P R I N C I P I O P H I L O S O P H I A E P R A C T I C A E
D I S S E R T A T I O
Q UAM
V E N I A A M P L . ORD. P H I L O S . U P S A L .
P . P.
M a g.
PETR. DAN. AM AD. A T T ERBOM
P H IL O S . T H E O R . E T P R A C T . A D J U N C T U S REG. SOC. SCIENT. ET LITT. II. GOTHOB. MEMBR.
E T
C A R O L U S J A R C H O W
O S T R O G O T H I .
TN AUDIT. GUST. DIE XIII JUN. MDCCCXXVII. H. P. M. S.
P. I.
U P S A L I A E
D E
P R I N C I P I O P H I L O S O P H I A E P R A C T I C A E ,
§• L
P h i l o s o p h i a m practicam a theoreticâ qui prim um diviserunt antiqui sapientiae do cto re s, certo certius d i s t i n c t i o n e m , no n d i si u n c t i o n e m decreverunt; neque in animum potue ru n t inducere, quin per rationem ipsam philosophandi ubivis indicarent, in utraque p a r te , ut essentiam e a n d em , sic ean dem semper Philosophiam adesse. Si enim essentia illa du plicem videtur complecti sensum, u n u m, qui materiem respi cit cognitionis, alte ru m , qui animum respicit cognoscentis: p r i o r e m , obiectivum , habes in Veritate ipsa; p o ste rio re m , subiectivum, in eo habes a m o re , qui in quacumque scientiae philosophicae specie idem S umm i V e ri, Pulcri et Boni stu dium ardentissimum est: utrobique igitur eandem habes inter nam scientiae indolem , u n a m, individuam , totam. Nos vero finem liberalioris cuiuslibet cognitionis in eo ponim us, ut e mera scientia semet in s a p i e n t i a m convertat: illa enim sae pissime solam colit facultatem cognitionis; haec sine cultu to tius mentis nulla est, ideoque et facultatem sensus et appeti tus ita te m p e r a t, ut aperte sit fa te n d u m , om nem emendatio nem i n t e l l e c t u s absque emendatione v o l u n t a t i s vanam «6se et futilem. Par autem Sapientiae titulo est n u lla, nisi
plena et perfecta, rerum divinarum humanarumqiie p e r i t i a .
Quamobrem ii, qui viribus ingenii humani pr i mum d i s t r i b u e
runt limitariorem cognitionis ptovinciam, nostro q u i d e m iu- dicio hanc sibi vindicaverunt g lo riam , quod sub p e c u l i a r i ,
quam disciplinae philosophicae addixerunt, appellatione veris simam simul ac brevissimam posteris tradiderunt Philosophiae definitionem. Ipsa scilicet vi vocis P h i l o s o p h i a s i g n i f i c a t ,
se praecipue eiusmodi vel praestare vel saltem intendere scien tiam , quae prae ceteris omnibus exhibeat s t u d i u m s a p i e n t i a e qua tale, vel studium sapientiae p e r s e , •— s a p i e n t i a e
p u ra e , prim itivae, rationes rerum aeternas (i. e. absolute in ternas) possidentis. Haec autem nec re , nec notione usquam exsisteret, ni per se proprium esset entis cuiusdam absolute sub stantialis attributum : est igitur Philosophia studium e n t i s r e a l i s s i m i , quod ad exemplar sui cuncta sapienda excogita- verit et per universum rerum ordinem disposuerit. Hinc omne studium sapientiae necessario aut est aut evadet studium I d e a e , quam modis infinite variis sistit systema Universi ex pressam. Q uod si forma Ideae generalissima, sive Univer s u m , systema est ex uno principio progrediens inque hoc idem rediens, necesse est etiam studium Ideae ipsum esse s y s t e m a t i c u m , i. e. via et ratione institutum et corrobo ratum. Q uamquam igitur om ne studium vere philosophicum ab i n s p i r a t i o n e a m o r i s p u r i s s i m i ducit exorsum , co que am ore num quam non incenditur et suffiatur: nihilo ta. men minus per dialecticam adprehensionum notionumque ex plicationem progrediatur o p o rte t, si eam contingere volet m e ta m , ut clare ac distincte, quantum plurim um p o ssit, mens nostra M entem systernatis Universi percipiat.
