C.
S.
V.
D ISSER TA TIO N EH ISTORICO-THEOLOGICA,
I R E N I C A
P R Æ S E N T I S S E C U L I
I N T E RS OC I OS AUG. C O N
F E S S I O N I S
ET
R E F O R M A T O S ,
E X C O N S E N S UM A X . V E N . F A C U L T . T H E O L .
I N R E G . A C A D . UPS. P l a c i d o B o n o r u m E x a m i n i S u b j i c i u n tt
R
Æ
JONAS J. A G R E L L
,
S. S. T H .
a d A c a d. C a r o l .A D J U N C T U S ,
. ET. R E S P O N D E N S IC A R O L U S B O R E N ,
O S T R O - G O T H U S . I n A u d . C a r o l . M a j . D i e S e p t. A n n iMDCCLI.
H . A . M . S.U P S A L I Æ.
H
i e r o n y m u s
Ep.
L X I I .
ad Theophil.
■* J
Volumus
&
nos
tum volumus y Jed & rogamus; fed
pacem
Chrifti
,
pacem
P R Æ F A T I O.
ix v u ln u s Illud l e t a l e , p e r m agnum R e form ationis opus fibi inflidtum fenferaC Ecclefia P o n tific ia , cuin de tanta ja
ctura r e p a r a n d a , feduîo eonfilia in ir e cœpit. C u m v e r o igne & ie rro , m i nis & d urioribus im p e riis , p u rio ris d o étrin æ vludices ulterius adgredî in c o n fu ltu m anim ad v e r t e r e t ^ c la n d e ftin isin fid iis, m itio rib u s confiliis, pa« cificîs co llo q u iis, p a c is q u e c o n d itio n ib u s , u t v e n d ita b a t , lib eralio rib u s, oblu&antes anim os fibi re c o n c i
liandos elle p u t a v i t M a te rn ô feilicet adfe&u plena d e liberoru m falute follicita m a t e r , d e r ig o r e fuo p o «
tius aliquid r e m itte n d u m d u c e b a t, quam u t ju s (uum acrius p e r fe q u e n d o , o m n em p e n itu s em ergend i t p e m , caris , quantum vis im m origeris liberis o c c l u d e r e t O m n ib u s ta m e n fuis lenociniis & blandim entis, c o n -
fiubium in te r fuos e rro re s & P ro te ftan tiu m V eritates
ac Dogmata ju n g e r e , fruftra h aétenus la b o r a v i t , quam
vis
omnem moverit
Iapidem , n e cpauci
P rincipes ac A i E ruditiP R Æ F A T I O .
E r u d i t i , et j i m ex Proteft antium familiis, ad U n io n e m h a n c c o m m en d a n d a m a l l e ä i fuerint. Veftigia fctlicet t e r r u e r u n t , & n o tio re s f e m p e r fuere leonis u n g v e s , q u a m u t , poft t o t difcrimina & t o t f r a u d e s , fucum u lte r iu s (ibi fieri p a te r e n tu r Proteftantes,
M elio ri via ac ra tio n e inceffifle fibi v id e n tu r illi ex o r d in e P r o t e f t a n t i u m , q u i , poftquam felicibus aufpi- ciis & co m m u n i n i f u , ju g u m papale e x c u ffe ran f, & a d e o c o m m u n em h o fte m p ro flig a v e ra n t, n o n p o tu e r u n t n o n ægre f e r r e , debellato e x te r n o h o f t e , in m u t u a vilcera fæviri. Ideoqu e fern per ab u tra q u e parte f u e r e , qui, u t amicas ite r u m d ex tras ju n g e r e n t P ro te - f t a n t e s , fe d u la m , q u am v is irrita m dedere operam . Exem pli loco (int D A V . P A R E U S , P ro f. Heidelb. a ) J O H A N . D U R Æ U S , Ecclef. Scuto - B rita n , b ) &
G E O R G . C A L I X T U S , Ib c sl. J u liu s c ) aliique d ). Haec P roteftantium Confilia Irenica], quæ fu e rin t, & q u o in cenfu fint h a b e n d a , operae p retiu m n o b is vi- fum f u i t , p r o ingenii m o d u lo adumbrare. C o g ita b a m u s quidem i n i t i o , H ifto rio îam dare o m n iu m ejus m o d i C o n a m in u m P a c ific o ru m , inde ab æ v o R efor m a tio n is , ad n o ftra usque tem pora. Q u æ v e r o , c u m p a u c i s , in tra quas n o s c o g i m u r , pagellis includi n o n
polT et; T e n ta m in a ta n tu m I r e n i c a , quæ h o c c u r r e n t i feculo c o n tig e re c e l e b r i o r a , una c u m Epicrifi, pla
c i d o H . L. e x a m i n i , e a , qua par e f t , o b f e r v a n t i a , fubjicim us,
!§• i
a) Vid. Ej. Irenicum. b) o . V i f f• cleg, L o f t . C. % BEIN' 2JlL11 Tbtol. Prüf. Lund. Celeb, de Johanne L u r a e o pacific a i ore
£ sc . item P . B A Y L E L i Eli on. H iß o r ique & Critique P . I. p.
i t c m j . L . M O S H E M I l Cancell. G ö ttin g. Inßt tuti ones H iß . C riß.
Recent, p. ^ 4 . c) V i d. Ljus de T olerantia R e fo r m a to r u m t o n j u l h d) M O S H E M lU S 1. c. f 78- fcq<J,
5
§. I.
C
U r r e n t i , q u o degimus feculo* bis inprim is,' in te r P roteftantes E c cle fias, L u th .-E v a n g e li- cam puta & R e f o r m a ta m , tentata eftCon-cor dia Ecclefuiflica in tro d u c en d a ; p a rtim ob n e g o tii in fe f p e d a ti præ ftan tiam , partim ob te m p o r u m neceflitatem , u t e x f t i r p a r e n t u r , quæ ex funefto h o c fchifmate pullularunt damna & j fcandala. Q u e m p r im u m pacifici h u ju s Confilii A u d io re m nom inam us, e r a t R e x gl. m cm . Borufforum & EledL Brandeb. FRI- D E R I C U S I. ad ex itu m feculi fuperioris & initium pracfentis à). D e in d e v e r o , ipfum fic didlum C orpusE v-
ange licum Ratisbonenfe eadem confilia agitare ccepit^ c i r c a a n n u m feculi noftri XVIII & feq u en tes, m anus o b fte tric es in prim is co m m o d an te 'C e L T u b in g e n fiu m C a n c e lla rio & T h e o l o g o C H R I S T O P H . M A T T H . P F A F F I O b). R e x BorulT. u t i literarum & Religio n is amantiflimus e r a t , ita ferv en tiflim o ftudio adni- fus e f t , u t in fuis r e g io n ib u s , quas utriusque partis P r o te f ta n te s incolebant» amica in religione C o n c o r dia f l o r e r e t , aliisque eo exem plo effet. In A u la e t . jam Hannoverana eodem tem p o re n o n levis erat c o n - f u l t a t i o , qua r a tio n e , diflbciati P r o te f h n tiu m anim i
j u r g a r e n t u r , atque ita facilius capita c o n fe rre n t c o n tra C a th o lic o s , tam Religioni P r o t e f t a n t iu m , quam ftabiiitæ in A n g :ia Succeflicni R egi« infeftos. F lo ru it h o c te m p o re H a n n o v e r « ILL. L F I B N î T I U S , qui n e g o t i u m illud Lia epera fulcire haud fibi in g lo riu m ducebat. C u i ctjam pc>ndus addidit Legatus E le d t
B
ran-a ) Vic*. litetas Ejus, D o l o r i b u s G c n e r e n l b u s datas, a T U P r E T I K O editas. fi) Vid. T. Q. W A L C H E Hi ft. und T b e -c l E iiik i-c . ia di-c vorn-chmü. Rei. S tr eu ^ k . Leipfig. 1728 • P* f 33 *
B ra n d cb . E Z E C H . v o n S P A N H E I M , iisdem principiis i m b u t u s , qui prim us H a n n o v e r « confilium h o c paci f ic u m aperuit* H a u d m u lto p o f t, D A N . ERN. J A - B L O N S K I Ü S , C o n c io n a to r Regis Boruffi A ulicus , A u l æ fuæ placitis addi& iffim us, H a n n o v e r a m q u o q u e p etit. H is Irenicis in u n o lo c o co n g reg a tis ac c i t u r A b b a s Luccenfis G E R H . M O L A N U S Noftras; atque
fie congreflut In ftitu itu r triu m illuftrium v ir o r u m , L E
1
B N1
T1
I , M O L A N I & J A B L O N S K I I , A n n oM D C X C V I I , qui o m n i fide & p ru d e n tia prim as Concordiae lineas d u c e r e n t r ) .
§
. n.
