MATTHIA CAUSSIS

Q; F. F. Q. S. DISSERTATIO AC_{AD Ε MICA} Do

CAUSSIS

OBSCÜRITATIS

PHILOSOPHORUM;

Quam

Cum

_Conß

_AmfhJJ.

_Facult.

_Philoß

in _{llluflri adüalam ^Athemo,} pbjeside

CELEBERRIMO V1R0,

Mag.

_MATTHIA

Eloquent. Profess. _Reg. & Ord. Publicae cenfurac modefte _fubjicit

ALUMNUS REGIUS

Aaron

_Gagner,

Dalekarlus.

InAudit.Guft.Maj. ad d.XX. Dec»

An. MDCCXXXIII.

Horb dntemeridtem _folitis·

UPSALIjE, Literis _Wernerianis.

ν<Ί rA2rvstÄiKjwrÄiRÄiao

ι N. _J.

$. I.

Audet

_quidem

ho-mo excellentia pror-fus _{fingulari pr^}

brutis _animantibus,

a Deo O. M.

fibicon-teila , adeo ut cum Plafone,

Θαύμα, εκαςον ήμών των ζώων

θεΐον,

merico exiftimemur _{α). Nihilo ta¬}

rnen minus diurnis no&urnisque

lacrimis _{deploranda eftvita? noftra?} miferia , eamque concomitans

ma-lorum _{rniferiarumqj omnium}

con-catenata ieries. De incommodis,

qua? corpora noftra urgent , jam

non _{loquor ; Ted de nobiliori parte,}

anima, fermo eft; cujus certe

nas-vos _{morbosque, tam qua inteiledum,}

t til o $n

quam

volwtatem,

nunquam fatis

!

conqueri poflumus. Intelle&us

enim noftri _{anguftias, non tantum}

in divinis , quod alterius eil fori

excutere ; verum etiam in

natura-libus, fatisagnofcere nos

jubet

quo- > tidiana _{experientia. Labem etiam} voluntatis noftras , variis ftipatas

arumnarum catervis , quilibet fa-

i

cile _{deprehendet , qui}

_prascordia

iua excufferit: _{qua? omnia eo funt}

_j

graviora , quo leviora, vitio

com-muni, cenfentur.

Miifis autem _{reliquis, proratio- '}

neinftituti, favente Deo, prima-

!

rias _{obfiuritatis cauias indagare}

ani-niusmihieft, qua, ceu fucco atrae

loliginis, philoiophi tam

antiquio-res , quam recentiores, icripta fua

infecerunt. Te* vero, B. L. enixe

j

rogo , velis innoxios conatus asqui

bonique confulere , Tibique per- \

ivadere : _{ράον eHm}

μωμεισΰαι,

fj

μιμεισΒαί.

$· ιι·

•i o ι ι

$. n.

Inter caufas illas obicuritatis

_phi^

lofophorum

primum fe offert:

Jm-becillitas _{ingemi humant}

, cum reruni

fublimitate coÜuclans ; _{quae quaiitum} t obicem _{phiioiophis porlat}

* naturae

intimiora rimaturis , notius eft,

jjuam ut illud queat ignorari.

Ob-, jé&um, circa

quod omnis cognitio

philofophorum

verfatur * funt

$i-ritus <5c _{corpus, & compofitum ex}

u-troque, (c.homo. Circa confidera*

tionem_{fpiritus occupata eftpneuma·}

ticai circa _{corporis, ingenere, phy<}

fica, feu , ut recentiores amant* Somatica, circa _{compoiiti iftius*}

Änthropologia. Philofophis> per to*

tum hunc _{exipatiaturis campurrt*} fåteri necefTe erit > in difciplinis

cun&is, intelle&uimulta _impervia,

fublimia _{omneque ingenii, etiam}

^

fagaciflimi, acumen fugientia

fi-fti, ut mirum non fit, cur in fin*

gularum rerum exaöam

cognitio-nem_{pervenire nequeant,} fed,_cum

4 ö Ü»

ignorantiam fuam ingenue

confite-ri _{nolinc, fenfa anirni faspius}

_obicu*

re _proferant.

Lübens _quidem

_concedo,

philo-fophum, quatalem,ignorare> quan-do _{, & qua occafione , hoc}

_malö

primum fuerimus correpti :

id

quod , präster alia , teftantur

anti-quorum philofophorum,

revelatio-ne deftitutorum, hac de re»

ienten-tiarum _{portenta. Sed eft lapfus}

protoplaftorumfuneftifiimus

ciftel-!a illa _{pandoras, cui tam}

_peftiferas

corruptelas ferimusacceptas, & ex

qua, agmine veluti fafto , in

mi-feros mortales hasc calamitatum genera iuntimmiiTa.