Studium vero sapientiae system aticum , etsi genere s p e c u l a t i v u m (h. e. Mentem Universi in Intellectu, tamquam in s p e c u l o , intuens), tamen non perceptione s o lâ , non passivo intuitu opus suum absolvit. In p r im a , quam refert imago speculi, proprietate Ideae reflexae, iam exhibetur co- pula perceptionis et actionis, seu copula illa fundamentalis, quam v i t a m adpellamus; ideoque aut nulla mente Idea capi potest, aut mente synthesin aequam i n t e l l e c t u s et a c t u s participante. Quapropter si Philosophia suam non fecerit co- puiae laudatae natu ra m , manca est et praeceps ruit quaevis dis- ciplinae philosophicae institutio. U t enim omnis ratio sine tffectu inefficax: sic et omnis contemplatio sine actione infructuosa. Studium ergo sapientiae m e r e contem plativum , haud amplius esset quam dimidia quasi pars operis propositi; quod idem consequenter etiam in ipsam scientiam, confuse p rae m ed itatam , necessario recideret. An meditatio philosophica vera sit i n t e l l e c t u , nec n e , pendet ab eo , an a c t u vel e f f e c t u vera sit, nec n e ; hic scilicet est intellectus ipse, sed intellectus r e vel f a c t o veritatem suam e f f i c i e n s . Afque heic mysterium tangimus principii, cui omnis innititur Phi losophiae vere speculativae doctrina. Q u o d , nisi rite per spexerit reflexio philosophans, instinctu quidem unam sui par tem plus contemplationi, alteram plus actioni adsignat, et pro ratione meditationis praevalente p rim am ut contemplativam ( t h e o r e t i c a m ) , secundam ut activam ( p r a c t i c a m ) definit; nexum vero m odum que, quo in contemplatione activum, in actione contemplativum characterem conservet, aut omnino male interpretatur, aut tantum modo divinatione praesentit
magis minusve obscura. Quoniatn tamen ad universam men-» tis emendationem, ad perfectum sapientiae studium, nil gra- vioris momenti esse censemus, quam ut plena et distincta de hoc nexu concipiatur notio: hunc nobis in opella praesenti sumsimus explicandum, ut quadamtenus pateat, qualis ex nostra philosophandi specula philosophia inprimis e t h i c a et p o l i t i c a sit proditura. Viam atque modum commonstrare conabim ur, quibus principium id e m , quod generatim princi pium Philosophiae Universae constituit, »peciatrm in princi pium Philosophiae Praeticae transeat. Nexum igitur istum principiorum vividum, absolutum , a copulâ utrimque interna et im m anenti, eo persequem ur, donec ad applicationem per ventum sit illam, per quam scientia, in sapientiam conversa, spiritum intelligentem edoceat, in a c t u et f a c t o positum esse omnis tum virtutis, tum cognitionis fundamentum. T alia e d o c tu s , spiritus idem philosophans, qui in contemplatione Naturae (certo saltem respectu) se r e b u s , in contemplatione Intelligentiae s i b i ses submiserat, in contemplatione Virtutrs libenter didicerit, et s e et r e s , ex nisu sanctissimi amoris, D e o sine ullâ exceptione submittere. Haec autem submis sio , ubi voluntas, Deo- dedicata, veia fruitur libertate, teno rem activae, quae exinde o r i tu r , vitae requirit sibi consenta n e u m ; atque ille per l e g e s praeparatur, per m o r e9 effici
t u r , per c i v i t a t e m perficitur, per r e l i g i o n e m ad Ideam Universi absolute personalem religatur. Nam si contempla tionem quasi naturale quoddam pabulum ingeniorum severio rum consideremusr ad id tamen praecipue intellectus contem plando emendatur verumque cognoscitur, ut Bonum a Malo, realitatem Divini a realitate N ih ili, firmo ubique iudicio dis.*
cernamus. Quapropter summa cum Ethices, tum Politices illuc spectat, ut Ideae Divinae exsistentiam, quam in Natura fun d a m e n ta le m , in Intellectu idealem , in Arte sym bolicsm ve n e r a m u r, eandem formae Moraliratis Civitatisque a b s o l u t e s u b s t a n t i a l e m praestent. Quia po rro nullum habet Philo sophia organum cognoscendi, praeter Reflexionem: necessario
haec etiam in regione practica dialecticum erit instrum entum , cuius ope indefessa principium scientiae sit explorandum.