Sicut v e r o n o n tam ipfa r e s , quam potius m o dius r e i , m a x im u m , u t p lu rim u m , in reb u s t r a n a n dis faeeffit n e g o t i u m ; Ita in illuftri h o c T r i u m v i r a t u , de m o d o , via ac r a tio n e U n i o n i s p r o m o v e n d a e , n o n co n v en it. Solent tre s , u t p l u r i m u m , P r o t e - ftantes conciliandi v i « p r o p o n i & u rg e ri. P rim a E -
tucndationis d i c i t u r , aliis A b fo rp tiv a , qua u n a pars,
propriis dogmatibus v a l e r e ju ff is , alterius fidem con- feffionemque in folidum a d o p ta t, fua fide reli&a & ab ju rata . A lte r a » Conciliationis y quse & T em perati
v a a u d it, ubi utraque pars de rigore fuo aliquid r e m i t
te n d o , eos Confeffionis fuæ A rtic u lo s delet, quos, r e m e lius perpenla ac p e r f p e & a , e rro n e o s e/Te d e p re h e n d it, adeoque tertiam C on feffionem conficit. T e r tia y Tole
r a n tiœ five C onfervativa, ubi utraque Ecclefia difientiens,
re te n ta antiqua C o n t e f f i o n e , feparata a d h u c Sacra c o l i t , articulos in quibus diffidet, p ro m inus f u n d a m e n talibus declarat, & in fraterna o fc u la , difienfu ad lo-
goma-O— . — lc— — —— i— — — — — — — — —— ■— — ii ■ . n — — — — ■ ' u n » — — — ■ ■■ ■■ ■ — — —^
* c) Vid. L E IB N IT H Tentamen Irenfcutn. M O t A N I und XEIBNTTII U rtheii von den nutzen der Luth. und R ef. rereifl,i-C»ng .SFEN ER I Coniiiia Latina de Xentam ine Leibaitii.
g o m a c h ls s r e l a t o , nihilo fecius ruit. a ) Reliquas U - n i e n d i r a t i o n e s , utpote vel in i q u i o r e s , vel difficiliores, vel h u c fere redeuntes praeterire liceat. Sicut v e r o M O L A N U S prim am a d o p ta v it, fine qua firmam ae h o n e f t a m pacem concipere n o n potuit j ita JA B L O N - S K I U S , cui etjam pleraeque Ecclefiæ Reformatae acce d e b a n t , tertiam ample&ebatur« M ediam v e r o LEIB- N I T I U S , q u i , p r o f u b a d o fuo judicio & acuti/fimo i n g e n i o , animos ita difp o fu it, u t , mifla hac quanta c u n q u e difcrepantia , r e m ulterius lub in cu d e p o n e n dam a rb itra re n tu r T r i u m v i r i . A ula e r g o H a n n o vera« n a ipfi i n j u n g i t , u t c o m m e rc iu m cum praeftantiffimis L u th e ra n ae famili* T h e o lo g is epiftolicum, fuper h o c n e g o t i o i n f t i t u e r e t , e o ru m q u e confilia & m onita col l i g e r e t ; id quod etjam J A B L O N S K I O ab Aula Bo«
rufliaca, cum R e fo rm a t* Ecclefi* D odtoribus ingredi e n d u m , dem andatur. H o c u trim q u e fideliter pera&o, poft v arias C onfultation es , Colloquium Berolinenfe fub Prcefidio Rev. Epifcopi 'U R S I N I inftituitur M D C C I I I . praefentibus e x N oftratibus F R A N C . J U L . L i i T K E N S ,
P n e p . C ol a d Spream , & J O H. JO S . W J N C K L E R O T em pli Cathed. M açdeb. Paftore s Ex R e fo rm a tis
v e r o S A M U E L . S T R I M E S I O Ibeol. P ro f. F ran - r o f a d Viad. & D A N / E R N . JA B L O N S K IO . S P E N E - R U S q u o q u e , u t a d e fie t, invitatus e r a t , fuas v e r o o b r a tio n e s recufavit. O m n ia dum optim a Concordiae fpe f u n t referta, infelix p ro d it f œ tu s , fub titu lo A rcan i cujus audtorem fulpicabantur effe W I N C K L E - R Ü M M agdeb. In hoc A r c a n o R egio, p ie ta s , n o n veritas f u n d a m e n tu m p o n itu r U nionis;P rincip i jus Epifcopale ab- fo lu tu m adfignatur in U n i o n e p ro m o v e n d a jN o n alii quam
H alen fe s ftudiofi, u tp o te m itioribus Principiis im buti, m u ne«
8 T E N T A M I N A IR E N IC A
• . . . . . . —. ~~*—°—**** i ^ ---, 1111,11 r — "
nerib u s (acris praeficiendi ju d ic a n tu r, W itte m b e rg e n tib u s in primis exclufis ; ad A bfolutionem Ecclefiafticam nem o t e n e r e t u r ; E xorcifm us aboleretur; Politici potius quam T h e o l o g i in h o c n e g o tio au d iren tu r & c. b ) Scripto m ale adeo lu x u r ia n ti, m ulti fe o p p o n u n t , u t W E R N S - D O R F I U S a liiq u e; r ) u tp o te quibus e o te n d e r e v i
d e b an tu r B erolinenfium C o n f ïlia , u t L u t h e r a n i ad pa* cefn hac ra tio n e nolentes volentes c o g e r e n tu r . LEIB- N I T
1
US in primis A r c a n u m h o c Regium aegre tulit, d ) Ipfeque W I N C K L E R U S au& orem fe hujus libri effe n e g a v i t , U n io n is q u e media ibi contenta^ fibi difplicere a- p e r te prae fe tu lit. Haec c u m aguntur, & infinita feges S c rip to ru m H e n o tic o r u m & A n tih e n o tic o r u m u ndiq ue c o n ip ic e r e tu r, V A L . ERN. L O E S C H E R U S , Sidus illud T h e o l o g o r u m , fuper th e a tr o h o c U n io n is confpicien- d u m (e p ræ buit in fuo A lleru n t er tbânigfte Adrejfe c ) In q u o , caftigatis q u o ru m d am infulfis confiliis irenicis, o lte n fo ite m alterius partis diffenfu fu n d a m e n ta li, 8e probatis noftris ex S crip tu ra S.a d o g m a tib u s, v e r u m h o c p r o p o n it U n io n is & Concordiae Ecelef. m e d iu m : S e cu n d u m T e x t u m fcilicet A u th e n tic u m , fingula Capita c o n t r o v e r f a , a Collegio quodam T h e o l o g o r u m & P h i lo lo g o ru m , veritatis &. pacis am antium , exigenda, e x a m inanda & decidenda efTe. BE C M A N N U S TbeokFrancof. a d Viadr. hoc (cripto a c c e n fu s, Exceptionem
c o n t r a L O E S C H E R U M edidit, quae v e r o h u ic occafio- n e m dedit confcribendi H iftoriam der erflen Relierions
m otuum -nebft Cbrifll. Beantwort, der E xception -fckrift,
Lips. M D C C IV . Cui cum B E C M A N N U S ite ru m o p - pofuiflet Chrifllicbe Ervegung der H ifto ri* m otuum ,
________________________ L O E
-b ) vid. A lle ru n te rth ä n ig fte A d re fle p. 73t- c ) v i d . W A L C H E
1. c. p. f i a . d) vid. Epift. E ju s ad J A B L O N S K I U M b F A BRICIUM Helmftadienf. e ) titulus eft: A l l e r u n t e r t h ä n i g f b A - drefTe an E in GrolTmächtigftes Oberhaupt* in namen der Erangelifch
de n o v o refpondit. U n io n is negotium Berolirji nihilo m in u s pergir. R eform ati, in primis Ecelefiæ H e l v e t i - c æ , U n i o n e m fcriptls 8c precibus com m endabant. I n - te r q u e eos a tten tio n e m in primis merentur B £ N E O . P I C T E T U S , H O L S F U S I U S , SA M . STRIMESIUSÔC J O H . A L P H . T U R R E T I N U S 8tc. Quia v e r o ad
via m T oleran tia o m n ia p r o p e n d e b a n t, reh&is u tr iq u e
parti fuis credendis in taftis 8c illaefis, exigua, q u « fu- p e r e r a t , fpes evanuit. I11 primis autem huc c o n t r i b u i t , q uod L ü T K E N S , cujus a u d o rita te m o m n e s i n i tio m agni fecerant, 8t ex quo magnam U n io n is fpem
fibi c o n c e p e r a n t , diu h u ic Colloquio interefle r e c u - (aret. H ic enim r e r u m h u m an aru m apprime g n a r u s , & facile videns, quam infirm o talo ejusmodi U n i o n i t e r e t u r , difceflit, typis rationes fuas publicans 7 ) , c u r
n e g o tio h u ic ulterius adefie n o n pofTet: fibi fcilicet haud in te g ru m effe, Pacem fvadere Ecclefiafticam, c u m ve ritatis cceleftis d e tr im e n to & dedecore g ). A d e - jus e x em p lu m aliorum q u o q u e f e r v o r frigefcere coe
pit. G ra tia apud R egem fuum excidit L ü T K E N S . N o n autem m ulto p o l l , H afniam v o c a tu s , cum g l o
ria ibi & h o n o r e v ix it & m o ritu r. III.