Efte&um

mi-ierias _{hujus (imbecillitatis ic.} inge-nii_{humani)fapientioresetiam gen«!} tiles agnoverunc. Unde

Democri-tus veritatem in _{puteo demerfam}

jacere , Sc inde , non iine fummo

labore , a mortalibus erui pofTe,

dixit. _{Alii quoque exiftimarunt,} fummumNumenintimioremnatu¬

I® ö gtf >;

rse _{ejuscp virtutum}

_Cognitionen!

iis tantum _{largiturum, qui} \pium

ardentius ament. Abfit tamen,

ut, cum Scepticis, fingula humanaj

icienti# fundarnenta , αχαταληφίαν

inrroducendo, fubruamus. Abfic

etiam, utnegemus rerum omnium däri _{caufias, easq;}

_{intelligibiles;}

_fed

hoc faltem _tenendum,

omnifcien-tis unice _{efie, omnia}

_perfe&e

fci-re, quoniam, in hac

imbecillitate^

tantum ix_{μέρας γινώσχομεν.}

$. III.

Verum enim vero quamvis _cum

hac _{ingenii imbecillitate}

_mifere

collu&emur mortales , & tot

tam-que ftupenda , &

impenetrabilia

prorfus, ubicjj

proftent fummi

Opi-ficis documenta, ut fingulis inge-miicendum fit : _quantum eft,

quod

tiefcimus!

WihWo

tamen

minus

dan-tur _paffim

philofophi, qui

neicio

quos fibi pollicentur

tramites

ad

veritatem

_perveniendi,

_{debitum Uli}

laborem _imf

_ender

_e

_recufant.

_Ut

_e

6 « SS·5

quolib^t

ligno

non

fit

Mercurius

;

ita nec omnes homines ad rerum

abftrufifiimaram _indagationem

ae.-que iunt felices. Nam , praeter

communem fortern, quam conque*

rimur omnes , alii mortalium , a

natura _ipia , ad dura mecalla tra*

ftanda videntur efie damnati, ut vel _ipfi

_de

_congenita

_ftoliditate

_do*

leant, & de fe nihil eximii, inre* bus arduis, _fperandum

_efie

_ingenue

confiteantur, Alii autem ,

quibus

feliciora _{obtingunt ingenia , illis} nimis _{indulgendo, altius pennis}

evolant, _{quam fe}

_fuftinere

_queant,

ut demum in _sequora Atheorum _,

Scepticorum, aliorumve haeretico*

rum, _praecipiti lapiu _ruant. Huic

fententiae, praeteralios, adftipula*

tur Celeb. Doft. _Rydelius b) his

verbis : utenar at man met> oqtunbabe tyftgißnütaar οφ (tdütga

bommar om naturen/ οφ Ded inre betfaffenhet / forftörer f&muffteé

•Ü o §8· γ

ect) ßict>c^ opnar boren til

atta

t>e

meningar/ fem

bafma

guMoebet

ttl

(In tDtßa

affoöa.

Alii

vero ,

qui

proprioMarti

diffiii, in ipio ftatim

initio , a veritatis inquiiitione de-fiftunt, vel quod rei unius

inda-gationi

diutius

inhaerere

indignum

putent ,

vel

quod

ima

fe

rerum

tum

penetraiTe exiftiment,

_{cum ne}

quidem

ad limen

pervenerint,

ra-nam _pro Diana,

nubem

pro

Juno·

ne, miferum in

modum

amplexi.

b) Inprafat. Exercit.

rationalium

p.it.

pro Anno ipiS.

§. IV. _

Imprimis autem

ejusmodi pigri

philofophi

morbo

praejudiciorum

laborant. Hivero ut varii

funt

ge-neris ; ita varias

etiam

multipli·

cescß

fui

erroris

cauflas

agnofcunt.

Ego vero

brevitati

litans

,

reliqua

lubens relinquo ,

ad

pr^judicium

antiquitatis

&

au&oritatis,

exempli

loco afFerendum , properaturus.

t Ο ρ

lofophi defperant,&

ney^i)

quidem

in rebusarduis tentare audent; Ica

difpendium illud fupplere

ftudent,

antiquorum , aliorumve virorum

farna notiifimorum , fcripris fe

ad-dicendo. Unico_plerumqj

_Magiftro

fe _{mancipant , cujus fingula}

_di&a

& verba ea _religione excipiunt, ac ii illa e tripode eilent prolata.