$ . irr.
Sed constat inter o m n e s , qui m o d o ullam meditationum philosophicarum notitiam p ro fite n tu r, Reflexionem, simul ac in se dialectico m odo fuerit conversa, sibi non u n a tantum sub specie obvenire. Ac prim um quidem et frequentissimum, in quo sese exserit facultas cogitationis, genus reflectendi est illu d , quod s e n s u a l e ' d i c u n t , quia plerumque tenaciter habet p ersuasum , se veritatem suam qualem cum que, maximå saltem ex p a r te , impressionibus s e n s u u m debere. Atqui s e n s u absolute u n o , eoque i n t e r n o , omnes determinantur sensus, d u m sibi externas impressiones pati videntur $ sunt enim hae ipsae n i l , nisi sensus interni repraesentationes, in tempus spa- tium que proiectae. Habent igitur realiratem non in se, sed in copula vitae generali, qua sensus istius fiunt participes; is vero sensus, quamquam et ipse sine vi copulae eiusdem p r o r sus in nihilum evanesceret, illis tamen comparatus habet rea- litatetn in se , quia est propior et plenior Mentis Universi «nuntiatio. Quidquid valent omnes sensus et modificationes sensuum , id per illum unum valent; deque eius certitudine tota pendet certitudo phaenom enorum . Ille igitur sensus tam:
diu immediata poliet realitate, quamdiu in conscientia eius nulla inter ipsum et modificationes suas dissensio fuerit ex suscitata. Nam ante hanc dissensionem obortam tacent omnes istae quaestiones molestae, quae posthac et de fallaciis seu il lusionibus o riu n tu r, et de veritate eiusque iudiciis; neque ar gumentis opus est, quibus haec exponantur et probentur. Sensum itaque i l l um, quoad conservet innocentiam simplicita tis sibi p ropriae, ecquis neget, in hac tam tranquilla animi temperatura et Verum et Verum V eri, seu D iv in u m , tenere? Intuitu fruitur, qui, etiamsi non sui distincte conscius, tamen intuitus est realem obiectuum suorum essentiam adprehendens: adprehensio autem reafitatis, intuitu sensuali fundata et firma, ta , f i d e s es*t; vel potius p r i m u s fidei gradus et statio quasi praeparatoria. Non Eutern sic existimandum, Fidem in gfe- n t r e , quamvis heic ut primus m odo et quasi infimus gradus cognitionis c o m p areat, esse ubiquaque tam arctis limitibus c i r cumscriptam. Per se, etiam ultimus et summus gradus co gnitionis est ; quippe est agnitio mentis intima et omnia discri mina reflexionis praecedens, esse v e r i t a t e m a b s o l u t a m , eatnque, in mundo reaH pariter ac intelligibili, non nisi p'er F a c t u m d i v i n u m r e v e l a t a m . Omnis exsistentia plus quam apparens se i p s a p o n i t in mente nostra, idque a n t e quod libet m om entum reflexionis, a e t e r n o quodam a c t u ; cuius actus perceptioni immediatae et substantiali, f i d e i n o - ‘ men iustissime Philosophia tribuit. Quae quum ita sint, non est quod m irem u r, primum etiam illum fidei vel fiduciae gr a dum, quamvis cognitionem habeat admodum imperfectam, verae tamen scientiae pioxime esse finitimum. Hinc non po test quin praecepta Ethices, H istoriae, Religionis, quatenus ei
