DISSERTATIO GRADUALIS,

■

.J-y

Ν. O. F.

De

OELANDIA

DISSERTATIO GRADUALIS,

ghiamy

Ex adprobatiope

Amplidimi Ordinis Philofophici,

PRvESIDE

Vir

Cdeberrimo,

.

Mag PETRO ELVIO,

• Aftronom.

Prof. Reg, & Örd,

Publica Bonorum

contemplationi modefle

fuhmittit

NICOLAUS

VALLINUS

OEIandus,

UΡ SA LIM

Die 20 Junii Anni 1703.

Locohorisque confvetis.

> ·®-ΙΗ* «ΦΦ-Φ**

HOLMI#,

Typisexaravit J, H. W Ε R Ν Ε R»-

Tgpogr. Regius.

MaximeReverendoin

Cbriflo Pairi

"Domino,

Mag. BERGERO FOLCHER,

Ammiralitatis,

Carlscronae eil, Superinten-

denti Graviffimo, Carlscronenfium atq; adjacentium

Ecclefiarum Pastori longe digniffimo

Mceccnati maximc iuipiciendo.

ConfMßimo atque Amflijjimo Vir

Domino,

D:no MAGNO FOL C HER,

Regia:·

Sveoniam Urbis Holmeniis Sena-

tori ^quiflimo;

Promotori _atque Patrono exop-

tatillimo.

Nec

Plurimum ^Reverendis

Clariffi-

Duis DUOBUS OElandiae Meridio-

nalis Ρ^riEρ ositis

laudatiilimis, Benefadto-

ribus perpetim

colendis*

Ob

fauoremßngularem Qp beneßeia longe maxima, tum

OElandiam noflram utcunque delineatam,

Plurim. Reverend, _atque

Jklaxme Reveréndo

alque Celeber rim

Vin

a c Domino

D:no JOHANN! FOLCHER;

-S«S.Theol. Licentiato

ejusdemque adAcademi-

am Pernovienfem Professor!

ampliffimo,

Patrono bcnignilllmo.

Confultißtmo

Λ mplißimo Viro

Domino,

D:no ZACHARI^E FOLCHER,

J

Aulico aequiifimo, Secretario Coi-

legii,

quod

dis

praefe-

dum eft,

longe

Promotori optimo. i

Kon

mu atque

DoBißimis Viris

Dtnis NO VENDECIM per tiniver-

fam

ÖElanäiam

Vjgilantiffimis

eeteris, Fautoribus

iingulariter

ante hac

femper praßita,

fperanda> hane

cumperpetuo

incolumitatis

Conitiltiil Nom. Veilr.

veneralundtuatque

obfervantlfftmuicultor

NICOLAUS VALLINUS,

Candidi & Benevoli Le&ores.

■ ■ lU L

Λ. Ν DIA Μ hic leloiter fåne adumbratam eruditis

^ B

tius id gratum Vobis före fperem , quod terram hane,

multishucusqueparum cognitam, nunc quab.tercunqucdehneaverim. Dis- fertationis autem argumentumquoddam mihi meditanti, nejcio quahancce

träbiandi materiam occurrerit ratio, ηiß inßtus amorilleinρatriumfolum

tenerrimus, folique illiusmaximeconjf^icuum decus. Quum itaque patria

huicterratarnfderatoobfiriffusfim jure^, uthic illa fuiquandam iUufirati-

onem λ mequodammodo exigere videatur\ non immer.itodiligentiammeam

fortaßis requiretis, quod haudpauca, qua brevitatis inßitutuni pariter ^ac fumtus ratio adcuratius me trädere vetuit, partim negligentiu-s conßdera-

verim, partimplane praterierim. Verum, quod hißte ρaueis in limine

Vosßßere cupiam, ne imprudentem me, aut forte temerarium tredatis.