Ubi controveriias exoriuntur , ne

latum _{quidem ungvem ab illius} fententia difcedere volunt , fed

cum Platonicis, άυτος εφα, femper

in ore _gerunt. Unum Ariftotelem _ι

in medium adduxiile fufficiat,quo i

celebrius idolum vix orbis litera·

tus habuic. _{*) Neque enim iuffi-}

_j;

cic, quod fcripta Ariftotelis

alio-rumque fan&e coluerint, iiscg

ju"

ramento ie adftrinxerinc _{**). Sed}

etiam , quod magis mirandum _, in

vita _{comuni, corporishabitu &}

ex-terno _{cultu, ad}eorurn mores&

con-fvetudinem fe _{compofuerint ***).} De hoc autem_prapoiteromajorum

•a o _{ρ ρ}

ftudio _{damnisqj inde}

promananci-bus dudum _{conquefti funt Joh,} Barclaius inkon. anim. , Sorellus,

Theodorus Parrhafius in _parrha«

fianis , Petrus Poiretus,

aiiicj?

in-numeri. Is _etiam,qui

fe&asphilo-fophorum omniutn excutere

velit,

facile _{deprehendet, non nifi rixas} & contenciones inde oriri,_lumencg

philofophia?

tenebris

plusquam

cimrrieriis obfufcari.

*) De Fortunata Liceto, virorerum

alioqui naturalium peritiffimo ,

notum eft , quod duas galaxias

feu vias la&eas ftatuerit,alteram

aeream, aetheream alteram: quam

etiamfententiampropugnavit, ne Ariftoteles erroris incufaretur,

cum viam ladteam inter meteora

retulerit. Sic alius > _prat nimio in

huncamore, tubuminfpicere

no-luit, ne fateri necetfum haberet»

Galilaeum a Galilatis novas &

A-riftoteli _{incognitas ftellas} dete-xide. PetrusGaiTendus de alio quo-dam refert, _{quod veritatem} do-I gmatum

Ariftotelicorum

fangvi-ne fuo obfignare vellet c).

Obli-ΙΟ © _in

**) Obligationis illam formulam > cum iua interpretatione Germa¬ nica 9 apud Chriftianum

Thoma-fium fsn ζί^οηαπιφ. unterretwn*

$en videas.

·**) SicPlatonici gibbofumcorporis

habitum , qui pra;ceptori erat,

imitabantur. Ariftotelici cum

Dolore balbutire voluere. Ρhir

lippi Melanchthonis diicipuli im-peditam ejus lingvam,

humero-rum attraétionem , manuumque,

inter _{loqucndum, commotionem}

exprelTere. Mitto Judicrum illud

Johannis Schuppii : Quendam

cafu vidiiTe Erafmum

Roteroda-mum fcribere calamo , cui , ob

brevitatem, additum fuit lignum,

& eum illico _{coepiflfe alligarepen¬}

nis fuis bacillum d). O !

imitan-di ftudium, cachinnis meritoex-plodendum.

e) V.Jan, de Dott.Um6r,p.42. d) In

Orat, de Orat. _ineptisp. aj·.

5. v.

Quiautem philofophi

hoc

praeju-dicionon iunc inebriati, illi in al-terum

•β 0 & 11

terum extremum _prolabuntur , ut,

fecundum illud Ovidii, illis fitr

Semper cundarum novitas

gratijfima

rerum.

Hi_{antiquitatis pemefi,fanum}

quod-vis eo nomine proicribunt,

quod

antiqvum redoleat feculum. Con¬

tra vero nova & inaudita, monftri

etiam _{fpeciem ikpius}

_habentia,

ut-ut interdum viliffima , fibi &

pu-blico _{noxia, propugnant, parum} iolliciti, quam re£e dicant, quam

religiofe ientiant, modo recentis cujusdam prolis parentes

(aluten-tur ; tanto _{quamque fiententiam efie}

magisfujpedam, quanto fit antiquior

& _prvulgatior, cumThomaBrow¬

ne _{crepantes e).}

Quantum detrimenti, quantum-que caliginis , ab ejusmodi

nova-toribus _{·{*) philofophte accedat,} quis non videt ? Clar.

Liljenthal

merito ait : Tanta exinde fequitur

rerum omnium confufio, _ut alter

alte-rum _{y licet} eadem lingva loqventem _,

ii i 0 i»

hand _{amplius intelligat}

_j).

_Ve«

ritas, qua? inftar fiii

Ariadnei

perlabyrinthum

philoiophice

ambu-laturis eiTe debet , non modo non.

illuftratur, ied magis

involutared-ditur. _{Jofephus Juvencius dicit :} Lauåentur_{tfli, per melicet, novarum} artifices opinionum ,

delirare

cum

in-genio ac errare

concedantur,

neque

tarnen idcirco laudandi, _quam mtje·

randi videntur _g).