videantur consentanea veritati sibi velut innatae, persuasione amplectatur ingenua ac prorsus omnino infantili; tamquam res exploratissimas auctoritateque propria venerabiles, quae nulli umquatn dubitationi ansam praebere possint. Hactenus igi tu r merito sensus quem supra diximus, S e n s u s adpelletur C o m m u n i s ; quia communis est omnium hom inum non aut vi â , aut doctrinâ perversorum , eorumque revera c o m m u n e b o n u m est. Silentibus eatenus quibuscumque desideriis phi losophice m editandi, certa gaudet rerum ratione; eamque non ante disperdit, quam coeperit eâ se opinione imbuere, ut i- psuin se , q u â t a l e m , etiam sub forma c o g i t a t i o n i s ad quaestiones reflexionis philosophantis respondere posse autum er, quasi inde firma persuasio Veri -.uiusd.m absoluti umquam sit exoritura. Est quidem Sensus Communis tum etiam , q uum in eo nisus reflectendi praevaluerit, inrhgpupni Veritatis m a gnopere fructuosus: ex eâ scilicet reflectendi statione, quae
provincia est vitae communiter practieae observationumque em p irica ru m , ingenioque eius, donec modeste vires suas con
s u la t, proprie adaptata. At moliminibus frustratis suam ipsa spem ludificat, si realitatem absolutam, quam praesentit animi quaedam inductio cuique menti sanae ingenerata, non i n t r a praesensionem illam complecti velit, sed e x t r a : quum tamen i n t r a iam dudum latet e a , quam quaerit, realitas; la
tet scilicet in fide, — quae, si ex praesensione emersura est in perspicaciam , sedulam quidem requirit explicatioris re flexionis c u r a m , sed nihilominus in se o m ris scientiae ut ori- çincm , sic finem recondit. In exstructionem iam evagans doc trinae ratiocinantis, tantum abest ut Sensus ille, proprio M arte, imaginem Veritatis, sive theoreticae sive practieae, effingat
archetypo notionis consimilem , ut potius reapse nil aliud,' quam experimenta singula singulis add at, aetatisque historicae, in’ qua pro die viget, commenta quaevis vulgaria in unam quasi molem co ngerat, farraginem miscens opinionum tralaticiarum magis minusve prolixam. Quibus in unum qualitercumque compulsis,, et (quod maxime doleas) in unitatem redactis n o tionis fictitiae pariter ac imperiosae, mirifice sibi placet, be- neque se habet, donec rursus invaluerit, haudquaquam pe nitus suppressa, profundius perscrutandi necessitas, subtilio r e m , simul et universaliorem, liberioremque praecipue, effla gitans reflexionis indolem. Nam haeret reflexio sensualis sin gularitati rerum quasi funditus immersa; ideoque C opulae, qua sola sunt et constant, nullo modo n o t i o n e m habet adaequatam. Quamobrcm omnis istiusmodi ratiocinatio, qua talis, aut in nisum exit philosophandi omnino laevum , aut in superstitiosum factorum dogmatumque traditorum cultum , eumque saepissime tum cavillationibus fastidiosis, tum etiam vociferatione furiosa in philosophos universamque philosophiam efferatum. H uc omnes referimus legum rationumque d ia lecticarum spretores, qui , ut Ci c e r o ait, "discum , quam p h i
losophum audire malunt."
§. IV.
