illuftriffimi Nominis Tui

cliens humiUimtu

D. Montelius.

' VIRO Nobilijjimo & Confu]ti(pmo\

Da JOHAN NI ADLERBAUM,

Dicafterii Regi! ADSESSORI, &

JUDICITHRRITORIALI inWeft-

jnannia <equiffimo, PATRONO,

Ut propenfifiimo, ita quovis obfer-

vanticB cultu femper profequendo.

VIRO Amplißimo Spefiatiffiwo,

Dn. HRICO

EDMAN,

Provincia? Weftmannic« SECRE- TARIO dexterrimo , FAUTORI certifiimo & quovis obfervantiae

genere fufpiciendo.

VIRIS Fick& Prti-

Dn.

J O H A N N I

EU

NCKE,

Curias Arofienfis SENATORI-;

piurimum

VIRO AmphffimoConfuluflimqué*

Dn. JOANNI

REFTELIO,

In Regia Academia Upfalienfi Ju¬

ris Patrii PROFESSORI celeberri-

IDO, PATRONO & PROMOTO-

RI quovis pietatis genere ad

cineres colendo.

VIRO Amplifftmo tye&äitjjimoque^>

Da OLAVO MALMER,

Provincicß Weftmannic^ CAME- RARIO adcuratiflimo , FAUTO-

RI quavis obiervantiafu*

fpiciendo.

detttia Spefiatijfimis

Dn. MAGNO

SCHIENSTRÖM,

BUS dexterrimis, FAÜTORIBUS

honorandis.

QUin

benigne accißatU,

Patro-

bratimculam Academicam, _qua

Veftris qm%

Nobilifl.

Spe&atiflimis^e Nominibus ^,

indebiti cultm ßf obfervantia tes-

firam,facra ejje debuit, ^eo minrn

dubitarelicet, _{quo certiora} &evi-

dentiora propenß Feßri Favorit,

in offerentem jam diu exßitemnt

documenta. Fivatis vigeatbsque,

Patroni ßf Fautores Optimi,

quam diutisßme ^, omnigenafelici-

täte cumulatisßmi: id quod ^ex

dnimo voveo

NobilifT. Amplifl. & Spe&atifl.

Nominum Veftrorum

htmiUimus & obfervantiffimus

cultor

D. Monteuus.

c^Ad

Auäorem

Eruditti bujm DiJJertdtionis,

ÜTi Medici

prudentiores,

qui-

ut ipfa morbi fcaturigo detegatur,

quo majori cum (ucceflu fuas artis

adhibe3ntur (ubfidia : ita etiam.#

Philofophos ^, qui mentis, volunta-

tis préecipue, morbis medelam ad*

ferre fatagunt, fumma ope niti de-

cet, ut ipfum vitiorum fontem co-

gnorcant. Hic enim nifi obture-

tur, dubito an multum _{per pra>}

cepta, ceu vitiorum remedia, pro- ficiant. Sed a&um agerem, fi haec

ulterius perfequerer, quum id a Te in erudica Tua Differtatione, qu#

qüäe lucem jamjam vifura eft pu«

blicam, ftudio praeftitum fit prof*

fus fingulari. Mihi _itaque circa_»

hoc negotium alix partes reli&ae *

lunt nullcE) quam quas amicitia

minime fucata, 5c plurium jam an¬

nor um fuaviflimo convi&u firma- ta, mihi injungit: fcilicet ^üt publi*

eis congratulationibus meum qua*

lemeunque addam appfaufum , te*

fterque, quantum ex Tuisfueces*

fibus capiam gaudium. Faxit (um-

mus rerum Arbiter, ut, qua? mo«

rum integritate 5c fingulari in lite-

rarum ftudiis diligentia dudum.# ⁽

meritus _es, pnemia brevi conie- quaris uberrima.

C. FuncK»

iöp'} MPJi

I N.