H is tam en anim i Ire n ic o ru m adeo n o n fra&l f u n t , u t potius R eg em Borufliae, tanto Concordiae
Ecclefiafticc ftudio a e c e n fu m , litteris humillime ad ie rin t D o & o res G e n e v e n f e s ; in quibus, follicitudi- n e Ejus de c o m p o n e n d o P rotellantium fchifm ate, ad ccelum usque e l a t a , fimul fp o n cien t, fi quid in e u m
finem c o n ferre p o f le n t, nihil a fe defidcrari unquam
B
pafTu-f) ChriiUiche Gedancken über die Vereinigung &e. g) Vid. J. G. W A L C H E 1. c. p. ç i o ,
l E N J A M T N A
1
K E N Ï C Apaffuros; in p r im is , cum q u æ ftio n e s, quæ P ro te fta n - tcs in v ic e m d i s ju n g u n t, ad Salutis fummam & Fidel c ard in em n o n p e r t i n e a n t ; unde fe in v ic e m t o l e r a r e , m u tu is Saeris in te r e f f e , & u n a m eandem que Societa t e m Ecclefiafticam co n ftitu ere eos deb ere, c o n c l u d u n t ïn f ta r o m n i u m , q u * in h o c g e n e r e p r o d i e r e , fcripto- r u m , effe p o te ït J O H . A tiP H . T U R R E T I N l Pro f . &
Paft. G enet. O ratio de Componendis P ro teß antium dis- fidiiS) M D C C V IL Geneva h a b ita , in qua perfuafo ria &
c o n c in n a fcribendi ralio n c, coelum & te rra m ad C o n c o r d ia m Ecclefiafticam m o v e r e nititur, U r g e t lie ic : Siquidem o m n im o d u s in te r C h riftia n o s nu nquam e x ftl-
t l t confenfus, ita lev em diffenfum, a vitiis letalibus im m u n e m , falva pace tolerandum efie; Parere e x U t r i u s - que Ecclefiæ ConfefTjonibus e a r u n d e irq u e H a r m o n i a , p rim a ria fidei Capita apud u tro sq u e efie illibata; I n
te m p e ra n tis e r g o efie rigoris, e u m p ro F ra tre h a b e rö n o l l e , quem D eus p ro Filio habere haud d e d ig n ë tu r. 'A cced it deinde ad tria illa Capita in primis co>ntro-
v e r f a , fci licet: i ) D e modo Prœ fentiœ Corporis
(Cbri-fit in Eucharifiia. II) D e Humanœ C b rifti N a tu r æ fu b li m ita te Cf dotibus. III) D e excelßs illis circa Æ tern a m
hominum D e ß in a tio n m m yßeriis.
Q u o d ad oc)
to
levio rem p u ta t efie i n t e r H o s & R efo rm ato s d ifienfum , quod res ipja u trim q u e c o n - ftet, de modo ta n tu m re i differat; U tr o s n u e fateri, <Chri- ftum efîe præ fentem , & ipfum Ejus C o rp u s e x h i b e r i , n o n per localem inclußonem, n o n m o d o , corporibwi■ fol- lemni atque in lenfus i n c u r r e n te , fed m o d o /d -tram ent a li, h. e. quantum ra tio Sacram enti pofftular.
Q u o d ad m ira m quandam & capi nefciam C oirporis C h r i f t l
_ , . . ■ . • *
a) Vid. I itéras D o tto n i© Q ener. ad R egem Boruff. <BRJD«
C h r i f t i orm dpræ fentiam , cum vera , licet (piritualis
tantrum , a Reformatis a ffe ra tu r, id tanti m om enti
n o n e/fe p u ta t, ut fœdera Pacis abrumpi debeant.
Q u o d ad ß ) neque ullam realem discrepantiam o c c u r r e r e exiftimat. U trim q u e enim c o n fla re , N atu ra s C h rifti, Unione Perfonali co njunétes effe, fine confu*
fione & fine P er (on* divi/:one , & C hriftum omnibus
attriibutis divinis exornatum effe 5 reliqua ergo ad io« gomiachias redire.
Q u o d ad 7 ) om nia quæ in quæftione 'Capitali* f u n t , apud U tro sq u e in confeffo efle opinatur. Ex. gr. D e u m o m n is boni efle auétorem ; Malum om ne * nobiis o riri ; H o m in em effe lib e ru m , & inexcufabilem d u m peccat ; & fua, n o n Dei culpa falute privari; N e m i n e m effe, q u i , fifEvangelio credat & pcenitentiam a g a t , D e u m (ibi bene velle & falutem fibi certam effe, t u t o confidere n o n poflit; Si quid fuperfit diffidii, fa c illim e poffe com poni. Jncompr eheuffbi lia infuper e/Je
V e i judicia v ia s Ejus imperveftiaabiles Rom. XI: 3 3 .
H i s a d d i t , Quæftiones has omnes, nihil ad m o re s c u ltu m q u e fpeftarc ; Scholae inluper ideis & di f f in itio n ib u s adeo effe implicitas, ut vel inde pateat, ad fu n d a m e n tu m fidei eas non p e rtin e re , utpote cum c a p tu m vulgi f u p e rc n t; Controverfias denique h a s, n o n e x malo procefiifle a n i m o , fed ex pio potius fi n e 8* co n filio ; N em inem , præter D eum folum, arbi t r u m & judicem effe poffe, u t quædam Dogmata le talia p r o n u n c i e n t u r , & u t hi vel
ifti a
C o m m u n io n e n o f tr a arceantur; Odiofa confe<ftaria, ex principiis Re form,a to ru m e lic ita , & iis objici folita , injufte illis i m p u t a r i ; D odtores ipforum, p r a x in , fcholas, libros, p u lp ita & fubfellia reclam are; & fi vel confe&aria q u æ d a m erroribus effent o b n o x ia, ea tam en no n magis eos errorum in fundamento arguere
poffe, quam B 2 T E R-i l
1
E N T A M W A i r e n i c aT E R T U L L I A N O im putari poflit neg atio im m crtaîi- fatis animæ & vitæ f u tu r æ , ex eo, quod animas c o r
p o re as efie crediderit ; & fi quid afperius a T h s o l o - gis e o ru m di&um f i t , eos in verba e o r u m n o n ju ra
r e , & i n d i d a illa v e l l e ; Supralapfariorum hypotbefe* ï e r e in to tu m p r o l c r i b i , & quotidie m itio ra inter il
lo s i n v a l d e e r e ; Et fi quid fuperfit e rro ris, p e r C o n c o rd iam & Pacem Ecclefiafticam facillime e m en catu m
ir i ) utraque parte m utuam fibi l u c e m , m u tu a aixilia È bm m o d an te,'& c: U n d e tandem concludit, P a c e n efTe Ineundam y exllinguenda efife diflidia, Se lu rd u m effe, qui hsec n o n a u d iat, & caute d u r io r e m , qui non m o
v e a t u r b ).
His ta m en aliisque laboribus nihil efficitur. E t quam vis Rex Boruflise valde p r o b a r e t , q u o d in O r
phanotrophio Regiomontano, d u o u triusque cœtus fa-
c erdotes fibi invicem S. Synaxin p o rre x iiT e n t, & idem exem plum ccetibus luis im itandum inculcaffent; Scan
dalum ta m en , non v e r o U n i o inde p ro m a n a v it. N e c i n tanto n e g o tio ex p riv a to ru m q u o ru n d a m placitis, ad integras Ecclelias conclud endum arb itra b an tu r No- ftrates, perfvafi, quod, flantibus U tr iu s q u e Partis L i b ris Symbolicis, pom um Temper Eridis p e rm a n e re t. P aucis: T o l e r a r e in una eademque fecum Societate Ecclefiaftica fundamentaliter e r r a n t e s , in te r Te ipfos m i r e d ifle n tie n te t, meliora v i d e n t e s , d eterio ra v e r o a m p le é le n te s, C hriftianis, de Religionis fuse Veritate In folidum perfvafis, indignum judicabatur. A d e o - q u e T e n t a m e n hoc Irenicu m , ta n to a rd o re inflitutum , fenfirn (enfimque e v a n u i t , n if i, fi quid hic vel ille privatis aufibus ten taverit c j.
1
{. I V .9
b ) (lui plura Scripta H enotica huc pertinentia cognofcer$ » u l t , adea; D . W A L C H E 1. c. C. IV. 4 - 0 Q u * C A I V O E R
I N T E li SOG A UG
.
Cö NF. E T REFORM.
