CAUSSIS TU

is υπ"?Μ W2 DISSERTATIO ACADEMICA DE

OR TU

ET

CAUSSIS

.

IDOLOLATRLE,

QuaiTLi

Suffragante

AmpltJJ.

Senatu

_Philofiph.

in*_{Regia L tyfal, Acaåemia,}

prieside

\

AMPL1SS. Atque CELERERR. VI RO

ί

_Dn.LAURENTIO

ARRHENIO,

Hift.pROF, _{Reg. & Ordin.}

8 Ad Publicum examen _{modeße defert*}

ERICUS A. _SUNDItJS*

,

^ SuDERMANNtJS*

i In Aud. _{Guftav.Maj. die xxix. O&obi}

Anni Μ DCCXXIX,

I _{midiem folitis.}

s:ä r:® m:tis

μ agn# fidei viro

Penllitjtri

atme

Generojtsßmo

BARONI ac DOMINO,

DOMINO

LEONHARDO

RIBBING,

Legionis Equettris

ADJUTANTI

GENERALI

DOMINO meo

Gratiofiffimo

m*I t_anta,

GeneroiiiTime

λ

j|

B

ARO, Ν

ominis

Tui

per

orbem celebritati,

in-que

cultores

Gratia,

addi

quic-quam

pojjet,

ne

ßc qmdem

mea-rum

efje

_partium

iÜam

operatfi

fernere

exißimarem5

_bac

_ηαιηφε

diålio,

_inf

ra

Laudum Tuarurfl

apicem quam

longe

fubfidat,

ipft

novi. _{Gloriam nempe, quam} domi

_{forisque meruifli}

_virtute,

fufpioimus

omnes. Ne vero

il-iam venerari non

heeat,

_anda

-cem Gratia

fecit.

_Sufcipe,

_Domä¬

ne Gr

attotfi

_{sfime, fronte}

_quajoles,

id

_eß

_ferena

_,

_tennis

_Airnerv&

β

tum,

null

α arte

dudum-,

Tuo

vero Nomine darum. _Avertat aTe DEüs _{, dperbiorü}

for-tuna minas.

_Faxitque,

_feriusy

quibus

vivis,

^/roTe videant

fu-nere

_ßerni.

_{In bis}

patere

clienti

hberioris Gratia radios

_ajf

_ulgere.

Et, ut antea _paternam

domum

tutatus _{es, ?ne} in

poßerum

meas-fortunas jube.

Perilluftris ac Generofiffimi

DOMINI BARONIS

d_{votiffimus cuhor} ERICUS A. _SUNJDIITS.

Tliir. Rev _atque

_Ckrifftm

_VIR

_Ö,

Dn.

ANDREi

SUN I)

I O.

PASTORI Mörckoénfium ineritiiiirr.o, PARENTI OPTIMQ

QVant

dici

um

non

Ρα

_poteil

rent/bus deheant

mti

i

, debittiri

quoad

vixerint, (ed ne jtc debitorum

cumu-lo foluti. _Quidgratius

_filio

_aCcideré

poterit, quam m Audiorem vita

pie-tatis _{officia declarandi occafio, cut}

post DEum, quod est, debet ? Ru·

diufculum mitnus _{accipe Parens}

Opti·

me, obfeqmi te(Jeram, pietatis

teftem*

Preeßet Tibi _{jupremus fenium ferunt)}

placulum, jucundum. lta precor

PARENIIS OPT1ML

obfequentijfimiu filitti

qζϋ^1^~\ ygj t^^twciraörotaö^ta-y -r^r^u *********** * * * ****** ***** *** ϊ^^>-.ί^ΛΤ;ΚΛ2-;·"--·ν ßC,r^^roci

Caput

Priüs.

jDf

_Urigine

_IdololatrU.

§. I.

^Nved°

per

Pro-wååMi

topiaftorum

inobe-'ηΚ^Λ _{dientiam in}

rroin-dum peccato,men-tem _{humafcarn inu·}

tantum _{deperditam efle,certum eft,}

ut in divinis coeca _{fit* primigenia}

luce _{amiffa·, haud} tarnen _{pareft cre·}

dere, eoüsqueobbrutuiflenaturam

mortaliurn , quin exigua

deftrüdee

Imaginis

λεΐφχνρί, 6c renues _prims·,

vi _{iuminis ftrid^ur^c reliita fuerint,}

quarum _{ope, 6cDEum efle, 6c coli}

* ö

debere , naturaliter cognofcere-»

potuerit. Etenim, cum de

Genti-bus dicic _{Apoftolus a) , το γνωςον}

tü Qsä _{φoivegov εςινάν αύτοΐς, innuit,} notitiam de _Deo, omnibus , φα.Μ'

füJTSL divina, infitam , ilve typum

divinitatis in _{ipfis cordis vifceribus,} ab _{ipfa hominis origine}

_impreftum

defcripcumque. Addit prastcrea-»