Caput Primum

PROOEMIALE

Dehumana naturapravitate non*

nuttageneratim moneL

IJJman# natur# in- dolem quisquis at-

tentiori animö coii-

fideraverit, eandem

facile deprehendet«»

efle depravatam acinnumeris &fö¬

re infinieis fcaterevitiis: depreheti-

dec hane pravitatem tantam efle,

\ ut totum hominerri, qua corpus, qua animam, pervadat$ tamque-»

A pro^

i o

profundam, ut non modo penirus exftirpari nequeat, nam nec radu

citus evellimala pojjeputandum est a); - Sed ne quidem ita infringi, ^quin-,

fubinde homines, rebus fuis non rite attendentes, in transverfum a- gat, quantamcunque etiam eidem

emendandae impenderint operam, Virtutem enimjeilantes, in vitia per- petuoprolabimur; videntes& volentes

bona, deteriorafequimurs eligimus &

prcbamus utdta, facimus vero nocitw

ra; dum vitamus vitia, &* medium quärimus tueri, incontrariacurrimus,

extrema; fcientesadeo, vivi, videntes perimus; uti fcite & eleganter lo-

quitur Clar. Vincent. Placcius b),

Quod utique luculento indicio eft,

eandem perverfitatem nobifcum-j

efle _connatam, preefertim cum, an-

tequam nos ipjos vel curarepoflmus,

velnegligere, jam mani/efl^a plane fi-

gni d) Lucret.lib.3.i/.3c8. b)DePtnl.

Mor.plen.frprxcipuocap.2. §, 3, M- 65«

-m 9 5

gna connat£ malitidz ér propenfmw in

vitia &_{pugna cum} reda ratione pas-

fim in omnibus nohts appareant c): li¬

cet negari non poflit, quin ^cum_»

ipfis annis varia 5c magna capiat incrementa, idque ex cauflis infra

indicandis. Unde vero hsecce na¬

tura labes atque corruptio primam

traxerit originem, ^per folum rati-

onis lumen non adeo pronum eft inveftigare. Quare non adeo mi-

rum nobis videbitur, gentiles Phi- lofophos, mira fepe numero faga-

citate pollentes, in hoc ^nonminus,

quam aliis magni momenti rebus, talparum inftar c^cutiifTe, atque nugas 5c vanitates auditoribus luis propinafle. Id tarnen certum eft,

atque ex ipfis eorundem fcriptis manifeftum, eos humanae natura?

corruptionem ac ad prava quasvis

inclinationem non ignoraile. Nam

Jimuhtque, inquit Cicero, éditi ^m

lucem ac fufceptifimus, in omni con-

A ₂ titm

t) Idém Placciusloc; tit, p. 67.

4 "'4M o ££*-

tintia pravitate verjamur d)t Cui

affine eft lllud Hippocratis, a Cl.

Placcio citatum e): Totushomo, in- quit, ipfa inde generationsfui, wi-

»/// morbus eft; 5c paucis inter»

je&is; , improbus & de»

eft, coércmäus inflitutwnepuerilt.

Huc pertinetHoratianum lllud:

JEtasparentum, pejor avis, /0/fr

2Voj nequiores, 7^?at daturos

Progeniem vitiofiorem /).

Eosdem _quoqj gentiJes de hac na-

turas pravitate fubinde queftos efFe deprehendimus. Sic Medea apud

Ovidiumfatetur: fe meliora & vi- dere & probare, led vehementi quadam cupidine traftam, deterio-

ra fequi g). In vitiumducere cul-

pae fugam, queritur Horatius b).

Hoc ipfum facetur quocg ipfe Ari-

ftote.

d) Qiitfß. Tnfcul lib 5. ctdd ^qu<ead

Plentern Piatonis di(Jerit lib.de ConfoL

p. m.604. e) lib.cit.p.69. /) hb 3.

ode 6. g) Metamorph, lib. 7. /fof.13

b) de artePoeticap*3 j.