Ea, qua hic omißfa cernuntur vel,denß(jima oblivione antiquorumprorfus

obliterata\ vcLveluti minujeula qtaadam cenßeripoffunt, qua parum vel nihilfanemajorisluciareihuicadderent, Quis enim angußisbrevitatis ter- minis interclußus omnia ad, liquidum perducere potis eil ? Interim weistum maxime meßatisfccißfepartibus videor, βιvera illa, licetpauca, quapagella haßequentes oculisfJdfrihfubjiciunt, ex indubitata Bonorum virorum fide

certtsquerelationibus Vobis commendareßußineam« Praterquamenimqkod pleraque,quacircahanc tnjulamnotandavenerunt, ex -propria experientia

mihi innotuerint, ρlurimaet\am, inpriniisquaadveterum hic occurrentia

monumentajfeblant, quamvisin multisprofunda antiquitatis caligine inv^olu¬

ta, avirisβdedignijjimislocique peritifßmismecum communicataeßfegrat'is>- ßmamenteprofiteor. Quorum ^enumeroßunt Viri Sacrimuneris dignitate pl.Revendidoblrinaquemultiim conßficui D.-nus Mag* OlausVallinus Pail.&

Prspofitus inόΤίόρίΠί)/ Parens meusamantiilimus, D:nusHacjuinus Sand¬

bergPaft.in^eéndé/ D:nusDaniel B:ufenius Paih in üiuticflcn/ aliique

nonpauci«. Idnuncunicumreßat, ut Vos,BenevoliLe&orcs hoßce cona-

tusmeosnulltßili elegantia,fed ßola rerum conßderatione, (criptorücjjoptima

intentionecommendabilesaquiboniqueconfulere dignemini» Valetc*

D. D. D.

Se£tio Prima, Phyfica,

Leviter

Infularum confitutionem

inprimis

GElandu

originem tradens.

■■ML''Tlef. ^.1

Landiam

noftram, Infularum Bal-

thicimaris fere prasftantiffimam, deJineaturomihi,

ab eo opella* hujus primordia crdiri vifum fuit, quod principiumatcjueorigincmInfularuminuni-

verfum feré omnium elfeputamus. Cum vero

aquiirumoceanosiive mAria,torras montefcj, cir- cumarnbientiA Infulas ^, å fe invicem diilin&as ₇ nobis conftituere, cuivis fatislupercj; conftet,ortus originis caufae earum iis corpori-

bus non immerito adtribui poifevidentur· Quamobrem ii hasc ad- curaté nobis coniideranda fumamus, ipfum etiam Infularum nafcen- di modum, feu originis rationem altiori indagine penfitare nobis neceifum eft. Ceterum, quamvis neminem nos tam infulfse opinio-

nis exiilimaturum fperemus> ut omnes, qnas oceanus nunc habet,

Infulas _eo, quo nos deducimus ^, modo in rerum initio fuiife ortas

adferamus j (ablit enim å nobis illatcmeritas, ut quidquam Summi

A At-

ÅrcHitedi atqueOptimi Maximi Creatoris omnipoientiac derogemus, qui omnia inprincipio perfediifima ^, & modo quidem inenarrabiJi, produxitatque creavit) vix tarnen ullum, nifi inftabilium rerum vi-

ciifitudinumplané hofpitem adeo, frivolam fovere iententiam credi-

mus _, quin ea, primo quidem omni imperfedionis labe carentia, poftmodum veromille, fi ita dicere fas fit» modis fuifle mutata,

&jjalia rurfum ^, veluti de novo^, generata arbitretur. Quamobrcm, quin ^, prakter alia fublunaria, plurimas etiam Infulas in ipså totius htjus univerfi creatione fuiife equidem produdas; nihilominus ^ta¬

rnen innumeras poft tot[tantasque temporum intercapedines demum

fubortas, quis non jivideat ? Certius fané omnis ratio hoc didi«

tat, manifeilius omnium rerum ufus illa teftatur & clarius innume-

raferé ingeniofiilimorum virotum docuruenta & teftimcnia eadem comprobant,quåm]ut ullae proiixiores verborum ambages iila omnia hicjrité declarare queant, Cum itaquetot phasnomen^n adjuvemur adminiculis, vix proptereå ullå arrogantias nota nos taxari debere

videmur, fiInfularum originem in genere atque caufas ex primis

veluti principiis petamus. Interim non diffitemur equidem hoc in-

flitutum noilrum tanto majori laborare difficuitate,quanto minus ul-

lus mortalis ineffabilem illum ^ac inhauftum produdionis modumcir¬

ca eas Intulas , quae in ipså [totius hujus Machinar creatione fadae fuerunt, exhaurire potis fit v fitarnen hypothetice, pro more Ma-

thematicis folito , Infulas ad örtum earum in univerium omnium

4 probe intelligcndum»confideremus, vcti noilri quodamrrodocom- potes nos fore iperåmus. Quemadmodum enim longé meliuseil

confiderare_{corpora ,} quomodo ex eiemcntis iuis , h«udfecus ac

planta: ex fuis feminibus paulacim oriri atque nafei peilint, quam quo pado å Deo Ontimo M?ximo3in prima mundi origine creati fint; ita fi ex primis Iiis principrs, tanquam ex feminibus Iniulss

orirjjpotuiife ciemonihemus, quamvis cmnesipfas nunquam fic ^cr-

tas iuiile probe fciamusj hoc modo tarnen naturss earum iongeme¬

lius exponemus , quam fi tantum ^, quales nunc funt, defcribere-

mus.