13
— — —
I n n o v if lim o , quod fuit,Reconciliationis T fîn tam in e, p rim a riam perfonam egit C H R IS T O P H . M I A T T H . P F A F F I U S , qui v e ro iterum Tolerantia viam pro fun d a m e n to j e c i t , m entes rig id io rum , per tot aiiloquia & t o t tenta, ina irenica m utatas, vel faltem m itig atas, & n o v a te m p o ra novam quoque fpondere opportu
n ita te m , ratus. Ccepit vero fua Conamina Irenica imajori a rd o re profequenda circa annum circiter feculi c u r r e n t is X X, occafionem huic operi præbentibus in ju r i is Pontificiorum in Proteftantes magis magisque in g ru entibus. Illi enim jura , beneficia & immunitates# p a c e Religiofa & W cftphalica Proteflantibus partas, vel im p e d ire vel attenuare laborabant ; unde tot Religio*
n u m , u t d icuntur Gravamina , tot in Comitiis Ratis-
bonenfibus querelae, quibus, ut Pax Religiofa, fole- m n i t e r adeo ftatuminata, farta & jinta<fla|Protefiantium familiis c o n c e d e retu r , urfit Corpus (ic di&um Evan*
gelicum . A u la v e ro Im peratoria, in primis Jeluita?,
qui Viennae e r a n t , clanculum infidias ftruebant; adeo ut jam jam a n n o M D C C X V I & fequentibus, defpera- ta m fere prae fe faciem ferret jufta Proteftantiurr» caus- fa. H o c v e r o m a l u m in primis alere credebatur fc h is-
ma & inteftina illa in te r Proteftantes discordia, vi cu jus, C o rp o ris Evangelici, in duas partes divifi, ardor
v i r t u s , om nem ft i am n o n femper vim contra hofti- u m infultus exferere poterat. Hinc nonnulli C o rpo
ris Evangelici L e g a to ru m , qui Ratisbonæ tum e r a n t , in U n io n is tentan i n a , in te r Protelhntes de novQ für fclpienda, animos & m entes dirigebant. T heologos
v e r o fibi a d ju n c tu ri, n u llo s, Tubingenfibus in primis P F A F
-ri--- rTTMirriiw— —m~— rriTTiiMnBirnfMfriwwninn— m— —n w i n in» i i " "
æ item W E k E n f E L S I U S aliique tentav eruit, vid. W A S C H E I.
p. f i g . & fqq.
P F A F F I O aptiores r e p e r i e b a n t , u tp o te q u i, moderatos animos pacis a m a n t e s , variis indiciis dudum decla ra v e ra n t. Primam Scenam a p e ru it J O H . C H R I S T .
K L E M M I U S , P ro f. lu b . p e r fuum Scbediasma Ire*
nicum h. t.N eceßariam Ecclefiarum Proteftantium in f i de con[enfionem, ex p ro p riis principiis D ottorum Lu th e r anorum , eorumque rigidi/fim orum , unica demonftra-
tione evitfam . R atisb. M D C C X X . a ) in q u o , p o lt-
q u a m ex Noftratibus H U N N I O , H i i L S E M A N N O , C A L O V I O , M U S Æ O & c. diflenfum in n o n funda
mentalibus , & ritu u m d ifio n a n tia m , n o n fufficientem effejexclufionis e C o m m u n io n e Ecclefiaflica caufTam de«
tnonftrare annifus f u i f f e t , h o c p o n it fidei fundam en t u m , Chriftiano falvando necefiarium : f c ilic e t, u t in
dubitata fide c x i ft i met Deum e x mera g r a t i a , propter infinitum Chrifti m eritu m , velle fui in individuo mi f t - r e r t , peccata fib i r e m itte r e , leque ad <eternam perdu- te re faiutem \ b ) q u o d , apud R eform atos o b tin e re &
fieri,jprobare ad g red itu rjo ften d en d o poftea,-quæ capitalia f ü n t in A rticu lis praecipue c o n t r o v e r f i s , Reform atos firmiter t e n e r e , quae fu p e rfin t, fcitu ad faiutem n o n
adeo elle necefiaria.
$. V.
H o c fcripto poftquam clafiîcum c ecin erat, Statibus Im perii Evangelicis plaudentibus, P F A F F IU S negotium fibi hoc ulterius fperfequendum fulcepit. Prodiit! fcilicet E ju s Alloquium Jrenicum ad P ro tefia n tes, c) in q u o , u t dextras tandem fidemque j u n g a n t , n e c m o re A n
dabatarum ulterius p u g n e n t , o m n i ratione m o n e t a« h o r t a t u r j media inluper fuppeditans ad U n io n e m p e
rven ien
-• -•
I m ■ — — ■ ■■ ■■■ ■■ ■ — — ■ ■ ■ ■ - » ■
ß ) Germanico idiomate primum h o c fcriptum prodiit fub tf„' tjjlo: N ö t h i g e Glaubens E i n ig k e it d e r Proteftamey. b) L . c . p . i%t
IN T E R
SOC. A UG. COAT.
i y
mmm■ — Mi— — — » W — mmmm— — — — — — wa— — — mmmm— minn ill m ■ i m ,a ' n n , i — h i » i i.«
v e n i e n d i , quat v e r o partim funt b ö n a , partim grandia p o f t u i a t a , & p r o co n d itio n e hujus vitas prsegravia. D ifle n fu m quidem in A rticulo de Præ deftinatione in t e r N o s & R eform atos agnofcit efie Realem , n o n ta n ti t a m e n , u t difcordia eo alatur. Dififenfum v e r o in
reliquis A r t i c u l i s , principaliter c o n t r o v e r t s , non Jun~
àam enialem effe ad fer i t , c u m n i h i l , nifi quod expres-
fis v e r b i s , v e l p e r legitim am confequenttam u t f u n d a m en ta le in S. C o d ic e declaratum f i t , p ro tali v e n d ita ri debeat; N ih il, nifi q u o d ab indodîiflimo capi poffit ; N i h i l , nifi q u o d femper ubique & ab om nibus «ruditum f u e r i t , v e l faltem Ecclefiæ traditioni uni v e r
fall n o n a d v erfe tu r A rtic u lo s P r a d ic o s m axim e efie fundam entales } P u re T h e o r e t i c o s , nulliusque ad P ie tatem ufus,(nifi exprefife juffi fint) neccffarios effe n o n poffe ; Inconfulti denique zeli pefTimum efie effe- é l u m , anathematismis> in eos f æ v ir e , qui bona fide e r r a n t &c. b) A c c e fie ru n t poffea aliae Ejus D ifie rta - n e s Irenicæ . Ex. gr. D e eo quod ju flttm & œqvum
eft circa imputationem Confequenttarum, c ) cujus fum -
m a h u c fere r e d i t : Palpabilem efie iniquitatem alicui o b t r u d e r e , quod n o n fta tu it, & a q u o a b h o r r e t , fi vel co n fequentia effet le g itim a ; præfertim fi aliis e- gregiis veritatibus confequentias iftas e v id e n te r fubruat* P o r r o r DifT. de influxu D ogm atis de R nedeftina-
tionis & Reprobationis Decreto Abfoluto in praxin fidei p ie ta tis quanto quali. d ) U b i, T e f tim o n iu m Spi
ritus Sancti in te r n u m & criteria verse fid e i, c e r titu dinem E le& ionis, aeque apud Reformatos, ac apud N©s, efficere adferit; Particularismum n o n tollere gratise ap
plicatio!',em; N e c ad fecuritatem & delperationem ma gis Eos duci, quam N o s , qui etjarn credim us EletfHo*
nis
b) Vid. DifT. P F À F F I I de fidei Chnft. A r t . Fundara. EjuS que A n a lc g ia T u b . 171g. c ) T»b. 1720. d ) T u b . 1720.
iiis & R eprobationis finalis D e c re ta , u t c e r t a , immu»- tabilia & infallibilia ; R eform atos d e n iq u e , fequelas ex Abf. D ecr. flu e n te s , n ec vid ere n e c a d m itte r e , & e- jusm odi infuper d o d r i n a s cu m Abf. D ecr. c o n ju n g e r e , quæ Fidem & Praxin pietatis iiiibatam c o n fe rv e n t.
§. VI.
Edidit p o r r o Differtationen* fuam de influxu Do-
gmatis]! R eform atorum , de Sacra C ana, in p ra x in fidei p ie ta tis, quanto & quali, a ) M o n e t, a T h e o lo g is
v a rie difputari, n u m d o d r i n a de Sacram entis in g ene r e fit fu n d am en talis, & ex N I C . H U N N I O & M E iS - N E R O multa p ro d u cit h u c ten d en tia. D o g m ata de Sa
c ra m e n tis, fidem n o n cauffari, exinde p ro b a t, quod Fi des lalva effet, antequam Sacram enta i n f t i t u e r e n t u r , u n d e concludit : E o s , qui circa Sacram enta in g e n e re , b o n a fide e r r a n t , neque capitaliter e r r a r e , neque g ra
tia e x c i d e r e , m u lto m inus e o s , qui circa D o g m a de S. Ccena e rra n t j cum hæc neceffitate Baptism o ce dat. C o n te n d it denique, n o n de v e r ita te v e r b o r u m D o m i n i , fed de fen/u ta n tu m quaeri, i n t e r N o s & R e -
formatosi U tro sq u e adm ittere Symbolicam, Spiritualem & Sacramentalem m anducationem C o r p o r is & S an g v i- nis C h r if tij Reform atos panem & v in u m n o n nuda
figna effe e x iflim are , fed exh ibit iv a & collativa 7 ad- eo q u e fontem eos folatii, e Sacra Ccena m a n a n te m , haud obftruere ; D ogm a ergo h o c , Praxi Fidei & P ie- '
tatis n o n n o c e r e .
L u c e m poftea vidit Ejusd. D iffertatio de influxu
Sententie R eform atorum , de Communicatione Idiornatum U triusque N a tu r te in Chriflo, in p ra x in fidei \& p ie ta tis ; quanto & quali. b ) A g n o fc it quidem R e fo rm a to s
fla-tu e re
T N T E R SO C A UG.