•m o Mi-

^ ^ f

ftöteles: apparet autem> inquit, m hifce (de anim^ faculratibus loqui- tur) etiam aliquid aliud, praeter ra- tionem, naturaliter exillens, quod pu- gnat & renititur rationi i). Hinc

illae lacrimae,quibushumanamcon-

ditionem concinuo perfudic Hera-

clitus k). Uc nunc brevitatis ftu-

diofi innumera alla teftimonia, in ipforum fcriptis pafiim occurren- tia, praetereamus. Huc quoque

pertinent ipforum gentilium circa

mores, ad honeftatem & rationis pradcriptum lormandos, pra?cepta;

quae in id utique fuerunt compara#

ta, ut hxc naturae pravitas atque ad mala quaevis propenfio quodara-

modo imminueretur & infringere-

tur. Quod fane frivolum fuiffec

atque ineptum, nifi naturam hu-

iranam ejusmodi medicaminibus indiguifle agnoviflent. Quod ^vero

A _% circa

i) ad 'Nicomachlib. 2.^.13. k)conf*

'Reinhard Hiß.Phil _p*i,c.%. Sefi.13«

§.6, Semadt Ir^ahb%2. c. 10.

6 o

circa inquirendam originem hujus

labis, ^non tantum diverfa, fed et-

jam vana 6c ftulta fepe docuerint gentiles, aliis ad to Xvyysvsg, quod

abevsfysfarrjgs7iiBvpiag augetur,uti Ariftoteles/); aliis ad conditionem

materia , ut Stoici m) ; aliis ad

fpontaneum malorum örtum cum

Epicuro, aliisque divinam ^{non a-} gnofcentibus providentiam; pleris-

que vero ad duplex principium,

bonum alterum, alterum malum,

cum Zoroaftre recurrentibus n);

mirum forte nemini videbitur, qui

perpenderit eos, revelationis lu-

mine defticutos, creationis biftori-

am , (pra?terquam ^, quod ^{per tra-}

ditiones, figmentis fabulisque re- fer-

l)Eth lib.%.c.ii. ni)vid.LipfiiMa•

md. adPhyfiol. Stoicam lib. i. DiJJert♦

14, 15. n) vid. Cl. Bttäd. Diff de Piet, Thilo/'. §. 50. it. EjusdemTheoLMor.p.

1 c-1. Sefi.4.5-^{78 innot.}add. Senault

V UfagedesPaßionsp.m.55.

4« o Hl- 7 fertas*, hauferint^, adeoque prim*

aevam perfe&ionem & fpontaneum

hominis lapfiim ignorafle. Quod

tarnen in chroXoyiav gentilium di-

Äum nolo, quum certo pérfuafus

lim, eos praeferrim, qui fapientiae

ftudium proficebantur, faniora edo-

ceri potuifle, fi debita diligentia_j

ad rationis di&amina attendiffent:

quibus fupremi numinisexiftentia,

unitas, bonitas, perfeftio & pro¬

vida _cura, quodque ab illo nihil

nifi bonum produci potuerit, ^ma-

nifeftatur. DebuifiTent certe notx admittere dogmata rationis prmei- piis advedantia; ^quum in re tam

ardua fatius fuifTee rationis fuaeim- becillitatem ac ignorantiam inge-

nue profiteri, uti cordate monee

Cl. Buddcus o). Uc j$m taceartu,

eos, rationis lumen feöutos, reve- Jationis neceffitatem & äqualem

A ₄ exi-

* vid. Ovid. Met^am. lib. ^i. Fab.

add Seneca de Confilat, ad Helv. c« 5.

o) Theol, Mor.loc.ett.

t O ifr

exiftentiam potuifTe inveftigarej»

ex qua faniora, & _qua? fcitu eflent neceffaria,potuiflentedoceri. Quid*

quid fit, naturae pravitatem agno-

verunt gentiles, _eamque, faltem aliquatenus, emendari poffe cenfu-

erunt. Cui rei utilifiimam judica-

runt fui ipfius cognitionem, quam fatis follicite difcipulis fuis com-

rnendarunt _{nonnulli: & id} quidem reftiflime, _quum fruftra adhibea-

tur medicina, nifi quis noverit, fe eadem & egere,& quibus pr^cipue morbisinfefteturp). Hanc fui ipfi-

us cognitionem, fundamentum fa-

pientia? & viam ad omne bonum

adpellat Gallicus ille fapientia? Da- öorCharronq): Leplus excellent, in- quit, & divin conjeil, le meiUeur &

flus utile avertijjement de tous, mats

leplus mal pratiqué, eß de si étudier

&ap- p) Conf. TZudd. Theol Mor.f. i.e. 5.