The

f. II

• ( 3 )

*

C ^Um

^autem

^{omnibus in} univerfum Infuüs

or

iginetn Theß

atque

incre·

atque exftantes terrarum vel montium _partes prtebuilTe adferamus

multa quidem hic de terra: noftra: coniiitutione iimul ^ac _aquarum

natura prasmittenda forent ^, tanquam ea, üne quibus nulia: ortae fuiffent Infula:. Verumtamen, cum iila omnia veluti minus adin- ftitutum noftrum fpedantia,tum brevitatis, tum ipfa tradationisra¬

tio vix faciie admittere videatur, lubenter iis hic fupetfedemus.

Qni ^autem ampliorem horum omnium defidcraverit Cognitionen·),

coniulat Cartefium _{Part. 4,} de iis fufius diiTerentem, imo& Rohau,

Claubergium, Sperlette & aiios, quorum mentem adcuraté & cla-

ré fatis AmpÜJTimus atqueCeleberrimus Profeflor, Dnus. ΗARAL¬

DUS VALLERIU S h. ^t. Redor Magnificus in Privato fuo Col~

legio Phyficoexplicare folet. OmiiTa itaque prima aquarum pro- dudione montiumque formatione ^, operoie fatis å nonnullis

demonftrata _, in altum oceani 110s ftatim conferamus, profundis- iimaque ejus hydrophylacia atque fatis mirandos _aquarum abyilos,

fimulaceminentesterrarum traduscontemplaturi. Ubi primoexGeo- graphrorum pariter ac Philofophorum fententiåoceanum continuo

traduuniverfam tellurem partesque terreftres ambire, nec ejus fuper-

hciem per interpofitas terras montesque, omnino alicubi interrum- pi, fed tantum latiorem ejus continuitatem impediri, facilé inve-

ηiemus. Ratio autem rei hujus hxc elfe deprehenditur, quod va- riae illac montium vel fundi marini partes, pro diverfo fuo in ipsa

creatione aeeepto fitu,diverfas etiam& eminentias feu_parteselevatas, partim fibi ^mutuo adherentes, partim å fe invicem interdumlongius

interdumpropius di$antes,& depreiliones atque cavitdes vel latiores

velariguibores conftituerint. Hocante duo ferefeculaiané circum tel¬

lurem navigations toties non modo tentatae fed etiam fdiciter abfo- lutar, experier tia evincit. Si vero cuipiam lubeat, plures hujus rei

rariones .apud Kircherum Üb. ^2· de Mund, fubterr. Cap. 9. & pailim

alibi videat. Quamobrem cum eminent ία iUce Cwt partes terr<e vel

montium,fupra aqparumfuperßciem ad inßgnem aititudintmpertin-

gen*

gentes t DepreiTiones åiitem mordtunt vel ^terrae inxqualitatesy

atque vafta receptacula feu cavitatcs fubter oceani profunditatem demijf<e ^; Diverfis hifce eminentiis diverfi generis Ijiiulas ori- gitiem fuam debere ? atque ex depreffionibus iftis varla fretta^, ίϊ-

nus atque imroenfa aquarum fpatia conftitui, neminem inificias ire(putamus* Linde Gceanum mirAndos effe aquarum abyjfos, latis-

fme undiquAque-patentes, partes^ teüurüßccas undüfo continuitate fuÅ atq3 conqrcjjupartim latiori, partim angußioriambire cuivis con- flat. Iniularum itaqueoriginem etfi primam atque principalem va- riis Ulis eminentiis atque montium cacuminibus, å prima telluris

conftrudLone ortis, adfcribamus *, quadruplem tarnen aiiam ve] ex variis iaxorum ac arenarum aliarumque rerum terreftrium, ex aqua cumulatis acervis atque pulvinis5 vel ^ex oceani fretorumque varie

faeviente adftuxu, ifthmos abforbente ac disru _pente; ve] etlam ex univerialis Diluvii mundatione_, provenientes, breviter deiineare

animus eil.