00
N E E T REFOR M* 17t u e r e , îdinmata & Proprietates Divin £ Ch rill i N a t u r « five TvÅcyx, H um ante n o n cfïe communicatas, ardeoque n e c H um ariam C h rifti N atu ram , p ro u t in lanione c u m Di v in a f p e d a t u r , effc o m n ip o te n te m , omnifciam, ornniprac* f e n te m , adorabilem, &c. & ut ad m eliorem frugem in h a s d o & r in a fe duci patiantur ferio optatj Î I o c tamen n o n F i d e m & Pietatem apud Eos e v e r t e r e putat, fiquidem n i
h ilo feelus Unionem Perf&natem ftatuant, & H u m a n a m N a tu r a m in vnosourtu D ivinam eile adfumtam, & a N a tu ra D iv in a hypoflatice fuftentari j neque opus effe, de H u m a n a N a tu ra, in tim e fem per cum D ivina unita, quae r e r e , n u m ilia in fe & in abßraCS) eonfiderata, o m n i- præ fens fit vel adoranda, &c. c u m utrimque conceda t u r , Perfonam C h rifti (deccvfyownt t feu Perfonam C h r i fti QexvQçayiïov efte o m n ip rsefen tem , a d o ra n d a m , &c. & D iv in a m N a t u r a m , palTionibus & obedientiæ C h r i fti, v ir tu te m divinam & p re tiu m infinitum affudifTe; Reliqua ad Aoye/uoc%toiv a b i r e , n e c recfte alterum alte riu s m e n te m haéienus percepifte. Pfæ ter hæc, varia e tja m alia edidit Scripta I r e n i c a , u t O rationem de
C au telis circa Confilia Irenica , Hexadi O ratio n u m E -
jus A cadem icarum infertam \ Formulam item Confen-
fus H elvetic anu c u m fuis a d n o ta tio n ib u s, alia ut tace a
mus. Collotftio ejusm odi S c r ip to r u m , Habe poftea p ro d iit ( )• N e c opera fua ei defuerunt Reformati quidam D o å o r e s , u t J O H . A L P H . T Ü R R E T I N U S d ),
SA M . W E R E N F E L S I U S e) J O B , H E N R . S C H R A M -M I U S f ) Q u o r u m o m n iu m idem erat f c o p u s , C n u l
-c ) C H R I S T . M A T T H . P F A F F E N S Gsfamfcte Schriften, fo z u r Vereinig, der P ro tç ftire n d e n Kirchen abzielen. 1723. ^ ) I n
N u b e Tellium pro m o d e ra to & pacifico de rebus T heoI. judicio,
e ) Confiderationes Generales de ratione Uniendi Ectfef. P r o t ç i L / ) T h e e l . Beyeis des h ö c h g tn ö th , Kirch, Vereinig,
nullius fcilicet moment». efTe P ro te ftan tiu m diflcnfum, & fratern u m idcirco C o n n u b iu m efte in e u n d u m <?).
j . VIL
Quibusdam C o rp o ris Evangelici Legatis, in C o mitiis Ratisbonenfibus c o n g r e g a tis , usque adeo C o n
cordia hsec Ecclefiaftica curæ erat, u t jam jam a n n o M D C C X I X . r a tio n e s , tu n d a m en tu m & media U n io n is obtinendæ & confirmandae, XV. A rtic u lis c o m p re h e n - l æ , in Comitiis p u b lic a r e n tu r , C o rp o risq u e Evange- lici judicio fubjicerentur. U rra q u e fcilieet Ecdefia fua D ogm ata & Ritus re tin e re t; U tr iu s q u e in fu n d a m e n ta libus c re d e re tu r efTe eonfenfus; L itigia, c o n tro v e rfi* & confequentiarum im p u ta tio n e s c e ffa re n tj P lenior lux, & artftior i n t e r c o n tro v e rfa h a f te n u s Capita c o n - fe n fio , p e r Dei g ra tia m , exfpe<£lari poflet; fe invricem u t Fratres & ut m em bra U n iu s E jusdem aue Ecclefiæ r e f p i c e r e n t , & m utua liberaque i n t e r e o s efTet J u riu m
Beneficiorumque E ccleaafticorum & P o litic o ru m c o m m u n io &c. a)* Sed fpem fefellit eventus. Et p o f t- quam P F A F F IU S interea te m p o r i s , ta n to ard o re n e g o tiu m h o c Iren ic u m profecutus fidfTet, aliud poftea
in f tr u m e n tu m f u tu r * Pacis a n n o M D C C X X I I . C o r p o ri E vaogelico porretftum eft b ) r ejusdem fere c o n t e n t i , fed etjam fine optato fucceftu. N o n e n im d e
f u e r a n t Viri E ru d iti & g r a v e s , q u i , variis Scriptis A n tih e n o tic is cum ulatim editis, difficultates, impofli- bilitatem m oralem & infirmam hujusm odi U n io n is ba- fin d em o n ftra v e ran t; U t magnus ifte T h e o lo g u s G o - th a n u s S A L . ERNL C Y P R I A N U S c ) > A U C T O R E S
der
g ) Vid. Vitatn & Scvipca P F A F F I I , Commercio Epiftolico», C Y P R I A N I & P F A F F I I infertam. I t e m , W A L C H E 1. c. p. f a U
a ) H c s A rtic. videfis in W A L C H E 1. c. p . 5'33- W A L C H E 1. c. p. s3 9- c ) Vid. Ejos A b g e t r u n f e n e r U n t e r r i c h t v o n Kirchlicher V ereinigung der Protestanten jErajicf. & Lc ip f iA io 1722.
I N T E R SOC. A U G . C O E F . E T REFORM. 1 9
\ •
■ i rr,*M,llTr"rrir*T*^—— i — -—m -- M—mm*~r— f
*2>r Unjch. Nachr. d). G O T T L . W F R N S D Q K F IU S ? ), M A R T . C H L A D E N I U S / ) , M IC H . F O E R T S C H g ) , J. H . B A L T H A S A R S ) , ERD. NEUM ELSTER / ) ,
alios plures lit taceamus A ) His aliisque Scriptis facium e f t , u t de folio fuo fpes Irenicorum deturba r e t u r , E t quamvis N E U M E IS T E R I in primis falibus,
d u r io r iq u e fcribendi generi fefe opponerent Status
G enerales Provinciarum Unitarum , ipfum Corpus E- V angeli cu m , quin & Reges Magnet B ritan nia & Bo~
ruffian i n capite tam en re i nihil eo profecerunt De«
c laratis e n im r a tio n ib u s , c u r placitis Irenicorum ad haerere n o n pofienf, Principes L uther a n i dilcedunî, U -
n i o n e m , in T h e o r i a tam m u ltam , iniPraxi vero tam e x ig u a m fpem h a b e n te m , inter pia defideria iterum r e lin q u e n te s l).
§. VIR.
U t v e r o p a te a t, n o n Ene grawibus rationibus, O r th o d o x o s ) Ecclefue Noftræ Vigiles,, Unioni fefe Ec*
clefiaflicae o p p o fu ifie , ad pauca feqiuentia Momenta a tte n d e r e juvabit. A d Engula enitm Reformatorum placita refp o n dere , inftituti noftri n o n permittit ratio.
C 2 I. Pa*
I t . P . C Y P R I A N S u n d D . P F A F F E N S Briefve xel von Vereinig.&c. mit k i i r t z e r a n fü h iu n g H e rrn P F A .F F E n S l e b e n s , fchrifften, Sic.
à ) P r o a n n o 1719. p. P92. e) DiiT. qualis & quantus fit dijflen- fus in art. de S. Ccena inter Socios; A. C. Si ïte 'o r m . adv. P F A P F . W i t t e m b . 1722.. / ) ? Dilf. de Co.nfibo Irenico novi Alloquii T u b .
circa d o t l r . de Ferfoua Chrifti, Wltfcemb. 1722. g ) D eM oderatio- r.e in c o n tr o v . cum Reform, comparate ad Pontif. Item» kürtzes mad aufiicht. Bedenck. fiber die zy Tubing, rorfefclllif. Y&Fginig Jer
proteftivenden , Jena ►722. h ) Hifi, und Theol. difcours v<on den eiffer d. Pommer, gegen die R e fo rm irte n . i) Kiirtz<er b1-- vei# , dalT jetzige Vereinig, vefen allen 10 gebothen zuvieder,;
Calvinifche A rgli-igkeit k ) Vid. W A L C H E 1, c. p>. fatf»
Î . Pacis Studium C h riftian o effe digniflimum ? & a D e o ferio i i j u n c l u m , n e m o N oflratium unquam negavit. Idem v e r o iîle D e u s , q u i , ut idem dicem ur
o m n e s,tf ne fint in ter nos Schism ata, p r æ c e p it,/. Cor.
I: iô veritatis Rudium quoque îniunxit: Veri{atem
f o c cm d ilig ite , Zach. Vilh* kj. Se f f a m ni Paccm ro ï%
tfxoov, quantum in vo b is, & h eveotrev, f i fie ri pofit t.