Gentes , qu» legem non habent,

φύσει τατ2 vofus ποιέϊν b) ubi a

re-motione _{legis extriniecus lat»}

ar-gumentando , naturalem in

ipfis

cordibus _{iriicriptam legem}

_ilHs

tribuit:a_{qua, tanquatfi}principio

di·

reétivo & formali, illa τά tS νόμχ> qu2efecerant,proceiTeruntJam,

qui

legem obfervat, legem habeat em¬

pörtet , fi non feriptam ,

quod

i-bidem diferte docet_{Apoftolus, er¬}

go naturalem. Non eft, utin

are-nam _{provocemus B»lium,}

Hob-bellum , Thomailum , Lockium5

& _{alios,notitiarum naturalium ho*}

O _i

jam _{pridem pertinax eorum error} fit _{explofus. Audiamus ipfofmet} I Gentiles; Cicero, _{inteliigi inquit*}

neceße eß, eße Deos, quoniamhifitat

forum Del_{potius innatas cogitationet}

\ habemns _{c) Et Setieca: omnibus}

de

Diis _{opinio hifta eß. &c. d)}

Quid ? Γι addatur _Contemplatio

creaturarum, teilimonium confci* enti^, & unanime Gentium

fuF-fragium, quis negabit Deum eilet

quis hanc veritatem,in aliud _prin*

cipium* ηiΓι in naturam fere

refun-dere dicet?

d) Rom /.19. b) Cap. iL 14. c)lih 1. de Nat. Deor. _{d) Epifi. 117.}

k

$.

IL

COgnitojam

de _Deonotitiam>

Gentiles

_habuiiTe,,

innatant

quam

ex _{ipeculo Creaturarum firmareL»}

pütuiilentt Deus enim Te _nunquam

άμάξτυξον reliquic, Tedin operibtisfe

j

nianiteftum

reddidit;

τάψάξάόζχ·

1

τα αυτέ άιτο κτίσεως _{χόσμ%} τοις πο·}

ιήμασι _{νούμενα nccSogotTcti dicente}

pofto-4 ο £$*·

poilolo; e) quia tarnen, hafce

de

Deonotitias,tam _{fubje&ivamuquam}

obje&ivarri non rite applicuerunt

cceci _{propria culpaGenriles εμχτα*}

ιώΒησαν h τοις άιαλογισμοις dorm_χμ

εσχοτι&'ή ήάσΰνητος άυτωνxagföa'.

Π'

luxic ihis radiis _{qujbusdam Deus,}

ilios vero _{fusc^ deque habentes,non}

paiiifunt in animo radices agerej

unde veritatern Deiin mendacium convertiile , & m injuftitia

detinu-ifle, abApoftolo arguuntur:

fiqui-dem veritas erat Deum eile,

&cul-tu _{proiequendum divino,}

menda·

cium j, creaturam Deum eile, &

colendam; quod tarnen in femet

admifiife _{Gentiles, his innuitPau*}

lus: _{εσέβάςησοω κοά ελάτξευσαν τYj}

κτίσει, ffagå τον κτίσαντα.f) Atque heie nefanda Gentilium Idololatria

feie _{primo explicuir. De qua}

_in

pofterum paucis , D« V.

a&urbTe

C. L. exoramuSjVelis noftrae

lucu-bratiunculaefavorisTui

_particuiarfl

impertiri. •

e) Rom,1,2©, f) ib, v, 25

•Φ? O f

§. III.

DE

rii

origine

varie

Cukus Exrranei

fentiunt , imprimis

va·

vero litern nobis intentant

Ju-deorum _{magiflrri, Idololatria?}

pri-mordia feculis Artfediluvianis

vin-dicantes. R. Moies Maimonides,to-tus in eo eil, _{ut oftendat, Enofi}

tempore deflexilTe cultum

religio-fum ad _{corpora coeleilia, itellas} &_{fphsras,qua2legi pofifuntinLib,e~}

jus

_{I.deldololatria.Hisparia}

_habent,

R. Dav. Kimcki, Jonath:Chald*eus

& R, Sal. _{Jarchius, qui vocem^nn} Gen. IV» v. ult, in _profanandi

ii-gnificacu exponunt, quam

inter-pretationem, licet y?n m Pihel

fu-beat, in _Hophal tarnen

incipien-di _{iignificationem obtinet^),} Ver-ba ita _{habent, Dwn}

_anp1?

_b>mn

,ΠΓΡ ut fenfusfit: _{Tunc cceptum}

eft invocari nomen Domini.Trem.

quemadmodum a Luthero &

no-ftratibus redditur; _{cceperuntque_»}

tum _{homines, non profanare per}

ido-6 _{4Φ·§ ο {φ·}

idololatriam nomen Jehovae _{*, nec}

primum culfum inßaurare5 fed fo«

lemniori & _peculiari rationeinvo-eare , & per fegregespiorom cee«

tus Ecclefiam rkibus aiiibusdartL» adhibitis , ampiificare. Quamquam

R. EJie&er his _{opponi poßit} ,

ubi

docet nullam heic idololacria?in}ici

rrentionem , quia obje&orum

nui-k fa&a _{eftj>). Non defünt kerum,}

qui ex di&o Gen. 6. idololatriam

Antediluvianam, potior! forfan-j

Jure elicere conantur , ubi Dens

querkur, omnem carnem viam-# fuam _{corrupiflTe fuper terram.Quo} fane eiFaro , omnium fere peccato*

rum catalogus _texitur. Probabiie-j

quoque videri pofiet hoc fcelere

pollutos fuiffe iftius aevi homines,

in aha omnia vitia effufo ruentes

impetu. Cainus enim, maledi&us

a Domino _{, cum profugus conce*}

derer in terram _{Nod, &} colie$té aßeclis muniret fe & fuos civitate,

magis roagisque a veri

Des

cultu

■4Φ·? o 7 deftexifTe memoratur, peifimeque

fuos informaiTe hiice fermonibus;

non _{eß Judicium, nec} judex _{, »w}

/£-culum aliud , merces &c. ut eil·

apud Paraphr.