Hlfce

fundamenti

Ioco

ita pofitis,

partes

ißas eminentes

atque

ele-

litatem folidius confiderare jucundum non minus, quam inilituto

noftro neceiTarium ducimus. Proptetea, ut rei veritatem tantd cla-

rius oftendamus, hemifpharrium quoddam ^, partibus eminenribus &

elevatis, feu montibus innumeris concinnatum ac obtedlum, nobis formemus, ^totam globi terreftris medietatem, aquis tamei^ denu«

datam repraefentans, ut in adpofitå figurå confpicere licet. Jam, quod etiamprimam Iniularum caufam ftatuimus, pro diverså parti¬

um illarum elevatarum feu montium longiori ve] propiori mutua diftantia, diverfos etiam Iniulas accepiffe ortus, non eft, quod du-

bitamus. Etenimquo propius eminentiaziibe pofitac fuerunt, eofa-

cihuseliam Infulas conftituerunt, major2q; incrementa dederunt;quo

autem longiusill<e diilarent, eo quoque difficjiius hü originem pr?e- buerunt, Ceterum non folam propiorcm vel longiorem diilantiam

Infulis originem praebuiile^, verum& diverfam vel majorem vel mi- worem^magnitudinem, diverfamque partium harum elevatarum in

m(5)

«ι

fuperhcie"aqii3e, ftruduram multum ad InfuIarunV conilrudionem feciiTe, diligenter norandum eft. Ponamusitaque quaii agmina par¬

tium (cjusmodi enirn vocabulo uti cogimur, cum commodiori de»

ftituamur ) iupra aquas exftantium ^, & fermé fibi mutuo cohaeren-

tium _, ut ad A 5 quarum latera & declivitates ad longum fparium

- in aquas obiique paulatim defcendunt, non autem diredé & _perpen- diculariter deorium _vergunt. In has vero prasterquam quod hac partes plurimum fané arenas, fabuli afque argillas in ipsa creatione

obtinuerint atque acceperint, etiam adlabentis oceani impetum va- ria terreilrium corporum genera, utpote fabulum, ^arenam & ejus- modi alia fncilé advexuTe & fuperfudiile, acieoque illis majora at¬

que majora incrementa dedhle, hodienum maxima augmenta plu-

rimorum ljttorum teftantur, Haec generatio Infularum tanto ve-

rofimilior videtur , quanto plures anfradus & finus irregularis

emirv?utiarum fitus admiferit, qui advedam depoiitamque ab aquis

faburram facilc recipere, & retinere potuerint- Unde quovis feré

anfradu circumduduque hac corporum materia impieto, ex diver-

fis minimis partibus ^, plures aliquanto ^majores primo connexas, ex-

que illis adhuc ampliores progreilu temporis generatas, usquedurn plures propiores eminentes partes in unammaximamterram migrave-

rint, promontoria in. littoribus,ahiihmaque montium cacumina in

terrarum medituliiis probare nltuntur. Ccterum ubi _pauciorcs funt

eminentia? propius tarnen,quam priores, mutuo conftantes illas et¬

iam minores Iniulas compofuiiTe, quid nicredamus? ut ad literam B.

videre licet. Quippe quac in iongitudinem porredas, juxta fe invi-

cem poiitas ac concatenaiae, propter varias, quas ad fuperficiem,feré

squarum demiiias habcnt ^, cavitatcs atque Ipeluncas circumluentis

oceani addudam materiam terreftrem, tanto facilius refumunt, retinentque , quanto dcprelliores ^ac ad hoc aptiores conftru-

dasfint ^: Unde materiam,iMam magis magisque per fubfidentiam au- dam _, iuperiores elevatioresque harum emi-nentiarum partes irregu¬

läres _{asquare ,} inque quandam veluti planitiem redigere montesiiib-

terranei , radicibus eminentiorum adhaerentes , luculenter fatis de- monilrant. Quå etiam ratione Infulam,hic non tam in latitud/nem,

quam inIongitudinem magis extenfam prasbere videntur. Qucd vero

B ad

β («> ®

åd partes iftas'elevatas, longius å fe invicemdiftantes, ut ad D. at- tinet; _quamtunque eärum certam atque fingularem Infulam, velpro¬

pter exiguae in declivitatibus ad

deorfum

xiovae materis augmentum , vel propter exiguam in ipså creatione

acceptam terram > uihü feré niii folidum moniem quendam confti-

luere ejusmodi naturaelnfulae S. Helena,Afcenfionis, Hefperides at¬

que aliae perplurima: magis ^, quam uila ratio^, ex relatione Geogra- phorum declarant*