■J-) lllis haud immerito

adnumeran-dus eft Pet. Ramus, _{qui, nefcio} quoPhilofophiamemendandi

pru-ritu , diverfas difciplinas

commi-fcens, multas turbas excitavit. Re¬

natus Cartefius, ob nimium

no-vaturiendi ftudium» fuos quoque

patitur månes, lpfietiam Schola-fticj, fludus in fimpulo, nodumin fcirpo & Iauream in muftaceo

quacrere foliti , in hane faepius deciderunt foveam. Do&ores

Sorbonici _{plurimurn in eo olim}

defudarunt,utrum re&ius quUquis

& quanquam, an kiskis & kamkam diceretur, Pofterior vero pro-

oim-til o 1}

nunciandi ratiocum magis arride-rec, eamfeveriflimis edidtis, gra¬

vi addita pcena, confirmarunr. e) In Pfeudod. Epid. Ltb. /, cap.ri. f)

Aiachiavel._{Lit.p.22. g) Tom, 1. p% 165*}

5. vi.

Quibus autem

philofophis

enu-merata? obfcuritatis notae inuri

ne-queunt , illi in

aliam

fcyllam

im-pingunt, nonminus

philofophis

re-nebrasafferentem. _{Imprimisautern}

illi notandi, qui antequam

verita-tis _{indagationi fe}

accingunt,clararn

& di(tinäam rerum ideam fibi non

comparant ,

de

fpiritu

ejusqye

efTentia _{profane fentientes.}

Quod

quantam in

philofophicis

obfcu-ritatem _{gignat, vel ex}

iis

_patet, qui fpiritum, squeac corpus,

me·

rum obje&um faciunt

imaginatio-nis. Hinc veteres & recentiores

Pneumaticos, Chymicos ,&

Mo¬

raliftas tot tricarum artifices

effe

cernas, qui vel corpus

&

Jpiritum,

vel_Jpiritum&

_nihil

_{pro una}

eademcß

merce vendunt, & fic

multa

14 _· $ o §g*

cendo nihil dicunt. Hi enim ue

fenfum exrernum una cum imagi-natione unice _{excolunt,de rationis} cura _{parum folliciri; ita nullum ali¬}

ud _{ohje&um cogitationum (uarum} eligunt, quam quod imaginationi

inferviar. _{Imaginatio a fenfibus} externis _{dependet : ienfus}

veroex-terni, ut circa res corporeas

occu-pati funt; ita nullam aliam imagi¬

nationi _{praebent materiem , niii}

qucE illisiit pervia. Et fic quando imaginatio fpiritum fibi repraefen-tat, tam craiTam hujus ideam fibi format, ut _{corpori & ipiritui}

eas-dem ferme _{adfignet affe&iones.}

Qui vero paulo oculaticres iibi

vi-dentur, in alterum extremum

pro-labuntur, _{Spiritum feu} immateriale

& nihil eodem _{pa(Tu atubuläre}

exi-ftimando.

$. VII.

Deiηde ut_{confufiofacultatummen*}

tis _{humana, qua? ab aliis diligenter} eft _{profcripta , non minima} cauf-fa eft erroris _{obfcuritatisque}

loio-o ff*

lofophorum : ita

etiam,ab

altera

par-te,Logomacbia,Y\xarun\

tenebrarum-que mäter , fcetus

turpiffimos

eni-titur. Mentem , nobiliorem noftri partem , facultate

gaudere

res

fibi

'

varias _{repraefentandi, nemo}

igno-rat. Rerum autem in mente

re-pra?fentationes alii notiones ,

alii

ideas, conceptus alii vocanr. Signa,

quibus notiones ieu conceptus

ifti

indicantur, nuncvoces, nunc,

fe-cundum _{Logicos, termini} nuncu-pantur. Terminorum vero

cuilibet

] _{quamvis nonnifi unica}

eile

debeat

notio; nihilo tamen minus, ilii, vel

inopia lingvarum ,

vel incuria

icri-_ bentiurn , diverias iunt

fignificatio-nis, Hinc tot de vero & genuino eorum feofu litigia _{, tot} certamina,

aliis _hane, aliis illam notionem iis affingentibus. Bene tamen

tenen-1 dum , non eos folum terminos am·

biguos eiTe, qui

vulgo

interaequi-voca feu homonyma referuntur;

fed multos etiam alios,

quospluri-mi

16 o i»

mi _pro

_talibus

_non

_{habent. In}

his

vero eo _ia?pius & facilius

fal-li, atq;

ad

Logomachias,

vel

nihil

tale fencientes abripi folent philofo-phi, quo

magis

te&a?

diverfa?

ejus-modi vocum iunt fignificationes.

Ad obicuritatem &

difficulta-tem eo melius evicandam , qua? ex

ejusmodi terminis

ambiguis

paffim

proferpit, Logici

quidem

laudabi-li inftiruto definitiones nominales excogitarunt, vocum

etymolo-giam, homonymiam &

fynony-miam _{explicacuras* Verum, ut} in aliis rebus ie abufus ufui

ple-rumque immifcet; ita in

ejus¬

modi definitionibus nominalibus, quando illa?

ad

inanem

verborum

apparatum vanamque

oftentatio-nem adhibentur. Imprimis hane

vanitatis notam illis inuftam

volu-mus philofophis, qui,

ob

_curtam

ingenii fupelle&ilem, res ipfas

non attingendo, verbis feu

cor-tici, nueleo inta<äo, mordicus in¬ härent.