Chaid. /) Accedic

mentio των Nephiiim, _qui homi-ns fuere _{Cyclopici, feri, irnmanes,}

concemnentes Deum , & frenos

laxantes variis _{cupiditatibus: nec}

dubium videtur, quin turbatå pio

rum Ecclefiå, bellum ifti _verae

re-ligioni indixerint; Quia tarnen

de

crafla idololatria, altum in

Scriptu-ris filentium eft,an h.£ec,deidoiola<·

tria _{quadam interna}

_(quod

_vox

E-braca, qua? vim , violentiam & in·

juriam denotat, innuere videtur ,

ut _{etjam Paulus avarumvocat} ido-lolatram ,) intelligenda fint, judi«

cent eruditx.

g) ς.Annot.cEejero

ad Seid, Conful.

de

hac voce CeL Varemus, inDecad.

Mo-faic. pag, 41Ϊ. h) in Maafe-

Bereßtb,

cap. 22. t\ ad IV* Genef, cap*

t W-Q Hl*

%

IV.

JMpns

fubiatis,

vero

_qui

univerfali cataclyfmo

_{fupererant tres}

No-achi filii, homines iterum _genera¬

re _{ca^perunt: quorum progenies,}

de Oriente _{profetia, in terra}

Sen-naar _{campum invenit, ibique}

ftru-öuram Babelonica? turris eft mo·

lita , non meliori fucceilu, quam-,

qui Iinguarum confufione coniU*

tit. Hinc _{digrefli homines, alia} atque alia loea occupantes, in to·

tius terrae _{fuperfidem dilapii iunt.}

In qua gentium non pau«

ci initia _{Idololatria? qua?renda}

_efle

contendunt, inter quos eft Ove* nus _{«),& Cel. Buddeus b).}

Genti-lifmum Babele örtum fcribit

Ugth-foot _{c); amifla toto orbe lingul}

Hebrsea, _{excepta una famiiia, in}

qua Deus Γ lingua fit pr^dicatus,

tibi autem hoc _{fieri defiit, gentes}

_ibico,

ad _{luperßitiones ddapfas. Cui}

ailer-tioni, nec fua deeftratio; haminl·

bus enim _{ψλωττοσνγχυσεως pcena__»}

f

affe&is, difperfis, novasque fedes

quaerentibus, cum f. lingua? ja&u·

ra, facile efiam rerum ciivinarum

oblivio iuboriri _{porerat, interna^}

forfan menris _malicia,ad

idololarri-am _{quoque feniim invitante. Da}

hac _periodo , ex Ver. Chr ilianis

Cyrillus : με]α καίαζλυο-μον , λ)

KVpyx κα',ασκενψ, άσύμβα\ον ε%Ϋ)Μ·

criv qlvSpü7;oi τεβ SeS _{co^uv; οΐμεν}

ου-gocvQv υπετόπασαν είναι

heov,

ηλιον $ε

ί£) σελψψ ετεξοι d). Quamquam_»

de _{tempore, Au&oribus iceleris}

primariis, & loco, cui orturn de¬

bet, vix certi _{quidquarn definiri}

pofTe, aliis videatur.

a) _{Theologttmenor. hb.} III. cap, 3,

b) Hiß. Eccl. V. T. pag· 240. c) *»

Chronic, temp.pag. 9.

äj

adjidianum. Ε vero omnis _indagandi

fru-élus _{fpem deftituat, ulterius} nefarii cultus _primordia inquiren-da nobis _{funt, & hydra?} monftro-fiffimas _{capita refecaada, Ab}

O-§· V,

ι© ·!§·§ o Su¬

rrenfe omnis fere _fuperftitio ma-navir, ubj vero quseritur, ad

quam-nam Gentem referenda

potiffimum

iit _{profani culfus origo , variis v}

terum variorum iententiis, in di-vergia conjicimur. In

Thef.

Phil.

Sabaeos fubftituit

_{Hoftingerus.Qoi·}

dam _{Babylonios au&ores faciunt,}

Chaldacos&Phoenices

_{alii.Quicquid}

illiusiit, _inejusde initiis /Egyptiern genti

ailerendis

plures

conveniunf,

quos(/Egyptios) Lucianus a)

tradic

primosDeorum notifiam

percepiiTe»

delubra _{poiuifFe, lucos & conven- ,} tus folemnes edidiffe, hoc moris

poftmodum ad Syros,

deinde

ad

Grascos & Romanos manante. Si

Herodofum confulimus, is

fåsxct

ΒΑ _{επωνυμίας tenuiife /Egyptios»}

primosque aras

diis

pofuifie

icri-pfum reliquit

b).

Marshamo

c)>

Seldeno å>, Geh Arch. Ep.