HUic

Infularum cauiae Sccuwdam etiam addimus

^,

quam , ipså

que fabulorum acervis feu pulvinis, ac elivis in fretis & finibus pro- jedis , quin deriventur ^, nihil eft, quod impediat. Quanta enim

potentia fit ^oceano movendat ,

vehendae

ateriae

illius arenofae ^, qui maris vehementioribus ventis concitati ^, atque iluviorum celerius currcntium ^, turbidas aquas contemplatus fuerit,

sion poftefi: ignorare, Patet iané luce meridianå clarius ^{, ocea-}

num in maxima copiå ^, ita arenain fecum ubique ferme ferentem,

in quibusdam locis ^, praecipue autem in illis ubi propter anguftias

eminentiarum vehementior ejus eft contrarius fluxus feu mutuus oc- curfus, non pofie non ejusmodi materiam deponere : Unde ita mi¬

nores primo deinde autem, labente tempore , majores atque majo¬

res colles feuclivos _atque pulvinos in fretis plerumque acfinibusfie-

ri videmusi qui indies ex undiquaque adveda hac materia arenofa

usque ad fuperficeim aquarurn adfurgentes ^.» facile etiam adeo alti

evadere pofiunt, utmare non ulterius recipiantjfed iiludcrefcenii-

bus ita eorumundique littoribus, å confvetoiuoiocofortiter fatisarce-

ant impediantque* Pulvinos illospraeter hunc generationismodum,

etiam ia ratione oriri , experientia cl-are docemur ; quod videlicet

adfiuxus maris ventis frequenter ad Üttora fpirantibus vehementer

excitatus muhum materias arenofae fecum rapiat,quam refluxus,pro¬

pterlittorum iliorum irregularitatem ienfimretardatus, atque lenior

red-

φ (ν) m

redditus feeum referre nequit ; fed magis magisque in anfra&uum quibusdam locispaulatim fubfidere finir. PoiTent quidern quam plu-

rimi pulvinorum generationis modi hic adduci, fcd cum ii pro va- rio Iittorum fitu, variaque couftru&ione diverfimodé variari queani;

plures, _tanquam inftituto noftro minus infervientes ^, recenfere lu-

bentes jam iuperiedemus : Quj autem plures cognofcere deiidena^ve¬

rit, confulat Varenium Geograph: Gen. lib. Γ Cap. ig. fufius de illis

difterentem. Hac autem ratione Infulas facile vei oriri vei faitem incrementa capere clarius jam cuivis conftat, quam ut pluribus no- bis illud demonftrare ére fit. Cum itaque pulvinos iftos interdurn majores generatosarbitremur, ipfos etiam diverfae magnitudinisIn¬

fulas conftituiife quis non videat? Νam faepe integra aiiqua Infula

non adeo parva , vei ex uno pulvino provenire potuit, prout aptitudo fitus ejus ^, atque advedae materiae copia illud permifit, vei

å pluribus non procul å fe invicem diftantibusj qui multis fpatiisex

advedå materiaiuppletis inunum apté coiverint atque invicem ^con-

nexi fuerint» Ceterum hoc probe animadvertendum eft, ejusmodi

fcilicet Infulas , ex ioiispuivinis ortas, non nifi prope ad majorum

littora conftitui potuifle: Nec admodum magnas,potuiife fieri, cum eminentias quasdam infigne firmitatis robur fibi immiftas inclufasve

non habuerint*

Thef.