§ 4; cidd. Schilteri manud.adver.ju- risprud. c. x. §, 15. q) De la Sageße

iv.i, chap,i<

o 9

& apprendre d fe comitre; c*eft le fondement de fa^efje <&>acheminemmt

d tout bien: folie ^non pareille que d'

étre attentif&diligent ä conoitre^tou¬

tes autres chojes,plus tåt quefot mémei

la _vraye (cience & le ^vrai étude de V homme, c*eß V homme. Nec fåne.*

ullum ad noftriemendationem ma¬

gis accommodatum,m ^morum do-

drina occurrit prasceptum, quam

aureum hocce:rj/£& creavlov. Nam

hoc, fi rede & foliicite obfervetur, facile nos deducet ad cognitionem ipfius fontis, unde vitia omnia pro- fluunt* Quem nifi obturare cona- ti fuerimus, fruftra vitiorum tor«

rentibus oblu&amur; _{quum eorum} violentia non tantum moles oppo- fitas dejiciat;fa?piffime$ fed etiam validius coércira alias erumpendi

qua?rat vias, adeo ut unius mali emendatio fa?pe fit; cauffa alterius.

Hasc fui ipfius confideratio occafio-

nem deditmeditationibusmeisqua- libuscunque.DePonte maloruminhot-

A _{5 m}ine_%

TO O

wm*, quas hifce pagellis tibi exhi-

beo, LeéiorHumaniflime. Si quid

in a<rdua hacce materia a nobis fit peccatum, fi quid omifium ^,fi quid

minus congrue di&um, id quod ^e.

vitare, ingenii Sc temporis angu- ftia circumfcripto non facile fuit;

Te magis decebit generofa defe-

éfcuum excufatio 8c benigna di&o-

rum interpretatio, quam rigidum

fi gulorum verborum examen«..

Qjid innoxie conatus fuerim po- tius, quam quid pra?ftiterim, re-

fpicias^, Le&or Humaniffime. ,

Caput Secundum.

SECTIO I:ma

litulum explicat limites tra*

Bationi civcumponit♦

LEviter

fic

perftriåå

humane

pius accedimus. Ut ^vero omnis h tollatur ambiguitas, nec ullus ca-

villan-

11

villandi detur locus, in antecefTum

indicandum eft. quid per malorum fontem in bomine intelligamus, 5c quousqj praefens noftra traftatio fe-

fe extendat. Interim, ipfarum ^vo-

cum originem evolvere, atque ea- rundem varias acceptiones addu-

cere, plane (upervacaneum duci-

mus, quum parum lucisipfi ^{rei in-}

de acceffurum putemus ^; vocesque praeterea in (e fatis clarae ejusmodi

opera non indigeant. Sufficiet i«

taque, quid per easdem fignifica-

tum velimus, paucis indicafTe. Per

Tontem malorum intelligimus ^Vi¬

tium illud morale primarium in_-»

homine _{, ex} quo reliqua omnia_», cujuscunque nominis indolisque

fint, profluunt, & adquod, tam- quam primam fcaturiginem, pos- funt referri. Malorum itaque ^no¬

mine nobis venit vitiorum illa co-

hors, qua humana vita tam milere affligitur atque deformatur. Nej

vero has ^voces denotandas huic rei

teme*

12 <5

temere adhibuifle videamur,faten-

dum eft nos in eo prceftantium Vi-

rorum , uti Cl.Buddei a), Anony- r mi cujusdam do&ifiirni, qui fub

Philareti nomine latere voluit b),

& Arnoldi Geulingii ProfefToris quondam Lugdunenfis c), fecutos

fuiffe veftigia. Qui omnes in re i-

pfaunanimiter conveniunf, etiam-

(i fontts notionem^, radtcis vocabulo exprimatPhilaretus. Ex diétis pa-

tet nobis propofitum non eile tra-

&ationem noftram ultra rationis Sph^rarn extendere; adeo ut hic

nobisnihil(itdicendum deoriginal!

pec- a) InTräfat,adPhil.Praft. it.Pbil.