*§ o $* 17

haerent. _Quam vero felices fint

ejusmodi, infeliciffimo alioqui il-dere _{nati, homines in arce disci·} plinarum omnium evertenda, & delubro _{perfpicuitatis diruendo,} teftanturnon tantumrerum

praeter-itarum _{annales; ied etiam} quoti-diana _{experientia. Ut igifur ejus¬} modi inutiles _{contentiones, rixae}

& _{logomachiae eo felicius}

eviten-tur,optandum föret,omnes& finguli fcriptores & homines adeo con-flantes in fermone _{eftent, ut}

iis-dem vocabulis eaedem _femper re-fponderent notiones: multae tum

difficultates, quaeperinconftantiam

pailim irrepunt, evaneicerent,

§. VIII.

Hosce _{Logomachiarum}

artifi-ces alii _{excipiunt philofopbi, qui,}

Jubtilitati plus jufto indulgendo,

confulto _{quafi obfcuri effe volunt.} Ut nihil dicam de abufu fubtilitatis

/Egyptiorum Sacerdotum ,

Perfa-rum,_{Magorum, & Indorum}

manum aliorumque

philofophö-rum, ante tempora

Ariftotelis

ex*

iilentiüm, largamcerte

harum

quis-quiliarum

meiiem ipie

ille

philofo0

phus

*) pr^bere

poteft.

Hu*

|us

deinde &

aliorum

,

ejus-dem commatis ,

philofopho-rum effata * obfcuris Fabulis *

senigmatibus &

fymboiis

invoiuta,

pofterij magna

animi

devotione

*

tanquam oracula iusceperunt,

&

notis fuis fubtilioribus

üluftraiido*

magis obfcurarunt; quos

inter

pri-mas tenent Scholaftici **),

cumi-nife<äores ifti molefte feduli.

Et

certe fimul achi otiofi homines in*

fauftiffimam Fuse fubtilitatis

fe-mentem in

_{philofophia fecerant^}

tot ftatim rerum inutilium

abilru-iarumque lappas ac

tribuli

caput fuftulerunt5 ut ipia fertilior rerum

feges

fuftocata

jaceret. Par

ideo«*

que eft,

Caflianum

illud

ad innu*

meras illorum fphinges ingemina«4

Μ ° ₁₉

eft,lepidil!imorum illorum conce*

ptuum, notionum ,

diftin&ionurtt

& abftra&ionum cothurnis

philo-fophiam mifere fuiiTe obfcuratam* Cujus generis fexcenta exempla ,

imprimis

apud

Scotum, fubtiiiifi*

mumiftum tenebrafum _magiftrum*

(id etiam nomen innuit) occurrunt; Ced in _{harum nugarum recitatione}

tempus & cartam confumere piget* Unica _{perfortas definitio fufficiat i}

ψ_{erform non}

_dicit

_{relationem originis9}

free commun_em, feä _duplicem

negatio-nem communicabiliiatis in_{genere, non}

extra _{genus, (ignificans ahquid}

pofi-tivum extra intentionem_{primamy non}

fecundam , conwtans

circumincefio-nem, qua

fit

fubfiflentis infubfiftente realiter

_difiwäo,

_mutua

pråjentialita-tis _{adfflentia in eadem effentiat}

Sed,

O! _{mi/eroshomines, mifere}

_queis

_no¬ bile _tempus

Sie teritur _{trieis9 vobis} ut

fobria

fana

ίο m o _gg

Sit mens optctndum

miferis

in _corpore

fano\

Pedern ex hac orcheftra retrahens,

egopras

foribus

eandemfuspenden-damexiftimo hederam, ac olim ad

Sophiftarum colloquia

Dionyfius:

Perba ibi audivt fenum otiojorum,

vel

potius

delirorum;

aut:

Gens ratione_furens & mentem

paftct

chtm<eris.

Suntquoque

philoiophorum

re·

centiorum _{plurimi nimia}

fubtilita-te famofi _{potius, quam}

celebres,

qui vel prxceptori

ifti

affimilan-di funt, qui difcipulum

collaudans,

ex _prajfcripto

perplexe

balbutien·

tern, dixit: Tanto meliusnon

intel«

lexi: vel, _quibus verba Cel,

Doft.

Rydelii ***)

obvertenda:

£i)e

fcntfa _{foiifligtiapperie οφ}

_fpttéfim*

tig logn/ flata

fanntngeneé

fotne^»

feife/οφ lufftfpringonDc

inbifintni

gar om tfcet /

(om alDrig

mar

tit.