Copulae autem ratio, si tenebris iacet involuta, unde pe tas fundamentum v e r a e alicui cognitioni? unde principium? — • Huic fini ut inserviat, illa copula necessario erit Internum quoddam Rerum ita se habens, ut sit eo ipso, substantialiter, etiam Internum ipsum Reflexionis. Sine tali quadam unitate nusquam ad eam dignitatem, vel vim exsistendi evehi C opulam ,
u t ad c o n s c i e n t i a m perveniat s u i , i. e. positionis, oppo sitionis et conciliationis subiecti obiectuumque, id sane nemo fa cile infitias iverit; ne is quidem , qui Copulam a nobis defi ni t a m, omnes rerum formas vivificantem, ambientem, tuen t e m , m erum eBse putet postulatum meramve hypothesin, systematis contexendi caussa adscveratam. Sed nulla condi tione, per operationes Intellectus, qui ipse Universum i d e a l e
est, multiplicitas comprehenderetur obiectuum sub i s t a lege ac specie U nitatis, quae cuilibet Adprehensioni, Iudicio, Con clusioni etc. revera inest, si aliena esset h a e c Unitas ab e â , quae in r e a l i Universo obiectivam exhibet functionum vi talium synthesin. Qua in re qui a nobis dissentit, is hoc su stinet n egotium , ut demonstret, quo pacto, dum copulam postulatam exploserit, synthesis illa in cognitionem confor mari possit, im m o , quo pacto umquam cadat in entis ullius adprehensionem. Hoc autem quid erit aliud, nisi demonstraro; posse rationalem naturam exsistere sine intellectu, qui omnia realia et idealia, in mutuis eorum relationibus, r a t a facit aut n o n ra ta ; vel-— quod idem est — rationem exsistere s i n e R a t i o n e ? Ea nempe animi facultas., quam Rationis nomine designamus, ita demum est ratio, si est forma sic constituta; ut r a t i o r e r u m universalis, h. c. Copula Ipsa, in illa na-' turam suam tamquam rationabilem ipsa percipiat. Concedatur e r g o , copulam re ru m , formarumve Universi, p e r s e esse quandam v i t a e r e p r a e s e n t a n t i s et v i t a e r e p r a e s e n t a t a e identitatem, vel substantiam, utiaque sub specie, eandem. U t vero nQtioni Identitatis heic non diutius im moremur, quum praesertim in praecedenti opusculo academico hanc materiem
copiosius °) tractaverimus, in rem positam hoc aolummo- do duximus observandum , nos noraen ideamque Identitatis eiusmodi tantum Unitati tribuere, quae simul Dualitas e s t, scili cet unitas sibi et secum; vel unitas sibi obiectiva, et hinc p e r Piversitatem ipsam , sub forma T otalitatis, in principium ab« solute unum rediens. Quisquis igitur nostram sententiam fe cerit suam, dum nobiscum agnoverit, unam eandetnque idealium et realium C opulam per cunctam rerum universitatem p r o n u n tiari, ante omnia probe perspiciat discernatque diversas leguin modorumque proprietates, quibus in singulo quovis syntheseos absolutae membro identica Idea Universi manifestatur. Q u o enim minus claram quis sibi paraverit harum diversitatum n o titiam, eo tortuosior exoritur confusio quaestionum reflexionis philosophantis, vel problematum in Philosophia solvendorum. Iu quacumque Philosophiae regione quaeritur realis Ideae abso lutae Exsistentia; q n a l i s autem in quaque sit quaeienda, id p er methodum dialecticam quaerendi exploretur necesse est. Qua lis quaeritur, talis habebitur. Sic in speculatione Naturae quaeri tur o r g a n i c a :5a) Exsistentia (sine qua nulla P h y s i c e ) ; in spe culatione Individui Intelligentis, theoreticam sui conscientiam
*) Confer dissertationem De genio et schemate Speculationis rer ipsd Philosophicae ; inprimis paginas 22, 2 3 , 24.