Benze-lio e)5 aliisque idem

fentienfibus»

Aftrologia (ane, & illa in /£gypt0 primum nota & nata/), in

idolo^

latrin famulitio non ieviter fuitoc-cupata»

■4Φ"§ ο 11 cupata. Quantum autem fludiihuic

feieηtiχ im_{pe η}de_rintprileτOrie_ntίs

populi,apud Au&ores pailim

obvi-um eil. _{Aigyptii, quos in omnem}

iuperftitionem effufiiTimos fuifle, fingula ferehiiloriarum

monuraen-I

ta _{loqvuntur, (ut de monftris}

De-orum , & prodigioiis animalium

ßguris, quas in religioms eenfum

admiiere, nihil nunc _addam),

cee-leilia corpora, folem imprimis Sc

lunam , ex eorum inente Deos

a?-ternos Sc _{primos, religiofa} vene-i ratione _{profecuti func, illüm}

Oii-rim, hane Kim _appellantes,

utau-<ßor eil Diodorus Siculus _g).

Fon-tem foediffimi erroris _La&antius

aperit: fteHarum curfus See. cum

in-iEgypto , ob perpetuam aéris

ferenitatem _{inaprico perno&antes,} euriofius _{obfervarent, in} eampaulct-tim devenere. _{opinionem, aflra Deos}

quos varto rhu &cerimonih ve-herabantur_{b). Sane m aiiumfmem} univerliConditor iila _{difpofuit, ut} quas

ii β

qua?gloriam Deienunciarent;hinc

Vero _{gentilium vanitas ie prodir,}

operibus tribuentium laudem

Cre-atori _{ereptam. Porro, fi difpicia·}

tur, cuinam filiorum Noachi hoc

fcelus _{imputari verofimillimum fit,} in Chamum maxime _{ejusque pro*}

geniem redire videtur

fufpicio.Hic

enim ob _{impietatem maledi&usa} patre , in Arabiam conc^iHt pro·

fugus, & pofteris iuis , primi

qui

iEgyptum occuparunt,

igmrantiam

divinitatis

_reliquit,

_referente

_Cafa*

lio _{/), Gui etiam adftipulatur La«}

ftantius , Chamum aflerens in

/E-gypto idololatriam inveniile

k),

Quod vero Chamus in iEgvpto

fu-erit, fidem nobis facit Cl. Woflius/)»

quod

quoque ab eo terra?

Cham.»

(ficut a

filio

Mifraimo terra?

Mifra-im) nomine veniat/Egyptus,

evin-citur ex ΡΓ. 78: _{51. it. 105·} &

106.

Jam fi detur , Chamum in/Egypto

cotifediile, _inibique

_idololatriam

vel didiciiTe vel docuiiTe,

veroil·

-m o i?

militer videretur _{colligi poffe,}

il-lum, aut ejus _in /Egypto pofteros,

qvum primifere adiluvio vixerint,

primos quoque

extiniTe idololatras,

nifi in tanta rerum no&e, ubi certi

quidquam

vix

fperari

poteft,

pro¬ prio quivis

abundare

maliet

judicio.

a) de Dea Syna. b)

lib.

2. c) Can. Chron _{p. 3 4· d) in deDiis Syris. e) in} viia Ahrahami. _{f) Clem. Alex.} ·

μα7. iN Herodot. lib.2.

gfBibliotb.

hb.u

b) lib. 2.eap. 24. i) de Vet./Egypt.Rit# cap. 4. k) De Orig. erroris, cap. 14.

l)Theol.

Gent.hb.i.

cap. 27.

Vi.

HOmines

tu _abje&o,

itaque,

_{ne qua}

veri

_fuperftitio-

Dei

cul-nis _{obje&o carerent, initium fere} erroris _{profani in cceieftium}

vene-ratione _{pofuerunt- Nonnulli in}

e-am ingrefliiunt

iententiam,demor-tuorum cultum

_{aiitiquiffimam eiTe}

Idololatriae _{fpeciem ,}

_aSerucho

in-ventam , quam

Thara promoviiTe

ftacua-*4 _-Φβ ° l·®·

flatuarum &ilmu!acrorumeffifliö*

ne) tradirur ; Ted cum haecce de Thara _traditio, meris nitator

E-bneorum _{conje&uris, res h^retin} dubio. Dicit _{quoque Deus: träns}

flarnenhabitarmitpatres vefiri, Thara

pater Abrahami, & pater Nacboris> & coluenwtekos ahenos; _qualesve·

ro illi _{fuerint, haud fatis conftat»}

Eufebios fuiffe _{ftatuasjnhominwm}

memoriam a Serucho ereöas , af·

ferit#), & cum ilio Cedrenus

fy

Scriptura Idolorum non facit men-rionem ante Genefeos _{cap. gi.}

ubi

TeraphimLabanis norninantur

Sed

quaenam Idolofatri^ vetuftiffima-i

fueric _{fpecies, definire non}

aude-mus» Verofimiiiter_tamen, conjici

pofle,

putamus, in Coeleftibus er¬

raffe _{primum homines. Id ,}

_quod

ex _{cap. 31, jobi v. 26, 27. quodam*} modo _{patet: ό/inquit, vidi}

_jolew^

quatulo

/fiender

et, & Lunam

twbili-ter _{incedentem, &-jeduxit fefe}

_in

_ab'