Hi _{inepta perfvafione}

_indu&i

_id

demum _{eleganter atque}

_exquifite

diåum

di&um _{putant, ad quod} intelligen-dum _{opus eil magna induftria.} Scilicet certiiftma fe , tanquam

di-&atores _{literarum, fpe gloria?}

la-<ftant, dum tricas veterum

Sophi-ftarum in recentiori foco _reco&as, novoque habitu veftitas, proferunt. Diale&o_quidem philofophicautun-tur, fed fpinis ialebrisque &

di-öionis & rerum _{horrida, ut}

le-iloribus _{negotium faceiTant,} fui-que a?ilimati,onem fubdola quadam

arte animis aliorum inftillenc. Placuit etiam _{nonnullis, obfcuri*«}

täte in _{fcribendo, reverentiam}

majeftatemquefuisfcriptis concilia¬

re : _{nam, qua? absque labore}

per-cipiuntur, tanti non fiunt,

vile-icunt _{quae ante oculos, inque ma¬}

nibus verfantur. Sed _ejusmodi phi-lofophi,quorumicripta

indigentin-terprete,

*

*

Obfcuram ob linguam clari

magis inter

inanes

Qgamve graves

bommes, femper qitl

clara _requirunt, ömnia nam _{ßolidi magis admirantur}

amantque

Inverßs

quaβώ verbis låtitantia

cer-fumt,

Hisce autem omnibus unanimi«? ter idem fatum _{optandum, quod}

Perfeo, Poétae obfcuriilirm

car-minis, accidir: Illius enim tenebras

non _{capiens S.Hieronymus,} abje·*

öo in _{ignem libro, fertur dixiiTe^}

mn vis _{inteUigi, nec} debes legi.

*) Themiftius, fedator & interpres ejus, affirmarenondubuavit, eum

fcriptis fuis obfcuritatem, ex ni»; rnia fubtilitate, _{jnfperiiiTe b}

^Αλγβως γάρ, inquit Plutardi, ij μετά τά φυσικά πραγματεία προς διΡασκαλίαν '<$ μά&Υ}σιν ύδεν, εγμσα

χρήσιμου υπόδειγμα

_τοις πεπαιαευμενοις , απ'

άρχβς,γε'ι

γραπταιi).

**) De jis Aventinus, hunc in mo^ dum_{Ioquitur: V&tbum quidem nulf} hm _SchoUfttci ex Ariftotelepercipie<>

ϋ Ρ Μ

Idfitj quo fenfu ab ipfo profettum9

quin immo rette nominare etim ne-fciebant, atque totum nec tenuerunt

unquam, nec legerunt· Et

poft

pauca:artes amnes atque

totampbila-fophtamadus% Grammaticapracepta depravaruntpbfcuraruntcfo, quade re

fatüfuperqs fcriptaillovu teftanturky%

***) Inprsfat.ad

Éxercit»

Rat. p. u?

h) Conf, qui feßive circa hane

mate-i'iem occupati funt Galli Dottiff. Dni·

de Furetier? dans ί hifloir· (fc* få

Bour-äelon. i) In vita Alexandri Magnip*6dX

k) AnnaU Germ, üb·I.ρ· 2/,.

5·

IX·..

Etiarn _prava

philautia,

_cum

faflu

copjun&a

,

cauflis

obfcuritatis

phijof.

pr^cipue

eft

adnumeranda*

Narp hasc, ut ?n aliis rebus, Ita

etiam in

_philofophia,

_noxios

_&

de¬

formes _{gignicabortus»}

Mqrtalium,

hoc csftro percitorurn, cura

irr

id prnnis intenditur, ut

immcrta-Je, Π Diis placet, nomen

fibi

ac-quirant,tiefcio qua?

eruditionismy-Öeria,

jn

_peftore

fuorecpndita, aliis

per-perivadendo.

Manum fic

dogma-tibus & _{fcriptis excudendis, infe*}

liciomine, admoventes, orbem li¬

teratum , canum initar, catulos

Céecos _{prämature enitentium,}

hor-rendis fuis fcetibus , implent,

in-feftant. De rebus _{faepius fcribunt,} quarum aut nullam plane notitiam habent, aut quas non niii obiter, & extremis, _{quod ajunt, labiis} at-tigerunt, parum folliciti, quomo-do illa _{fint, qux icribant, clara ne}

an obfcura,_{utiliane an noxia, mo¬}

do famam _{confequantur* Neque}

vero heri, _{aut nudius tertius,ha?c}

fcribendi _{prurigo invaluit, Ted ex}

quo viri eruditi & de republica

literaria_{optime rcleriti fuere, ejus·} modi ftatim fimia? fnrrexerunt,

ex-empla illorum imitaturae. Noftris

autem & avorum noftrorum

tem-poribus , növas quafi vires accepit

hoc _{malum, modeftia? repagulis} perruptis. Hinc tot Cadmajos

mi-lites, eodem die natos, criftatos,

ar-matos cernas. Hinc tot in offici.