EX

hisce duabus

prioribus,

tertiam quafi mlxtam

ftatuimus

Γπ-

pe invicem adftantibus ^, fimul ac å puivinis, montibus iftis inter- jedis, örtum duxifteexiftimamus,ut ad lit.C. conftat» Pulvinorum

autem generatio ^> ex fupra didis probe cognita, omηem hic dicen- ^·

dorum rationem tanto facilius deckrat , quanto manifeftiorem^expe-

rientia ipfam fecerit: Quo enim plures hinc inde partes elevatae po- fitas fint, ^eo facilius etiam materia terreftris ^, ab aquis advedaj, ^ex paululum irregulari harum emincntiarum fitu, imminuto adlabentis

Oceani motu,in illis imerpofitis hiatibus feu fretis atque finibus fub-

m

8) #

fidere potuit. Unde pleriquc haud multo poft pullulantes pulvini,

adeo iη altum adfurrexere , ut tandem non modo interfluentes^a'

quas excluferint, fed& fingulas eminentes illaspartes connexerint,ac in ipatiofillimos campos formaverint, adeoque ampliifimam terram

faepe conftituerint. Quartam Infularum caufam fcopulos facimus,

fubter aquarum fuperficiem aliquanto deprefiiores, quos tantoaptio-

ra arenarum aquis addudarum receptacula elfe putamus, quanto

magis inasquales atque irreguläres eorum extremitates five culminum

fummitates conftrudae fint: Quas itaque non ad littora modo, fed iaspe in medio Oceani terras producere potuifie videntur. GHäntam

vehementiftimis aquarum fludibus, varios disrumpentibus ^, atque abforbentibus ifthmos ut adtribuamus , ipfa hodienum experientia

nos admonet» Quippe quamvis Oceanus, primo copiofifiimam congerendo materiam terreftrem, ifthmos illos inter duas partesemi-

nentiores , ab omni parte fcopulis atque pulvinis nudatas ^{> con-}

jftruxerit _, poftmodum tarnen longo pofttempore materia illa ipon- giofa feu porola magis fada, adeoque minus apta, minusque ^po-

tens fuit adeo fasvientis Oceani impetum diu fuftinere ^, quin fenfim

labentibus partibus , totus ifthmus corruerit atque deftrudus fuerit.

Hac violentia maris Siciliam ab Italia quondam fuilfe feparatam,

teftantur Scriptores: Sic Ceilanum ab India diviiam narrant ipfi Cei-

lani incolae, ut Varenius habet: Et ita plurimas Infulas alias ortas elfe nulli dubitamus. Präster ejusmodi aquarum vehementiam ^, etiam ejusfae vi tia fubterranea, feu illa, quam in meandris ac meatibus fub

terra exercere poteft ac fölet, ex peninfulå faspe Infulam, per hor-

ribiles terras motus formare funeftiifimis docemur fané exempiis.

Sexta denique caufa ^, quae Infulis quam plurimis örtum praebuerit,

merito univerfaleDiluvium habetur; quippe quod annuo fpatio ter-

rarumlaltiifimas eminentias inundans tantofacilius fuas ubique exer- cuit vires , quanto humidiores terras redditae fuerint, adeoque fa¬

dern Telluris magis mutaverit» Ita utvel Infulas in peninfulas vel

rurfus hos in illas transformaverit, aut etiam tum novas congeflc-

rit , tum antiquiores plané deleverit ^atque abforpferit. Equidem pferasque has caufas ad unam , etiamfi minorem ^, concurrere po- tuiife conftituendam _terram, non diffitemur; adeout,praeter mon-

to-

® ( 9 ) Φ

tofas illas eminentias etiam pulvinos & fcopulos immo 8c disruptio-

nes ifthmorum , quamvis non nifi fucceilVtemporis Infulie alicuf originemjprasbuiile haud infiriemur^: multas etiam [tarnen majores

terras uni harum caufas crrum debere_, nihil obilat _quominusfaci-

lé credamus.

Ρ

Raster has funt

& alias Infularum,

magis

tarnen

jtarticulare-f ca&*

ti poife arbitramur. Secuio proximé pr^terlapfo ad InsulamS* Mi¬

chaelis in mari Atlantico _, ftjmulantibus ignibus fubterraneis, tan-

tum lapidum in medio maris egeftum fuiile, utinde Infula lapidi-

bus, in montes coacervatis, nata fefe ad quinque milliarum lati-

tudinem extcnderit , Kircherus lib· z. de Mund* Subterr. Cap. 12.

tradif. Ita Vukanum Lipparitanum tantum cinerum faxorumque ejecifle ^, utjuxta fefe in medio mari, quem & ideo Vulcanellum,

veluti jfilium å _patre genitum ^, vocant, produxerit, Idem refert.

Ejusmodi Infularum quarundam generationem etiam Piinius lib* ^2*.