Q uod scilicet reve râ quaeritur in quâlibet regio ne Philosophiae, id e s t character to tiu s regionis summus et dominans, p er quem no tio regionis distinctiva c o m p l e t u r * Hunc igitur om nes m odi quaestionis generalis, vel om nes quaestiones specialiores eo per tin entes, si non se m p er a p e r te , sem per tam en tacite respiciunt. Character in N a tu ra d o m in a n s, Organism us e s t ; ad hunc perfe cte effingendum to ta N atura tendit, isque si non actu, attamen
obtinenti», quaeritur l i b e r a Exsistentia (sine qua nulla M e t a ' p h y s i c e ) ; in speculatione tandem Historiae, sive ordini» rerum summi, quo exponitur moralis et civilis et religiosus entium in- felligentium character, quaeritur b o n a Exsistentia (sine quâ nul la E t h i c e ) . Neque immerito harum regionum primam defi nias f u n d a m e n t a l i t e r realem, quippe quae conditio productiva est omnis Individuationis *, secundam f o r m a 1 i t e r realem, quippe quae tota versatur in forma Ideae quâ tali, eiusque, ab Indi- viduatione usque ad plenam liberamque Conscientiam progre- dientis, est contemplatio; tertiam s u b s t a n t i a l i t e r realem , quippe quae, primae sim ilis , at ex altiore vivendi potesta t e , tota activa et productiva est, — eoque, dum super basin rea- litatis n a t u r a l i s realitatem sistit s p i r i t u a l e m , imaginem sistit Jdeae ab omni parte consummatam. Actus ille positive exsi- stentialis, per quem ens s u i conscium etiam est ens conscium o m n i u m , exsurgit e prim a regione per i n d i v i d u a l i t e r E s s e in secundam, tum ex hac per i n d i v i d u a l i t e r I n t e l - i i g e r e in tertiam ; heic vero per i n d i v i d u a l i t e r A g e r e adipiscitur p e r s o n a l i t a t e m i. e. exsistentiam absoluta p o sitione concretam. Nisus producendi, quum heic supremum vividae potestatis gradum adseendit, ibique nec tantum natura liter neque tantum intellectualiter a git, sed spiritualiter ( i . e. integra mentis vi et efficacia), iam Voluntatem, arcanum D i vini ipsissimum, per spontaneam actionum seriem recludit,
di-individuatus, determinate ev o lu tu s; ubi potentialiter adest, ibi est O r g a n i s m u s praeparatus vel suam Ipse plenam evolutionem prae
parans. Q uam obre m etiam in eo N aturae stadio, quod a n o r g a - n i c u m dicitur, omnes, quas movet P h y s ic e speculativa, quaestiones nil ta n g u n t nisi conditiones O rganism i; invotucra, in quibus iam latet organismi vis ac intentio.
vini fontis, quantum
c a p e re
potest humanitas, sapore perma nenti imbutam. Harum porro actionum ultimus est finis, noti ut fiat voluntas hominis, quae per se, qua talis, vana prorsus umbra est, sed ut per hominem fiat voluntas D e i , vel enun tietur Ideae Divinae substantialitas a b s o l u t e c o n c r e t a . At- que haec enuntiatio, quae cernitur in omnium m orum artium- que illuc spectantium concentu, per ethicum illum perficitur complexum personarum, quem C i v i t a t i s nomine insignimus. Dum ergo Philosophia Naturae potissimum circa entia Sensus, Philosophia Intelligentiae potissimum circa entia Rationis ver satur, Philosophia Voluntatis maximam vim suam ad entia Actionis explicanda intendit. Et ut tribus regionibus Reilexio« n is , — quarum in prima Adprehensio, in secundâ C ogi tatio, in tertiâ Voluntas praevalet, — hae tres regiones Philo sophiae respondere videntur: sic p r i m a Philosophiae species, quae sensualis potissimum intuitus veritatibus operam impendit, habitum consequenter geritRealismi vel Individualismi Organici; s e c u n d a , quae in intellectualis intuitus veritatibus praecipue est occupata, Rationalismi vel Idcalismi Transscendentalis prae se fert vultum ; t e r t i a , quae summam rerum detulit ad nervos ipsos personalitatis, intuitusque est spiritualis ex Voluntate cum immortali visus acie emicans, opere consummato iam opposi torum ante conflictantium conciliatrix, Spiritualismus seu Idea lismus Absolutus iure salutetur.§. V.
