Dissertatio de præcipuis gentium barbararum vitiis, cujus partem priorem venia amplis. ord. philos. Ups. sub moderamine mag. Daniel. Boëthii ... pro gradu philosophico exhibet Abrahamus Renström stip. reg. Jemtlandus. In audit. Gust. maj. d. II Junii MDCC

' /v 4? -^ψ_f ; i B. D. DISSERTATIO de

<*J

V3

PR^CIPUiS

GENTIUM

_BARBARARUM

VITIIS,

cujus partem priorem

VENIA AMPLIS. ORD. PHILOS, UPSl

SUB _MODERAMINE

DANIEL.

ετη. et polit. PROF. reg» et ord.

PRO GRADU PH

ΕΧΗΙΒΕΎ

ABRAHAMUS

RENSTRÖM

STIP. EEG. _JEMTtANDUS.

in audit. gust. _{maj. d. ii. jun 11 mdcclxxxviii.} Η. Ρ. Μ, IV,

UPSALIiE

Litt. Direct. _{Joh. Edman.}

*

ι&ί* >

IN

S.-AM R-.AM Μ:ΤΕΛΙ

AD UESTMANNIM LEGIONEM

PRMFECTI LOCUM

_TENENTI,

REGII ENSIFERORUM ORDJNIS_EQUITI,

GENEROSO AT_QUΕ

NOBILISSIMO

3)omnwo

LAUIL

STIERNSTAM,

SUΜMO ΡATRON0

DE

PR^CIPUIS GENTIUM

BARBARARUM

VITIIS

§■ I

i—iomo _{quiim nafcitur, adeo param cetera inter}

JL JL animantia videtur _{eminere, ut potius multo} il-lis fit debilior _{magisque a parentum cura pendeat.} Tra&u vero _{temporis humanas indolis excellentia}

major evadit & nocabilior. Brutorum _{qaidem vi¬}

res facilius feie exferunt _{celeriusque maturefcunt;}

ni-mis arbfcos tarnen limites _{agnofcentes,toti fpeciei}

iem-per manent esedem, neqiie extra quodlibet Indivi¬ duum extenduntur. Homo e contra lentiori ad _ple¬ num fuarum facultatnm lifum _{procedit gradu;}

attamen

longe vaftisfimum illis excolendis apertum habet campum. Quemadmodum enim fingulus homo, fic

totum _genus,

qua facultates, qua ideas, qua

defide-ria, continuas cum aetate & _{pro vario , in quo}

de-gerit fiatu, fubit mutationes. In ipio focietatis initio,

haud aliter ac infans _{fpisfa laborat ignoranna}

iumma-que imbecillitate, fopitis _{quafi vel nondum excitatis}

tantum non _{omnibus, quibus}

cetera pnecipue ani¬

mantia _{(uperat, facultatibus; labentibus autem annis,}

fenfim & _{tarnquam per gradus adfcendendo, ad}

4 De _Fracipuis

gorem &, quse virilem _fequitur setatem, _{ingenii ra~}

tionisque maturitatem pervenit. _{Sicque haud} incom-aiüde _{iinguiaris hominis aetates ei tribuuntur;}

adeo

ut imbecillem _{jam et infipidam}

infandam traniigere;

jam juvenis fervere ■ jam viri prudentiam referre &

conilantiam_{j jam denique}

_feneÖutis

_iηilar

decrefce-re, _{novoque tramite quaü retrogrediendo, in pri·}

ftinam infantiae redire _{conditionem videatur. Praeter}

hxc vero, ii _{paullo acutiorem in hominem}

intende-rimus _{aciem, non quoad facultates}

tantum, _magis

minusve pro diverfo datu cultas, verum aliud

quo-que phaenomenon, quod _{diligentiori ocuio} perludre-tur _{, omnino dignurn, fe}

confpiciendum iiftit.