*Prad part i.e. i.§, 17, 26. ib. c f, 29 51. vid ejusdemDiJJert. deCult,

ingenit 1 <?„ Tbeol.Mor.p.i.c.i.Sed.

4. $.78. Tbeol Dogm lib.^.c 2, § 19.

DiJJert de Concord. Relig. (brifl. cum

«.flatacivilt c. 1. § 8. b) inDedicat. B-

tbicä Geulingiana pramijja. c) tu Träfat.Elb./u<zp s

•*$? 0 1}

peccafo, unde, revelationislumine,

perDei gratiam, colluftrati, ornnia

> r peccata & inordinatos in homine^

i motusortum ducere novimus. De

, quagenuina ac fpeciali origine rna-

j Ii, ratio fibi reli&a ^, quod dicat,

5 non habet. Neque etiam dicen-

dumnobis eft, quid ratio ingene-

re de prima mali origine invettiga-

3 re poflit. Pra?ftitum enim hoe non itapridemeft ab alio.

£

ic Varm *variomm defönte malo-

ili mm reßer£ fintentias.

g I^/Vmofa eft ateg a veteribus non-

^

T

jti Pnilofophis reeepta fententia ^, vi-

tia quasvis atque peccata originem

debere autvoiuptatis ftudio a),au6

im ambitioni, flu glori# cupidini %

ß. aut

•m a) Cic. Offhb. 2. c io it. de Senett,

c. i2,i] cotf.Seneca devitabeata f,6S

7&JQ* by

14 o

aut denique avaritiar c), qua? tan*

quam vitia, alia multa producen-

tia, ab ipfis ^quoque gencilibus ^{ac- .}

cufantur & rejiciuntur. Inter Ju-

da?orum Magiftros, Philo,referen-

te Buddeo d)y ex his tribus fonti-

bus omnia fcatere vitia docuit.

Hane quoque fententiam fuo calcu*

lo comprobant Hugo Grotius e) aliique. Ut taceam Theologosce»

leberrimos ad du&um S. Scriptu-

ra? f) omnia vitia & peccata deri-

vare ex sTsiBvptJ^t ryjg capno^ smbv-

fJLlOi TOOV $<päjXÅ[AUV ty ttXufyjtioC TV

ßta feu ex concupifcentm carnis, con-

cupijcentia oculorum &1 fuperbia ii- trtg)> unde ^notum illud diftichon:

oTmbitiofus bonos &1 opes ér fak voluptas

Ha

c) Cic. Offlib.h 2o. conf.11.

defimbus, d) Theol.Mor.pA.^ca. Sed,

4. $. 43. é) deJure Belli & Pac.lib.2, cap. 20. §• 29. n. 5. /) iJuh.

g) conf. Joh. Conr. Danhav\ in Cd

Decal, p. t

4M o £<§*- «?

tria pro trim numine mundus

habet.

Negari fane non poteft, uc inferius dicetur, quin vitia jam enumera- ta, vere fint cardinalia, unde reli-

qua omnia proxime nafcantun_..

Quum vero etiam ha?c tria ab alio priori örtum trahant, ut infra pa-

tebit, pro primo & genuino vitio-

rum fonte nequeunt haberi. Idtan- tum, in prasienti , verbo monen- dum eft, _(ne quis forte putet, nos hac in re fcripturce Sacra? efie con¬

trarios), noftram fententiam Sa-

cris literis efie convenientiflimam.

Namque mundi ^amor ab Apoftolo prohibitus h) pravdm fui ipfius a-

morem involvit, quod manifeftum eft, ex fui ipfius abnegatione, tam foilicite ab optimo Servatore incul-

cata i). Accedit, quod in omni

amore rerum, extra nos pofitarum,

ad

h) loc. cit. ^v.15» t) Matth. 16: 24.