Jcondito cor meum, &

ofcuhtum

ejl

manum

o \_5·

manum meam, oj meutn, &c.

abnegaf-Jem Deum defuper. Jobum autem s

vel Mofen _{anteceiTiiie, vel ipfi} σϋγ--föovov fuifle, plurium eft fententia,

Quidquid fit , hunc

erroreminva-luiiTe _{docecMofes, ubi populurci«*} t)ei ab eodem dehorraturDeut_4:19. Ne _{forte elevatu oculls tim in ccelum,,} videas_{folem & Lunam, Ér rehqua}

aflra ccell , & ervore impulfus

ado-res ea & colas. _{Modus cultus in_-»}

utroque loco indigitatur, fimplex

nempe adoratio, five

religiofafalu-tacio, quae manu ori admota , ο¬

ίο ulis _{infuper additis}

, & corporis

flexione, peragebatur. videfis

Pii-nium. _{c) Phoenices Solem Ssov sv6<}

μιζον μόνον égocvz ζν*ιον , Βελσάμψ

χαλχντες, _quafi OOT domi¬

num cceli. De _{ZEgyptiis antea}

di-<ftum eft: hoccantum addo

Ηλκί-toÅiv 5 inde quaii dedufto nomine

folis _{oppidum iis di&um hiiiie,u·*}

bi Mnevis bos foli _facer,

enurrie-batur

_d)

_{Babylonios,GKald^os,}

_Per«

*4§Hs o £$*·

fas_{quoque eadem fuperilitione im*} butos _fuifTe, memorat IlerodotuS

e) De Graecisj _quod non alios

pri-mitusDeos coluerint, _quam

Soiem

Lunam & _{aitra, Platoau&oreft/)'} In his maxime initia fui in mundo

feciile videtur Idololatria. Procef-

I

fu autem _{temporis , fuperiiitione}

fuperftitionem trudente, omnis

e-lemenrorum _{fpharna in Deorum-»} ciaiTem adfcira eft , άπο^ζωσίζ in*

troduéla , innumeraque Deorum

monitra _{, a vanis τολυΒίότψύζ}

_af·

fertoribus _{excogitata funt; &}

_in

variis _{fymbolis, iimulacris,}

_ftelis,

cippis , columnis &cé culta,

acce-dentibus _{πο?,υωνυμιχζ, aliorumque}

rituum _{obiervationibus, quorum}

ντοξάΰψ apud auétores mentio

oc-curric. lita vero _{periequi nos ve¬}

tat brevitas.

a)in Cbron. pag. 13.

bsCowp.Hift*

cap. 96. c) hb,28. cap 1. cl)

IVvJJ

Th.

Gent. lib. 1, _{cap.29, e) inΚλ^ω.}

f)

i#

Cratylo*

CA-•ΦΪ ö l·®* 17

.Caput

Posterius.

De

_Cattsßs

_IdoloUtrUt

i

1

Is _{itaque /pro temporis}

hä-biru j de Extranei QultuS

Origine, praelibatis ,

pau-cis _{exponendae funfc}

ratio-nes, quibus perivaft cceciGennies,

Vero _{t)eo dereli<3o}

> 4vanis & nihili

Idoiis _{adh^ferinc In bis agmeru*}

qüaii ducit mentis _depravatas inici-tia _{vel coeeitas. Gentes enim,}

iai-tjm

rudiores,

ad

Mam

deDeono*

titiam, ad _{quam lumine naturali}

pervenire poterant, non pertigiiTe,

haud aneeps eft. Quidam, cum

£)eum eile _{feirent, qui totius}

üni-Verfl _{Ieges gubernaret, & coli ab}

hominibus _{vellet; non ramen} vi-derunt _{eumeiTe> qui unus & folüs} habet divinitatem , naturam,

natu-tde _{Dominö prasponentes. Alii,}

qui-ϊ8 4Φ·? ©

quibus ex parte haec innotuere*

ad-fcitcE _{ignorantia? nebulis}

_occcecati,

cultum foliDeo debitum, interve¬

rum falfumque NumenTunt

partiti

0). Verkas illaunica, oculis

ipfo-rum quotidie obverfabatur, _eara yero cum feie ofterentem non-»

comprehenderent,

malueruntcof-disad deteriora _propenfione

_nefci*

re?, qvem ignorare non

potue-runt. Ac felicius fane cum iftis

temporibus aftum fuifTet, fi

ifta

coecitas in folo _perftitiilet

_vulgo

Gentilium, fed, qvi acutius

vide-bant, ipfimet fapientes,

ejdem

te¬

met _{mancipatos haud obicure} pro-diderunt. Inde in varias

fenten-tias _fciffi, ccecorum duces &

ipfi

coeci, inextricabili errorum

laby-rintho femet & alios _implicarunt.