Cui-liber nimirum iliius datui fuas funt _{quaii domedicae}

feu _{proprias virtutes & vida,}

quae in hoc _potios ,

quam in ceteris, _{vigent. In primis autem nodram in}

praefenti movit animi adtentionem datus earum _gen¬

tium, _{quae vulgo Barbara adpellantur;}

quaeque, te-nera ex infantia _{egresiae, primum in dadio, ad}

per«

perfe&iönem percurrendo, _{pofuerunt pedem. Hic}

enim datus virtucum valde _{derilis, contra autem} fe-racisfimus _{vidorum, videtur. Horum}

praecipua in

praefenti opella recenfere _{atque exponere nodra eo}

magis referre arbitramur, quo exinde luculentius

adparebit, quantum res> quibus circumcinguntur

ho-mines, _{ingenii cultura orbati, ad falfas & perniciofas}

opiniones moresque impellere crudeles queant.

§. II.

Mira? focordiae ac _{fegnitiae comitatu dipata}

igno-rantia, ut _{ipfa omnium Barbarorum Gentium gene¬}

ra-Gentium Barbararum Vit iis. ₅

ralem notam _{conflituit; a) Gc multa}

, quibus hx

por-tam _{aperiunt, vida}

aeque omnibus iunt communia &

propria, _humilemque earum conditionem _deiignant.

Haec inter _{primum occupet locum Angularis} iner-tia. Primo _{quidem intuitn adpareret, quaii injuria}

hiEC macuia illis _{adfpergeretur gentibus, quarum}

con-tinua invicem bella , moleflumque & arduum viven¬

di genus, _{laboris patientiam} exercére non _minus,

atque prodere videntur. Rem _{autem, tot}

Clarisiimo-rum _{teflium, eortimque ocularium, fide confirma·}

tam, _{quis in dubium vocare nefas} non duceret?

Po-tius forfan venia dabitur ei; _{qui cum Tacito miratur}

natura div_{er[itatem, cum üAem homines fic}

ament

inertiam i? _{oderint quietem. Traditum videlicet} ab illo eil de _{antiquis Germanis, omnem illos,}

praeter

bellum, laborem _{tamquam vel moleftum vel ie}

in-dignum,

_abhorruisfe;

b) univerfam domus,

Penati-um & _{agrorum curam delegasfe feminis}

& infirmi<

oribus; ipios autem otio _{iomnoque deditos & nihil}

agentes hebuisfe* ita ut ne venatibus _quidem,

quan-rumvis alias in deliciis _{habitis, opene rpultum}

dede-rint c). _{Quidquid de iuis coaevishic aliique priflini} tem¬

poris Scriptores; id hodierna melioris notae Itineraria

& obfervationes de _omnibus,

quorum quidem ad

nos _{farna perlata fit, Barbaris teftantur}

d\ _Neque

A 3

ve-a) Confr. Roberts. Hifl de Γ_{Amer: Tom. II.}

p. 273.

Z>) De moribus Germ. _{cap. 14. — r) Ibid. c. 15.}

i/) Vid. Iselin, Gefchichte der Menfchheit. Lib _3,

6 De Pr<e c_{ip itis}

vero hoc folum. Qiiibus, mitiori fub

dio

natis,

fer¬

tile habitare folum contigerit, ubi vitae

necesfaria

facili _{negotio parantur,}

_adeo

_torpore

& ignavia

per-fuios fertur, ut, quemcumque

laborem

failidientes,

in otio unice felicitatem quasrant. Integrum

faspe-numero diem haerentes in ilrato vel in humo fedentes

tranfigunt, neque,

niii fame

impulfi,

fedem

corporisve

(iturn mutants). Nequidquam

faepisiime, maxima

licet

propoiita

mercede,

officium ab

illis

popoiceris,

niii

eadem vel alia _quadam

_phyfica

_urgerentur

necesii-tate /). Verbo: futurum _nec

bonum

_nec

mal

um _,

fed _{praefens unice}

_deiiderium

_{movere eos}

ad

agen-dum valet _{g). Ceteri, fub}

_rigidiori

plaga degentes,

m

a-e) Robertson, Hill:, de l'Amer. Tom.

II.

p. 285·

/) Bouger de plerisque Americse gentibus

refert

fe-quentia: Jls font tous (Pune paresfe extreme —

On

ne

fatt

fouvent quelle efpece de motif

leur propojer

lorsquon

veut en

exigcr quelque fervice, -—

ils repondent

q\i

ils n'ont

pas

faun.