Rom. XII: f 8- M elius efldijjtdivm p ieta tis câujja ortum,
quant 1>itjofa Concordia inquit G R E G . N A Z I ANZE-
X I IS. a) P'ice fufpetfa tu tiu s eft bell uni, T A C I T U S ,
h ) Veiitds n o n e h nifi uftica, n e c nifi un tea vera Re* ilg io . In quantum erg o B e n o tie i ex Noftratibus de v e r i 'a t e Religionis' N*oftræ c c n v if ti f u n t , in tantum tn ira ri fu b it, q u o d aham jyxta Religionem ample A i v e l tolerare velin t -quafi Religio in diverfas abirepos* fet formas. A n v e . i t stem ita nobis mancipio c o n -
cefi:t Deus, u t p ro fu n d ere illam ac prodere fas fit pro r e c u p e r a n d o o t io ? Religio t n n eft res arbitraria ,
quam fequi & d e l e r e r e , tra n sfo rm a re & immutare p r o a rb itrio Ii e t D e p o litaiil c f t , bena concredita tueri ac d efend ere , & ab om ni im puritate ac conta- gka>e coti fer vare.
11. E xperienda n e s docuit* m ultos Reformatos fertO «obiscufn u n -g ifle, fed Cörhuriidtis fpeciociS-
qtie 1 o c u iîo t.ib u s , tanrjuam latebris fem per ufos f u if le , lub quibus e r r o r facile occultari poflVt; id quod cx Infra J i ^ n d i s patebit. Si Nos, in F u n d a m e n to Fidei
n o n errare oerfuafi ( u n t , qood ta m en in C.onfefjioni-
bus fuis Publicis in fa n ts i\ om nim odum inrer U t r a m
que Ecclefiam in Fundam entalibus Confenfum efle c r e
dunt
j G ur
lev io res f u o s , u t t o s v ö c a n t , fi qui d e n t u r
/
'r ' u , f ■ ■■■■'. . . i , i, i - r .„ , i , . . ' , . , mmm,kn n rnÊumm4*Êmmmm*m*m
»
f ü r , e r r o r e s n o n deferunt, quos tam en magna E o r u m p a r s , dudum & vidit &: qust paitem reliquit? C u r h a m a tis verbis (e explicant, quali nihil inteir N o s dif f e r r e t ? C u r n ö n o m nem fimul abjiciunt litigandi m a t e r i a m , cum tanta felicitas, tantum b o n u m , quan
t u m e lt C o n c o rd ia Ecclefiaftica , Ipfis eo c o n c e d e re t u r ? l.i C o n tro v e rfiis de C b r i f f o , de Sacramentis & D e i D e c re tis , diverfimode eredere & fentire falva v e r i t a t e polTe, eftne hoc m y Aeria Dei in adiaphora
c o n v e r t e r e ? Q u id eff tergiverfari & in duabus fel- iis f e d e r e , fi n o n h o e ? D ic is , bona fide Eos e n a r e , h* e. slite r Eos n o n efTe convidlos. Quis vero g r a
v i t a t e m E rro ris a perfuafione {fi judicio E rran tis de p e n d e r e d i x e r i t , n o n ab interno ejus volor M & a n - n o n C rto r in fe elle potefl dam nabilis, quamvis r a t i o n e fc b je é io ru m quorundam , mitius de errantibus qunm de E rroribus judicare liceat? N o n fe us ac v e
n e n u m in fe fem per m aneat n o x iu m & m ortiferum , lic e t faepenum ero, ex accidenti, aétu ipfo vini fuam n o n exferat. Q u o c u n q u e fe v e r ta n t, negare n o n poffunt, Nos, in Articulis C o n tr o v e r lis , Scriptu- ræ S;æ nuroc ti
1
foc in h a r r e r e , u tp o te quæ omne Cou- filiw n D ei de (alute nofira contineat A c h XX: 27. ,h o m in e m q u e p ‘rfi:cle inflruoj atque ccncloeeat 2 T i m . IÎI: 17. Eli vero, R a t i o n e m , in naturali re ru m in v e f iig a ’ione plus fatis ccecam, in MyAeriis hifce a d m i t t u n t , quam vis inepta fir Key la dt n , ad r a tiocinandum t . C or. I ll: jr. de impervrfliçabilibus v iis
D e r. Rom . XE 33. U b i unquam d id u m eft, poffe
r a tio n e m hominem (np: entern reddere ad /'alu t em ? quod ta m e n S * tribuitur 1. T i m . lif t ?$. Relinquitur
e r g o , U n i c u m illud Eos Principium cognofcendt S:am v S . a m nobiscum & ;n thefi & in hypothefi fine e x
c e p tio n e a m p l c â i debere ? & ad eam folam o m n es - ,* '■ N „ ;•
o m n e s C o n tro v e rfia s fine fu c o & fine ambiguitate efie exigendas. Alioquin pax firma & flabilis n u n quam l o r e t , fed m a n e re t
- A n tiqu a fim u lta s,
Im m ortale odium t f nunquam Janabile vulnus.
III. U n ita te m quaerunt cu m N oftris Ecclefiaftl- c a m , cu m ta m e n Ipfi in infinitas fere partes fciffifint,
plu res habentes Se<ftas q u a m P rovin cias, aliud in v ic em f e n tie n te s .& in te r n o f e o d i o profequentes, e x te r n a licet
c o m m u n io n e fe invicem to le ren t. Q u æ Pacis fecuritas In te r tales? Q u i E p iß opali u m , Vuritanorum , Rem onßran-
itu m Contra-R emonßrantium, S eparatiß arum, Conformi- ßarurq, Non-Conform ißaru m , Independent i um & c.hiftori-
am n o v i t , de h o c dubitare nequit« N e f c iu n td e n iq u e quid Ipfi credant, fi ex D e cre tis S y n o d o ru m R e fo rm ataru m e a ru m q u e Confefiionibus c o n c lu d e re tas f i t , quæ ita fu n t ambiguæ , vagæ & indeterm inata:, u t v ix cdrti quid inde deduci queat. T o l e r a n t denique i n t e r fe
bocinianos, A rm in ia n o s, Supra-lapfarios, &c* q u o r u m
ta m e n e rro re s , multi ex fic di&is Reform atis abom inan tu r. A n v e ro cum his om nibus Pax in ire tu r ? A n ita coagm entati ejjemus in una mente fecund um P a u
lum ? E x ite de medio eorum &
1
eparam ini, in q u it Do-*m in u s, & immundum ne a ttin g ite & ego recipiam vos,
t . C o r . V I: 16. 17. cfr. Rom. XVI: 17.-.
IV r Privati plerum que fuere D o & o r e s , vel Coe tus Particulares , qui P a r c i i c a t o r e s e g e ru n t. U n d e a u tem Pii m andatum ab Integra R e fo rm a to ru m E ccle- cia h a b u e r u n t , negotium h o c fufpiciendi? A n n o m i
ne
to tiu s Ecclefiæ credi d e b e t , quod hic vel ille Pri v a tu s m itio ri ra tio n e h o c vel illud D o g m a e x p lic e t, c u m re c la m e n t C onfefliones P u b lic « ? C o n c e d im u s ,t i r e , le rio q u e nohiscum a g e r e ; A n v e r o idem de 0 - rnnifeus idcirco dici poteft? Male e rg o N o f t r i accufan- t u r , q uo d rix a ru m & co n ten tio n u tn adeo fin t Audiofi » u t C h riftla n a m Ciiaritatem odio h a b e a n t,e o q u o d U n i o
n e m Ecclefiafticam inire re c u fe n t. A n a c c u fa n d i, q u o d de v eritate (eme! ut fa lutari agnita ne tantillum q u id em r e m itte r e v elin t? A n n o n ex obligatione c o n - fc ie n tiæ eandem tu eri t e n e n t u r , quam jure ju ran dofe
d e fe n lu ro s coram facie Dei polliciti funt ? R eligionem e x fuo cerebello n o n e flo rm a ru n t N o f tr a te s , föd eft v e l u t peculium a D e o concefium , fu m m o Audio c u -
fto d ie n d u m , n e q u e Ane falutis difcrimine depravandum , V". M e r i t o denique h ic d ic itu r: Pifcator itftus fa* p i t ; Veftigia nos te r r e n t Res in Gallia lub H E N R I C O IV. geftæ j Colloquii Cafellam e v e n t u s ; i t e m , qus?