Hinc illos _{graviter incufat Apo·} ilolus, qvod, cum DEum

cognovis-feiit, illum tamen , non ut

Dtuni

glorificaverint, aut grattas

egerink

4Φί> 0 _iß

ii. 6. _{idololatriam derivat: Cave^}

ne te cor tuum _{decipiat, <&* avertat} te _{ad deos aliems.}

Nempe haud

difficulter Deum & _{inveniiTent &}

retinuiiTent mortales _{, nifi}

pra-vitate & _{infcitia cordis ab eo fu«}

ifient averfi. _{Unde lumirae} fuffo-cato, & obliteratå feniim animis

traditione _{primasva, vanis de Dea}

opinionibus induitum fuit, divi-nuscß cultus operibus,

Opificene-gle&o, delatus.

a) Conf. 2. Reg. 17. 33.

$. II«

HOminibus

te mentis _averfis,

ita

a

Deo

_cum

pravita*

_{ad im*}

materialia non _penetrarent,

caus*

fam erroris _{peperit praepoftera re·} rum creatarum _{, imprimis vero} corporum coeleftium admriratio* De Ccelo _{primum dicemus. Iftius} fublimitas , pulcritudo, cando-r de

incorruptibilitas

ftupidiflimos

to o $·$*·

rum fenfus adeo ftrinxerant, ut divinum _{qviddam eidem}

_ineffe

pu-tarent. Iiinc ccelum Stagirita

Se-ιόνh dicere non veretur 2. de

cce-lo, rationem eodem loco

addu-cens; & alibi, ovgavov facit

ζμψν-'χον,

εχοήοί

κινήσεως

åijyrjv.

Ar$

hic veritatem libi _perfpicere

_vifus

cft, fed

Ovx, Uevj αλλ' εδόκψεν

iMv

vvx]a σελψψ-de dominio , Soli Luna?$

Gen.

i·

delegato, aliquid, corruptum

li¬

cet, prifcos

Gentiles

inaudivifle,

par eft ut fentiamus,

unde

Soi

antiquis

"jVö?

VyD

Αναζ &

Rex

di-&us,- _{iinguiis imperium}

innuen-tibus. Id vero, _{fi negatum}

fue-rit; illorum _corporum ,

ornarus,

fplendoi*, temporum

menfuratio*

curfus, iniluxus &c. adeo

in

o-culos _incurrebant* ut abfcp

ha?fi'

iatione divinus illis cultus

tribui

poiTe putaretur. In ftellis

qvoque,

Ο ₂₁

legem cum advertcrent

conftan-tiinmam , iHas animatas eflet &

proinde Deorum loco _habendas,

ftolidé fibi _{perfvaferunt. Hanc}

ipfe Plotinus causlam _pra?fendit;

άςξ% τά ενΊαΐς ύποχοίτω _{σφζίραις,}

τά τε εν τω άνωτάτω, διά_{τι ii $εοϊ}

ySV τάζει _{φερόμενα, aal κόσμω περιίοήα.}

b) Aßra &c. cur Dü non_{fint, cο·}

gitari non _potefl , qvippe _cum

ord'tne _perjerantur,

ornatuque con·

currant. Uc deinde ad _rerutn«·

lublunarium cultum dcfcenfum _fit, alias _{dicetur; modo conftet, 8c} hac _{qvoq; ratione, homines fatuis} hifce _{opinationibus pra^peditos, in}

fuperftitionem ruiiTe _{prascipites»}

b) Enneab. 11, Lib, 9.

J.

_%

FJOrro, in_{icriptis Veterum inve*}

Γ nimus varios culus _Utilitatis cauiTa eile _{conftifutos; Deos enim}

volebant_{effe habendos, a quibus} ma-gm utilitas ad vita cultum_eßetinvew

it 4Φ·§ o l·®*

tay ut Perfeus apud Cicer. c)

gyptios cumprimis

haec

dementia-»

invaferat, ut omnia., qua?

infigni-ter_{juvarent, interdum}

_etjam

no-xia, ne damnum adferrent, imo

viliffimas _{quasque res in deorum} album admiferint; quam illorum inianiam fal fe ridet _Satyricus

_d)

Qiiis

nejcit

Voltifi

Bithynice

,

qualta

demens

JEgyptusportenta

cdlat

?

Crocodtlon

aåorat

Vars h#c;illa_pavetjaturam

_ferpett*

tibus lbtm· Et hinc noife juvabit

fälla cur _{magnos aqaent}

anintaL·

Divos, Utilitatis eos _pra?cipuam

habuiile

rationem docet Cicero :

/Egyptd

mllambeikam, _mjt ob aliquam

utilita*

ttm _{conjecrarimt e) Nec alia}

ratio-ne indufti Ifraelita?, _Regina?

cceli

étaltum _detulerunt, ut ex bis

9 ₁₅

tiebamur ciho, ex _{quo vero}

defimtis

facrificare Regina cceh, eguimus

omni-bus_{/). Idem}

_fere

_{de antiquis Ger¬}

manis refert C&Tar: DEorum nu¬ mero eos folos clucimt, _quorum cpibus

aperte juvantur. His etiatn ratio#

cinationibus in Idolomaniarn ille-öi _{fuere, quos ad fui cultum}

re-ducens Deus docet, _fculptiles gen¬

tium _{Deos, pluvias dare nonpoffej}

Jer. 14:22.Paulus

quoqueLyftren-fibus idololatrisoftendit, DEumve¬

rum & vivum hominibus dedifle

ύετύς m) χαίξζς χα{ποφόζχς, Αθ:·14:

17. Hane quoque non leviifimam

erroris cauilam exftitiiTe _liquet^

hominesque των βιωτιχωνpraeeipue

cura detentos» in idololatriam

in-cidiiTe.

c) i.de Nat. D. d) SaUjfuv, 15·

e)

l

c.