Voy. au Perou p. 102. Idem quoque

de

illis

cradit Ueloa:

Rien ne _peut les emouvoir ni le_sfaire

cbanger; l'interet

na

aucun _ponvoir fur _eux■> & fouvent ils refufent

de

rendre

un

petit fervice·) quoique furs de recevcir une gros

fe

reconipenfe.

Foy. T. T. p. 336.

g) Ex. 1. adferanrur, quae de

California?

incolis

re-liquit memoria? P. Venegas. Leur

intelligence,

inquit,

ve vas _pas au-delä de _ce qiiils voyent. _—

On

a

heau

leur

faire Jentir les avantages qu ils peuvent fe procurer en

agis-fant de teile ou teile faqon} ou en

J'alflenant de

ce

qui les

flåtte, on negagnerien fur eux ; ils ne peuvent

coviprendre

le

rapport qu'ily a entre les moyens cT

les

fins

j

ils

ne

favent

ce _{que c'}eβ _que dej'occußer _a fe _procurer un

bicn

ou a

fe

Gentium Barbararum Vitiis. ₇

majora illi qiiidem tüm ingenii progresius, tum

pro-vidae ciirx _{atque induitrias eckmc fpecimina·, ve¬}

rumtarnen eti-am _{praepotenti inertiae inbiu ηt} domina-tioni b). _{Optimum hujus rei indicium erunt ipfe}

eo-rum feminae, _{quibus non} gravisikna _{tan tum, qua!}

apud cultiores populos virorum haberi iolent, per-agere negotia, ied herum etiam otio infervire,

in-jun£tum legimus ;). Neque hanc laboris fugam ,

quam ill s adtribuimus, eorumque Tramm conftanter

comitari arbitramur, _{fufpe&am mira patientia reddet}

& _{adfiduitas, quibus Tummas bellorum moleftias t-ani} aviåe _{iufeipiunt hauriuntque, fi modo ad eorum} caus-Tas adtendere anirnum _voluerimus. Ardentisiima Tci-licet _{agitantur vindi£he & raptus cupiditate, qux}

,

cum furore, in _{quem variis artibus fsepe rapiuntur}

eorum animi, k) conjun&a, _{non poteft non fummam} vincere _{fegnitiem. Neque, fi eorum conditio pateretur,}

ut

h) Roberts. 1. c. _{ρ. 287.}

i). Ibid. p. 288. Id moris apud Gallos quoque olim invaluisfe, Strabo perhibet: ld Gaüis cum compluribus_aliis

Barbaris commune _{efl, quod contraria noßris moribus} ratio-72 e mulieres virorum officia babe72t diflribua. _{L. IV. p. 210.}

His _{conveniiint, quae in Colk&ione Itinerariorum, Hift.} gener. des Voyages de variis barbaris gentibus rraduntur.

Fa£la receniione _{praeeipuorum negotiorum, quae} mulieri-bus funt _{impoiita, mox haec fubfequunrur: Tandis que} /es hommes _{pasfent le tems dans une converjation oifive, ce}

font leurs femmes qui veiUent ä /es garantir des mouches,

quileur fervent la pipe & le tabac. L. VII. p. 28.

8 De _Pracipuis

tit laboris _{commoda, longiiis petendo, eadem, ac}

fpolia , qiiiE fuperato holte iibi pollicentur, indolen¬

tem eormn & jmprovidam _{mentem movendi}

gaude-renc vi, _aeque fore laboris _{patientes amantesque, uti}

jam bellorum, ulli dubitamus. Minimas enim herbae

plantatio majorem requirit cogitationem, curam &

patientiam, quam vi aut dolis arripere, quae alii

paraverint.

§. III.