R in te lii, Brenuc, in F a la tin a tu ,
&c.
gefta f u n t,
fatis fu p e rq u e nos d o c e n t , fu m u m v e n d e re R eform atos, P o liticas tan tu m h ab ere r a t io n e s , N o s captos tant um vel l e , u t C iv ita te in te r N o s c o n ftitu ta , N o s eludant & q u o q u o m o d o fupprim ant. f ) Q u a re etjam Francofur-
tenfes ad Moenum, ex h o c folum eaptte , mafcule l e U n i o n i cum Reformatis oppofuiffe, conflat*
Vf. Q u o d ad multa if ia , quee ex U n i o n e E ccle- fiaftiea p ro flu e re n t C o m m o d a , a d t i n e t , fi vel d a re n tu r,
ren facienda tam en funt m ala, ut inde everrant bona Rom. III.* 8V Nec firmior fem per Amicitia ex F ra te rn i tate Ecclefiaflica necefiarîo profluit. R e x H i f p a n i * ,
Im peratori i n Sardinia n o n pep ercit» licet uterque es- fet Catholico: Religioni addimus* Si in bello c o n tr a
T u r e a s * milites P r o te lla n tes & P o n tific ii, falvo Reli g i o
-c) V id . C Y P R I A N S und P F A F F E N S Briçfvexel k c . item H E I N S G N I I CrJviniiten a . b . c . d . item A U Ç , E S M A R C H I i S e x T r i -
t
g io n is difcritnine , fo rtite r p u g n are p o f iu n t^ C u r ni U - triu sq u e partis Promettantes c o n tra fuos c o m m u n es h o ldes brachia im p ig re m o v e b u n t ? Ror t te in f e r e r um non
valebunt centra veram Ecclefiam M atth. X V I: i g . C a
v e b u n t fibi potius N o t t r a t e s , n e F ra te rn itatis a Imiffio- n e p ro pria inco m m o d a cum u len t. l . T i m . VI: 3 .4 . cfr« C Y P R I A N I U nterricht p, 360 fqq.
VII. Eos tantum A rtic u lo s effie Fundamentales, qui Temper, ubique & ab om nibu s Chriftianis, ut ta
l e s , crediti f u e r u n t , gratis affum unt Tremci. • Sola fi-
de, vier i tum Chrifli adprckcndente, ju/lificari hominem,
n o n Temper, ubique & ab om nib us cred itu m ettj an v e r o ideo definit effie fu n d a m e n ta le ? N o n o m n e s C hriftiani c r e d u n t , P lebi in Euchariflia S vinum con-
(ecratum dandum effet an v e r o id eo definit effe C h r i-
fti in ftitu tio , & ad fundamentalia pertin ere? A n o - m n i a , in quibus n o n ell univerfalis confenfus & q u # r u d io ru m captui Tunt difficiliora, fruftra & fine fine n o bis funt revelata , ita ut p erin d e fit, q u o m o d o de iis ju d ic em u s? Cui bono Srcutinium Scripturarum nobis injuntttum effiet Job. V. $y? U t prudentibus loquor $
vos tpfi ju d ica te, qu& dico, in q u it Paulus I. C o r. X :
i t . C onced im u s q u i d e m , n o n om nes Religionis Chriftianse Veritates, ipfum F u n d a m e n tu m Fidei ad tin* g e r e , St quasdam et jam poffie ig n o ra ri ; ex in d e ta m e n n o n c o n f ic itu r , Capita, in prœfenti negotio C o n t r o v e r - f a , n o n effie Fundam entalia, vel n o n ejus effie in d o l i s , u t e o ru m vel n eg atio vel finiftra in te rp re ta tio
U n i o n i Ecclefiafticr refra g etu r. Si A rtic u lu s F u n d a m entalis ett ejusmodi Veritas revelata, qua Fides vel a c c e n d itu r , vel c o n firm a tu r, & cujus negatio, Fidem in
C h riftu m vel im pedire, vel deftruere, vel labefactare & e n e r v a re poteffi , facile p a te b it, fi applicatio sd Q u æ - ftiones C o n tro v e rfa s fia t, quo n u m e r o & quo cenfu
fint habend®. D e n i q u e , aliud eft quaerere, quae d o g m ata cuilibet C hriftiano in individuo fundamentalia
& fcitu neceffaria /in t, aliud, quænam doébrinæ Ca pita to ti E<?clefwe fine talia. Plura ad intégrée cujus- dam S o c ie ta tis , quam ad privati tugurioli cuftodiatn r e q u ir u n tu r .
VIII. Si vel p o n e re m u s, ita ad nos hodie acce d e re ftri<fte, qui fic dici amant, Evangelico-Reformatos,
C fllvm ifiis c o n tra d iftin & o s, u t fraternitatem cum ipfts
i n i r e l i c e r e t , liquidem fateri o p o r te t, illos, li verba e o r u m fp e & am u s, m irum quantum ab h is, & a Pa t r u m fu orum fcitis differre; Q uam diu tamen ConjesJle
ner e o ru m P u b lic * , ut ConfcJJio B elgica, Catechi- fitms Heide Ibergen f is , Canones Corn ili i Dor'draceni,
aliique L ib ri Syrnbolici, publica adhuc gaudent 3 u d o - r i t a t e , & (.alvin iftas, quos tam en errores fovere i- p fim et f a te n tu r , tanquam veros fuie Religionis Socios, i n t e r fe tolerant: ta m d iu , Societatem cum iis Eccle- fiafticarn ju n g e re n o n poftumus. Cahiniftnrum enim e r r o r e s , tanquam leviores & m inoris momenti atte n u a n t , participes fc eo e rro ru m iplorum reddendo ,*
2 . J o h . I: 10. ii. A poc.X V III:
4
. & in jp fis quoque R e- Jortnaterum explicationibus femper aliquid hæret.O fte n d e re m u s hæc in C o n tr o v e r ts Quæftionibus, nifi ferias nobis teciffent tot N oftratium Theologi C eleb errim i , in * primis in articulo de Sacra Cqcha
W E R N S D O R F I U S , in art: de P er foria Chrifli C H L A - D E N I U S & in art. de Prœdeflmatione F O E R T S C H IU S , aliique d). Pauca tamen delibabimus, ut inde pateit, confenfum in te r nos & eos n o n adeo effe integrum,
D u t
VTBT. — -■ ■ ■■ . - - - . .. . —
u t ja & ita n t, n e c c o n tro v e rfia m adeo k v e m , u t fibl perfvadent. ,.
In A r t i c u l o de S acra Ccewnidicunt A d v e rfa d i, n o n fe ipfam v e r i t y en\ v e r b o ru m C h r i i l i . negare, led de c o r u m fenfii ta n t n n \ e .^ contrQvcrfjam. > Sed
fi fenfus ed; v e ru s , c u r v e ritati c o n tr a d if tin g u k u r , ?
Û falfus, c u r eu n d em ta n to p ere u r g e n t ? Q uid de
fenfu v e rb o ru m difputandum , ubi r e r b a ita fun t evi d e n t i a , u t feiifus per Te pateat.'5 U t i t u r enim verbis, in in d ifu tio n c C œ n æ D o m in ic æ .SaFvator ,. ciribus o-
in n is terræ g en tes u t u n t u r , cum duas res fin-rl fra-. d u n t , quarum uria lub altéra exhibetur. Q iti bordeumy in q u it C Y P R I A N U S e) afferunt in Jcicco, aut in mar-
fitpio a u ru m , hoc e f t, in qu iu n t , hordeum v e l aurum, fig n ifica tu ri , id quod in facce e ft, t f Cum co exhibe
t u r i hordeum a u t a u r u m jffe > nolunt autem fic 'in td li- g i , quafi dixi(Jent, faecum ,fieri hordeum, aut illud* ta n
tum (igm ficare. Ig itu r vetborum fenfum non inferunt L u th er a n t. fe d effatum Chriftt prop n e c f ex ufii itni-
v e r fi g en eris humani accipientes> dixiffe dominum a rb i tr a n tu r : H o c, quod vobis y cam pane xomederglum <ex- . h ib e o , eft corpus m eum , quad pro vobis ‘tra d itu r.
E t quis fibi p e r f v a d e b it , figurate locutum effe Cbri-#. ftu m in re a d e a m o m e n to f a , præfertim cum Paulus, aliis verbis alibiTdem infcuicet. T» C o r. X: i
5
. -Si in h o c loco a p ro p rietate v erb o ru m recedere lic e t, c u r n i et ja m in aliis M yftefiis'? Electif denique ratio n i a- liquid heic concedendum , in A rticulo Puro o m n e m ra tio n is vim eludente ? J e t a n t v e ro J r e n i c i , R eform a t o s præfentiam ;C orp. & ' Sang. C hrifti rea lem ,
ve-’ c ) în cônA iif dé eligenda inter Ch/ülianc* R eligione
I N T E R S O C A U G . CO
. - _
■ »-—i n... ■ — ■■ ...w .i. - ■*■ —j.. .. , . _
V errm , Sacram entaim ^ Symbol'cam pf E xh ibitivam ad
m it te r e . F a te m u r, in v e rb is eos qiiar doque efle li berales r Q uam diu tam en indi flantem C orp. & Sang. C hrifti in Sacra Ccena præfentiam n o n a d m ittu n t, n e e oralem m a n d u c a t i o n e m , ad indignos etjam ex ten dendam j taindiü fucum nobis faciunt. N otarunt in -
fuper varii N o f lr a tiu m , E o s , jymbolieam (uam præ fentiam, per r e r u m fignatarum in fymbolis reprtefenta-
t
tone nr, ( n o n p e r veram exhibitionem i n , cum & fubly m b o lis) e x h ib itiva w ,, per exhibitionem jru c iu s iff
efficaciœ Sacram enti ; ( n o n per exhibitionem C orp.