Hift· Nat. Cap. 87. & 88.habet, qui ipfe videatur. Profedo mi- randa_bet quaedam etiam Varenius de Infulis natantibus quibusdam ha¬

ex Senecå , quem ad Cutylias natantem Infulam vidiife perhibet,

quas 8c arbores habuerit, & herbas nutrierit, _aqua illam fuftineri,

Sc_etiamin hane atque illam partem non tantum vento impelli, fed

;levi aurå, neque unquam illi per diem &nodem in uno 1o- co ftationem efle< Aliam prastereå Infulam inVadimonis Jacu ve-

hi; Aliam in lacu Stationenfi , Idem ^memorat. Sic Delon Infulam Sc omnes Sydades olim innatalfe mari narrant Veteres. Mira etiam

narrat ex Herodoto Kircherus de Infula lacus Chemnis in iEgypto,

quae, lucos Sylvasque & Apollinis grande fuftinens templum ^, na*

tabat. De plurimis , compluribus locis tum iu Europa, tum in ce- teris mundi regionibus etiam hodie repertis, confulantur Kircherus lib. _j.de Mund.Subterr Cap.2.& Våren, Geogr, Gen. libr. 1. Cap,18«

Propof* 14* Sc aIii. Ratio vero earum pumicofa^ levis _atque ful-

C Phu-

4» C κ)

phurea illa terra,ex quå conftrudac erant, fuiile videtur. Ratioau-

tem ejus, quod hodienum vix in mari ita agitentur, illa effe cenfe-

tur; quod, cum profundius veherentur ^, non poffuntnon in fco^

pulos vel pulvinos incidere , ubi firma* hasrentes ^autpeculiarefn In- fulatii conftituerunt, aut aliå ex aquis interjeda materia, ipfi terrae,

infigne incrementum dederunt. ^*

Thef VII.

DEnique

^{ex tam}

^{rudibus atque}

exiguis principiis mediantibus

terian! ad eas pertinger.tibus, inciementa fumfiiTe, adeoque majora atque majoraindies ita évafifte,etiamnnm hodie experientia nauta-

rum certiflimé fané confirrnat; quippe quiper aafiduum navigationis ufum,adcuratiilimasque fiias obfervationes fäspe in eos arenarum cii-

vos atque pulvinos, per aliquot milliaria é littoribns procurrentes, incidere folent , quorumtarnen ante aliquot ^{annos ne} ullum veftl·

gium vel indicium ibidem reperire potuerunt. Quid autcm de .na-

vigantium obfervatione multis? Cujusvis fané conipedui paululum,

immo &inopinato, cujus forte _cunque fint terra; littora contem-

plantis , etiam ipfo invito , fen/ibilia terrarum augmenta,fe objici-

unt. Aquarum enim vehementiam faevitiamque ^{arenam terramve}

ali ubi ad rupes terrarum pratruptaque iittora abrafamac dirutam ad

loca per longius fpatium, obliquo _quafi piano verfus profunditatem

defcendentia , veluti materias huic recipiendae retinendasque magis

accommodata, ac apta , diffundere transferreque, jpfi quoque a-

greftes ratiocinan poffunt. Praeterea cum ^lurima ex variis hisce puivinis fcopulisque pariter ac eminentiis ^mutuo ia connexis, fpa-

tia quaedam Oceani, circumvallata quafi atque circumfepta ^, terras quasdam nobis conftituere ex fuperioribus cuilibet _{pateat, non pos-}

fiint non varii aquarum tradus interdum majorismagoitudims, quae

maria nobis prasbeant, ut mareBalthicum &Mediterraneum_·, inter¬

dum minoris, quac fiepe non nifi lacus prim©, deinceps _ftagna con- ftitu-

ftituatii; vel prorfus ^{inträ terra}rum aggeres includi: vel ånguftos

tantum arilatosoue alveos atque in mariaexitus obtinere. Hac ratio-

ne maximasillas insqualitates Jitiorum ^, immo & finus atque freta

adtérras fuifte conftituta facilé feliciterque quilibet conjiciat. Quam

ob _rem, utnon modo freta _atque finus ifti, copiofifiima materia,

quam aqua; adportaverunt, _{impleti atque exficcati} ; Verum & La-

cus ifti , meatibus iftorum _atque alveis, quibus fe in mariaexonera- verant, obturatis atque obftrudis ^, adeoque eorum aquis plane in-

clufis, _per continuam terreftris materia; , ex refulata nivelgiacieque,

ex ventis, ex rivulis adfluentibusadve&a; fubiidentiam , fimul acper vchementioris caloris evaporationem, aridi ficcique fadi, terris in-