nis librariis cartarum _{fasces, tot}

inutilium voluminum _catervas, ad-ipicias, uttepius, qua? planafunt

antea & _{peripicua, difficilia deinde}

& _{impedita magis reddantnr. De}

hac re etiam haud _{inepte Cl.}

Lil-jenthal: In illo fecundo, inquit, vi'

vimus oevo, _quo evnuchi _gignunt

muL· partuntl); i. e. ubi fcribendi

prurigo multos adeo corripuit, ut

flbi _{perivadeanc, orbi erudito} in-genti detrimento futurum, Γι

cogi-tationes, quibus iibi mirifice pla-cent, _{privatorum parietum} cancel-lis includant.

Quidam etiam curtam fui inge-nii _{fupelle&ilem inanium verbo¬}

rum _{phaleris & ebfcura pompa}

locupletant, in id unice intenti, ut, ii res _{ipfas ignorent, ignorarp ta¬} rnen eas non videantur* _Quare

va-ria _{Iepida , obfcura , & omni fere} fenfu deftituta vocabula fa?piusex-cogitant, quibus inicitiam

palli-ent , ad Hobbefii monitum : Ad

ignorantiam tegendam licet verba

ι6 Μ o H

venire , in quibus mtUa

fententia

ew-primi

poteft

m).

Hane

dementis

no·

tam bonoAriftoteli *) aliisqjinnu*

meris _{ikpius inuftam}

_novimus,

Sed cordati omnes merces iftas, qus in

tenehricofQ

ejusmodi Ioco

veneunt, vitii fuipeftas eüe meri*

to cantendunf.

NalfThac

in re

hi-flriones imitari _{par non}

_eft

,

qui

no&u fabulas agunt, ut tanto mt*

nus fucus in facie , aurumque &

gemms

aduiterips in

veftibus

di-gnoicantur.

interim

non

diffiten-dum, multa efFe abitrufa,

nobisq;

|mper vja :

quod ii

illud,

non

liquet%

ingenue

fateremur

,

melius &

no«

Jjis& liceris

ipfis

fpret

confultum.

*) Imprimis quando animam

defint-vit _{per εντελέγειαν σώματος}

φν*

σιχ9 fyyawif _&c. Übi _,

quid

per εν}ελεχειαν

fignificatum

vo-luit , ipfe liefeiebat : aiia

id

ge¬

nus taeeo. Quäle etiam afylum conftituant Monades , fyftema

harmoniac _{praeftabilitac> &c.}

_alii

detexerunt.

o *7

i) Mdchiap, Lie.p, it. m) De homine $äp. X* $*

§·

_?·

Pofro mihi , per caflra

Pallados

ambulaturo , fe alia iiftit militum

inucilium _{otioque inerti}

diffluen-tium 5 turma , qusqi; etiam cum

ordine fratrum _{ignorantis , facra} fcriptura ad dementiam

tegendam

abutens , illud in ore gerit: Litera

occidit. Hi _{pigri homines s ut} itudia literarum odio

profeqvun-tur, _{quia eorum funt ignari;}

ita

etiam _haudparum

_conferunt

addi-(cipljnas cun&as

obicurandas.

Sed ut _{jam alias partes taceam,} nunc faltem videre lubet, quomo-do _ignorantia

_literarum

_humaniorum

ehfcuritatem

philofophice fit

cauiTata.

Liters humanioras abfolvuntur Philologia &

Philofophi3.

Philologia

iterumconftat Qramatica, Rhetori-t'a, Poéfi, Philolpgia flri&efic

di&a

&Critica. Ratio divifionishasc eft: Philologia omnis occupata

eil

cir¬

ca fermonem & voces. Sermo au-tem _{tripliciter confiderari poteft.}

ι) In quantum a nobis difcitur, &

nobis _{ipfis ufui eft: cui rei infervit}

Grammatica , copioie vero & ele¬ ganter Rbetorica. 2) Qua naturam

& indolem iuam, _{quod facit}

Philo-togia

ftriéte fic di&a, cujus ope vo·

cum _{origines examinamus. 5)}

De-niqueCriticalermonem confiderat,

in _{quantum ille ab aliis fitprolatus.} Documenta illorum , qui

i-gnorantia harum diiciplinarum

Grammaricas fcilicet _{*)Philologie,} Critica? _{·{·), Hiftoria?}

& _{Chronologice, φτφ) fcripta}

iua

obicurarunt,paifim iunt obvia.