/)

Jer.

44.

J. IV.

AMbitionem

tionem Deos

quoque

_adinveniiTe,

&

Adula*

_iit~.

*4 433 ο

£<§*-fuper afTerimus. Cum enim vel

ci-ves demortuis _{regibus, vel}

paren¬ tes _{liberis, & hi vicifiim Ulis,}

ali-isquecharis,ftacuas &_imagineserL gerent, fuperilitioiä amabilisafte

Sus _{inclinatione tandem abrepci,}

deorum loco eos habere _cceperunt,

utex _{lib.Sap. cap. 4, &cap,}

14. con*

ftat. HincAdimantus _LampfacenuS

Demecrii matri _{templa &itatuasin}

Thryo confecraJTe legitur

apud

A-thenaeum _{g). Athenis quoque La*}

miae _{templa poiuifle populum,}

e-andemque coluiile, ex hiftoriispa-tet> _{Sic patrem Tiberius fecit de*}

um h ₎ Ab iila _{ά,πο$εω.ν$ως ratione,}

mirum _{quantum incrementi} fum-ferit _{Polyrheifmus: Omnes}

_nam<$

quo*quot _{praeclari aliquid in vita} g ilerant, urbium conditores, pa«

tria? _{defenfores, arcium invento*}

res &c, inter deos _{poft fata retu*}

lerunt, inque fimulacris & imagi*

nibus _{colueruntj ut praefentes}

_fibt

quodammodo deos ftatuerent.Ta*

Ofi-4Φ3 ο _ij ris , Vulcanus, Mercurius&c. &e

fetninis iliuilriores

quaeque.Miner-va, Venus, Ceres, Ifis, Cybeie,

quibus omnibus vel Atlas ferendis

impar eilet. Sed haec hujusloci non

funr. Obiervamus tarnen , initio

hunc cultum civilem tantum _fuiile,

poft

vero in execrandam

idoloma-niarn defiexiiTe. Et hinc _luxuriofa per orbern deorum feges orta eft,

quam ambi tio fa hominum adula < tio introduxit,

g)

lib.

6.

h)Vettej

lib. 2.

§· v.

ÜLterius

nec _immerito

in

cauiTarum

_admitti

claflem

_videtur

Re&orum pariter & iacerdotum«,

frausjvel fi mavis _{vecordia, quibus}

dcemon _{tanqu»am adminiftris}

, iri—*

fpargendis fcedis erroribus , ufus

eft. Plebi _{nempe Gentilium ftupi»}

diori, & de cultus _modo

vacillan-ti, ipfi fe vanis commentis, _quo

facilius eos in officio _continerent,

in-ingefTere i prophetias &

oraculaJ

jaäantes.

Ita Minoes,

Cretenfium

rex, in antro quodam leges ie a Jove accipere , quas deinde popu·

lo _{traderet,finxit; & Numa}

Pom-pilius : ut populum facris

obligar

et, jaäabat,

fibi

cum Dea JEgerict con-grejjits elje noäurnos, ut

au$or

eft

Val. Max. Plura omnino

_{apud Ro¬}

manos _{exempla occurrunt,}

vide-iis Livium Hb. i _cap.i6. Unde non-nulli _{fufpicantur ritas}

ε$£λο$ρι<τχ2ν-τ_ας, Reiigioiis _non magis _quam-·

Politicis , orrum debere ,

conf*

Dionyf. Voflius /). De larvatis

Gen-tilium _{Hierophantis, leg: Plato}

_de

Republ. k) & Synefius in

Calvitii

encomio. Huc _etjam

pertinentmy-fteria & filentia facrorum Gentilr-um , qua? inadytis ipforum

ium-ma cum _religione

fervabantur^j

quoque nulli prakter

facerdotem

patuic aditus. Occultata lic

iub

re-iigionis obtentu

fraude,non

potu-it non$ei{Ti$oiLM.w(z

^ o %7

ri,quum cceci homines Antiftitum placitis femet totos

fubjicerent,mi-nime_{penlltantes,fi vel vera vel falfa}

fvaderent.Talesfuere _plurimi

Gern-tilium facerdotes & _{Philofophi,qui,} licet unum effe Deum_{, non} igno-rarenü, rnaluere tamen contra _pro

-priam confcientiam fimplicioribus

imponere, hominum fapientum ne¬ gotium aefiimantes > populum in reit·

gtonibus fallerprout loquitur Au» guftinus /). Certe majoribus no-ftris , qnicquid idolomaniée &

fu-perftitionis adhsferit, Odinis (uis

illos _{debuiiTe,vixeft dubium.Conf.}

Schefterus _m).

i) ad Maimod. de JdoL

k) lib.

2.

/) de C. D.

_hb.%.cap.

32. m) cap. 10. in _Upjdlia.

VI.