cremersta fatis magna ^, non tarnen nifi mfigni _temporis fluxu,dede-

rint , innumeris fere perfvademur exemplis. Hoc enim ps&opalu-

dofas Batavorum terras etiamuum hodie augeri ipfi Belgas, & exiis

Varenius aliique teftantun Qmd de his multa ? Quaevis enim terra horum eft plena fatis experimentorum _atque phaenomen^^ Non eil, quod quis objiciat rei veritati plane boc inconveniens efte,cum

lacias ifti in meditulliis farpe pofiti, ii tra&us fint aquarum marin/,

eminentiis atque pulvinis ita circumfepti, ut ipfum mare, falfedi-

nem qüandam habere fibi infitam neceilum haberent, quam tarnen nuliam i i iis inefte quilibet hodie experiri poteft. Ceterum res ferta teåaque manet, fi ad temporis diuturnitatem probe advertamus, quå lacus ifti propier varias adfluentes dulcis _aqua? rivulos, _propter

crebram nivium refolutionern, _pfopterque tcpiofiores imbrespiuvi-

asque ienfirn falinam fuam uaturam exuere facile potuerunt: Quod

etiam tanto facilius rieri potuiife putamus, quanto eminentiori loco fiti , per duåus fuos, feu in aiia loca exi&us , propier aeftum*, ex alienå copiå inprimis tempore vernali, örtum, falfedinem fuamma¬

gis atque magis, vehementius defluentibus eorum aquis dejecerini atque remiferint. _{Neqne eft,} quod propter quorundam lacuumat¬

que pauciorum paludurn vividiores, limpidioresque fontes adeoque

eontinuos ad eos novac aqua; adfluxus de facil'iori & frequentiori plerorumque aliorum exficcatione ambigamus. Poftfe quidem & il-

li pariterac hi ^, longo poft tempore , obftru&is ^eorum fontibus,

fenfim atque fenfim in terram aridam, _propter caufas fpra ^nomina-

tas

m c i2) *

tas transmutari, varii iontes,collapfa aut condenfatå materia terrc-

ftri, vei magna arenae copia, vi ventorum ad ipfa ora compulså,

obftrudi luculenter probant* Unicum adhuc adfertionis noftrae comprobationi

neceiTarium

quod flaviorum ni-

mirum quorundam inundationem ad terrarum incrementa

mu'tu

fuura iäspe

egredientes, qui impetu fuo terreftrem materiam

hic iliiique abra-

fam _r ubi turgent, ad terras , quas

pratterlabuntur

djftundere,

easqueaugere feient, Nam quo Jongius per totas

adjacentes

fs expandant, eo magis ab alveo recedentium

impetus ceiiat;

ratiene varia illa terreftris materia facilé fané uibiidere pottft^, quam celerior fluviorumiftorum curfus advexerat: Unde adjacentes terras

ex crebris iilis fiuviorum inundationibus eo magis creicere ^, quo co- piofior adducatur materia atque terra, cejebris illa

NjIus

fögy-

ptum quotannisinundans, tam claré nobis demonftrat, ut

hoc

turxPhaenomenon in dubiumtrahere, non fit nifi veritatem prorfus

negare, ALgyptum unicé huic fluvio originem debere Varenius, in-

dudus teftimoniis Ariftotelis _, Senecat atque aliorum antiquorum,

arbitratus eil; cum iliam terram vafti Oceani fedem olim fuifte lu-

culenter demonftret. Idem deGange & Indo, inundatione in In¬

dia celeberrimis fluviis, ut & Argenteo in Braiiiia, atque Flavo in China, loco fatpius citato,fusé iatis probare nititur»

Thef. VIII.

C Um

iam terras

aquis

atque

maribus undique

cingi

proiixé iatis

rum proprié ita diétam,continentem feu terram firmam

efle ftatu-

imus. Idcirco InfuU funtpartes terr<e, aqua cinft*afe invincem

per interpoftta freta atque interlabentes alveosaquarum

ftntisqne fe~

junft<e. Cum autem majores terrarum tradus non inirequens

fit

Geographis terrasconti'nentes adpellare, propterea quod

adeo

gnat fint ipfaeInfula: vaftique ^earum tradus, ut minus

ienfibiles fint

aquarum circuitus (unde etiam uius lonquendi maximis terris ap- pei-

i/