Atque h i c Idealismus, qui, quum character sit Phi losophiae proprius atque intimus, in genere consideratus philo sophiam universam regit et vivificat, specialiter est character p h i l o s o p h i a e a c t i v a e ; sive eiusmodi reflexionis p h ilo sophicae, in qua Adprehendere, Cogitare, Velle, i . e . Sensus,
Ratio et Actio momenta unius eiusdemque a c t u s e x s i s t e n- t i a l i s constituunt, quem ipsi a g i mu s . Etenim, si fundamen, tum aciemque verae cuiuslibet reflexionis in i n t u i t u habe mus, hoc tantum inter intuitum philosophiae activae et intui tum philosophiae cogitativae interest, quod hic m odo a b s t r a c t o , ille autem c o n c r e t o intellectualis est; seu reflexio spiritus, cun cta vi personalitatis completa percipientis et tractantis. Quare in activam praecipue valet philosophiae form am , quod et de Phi losophia universim spectata haud inepte adfirmetur: eam esse om nium scientiarum, revera, maxime p r a c t i c a m . At in ea dem disciplinae philosophicae regione simul perspicitur, Veri tatem abso'utam, quae in praecedentibus (vel ut Anima M un d i, vel ut Essentia Rationis) c o n c e p t u tenebatur plus minusve a b s t r a c t o , n o n nisi per p e r s o n a l e m s u i m a n i f e s t a , t i o n e m , h. e. per r e v e l a t i o n e m sensu proprio, posse men ti nostrae concreto m o d o communicari. Itaque in sequentibus monstrare conabimur, cum philosophiapi in genere, tum p r a c t i c a m praecipue, a c t u i e x s i s t e n t i a l i r e v e l a n t i s s e M e n t i s D i v i n a e originem suam veritatemque omnem debere. Q uod principium quum iam indigitaverimus, operam nostram qua- lemcumque in id navabimus, ut perspicue determinetur ampliusque eruatur, qualis ex illo ethica et politica rerum speculatio sit derivanda. Finem philosophiae contemplativae, si mens humana, aut sensuum fallaciis aut notionum inanium argutiis illusa, genuinam t tque insitam obluscaverit Ideam Absoluti rcctainque amiserit mentis Divinae a- gnitionem, eum esse contendimus, ut hanc per plenam firmamque sci entiam recuperet, fidesque amissa revertat de sophismatis quibusvis triu m p h a rs ; ex fide a n i m i i n n o c e n t i s in fidem a n i m i s a p i e n t i s , per vim Cognitionis, evecta. Quoniam igitur in hac fide (Fides au tem , vel fiducia, est Veritas e x p e r t a ) etiam re dit Sensus, qui Verum illu d , quod antea tenebat instinctu, iam
plena tenet virium conscientia: tanto magis opus est, ut in a- c t i v â philosophia moralem civilemque Ideae Divinae imaginem dignam se e f f i c i a t . Atqui instrumentum Philosophia habet nullum, praeter Reflexionem; et idcirco a c t u s reflexionis c o n t i n u u s , seu Intellectus qua talis, propriam sibi instituit dis ciplinae philosophicae provinciam, quae tamen reapse ceteras omnes comprehendit et tuetur. Dialectica haec est, sive Logi- ca s p e c u l a t i v a , quae iu distinguendo, explicando, constru- endo versatur, sed ita, ut omnis ejus constructio ubiquaque i- dentitatem exprimat universam rerum et notionum, seuldeae Idea rum in Universo manifestatae. Quâproptep, ne imaginem facia mus dissimilem discoloremve Ideae, perquisitione dialectica eam regionem reflexionis, quae s e n s u a l i opposita (abstracte) r a t i o n a l i s est, investigabimus; ut caussas forte indicemus, cur nec in hâc sphaera reflexionis principium stabile vividum- que ullà conditione inveniri possit. Id autem iamnunc prae sumere licet, Reflexionem, quoniam in hac regione quam
m a x i m e reflexio q u à t a l i s est, seu mera idealium ad re- alia relatio, in hâc eâdem regione quam maxime esse relati- vitati, vanae veritatis umbrae, obnoxiam °). Certe superio rem reflexione empirica dignitatem haud iniuriâ reflexio ratio nalis tenere e x istim e tu r, tum propter maiores et subtiliores, quas expromit, vires cogitandi, tum praecipue propter nisum quemdam tendentem ad liberum suique omnino conscium Uni versi conspectum. At semet ipsa freta, et proinde s i b i
re-*) Dialectica scilicet com monstrator, om nem idealitatem, quâ realita- ti opposita e s t , eatenus tantum m odo esse veram, quatenus est huiusce realitatis n e g a t i o . Positio Absoluti utrique quidem Copulae m e m b r o , non minus reali, quam ideali in e s t; quoniam illo mem bro repraesenta tu r et^esseatia f u n d a m e n t a l i s I d e