& Sang. C hrifti ) & Sacrament a lem d en iq u e, p e r fpi- ricualem tantum ( n o n per v e r a m , realem Se indiftau- tem, licet nobis incom prehen(ibilem )præfentiam expli- eare f ) . U t adeo hinc fatis co nflet, quam re m o ti a nobis f i n t > licet iisdem fæpe nobiscum verbis lo q u an tu r. Videri m e re tu r in præfenti c o m m a t e ,u t 6c
mi fequentibus fupra laudati E. S. C Y P R IA N I Abgc-
trungener U nterricht v» KirchL Verein, d. V rot eft ant en.
I te m W E R N S D O R F F .
1
* c. p. 44. fqq. ubi ex recen tio -r u m R e fo rm atorum Scriptis, uberius hoc probant.
In A r tic u lo de Perfona C h rifti, etjam in verbis font facile;''. F a te n tu r enim, Chnjhmu Deum pf Homi
nem e/je OmnipmeJentem, Adoranämi, pf c fed fsnfus illo
ru m e h : C h r if tu s , qui eft D e ü s & H o r n o , e A O m n i- p ræ fe n s , See. êè fu b in td lig u ât Naturam D ivinam fo» l a m , vel Perfonam fecundum folam D ivinam N atu ram , 'ejtclufa H um ana 'Natura. D icu nt etjam Jefum
efle O m nipræ fentém , &c.;/« utraque N a t u r a , fed reji c iu n t Eum efle talem jtlxr-a utramque N aturam . Sen ius e f t : Jefus qui duabus Naturis COIlftat, eft' O m n i-
p ræ le n s, &c. Unionem quidem Perforidleftia d m ittu n t,
D 2 fed
fed ipfam /u e ra Ä ia v v , feu c o m m u n ic a tio n e m Proro gativarum D iv in a ru m , quæ diflributionem , eoncefio- n e m , d o nationem & collationem earundem ad Him. N aturam i n f e r t , n e g a n t; C u m tam en U n i o P erfonais, fine c o m m u n ic a tio n e Idiomaturn ex ea fluentium ,ni» llil fit. Poflunt duæ penriæ , aurea & anferina m iri
& c o p u l a r i , n o n ta m en , ut invicem aliquid c o m n u - nicenr. Q uæ v e r o & qualis efl U n i o P e r f o n a is , u b i , p n e te r flmplicem adeffentiam , nulla Idiom a um five p ro p rietatu m C o m m u n i c a t i o , nulla
locum h a b e t? Qualis denique U n i o , q u * au t per me
ram Juftetttationem H um ana N a tu r e in Chri/fo e x
p lic a tu r , aut qua Perfonaliîas Filii D ei H u m a n e N a turae com m unicata denegatur ? Negata v e r a commu n io n e N a tu ra ru m , & Idiomaturn C o m m u n ic a tio n e , fi- m u l n e g a tu r o m n e m plenitudinem D e ita tis in O r i flo
h abitare corporaliter contra, evidentiflim a verba Coi.
I I . 9 . E x cep tio E o r u m , quafl hæ c de P erfon a, n o n v e r o de N a tu r * praedicari p o f l i t , in f e r r e v id e tu r , q u o d , Perfonam C h rifti efle aliquid a N a tu ris rivi- fum & feparatum ftatuant. P le n itu d o e n im Deitatis n o n dici potefl habitare in C h riflo quatenus Deus efl» nihil enim in fe ipfo habitare d i c i t u r ; Si v ero n e q u e in ipfo habitat quatenus H o m o e f l , aut in ipfo, fecundum Perfonam n o n habitat,« aut Perfona aliud quid f i t , quam C h riflu s fW v& f awror, quod utrum que abfonum. C fr. V. E. L O E S C H E R U M it\ A lleruntertb.
Adreffe. p. 35. T a c e m u s alia quae h uc fpe<flant. Id v erb o
tan tu m m o n e n d u m e f l , E o s , qui e x negata C o m m u n ic atio n e I d io m a tu rn , C h riftu m fecundum H um anam N a tu ra m adorandum efle in fic ia n tu r, c rim e n co m m it
te re læfæ Majeflatis C hrifli qua H o m in is , q u o s , an in U n io n e m nohiscum Ecclefiafticam recipere dignum fit, nos n o n videmus.
Su-S u p e r e f t Tertium illud Calvin iftarum de P rœ de-
flirintione five Ahjoluto D ecreto ,> D o g m a , quod adeo
cutn S criptura S a cra, cum D e i p e rfe c tio n ib u s , im m o , c u m fana ratione eft in im ic u m , ut vel m axim e p r o p t e r h o c , ab CJnione n o h iseu m a rc e ri debere , e x -
if fim a v e r in t mitiffimi alioquin T h e o lo g i. In q u a sc u n - q u e enim form as fe v e r t a n t , & quæcunque ée R atio- n e tam O bjectiva quam Subjectiva D e cre ti Abfoluti ;in m e d iu m p i o f e r a n t , ftatuunt tam en vel directe vel per e v id en tiftim a m confequentiam , probe id obfervante Lcelchero /. p rex . cit. : D e u m in Electione n o n refpi- c e re ad m e ritu m Chrifti per Fidem a d p r e h e n f u m , e o - q u e n e g a tu r N o s in Cbrifle & p r o p te r C hriftum e[[e
electos, c o n tr a Eph.
1
: a . 5. cfr. .Jac. II/ 4. 5. Apoc. II: 10.S t a t u u n t , D e u m Fidem & efficaciam Spiritus S a u d i n o n o m n ib u s , fed e le d is ta n tu m efficaciter o ffe rre , eo q u e n e g a n t Deum amnibus Fidem prœbere & prœ ftare , c o n tra A d . X V II: 31. D eu m q u e confe-
q u e n t e r cauffam faciunt dam nationis 5 S tatu u n t, gra tia U niverfali n e m in e m adhuc effe beatum f a d u m , tiec malitiam h o m in is per eam poffe v i n c i , quo ipfo n e g a n t , D e u m mGdia fuppeditafle ad falutem noffram p r o p o r t i o n a t a , c o n tra Ef. V/ 4. & h om ines n o n effe
dvu7roKoy^T8^ , c o n tra Rom. I: 20. S ta tu u n t, E i e d i o -
n e m n ih il aliud e ffe , quam D e c r e tu m de danda F i d e , quo finis cura m e d io c o n f u n d i t u r , fimuicue n e g a t u r , ullum unq u am r e p r o b u m , Fide don atu m fuiffe, c o n tra i . T i m . I : 19. H e b r. VI: 4. Iqq. O m n e ita folatium h o m in i p e cc a to ri e r i p i t u r , & in defpcrationem p r o - lapfus, e m e rg e re n e q u i t , c o n tra t o t gratiæ promiffio- nee. T e f tiin o n iu m enim illud Spiritus S a n d i i n t e r n u m & eriteria verse co n verfionis 2pud Particulari*
f i a s , n o n m inu s quam apud Univerfaliftas, Fidei
fu n d a m e n tu m certitudinis de Spiritus Sanéli tellfrro- n i o , ex U niverfalibus gratise divlnce promiffionilus p r o m i debeat. E t quod dodtrinas ju x ta admittant ni-
t i o r e s , id nihil aliud d o c e t , quam Syflemata C onm contradictoriis propofitionibus effe r e f e r t a , adeodie eos verbum non habere certum . Et fi vel inluper c o m e d e re m u s , per ejusmodi doétrinas annexas , quosdam
E o r u m falutis effugere ja & u r a m , habet tamen in /e doélrina illa de A bfoluto D e c re to confcicntias tir- bandi vim internam . Q u o d ad difficiliora ifta ac ob- fcurîora Scripturae loca ad tin et, quae nobis objiciunt, re fp o n d em u s ; Sapientis H e rm e n e u tæ effe officium, c x evidentibus & clarioribus S:æ S:æ dicfti^, inter- præ tari o b fcu rio ra, in quo ta m e n Reformati contra ria ratione in ced u nt. E t quod Præfcientiæ Divinæ cer titu dinem c o n c e r n i t , quam tan to p ere u r g e n t, refpon- d e re liceat, Præfcientiam D i v i n a m , abfolutam n on in
fe rre ncceffitatem. Sed haec hadtenus.
r : > ' ■ ' , * • * .
■ * • •. • ' *' ■ • . - -T : ' ■ • '
$. IX.
P a te b it, u t a r b itr a m u r , ex didtis, n o n fine ratio nibus g rav io rib u s, U n io n i fefe oppcfuiffe No/lrates. C e t e r u m in g enue fatem ur, multos hodiernæ Ecclefiæ R e f o r m a t « , in primis Ançjicame Superioris /eu Epi fco*
p a lis, BrcmdeburgiCiC G eueren fis D o é lô rê s , in dies
propius propiusque, faltem qua verba, ad nos accedere, & a Patrum fuortim duritie magis magisqne deflecte
r e , ita u t longe aliam hodie quam olirn in c o n tr o v e r t s capitibus u rgeant c o n tro v e rtc n d i rationem. N ec d if f ite m u r , quosdam N o flra tiu m , de nimio luo c o n tr a R eform atos fervore atque v e h e m e n tia , lalva v e ritate aliquid fubinde re m ittere potuiffe; fed e x c u r r i ta m e n po/Tunt, quod veritati potius acriori zelo fuc- c u r r e r e , quam lenitate ac tepore efficere ac nocere v o
-