*) Qui exempla eorum defiderat»

qui ignorantia Grammaticae fcripta fua fcedarunt,

Liljen-thal. adeat deSoloecismo Liter.

m

Exempli loco fufficiat: Cardtnalis

dicitura _{cardo,cardoautem a} χαξ-i.e. cor, _quia ficut oftium vertitur cardine, claudendo &

a-periendo illud, & cor movet ac

regit hominem; fic quatuor

vir-tutes _{>quat ideo dicuntur}

cardina-les, vertunt cordacardinalium»ut

claudantur vitiis & _aperiantur vir-tutibus. Abyfrus, _{quafi ab a& by[·} fus, genus lini candidi. paphnm*■

tiiuj _quafi Pannutius , quia vilibut

pannis eft indutus > &c. Conf· Adam. _Tribbech. de dod.

Scho-lafticis _{p. 113.}

Contentus ero» _quac de Averrocl Vives: _{Corrupt.art. Lib. t- Ρ>*79}

jiverroes, _{inquit Vjves , ignarue}

Gracitatis &Latinitatis propolo Ptc

lomaum _{ponit: pro ProtagoraPytba*}

goram : pro Cratylo Democritum Li·

bros PUtonis ridtculit titulis infcri-bit) & ita deillis loquitur, ut vel

c£c0 perfricuum fit _? literam in eis cum legijfe nuüam. Et poft_{pauca :}

Ariftotelem quomodo leget, non in

fua originepurum auf integrumjfed

in lacunamLatinam derivatum? Non

cnim _{potuit linguarumexpers, fedde}

Latino in Arabicum transfufum, in

qua transfujione) ex Gratis bonis

faß* funt Latinanon bona3 exLati·

30 m o is?κ.

tiis Vero in/ilts dräbica _pe(fima* Ert _{,· ·}

bonum _{Interpretern·}

■J-j·) Alexandri Magni res geftaö

quifcripferednquitJoh.CIericus,iri

arte fua_{Critica p. ?2. J?.&}5"· &c.}

ijCaueafum, qui eftintermariaCa* 5jfpium & Euxinum, apud Indos

i,quaefivere; unde faftum, quod )>Cürtius CaspiUm&Euxinum ma* ,,ria mifcuerit, 5c Tanain* ubi )$eft Oxus, ad örtum Caspii maris

i,pofuerit. Virgilius, Manilius*

j.Lucanus & Florus, immani etiam

9>errore, confuderunt Fhilippos^

i,Phthiotidis in TheiTalia urbem?

„cum _{Philippis Macedoniac} urbe?

»adStrymonemfiuvium. Defide*

„rius Erasmus, in notisfuis adHie*

„rcnymiepiftolas, confunditMi* „tylenen,Lesbiinfula?, urbem cum *,MeIita infula* Idem ftatuiti Rhe*

„gium eife civitatemSieiliae mari* „timatn, cum tarnen tirones no*

„verint efle Italiae, At his cun* 5,ilis gravius prolapfus eft ille^

-5,qui verf.j^Lib.IV,

i Ö S 31

gilii illuflraturus dixitj Hyrca-,

narti eile filväni ÄrabiaCi,

Ί-ft) Juftlnus Martyr· äit#)i

Ptole-trxeum _{JEgyptioruin Regst», cum}

Bi-bliotbecam_{:nflituereti atque omnium}

hominum_{fcrtptå colligete»iteretur^tf} de_{Propbetis Hebräerum äliquid}

inau-diviffetymiß(Je adHerodemyJudäistunc

temporis imperantem^ T& T&V Ύέί» &a*w τότε _{βασιλεύοντα}

q ut peterent adfe mitti libros pro*

pbetarum , Rex Her odes mißt* Non eil liic _{peccatum tatitum, ait}

Cleric._{0), memoria^ Tedimperitiae*}

Quisenim elementorum Chrofto-jogiac gnarus, tam celebres no·

tiffimosque Regeseodem tempore

regnare diceret/'

b) 2. Apologia pro Cbrißiams, o) l. c«

$. XI.

Nemo äutem exiftimet,

iingu-los _{fcriptores, qui}

_hujus

_{vitii argu«} antur, _{fponte (ua &} temeritate qua«

dam_{,cutieo hoc}

obicuritatfs,fapien-i\dt iacraria & _{adyta Mufarum} fubruere _voluiiTej cum & in fecu«

lorum infelicitate , & temporum

iniquitate, in quannciderint, aliqua

etiam _{culpa. refideat, Neque}

o-mnis obicuritas _{fcriprorum eft} ab-foluta ; fed, _{qua magnam partem,}

relativa, ratione captuslegentium. Medelam huic morbo adhiben-dam in _{prorntu ede, vel ex iis qu^}

di&a {unt, facile conitare arbitror.

Scilicet diftin&as rerum ideas no·

bis _{comparabimus , fenfaque}

ani-mi

_peripicbis

_{ufitatisque terminis}

proferre diicemus: cuiinilituto apprime utile eil: fanioris

Logices ftudium.

SOLI DEO GLORIA.