Marc. _$:34- Luc. 9; 22. conf.Job, 51 44. £ Cor.13:5.

i6 4M ^o $$t-

ad nos ipfos involvatur refpe&usä

Vitiorum örtum explicaturus, Ce-

lebris Gallorum Sapientiae Do&or '

Cbarron, plura enumerat vitia atcg

naturse infirmitates, ex quibus ^ce¬

tera omnia deducit k). Sed quid

dehis fentiamus, ex fupradi&is pa-

tet *. Chrifh Thomafius, qui o- mnis virtutis /), ac boni ex ejus

exercitio fluentis & felicitatis fori-

tem in amorerationalt conftituit m)t

non poteft non fontem 8c fcaturi- ginem omnis vitii, mali _atque mi-

ieriae in amore irrationali querere, Kon quidem in ^amore irrationali

erga fe ipfum, quippe hominem fe iplum amore proféqui pofle negat

»), quum id, cum definitione a- mo-

k) Dela Sagejfe liv.i. ch. ^{2. ni.} adä.

qu<e feqq. capp defingulisdocet. * vid.

Sefiprececl l) ginlett. JUt ©itten*

Seljte c. 4. §. 64. conf. ejiisd. Sluéitk

ter @itten Se&re c 7.5.2. c. 8.5. *« \

ni) ib. ^{c. I,} $.33. ib. n) ginlett«

lut ©ittenge^e c.8,5.t.

^ O 1?

moris, quam fuam facit o"), ^non_->

congruat p) ; etiamfi alibi aliter

fentire videatur q): fed erga res

creatas extrahominem pofitas,qui- busque homo ad fui confervatio-

nem opus habet. Cumque homo

his raro ad rationis pra»leriptu

utatur; fed aut ad fenfus externos

diverfimode mulcendos, aut ad ^a-

lendam fupra alios eminendi cupi- ditatem, aut denique animum fu-

perfluorum poffeflione dele&an*

dum, proutquaslibet ^reshominem diverfimode afficere apta eft, ori-

tur hinc triplex illa amoris irratio*

nalis fpecies: Voluptatis ftudium, glo-

ri& cupido &divitiarum amor ry Ex quibus deinceps omnia vitia ^, o*

mnemque miferiam, _qua?homines circumftat, deducit s). Huic ad-

B fti*

o) Qrinleit jitr(Sitt Sebtee 4 $ ^7*

p) ib. §. 10. q) Jurispr. Div lib. ^{i.e. 2*}

§.1>&feqq. r) Sluéilb. ber ©Uren#

e< 7. u s) tb. &jtqt»

IS O

öipulatur Joach. Langius t)\ cui

licet praecipue fermo fit de vitiis ^in- telle&us ^{& errorum} _fonte, moralia

tamen vida eorumque fontem non excludit.

Non vacat heic in fententia? hu-

fus veritatem inquirere; nec finit ingenii tenuitas, fingula ejus mo*

irienta pro merito examinare: nec

juvenilem astatem decet cenforia virgula graviffimos Philofophos

notare. Ex iis tamen, qua? in-

fra dicentur, quilibetcolligere po- ierit, ^cur viro Celeberrimo in o-

mnibus adftipulari nequeamus.

Prodiernnt, non ita pridem^

Principia folidioris Moralis & Ci¬

vilis Philofophi^, admentem, uti perhibetur, Joh. Fr. Buddei, a

Königio quodam , germanica,

dialogiftica methodo confarcinata;

in quibus audor ex impatientia ^o-

mnia

t) Medic.Menthpart. 2. c.4. Memb.

5, edit.mvtff, Hala 1718»

o IQ mtiia mala derivare conatun, u).

Hinc enim Ambitionem, Volupta-

tis ftudium 6c avaritiam, 6c _{per eas-} dem, quidem reåifiime, omnia_»

qu# hominem deförmant vitia ^», promanare putat Quum vero vi-

tiofa impatientia ^pravum fui ipfius

amorem pr^fupponat, ex vitiis

nominatis potius profluere dicen-

da eft, quam eadem producere«».