Dirigitur

jam

noiira

adtentio verius

Domefli-cam, _{qU32 apnd barbaros viget, Tyrannidem. In}

in-periori §. dudum obfervavimus, fexum debiliorem

alte-riusesie defidias miniftrum. _{Nequidquam aliud} exfpefta-remus ab homine _{barbaro; quippe qui, omnia fere} ad fe _{ipfum referens, de aliis partim vel nihil}

folli-citus, cujus defideriis facilius vi, quam amore ac le-nicate fieri _{poteft fatis, aliam, praeter vires, quarurn}

iibi conicius eil, haut _{fequitur agendi regulam /). Tan¬}

tum _{itaque abeft, ut ad morum cultiorum}

nor-mam fummo iludeat nifu feminae _{iibi gratiam &} a-morem devincire, _{ut potius mercede, vel praeilito}

Parentibus officio , partam illam eodem, atque aliam

omnem , quam ipi! pro arbitrio in fua vertere liceat

com*

l) A fortitudine jus fuum in genere derivasfe

an-tiquioris tevi barbaros, vel exinde conilar, quodaLivio

dixisfe Galli _{perhibentur, fe in armis jus ferre,} omnia _{fovtiam virorum esfe. Neque alias erga mtilieres} fuisfe tales inter _{gentes obfervatas juris regulas,}

pluri-ma tam _{priilini, quam recentioris aevi monumenta}

Gentium Barba*ar um Vitus. ₉

cömmoda, rem familiärem, loco habest m). Sic

pri-mum ejus _uxor evadit maneipium.

Superioribus

fuis

viribus _{alacriorique animo, unicis}

_fere

_inter

Barba-ros _{prxrogativis,} elatus, _{eam, utpote}

inferioris

or-dinis ac _natura, plane _{contemtam, prout} vifum

ftie-rit, vel omni cum aliis hominibus commercio

inter-cludit, vel ad moleilisfima quaevis vilisiirnaque

nego-tia _{peragenda cogit η). Plenam}

_omnibusque

nume-ris abfoiutam ab ea _{requirit fidem &} obfervantiam,

quarum utra

deficiente,

quaecumque

faevus

diflitave-rit _{animus, fupplicia, fsepenumero mortem,}

infli-git 0). Minime autem

cenfendus eil

conjugii

fancli-tate ad hoc _{impelii, quam} alias _{uxoris, tum}

filiarum

cailitatem habere venalem, religioni non iemper ίϊ· bi ducat _{ρ), Eidem, cui mater, liberi quoque} fub-funt _{fato; vita eorum & libertas in patris}

_quolibet

momento verfantur manibus, & id quidem _{usque eo,}

donec iene&ute vel morbis

_{Jnfirmatae illius vires}

es-ie _fuperiores

_defierint.

_{Tum enim}

_haud

_raro

eve-B _nit,

V·—"■ - 1 ———————— ■ ' mmmmrnmmm .

vi) Vid Roberts. 1. c. p. 300. fq.

72) Huc refr. ea, quae prteced: §. fubnexa funt,

docu-menta, hac de re agentia, Confr. quoque Disfert. Grad.

Alex. Sundbeck, de Servitute mulierum ap. Gentes Bar¬ baras. Si alia nobis deesfent reftimonia, humillimam

Barbararum mulierum esfe conditionem, conje£lura

posfe-musvel exinde _adfequi, quod, fide Roberts, _ap. plerosque

Americte _populos, ne comedere quidem in confep£lu virorum Ulis liceat. Idem edocemur ex Hift. _gen. des

Voy, 1. c.

Ze-10 De Prescipuis

nit, ut _{priftin# oppresfionis Sc doritiei damna}

ipfius-met in caput recidant q).

§. IV.

Crebrorum inter barbaras _{gentes beliorum} caus-fas _{jam in transcurfu obtervavimus. Quse, licet ηοη·}

numquam variiserebus circumfirantibus petendo fint;

faepisfime tamen&praecipue latere in illis, lupra memo·

ratis, mentis commotionibus, Vinåi&a nimirum &

Rapinarum cupidine, videntur r). Hsec itaque vitia,

quippe quae maxime

humanam

perturbent vitam,

omnemque tranquillitatem e locis, tibi

grasfantur,

exulare _{jubeant, feorfim perftringere juvabit.}

Ad _{prius iftud quod adtinet, nuliibi enaicitur}

ce-lerius & laiuius nutritur, quam ubi paucisfinia non

tantum fuerint defideriorum objecfa, _{ita ut} vel

uni-us ja dura aegerrime feratur; _verum etjam _{cuique in¬}

tegrum fit proprio Marte vindidam Sc pro lubitti fumére _{s), Sic fatale npc monftrum in Barbaris fuum}

quafi nataie folum habet. Illic omnes Sc finguli ad

iilius ηutum maximo feruntur _impetu, ardentique

ilius adflatu fervent» Prima Sc _{praecipua de liberis} parentum cura eo tendit, ut illorum animis quam vehementisfimum infiilleturulcifcendi_{defiderium; quod}

fubindej cum. aetateadau&um &ihbilkum Oj alios

de-

ni-landiae incolis adfert Förster in_{Defcript. Inner, part, VL}

p. 159. Confr. Hawkesworth, Lib. 2,

q) ISELINj 1. C. p. 258> 260,

r) Ibid. p. 273. fq.