Jicta, id vulgo respicit, ut ex forma exinaniti I n t e ll i g e n c e abstru sae eliciat realifatem quandam positivam , i. e. veritatem quan. dam absolutam, et ad ty p u m formae istius, notione aliqui re* lari va summatim expressae, ordinem rerum divinarum huma- narumque emendet, corrigar, vel potissime a pr i o r i ( u t di citur) refingat. H i c igitur via non potest quin abeat tora in argutias omnis realiratis expertes, nugasque tricetur, tricisque superbiat, et, licet arrogantiam Sensus Communis perversi de bellatura, ipsa in docendo adhibeat pom pam ostentationis lon. ge arrogantioris. Qui autem tale quid ipsi genio Philosophiae
ae Divinae et p r i m u s Eius in formas revelationis suae transitus. At pro u n i c a pote sta te positionis prima illa potestas haberi nequit, han c ipsam ob causam, quia solu m m odo fundamentalis est et pri ma; apparentia igitur multifaria, quâ realitas ista se tamquam unice realem ponere videtur, per oppositionem praeponderantem p o te statis idealis ad nihilum redigitur. Haec autem, quae m o m e n to
m u l t i p l i c i t a t i s q u â t a l i s exsuperantiam u n i t a t i s q u â t a l i s o p p o n it, dum ita m em bro Copulae subiectivo dignitatem superioris cuiusdam realitatis vindicat, hoc tamen reverâ non adse- quitur, nisi per negationem inferioris; essetq ue ipsa nil nisi mera neg a tio , i. e. relationum suarum relativitas in gy ru m se ipsa se m p ite rnum circumvehens: ni per tertiam vitae p o testa tem , quae nega tio e s t e t positionis negatae et negantis, e o qu e i p s o affirma tio realitatis absolute positivae ubiquaque praesentis, Idea A bso luti hunc circulum in m ente nostra to ll e r e t, ibique, quem adm o dum e t in universa rerum naturâ, substantiam suam ut subiectivo ae q u e ac obiectivo sensu veram revelaret. Q uod quidem per p o te s ta te m s p i r i t u a l e m seu e t h i c a m efficitur. Haec circu lum dissolvens A eterni positio, subiectoobiectivitatem sistens a b s o l u t e o b i e c t i v a m , est A ctu s ille E xsistenti alis, de quo supra sumus lo cuti; actus Ideae, qui in Fide (cum innocentiae t u m sapientiae) om ne Verum pariter e s t e t efficit.
opprobrant, cautius agerent, si faciem saeculi praesentis circumi spectius contuerentur. Nam nullis ausis enixius favet hoc sae culum, quam conamini cuivis, statum rerum m oralem, civi lem, religiosum, quoad fieri possit, usque ex ovo, vel e ratio ne reformantis cuiusque individui, innovandi.
Quem au tem habuerint quemve habitura sint haec experimenta exitum, id spiritus nostri aevi familiaris, spiritus e g o i s m i, quotidie ma gis magisque ferox, satis superque testatur. Vera philosophia Juris, M orum , Civitatis, sicut non inere f o r m a l e m (quae ce terum nullibi extra regnum abstractions exsistit),sed s u b s t a n t i a l e m quaerit Veritatem, sic etiam id inprimis sibi statuit, prin cipium Veri, seu substantiae formaeque identitatem, aut nus quam cognitioni ulli se communicare,' aut ex idea o b i e c t i cognoscendi effulgere. Q u o d sane non ita est interpretandum, quasi p a s s i v a m modo personam agat reflexio Veritatem con tem platura; sed id magnopere curemus, ut notionem nostram ad ideam obiecti, non ideam obiecti ad notionem nostram accommodemus. Genuina philosophia theoretica ante omnia docet, Mentem animantem Totius semet nostrae menti com
municare, per actum a b s o l u t e e s s e n t i a l e m , quo cogita tio n i, sub schematibus Rationis et Intellectus, essentiam Uni versi praemonstrat. Genuina philosophia practica docet, ean dem Mentem, utpote mentem D e i , ideam idearum aeternam per actum a b s o l u t e e x s is t en ti al em, i. e. f a c t o vel re* v e l a t i o n e , exhibere; ideoque non solo Intellectu, non mera Cogitatione esse noscendam, sed V o l u n t a t e , V i t â , Amo«
r e — qui, ut a b s o l u t a Libertatis et Necessitatis copula, et fundamentum et complementum Voluntatis esti Huiusmodi scientia revera est peritia Ideae; eaque est e x p e r i e n t i a e for ma, omnium maxime sublimis. Ad e f f e c t i v a m ergo philo sophiam hâc solâ via aditus panditur.