Solus ex veteribusAriftoteIes,quan-

tum mihi cognolcerelicuit, Philau-

tiam omnium vitiorum 6c impro-

bitatum conftituit fontem, eamque erafliorem illam; cum etiam pras- clara? aétiones öc virtutes ex phil-

autiaprocedant, juxta mentem A-

r/ftotelis *), qui proinde Philau-

tiam in licitam difpefcit 6c illicitam.

Quce diftin&io etiamfi admitti 6c queat 6cdebeat; ea tarnen, quam licitam adpellat Ariftoceles, fuo non

B 2 caret

ii) Dial. 8.p.i29. érfeqq. x) Lib 9 adNicom.c. 8* eoiif-Judicium Cl Budd\

Th<Mor.p, Sefl.^4. $.38. innot.

zo o

caret vitio, quamvis fubtilius iilud

fit, quam ut ab homine ethnico po- tuerit deprehendi. Stagirica? ad- ftipulantur recentiorum non pauci,

quorum nonnullos fupra y) citavi-

rnus, quibusque etiam noftrunu qualemcumque addimus calculum,

ut in fequentibus patebit. Quid- quid fit, qui faniores funt Philolo- phi,licet diverfasde malorum fön¬

te foveant fententias, in eo tamen

conveniunc, eundem inipfohomi-

ne z) & ea praecipue parte, quå

brutaanimantia antecellit, efle_quas-

rendum aa\ Efiet utique ftulturri, atque a ratione plane alienum ^, o-

mnem culpam vel in res extra ho-

minem pofitas conjicere, vel in fo-

lo qua?rere corpore, licet etiam-i haec, (uo modo, ad vida augenda

&

y) Sefi. hma h cap. z)Thom. Slué*

åb< bet(Bitten gebre ^c. i. $.24. conf.

Budd.PhilPr.p. 1. c. 5. 1. aa)vid.

Budd. Theol. Mor. p. 1. i,i» Sed,4»

§,79« mmu

•ZH O 1«

& promovenda concurrant,quadp

re infra dicendi erit locus.

Caput Tertium.

SECTIO I:ma

J/tam pandit tra&ationi brevi

quadam

confideratione finbs

quem bomo creatus eH,

ßmulque

medium buk fini obtinendo ^ne- cejfarium indicat.

POftulat

nunc

ordinis

ratio, ut

quid ipfi de malorum fonte fenria-

mus, uberius explicemus. Quod

commodiflime fieri pofTe putamus, fi, fine, ad _quem homo ab optimo

Creatore conditus eft, confiderato,

in media, quibus obtineri ille po-

teft, inquiramus. Unde facillime colligi pofle putamus, abufum vel negle&um horum mediorum, caus*

fam effe, ^non vitiorum tantum./,

B ₃ ' fed

** -m *

fed&omnium, _{quocunque nomi¬}

ne veniant, malorum, qua? horni-

nem miferum redduntatque infeli-

cem. Fznem heicintelfigimus,non univerfalem illum, _quem Creator Optimus, rerum omnium creatio-

ne intendit, qui alius efle ^non po- teft5 _quam laus & gloria bonitatis, potenti^ & fapientiie divina?, qui-

que ultimusfinis eft, ^cui reliqui fi-

nes omnes funt fubordinandi; Ted particularem illum, _quem fingulis

Creaturis obtinendum propofuit, quique a parte hominis, in ordine ad fe ipfum confiderati, alius eile

non poteft, quamTalus ejusdem at¬

que Felicitas.

Hominem a Creatore Optimo,

non ad miferiam _; Ted felicitatem ,

eamquenonexternam modo&tem¬

poralem; Ted potifTimutn internam Sc nunquam defituram ^creatunu

efle _{, extra omne} dubium pofitum

efTe exiftimamus. Talern namque felicitatem ipfa hominis natura re-

qui-