1Stis,qua? de

_{άχλογίσμοΐς}

impiis hurrani cerebri

_{fuperius expofuimus,}

accenferietiä_{poteft impuri Spiritus}

χκχοζηλία: qui,non contentus

homi-nes in _{primum peccatum fllexifTe,}

l8 -Φ3 ο _^|r

poffc promiflionem quoque Repa·

ratoris nihil _{antiquius ha·}

buit, quam Uta vero Dei cultu

a-verceret _{animos, fvaderetque, ut}

λατζείαν Γοΐί Deo debitam cum

cre-aturis etiam communicarent mor

tales. _{Qui enim ferrepotuit,}

ho-mines _{aliquando cceli poticuros,} unde _{ipfedetrufus erat?Novis}

igi-tur artibus invidi® opus

_aggreiluS

eft _{μυριοτεχνίτης. Sacrificiorum-« >} qua? a Deo inftituta funt, ufunL·, in fui cultum callide _adaptavit*

fa-crificäruntque dasmoniis, nonDeo, Lev. 17. 7. Deut 32. 17. Qö33 de initiatione fummi

facerdotis,e-jusque filiorum Lev. 8.

pra?cepi(!

Deus, ea in Tauroboliis fuis

nefa-riis ritibus eft a?mulatus _{n\ Ee} phod quoque, in quo do<ftrina

Sc

veritas, Lev. 3. in facerdote iEgy* ptio adumbravit, ex cujus

collo

pependifTe άγαλμα εκ σαπφείξΖ

di-dum _{άλφεια, refert TEIianus ο).}

Ο ₁₉

ad horendas fuas affanias _tegendas

Diabolus traduxit, _{fuisque vafallis} tanquam iacrata

myfteria

commen-davit. Nec mirurn, cum ejus

partesfint intervertere veritatem, i-ρfas quoque res facramentorum

divt-worum in idolorum myileriis amulari,

ut leite Terrullianus _{p) Ez zazo»}

ζήλια (inquit Rivetus)inftigante Di·

abolo, vana facrificia & ritus, _ettam

apud ethnicos, obfervari coeperunt q).

Unde idoiolatriam , Γι non ortam

efle, vires tarnen fumfiile , ex fe

patet.

n) Saubert. de Sacrif.pag.22. 0) F.

H.cap.

34. />) Prgfcript. adv. Heret, G, _{40. Exercit. 42. />> Genef%}

§. VII.

ET

noilro

hae

fere

_quidem

prreeipua?

_calculo

fuenint,

ratio-nes,

quibus

erroneas

iuas

de

Dei

cultu _{opiniones Gentiles debuere.}

Sunt& _{alias,& propemodum}

me-3® © _SW·

mera?, qui vero omnibus

recen-fendis, eiTemus _{pares ? Ubi vero}

ftupidiflimam Gentilium ccecita· tern mirari _{fubic, fummam juxta}

Dei vivi miiericordiam exoiculari noftrum _{erit, qui nobis lucem in}

_I

tenebris micare fecit. _Eundem$ clementifiiinum _{τά\έξα räv φώτων} caiidiflimis animorum _{iufpiriis ila·}

gitare , iinat veram ini notitiam,

ipiritumque, in feptentrione

noilro _{requieicere, ut fic}

in a?ternum

'

MONSIEUR,

ENtre

le bon

les

Dteu

gr

andes

afaites

graces

_a

divlnes,

Phomme

que

_{, ce} rieft fas la moindre, quela falutaire

con-noiftance defon vray culte , du quel vient

une _{afturance certaine de la felicite, non}

feulement dans cette vie> mals aujffi dans

Vetemitl·, ntais_fi notis avons fujet denous rejouird'avoir resu cette _{incomparablt-Λ} grace, nous en avons autant? de flaindre

ces_miferables

gens, quiont meprtfe cette

grace: _{lorsquefelon leurpropre caprice &}

leur _aveuglement,

au lieu dun Dieu

vert-table & _{etcrnel, ils fervent les faux}, au

lieu du createur_{, les creatures, & fe jet~} tent dans une det_{eß able idolatrie. Ceft}

<

Monteur, la cau_{fe de cette dangereu}fe er-reur, _{que Vousvenez de donner augubl'tc9}

& cela avec tant _{cCerudition, que tout le}

tnonde peut votr Votre beureufe reuffite dans _{les belletlettres,}

fe ne faurois donc laiffer paffer une _{occaßon β fav}orable, (ans Vouswar

quer ΐextremejoyeyqueje rtffens

de Votre _{bonheur, priant le Tout Puiffane}

de benir tous Vos _{deffeins, afin que Vous} remportiez une _{recompenfeproportionnce h}

Vosrares Werltes, _{fe fuis avec unepaßion}

t_QUte

particuliere·

Votrc

Trés _{oblige Serviteu*}

Literis

&

moribus

_Politisßmo

D:no

RESPONDENTI.

Ϋ

Roh! Scelus

_atque

_nefas$

_bara*

tbro

_fervénte,

_calefcunt

Ignibus mfandts

peilora

crilega.

Die mihi >

qui

fubito

tenuere

ett*

biha

_fölls

Noxa, Pekades ?

_Aiyßa

_vt*

rendus erlst

Cur >

quibus

_, unde

tills

fonuii

tam

_dogma

feeleßum,

SuKDIUS

_expofuit

_j

_Sundius

orbis amor.

ädpJaufit.