s) Roberts. 1. c. p. 367,

Gentium Barhararum Vitiis. 11

nique, praeter refiftentiam atit oblivionem,

agnofce-re limites ferme nefcit _{u). Haud vero facile accidit,}

ut tradita oblivioni fit _{accepta injuria; potius vel}

per

annos retinetur _{anxieque disfimulatur ejus memoria,} donec iecurus _{jamjam faftus adgresfor, evadere} vinditfoe rabiem nullo modo _{potucrit *). Vix ullae}

difficultates, interdum nec _{temporis nec loci}

diftan-tia, immo, ne irnminentisfima _{quidem vitae pericula,}

fat validam ei facere _{posfunt remoram y). Ceterum,}

quod maxime iliud cum cseco ferocisfimaruna

beflia-rum furore exaequat; _inanimata

quoque corpora, quse forte _{laeferint, ejus impetum fuftinere frequenter fö¬}

lent. Eodem _{vero, quo finguli, integrae etjam}

tri-bus feu nationes incenfae ftudio feruntur.

Unusquis-que ignominiam vel injuriam, tribui, cujus fe haud

exiguarn animadvertit partem, illatam, adeo fuam

prosfus reddit, ac ii foltis eadem fuisfet adfeftus.

ideo

v) P. Veneg. de Californ: gente. Ρ. I. Se£h 6. confr.

Buffon Hiih Nar. _{ρ. 248.}

χ) BoucheRj Hift. Nat. de la Nov. France; ρ. 93.

j/) Auctoris, qui complurium Americse Gentium

mores _{optime fibi habuit cognitos, teftimonium}

adtulis-fe opere pretium ducimus: Paiconmi des Indiens> inquit,

qui, pour fe νenger, ont jaits tiliIIes heltes ä travers des

forets, de mont eignes Zf des marms de rojeaux, expofes ä

tontes les _{intemperies de l'air, ä la faim & ä lafoif.} Leur

deßr _{de vengeavee eß Γι violent, qiiil leur fait méprijer tous}

ces _{dangers, pourvu qu*ils ayent le bonbeur d*enlever la}

cbevehtre du meurtrier ou d'im ennemi . afin d' nppaifer les

ombres irritées de lenrs _{parents masf«eres. Adair, Hiih of}

12 De Frtfcipuis Gentium

Barbarorum

Vitiis,

Ideo facile vindiCtae avidicas, omnium iimul invadens

animos, in furorem abtt, & niii hoftium ianguine

fatiari aut _{exftingui nequit %).} Hoc ipfis probe

a-deo notum & _compertum eft, _ut Seniores _aut

Du-ces, reliquos ad

capesienda exhortaturi

_arma,

hunc

unice _{compellare fenium & concicare}

_{fua oratione}

ftudeant a\

§. V.

a) Roberts. Hift. de l'Amer. 1. c.

/7) En ejusmodi exhortationis exemplum: Les os de

nos _concitoyens , inquiunr, fönt encore expojés fur la terre; Leiiv lit _{enfanglante pns encore ete nettoye. Leurs efprits}

crient contre rious; il_{jaut les} appaifer. Allans & devorons

ceux qui les _ont masfacres. Ne reftez _pas plus long'tems

dansVina&ion_fur vos nattes; levez la bachex\ confolez les

e-efprits des morts & dites leur qiH ils vont etre venges. Ro¬

berts. fec: Charlevoix, _{p. 37γ.}

Eodem funefto ftudio Graecorum _{pe&ora olim} ve¬ hementer arfisfe, eo certius conftat, quo apertius id Ho·

merus _tamquam nobile quid & eximium in fuis