DISSERTATIO GRADUALIS

Q. B. V. ' <fi

DISSERTATIO GRADUALIS

m

ASTRONOMIE,

MEDICIN EM

ILLÜSTRANTE,

QUAM,

vjX tndultu & approbatione Ampliff*

Sena tus Phifofi in illuflr i Muja ^-

rim Upfalenf Palaftra, PRiESIDE

CELEBERRIMO VIRO,

MAG. ANDREA CELSIO,

Aftron, Prof. Reg.

Publice ventilandam fiflit

Stipendiakius Régius»

Martinus LiTHENius,Dan.ni,

V-Gothus.

In Audit.GteÄr Maj. <L 5 Maji

Anni mdcc xxxii.

Horis ante meridiem folitis.

HOLMLjEi Literis Wernerjanis.

S:x R:as M:tis

Fegnique Sveo-Gothici

SUMMTE FIDEI VIRO

AC

SENATORS

llltfßrijfmo Excellentißimoqitt

HEROI & COMITI

Dn. GUSTAVO

CRONHIELM,

Regiae Cancellariae

Ac Juititise Commiffionis

PR^ESIDI,

Ut Et

Academiae Upfalien/is

CANCELLARIO,

-MAX1MO.

CeLSISSIME comes , tot tantisquc

J[ ^pro totius regni falute curis det en tum,

jam baud facile aufus er am int er pel- lare, nift innumera teftarentur documentay

liter _as, earumque Jettator ^es , Patrocinio Tuo fummo & longe Gratiofiffimo gauden-

tes in patria noflra vigere. Submiffa idcir-

tomsntis devötione oro atque obteftor, ut

Afironomiam Medicinarn illußrantem, quam

illuftrisfimo Nomini Tuo, ^{ut tanto} illu-

firior redderetur, confecrare fuflinui,

tioßsfirnojut foles , z/»//# rejpiciasy meque>

fortuna difficiliori _prejfum Summo _Tuo

er ig ^as favör ^e. Ego ad _{Deum O,}

ferpetim nuncupabo calidisfima ^, jufyeat, CELSISSIME CoMES j

Regni hujus- AcademU-i nec non IlluftrifTimaeTuse ÉamilijE decus,ertolumentum& _fidus

maxime fpI en didum, femper felixy incolumis quam

& quam diutisftme fuperßes agas.

ILLUSTHISS1MÉ EXCEl^

LENTI# TU#

CoTtor rféVotWRmuj

MAÄTIN LIT HEN i US.

4

Monsieur ABRAHAM

de SEGERFELT,

COLONEL cV Infanterie*

ON ^nent a acoutuirié ^Souvent de ^aux di chofes, re, que Iis cela noms ce convlen" verifie a .Votre égard Moniieui, Votre illuftre ^nom de S^«

QERFELT, qui veut dire en Svedois champ de vi*

öoire, repond tres bien a Vötre valeurx & a VOS

jne itesj Vous e.n avezpar VOS belles & genereu«

■fes aélions, convaincu tout le monde, qui eft ob"

ligé d' avouer, que ce beau nom Vous convien*

uniquement, Vous avez travaillé toute Votre vi?

en ce champ, & Vopis y ave? ctteilli ^es palmes»

&. des lauriers, qui ne ce fletriront jamajs. Je

fi* entre pas dans le detail de toufces Igs qualités &

de t o us lea grands talens, qui Vous font aimer, &

fpfpecier de tous, ce ieroit une entreprife trop au deflus de mes ferces, & il vaut iijieux ce taire, ; que louer imparfaitement un merite eclatanf, ex«

traordrnaire. Cependant je Vous fuplie tres hum- fclement de vonloir d* accepW gracieufément en sreconnoiiTance de tant d' obligations ^, que je Vous ai, 1* ofre, que j' ofe Vous faire de ce foible efföi de mes travaux: trop heureux i? Vous daignez re«

garder d'un oeil f^orab.'e ^celui, qui confié fur Vd«

tre generofit^j prend Fhardiefle de. Vous Ie pre*

fenter comme un temoignage de mon tefpeä, Sc

de la reconnoiflance, que je dois a tant de gra*

ces, dont Vous m' avez comblco & don.t; je garde*

jrai a jamais le fouvenir, étant indifpenlablemen?

pbligé a3<ftre toute mg vie avec un profond reipeft«

WONS t Ell A

Votf€ trfs humble & tjes obedant Serviteue

MARTIN IITHENIÜS.

V I RO

täenerofisjimo, Awplisßmo Experte»*

tisßmoque DOMINO

Doft. JOHAN CHRIST.

NORDENHEIM,

S:je R je. Mjtis ARCHIATRO di~

gniflimo, & Regii Collcgii Medici ADSESSORI Gravifimo,

PATRQNQ MEO MAXIMO„

Vi quis allus, certe ego inßgnem illam gratianil

^ qua y Vir Generofisfime j Machaoniis operantes

facris be are foles ^, pr&dicarc debeo ^, quemy ^no» modo

ut PatroHUS & Nutritius optimus, fovere & ßt»

ßentare y verum et i am tanquam alter Hipp Oeries

& fummus in palsßra me di c a Anteßgnanus ^, falw

taribus Tuis pr&ceptis quotidie erudire digneris, Qttum ^autem juflis laudtbus pr selar a Tua merit a celebrare non valeam , id t ^an t um fubmißd animL

Veneratt one rogo y lucubrationes kafce meas Acade«

mi&as

fat licet exiles» & amplißtms Tua eruditia- ni non ex ajfc rejpondentes, ceu mes. in Te pieta»

tis documentum certiffimum & perpetuum gra-

tiofi fufeipias, meque ulteriori Tuo Fa vore dignum cenfeas, Faxit Supremum Numen, ut felix ac

M ^es Pjliam smuleris fi ne Fi am , ut Tua Genero-

ififfima Famfyia in Te Decus ac prsßdium, res au¬

tem medica ftderum lumsttque longe maximum Q?

deßderatißtmum quam diutißime habeat»

ge nero si ssi mi nominis tui

Devotqs indefeflusque cu3tor

martin lithenius*

Maxime Renerende & Celeberrzmo VIRO*

Dn, hrico melandrq,

S. S, Theol, Daff. & Prof. Reg, & Ord, Ven. Con- 0. Eccl, Adßjforz Graviflimo, Paßorz in Dannt*

marcli adjacenciscjue diftriétus _Pr&p, Dignif*

iTTmo, Patrono a c Promotori meo Ma¬

gno, & Eiter _{get a} optlmo,

V I.R O , NsbiUJtmo ac Strenwjfimt

Dn.boetiolithoff,

I^egiohis pedeftris per Geßrfciam & HelßngUm

CAPITANEO Digmilinio, Patruo meo longe Jionoratiflimo, & Eaergeta propenEflimo.

Adm, Rener. & Pr&ctkriff VIRO*

mag. laurentlo $kerman,

Eccl. _qua? in Biell^e - har ad Deo colliguntur, Pißt Digniflimo, Vigilantiffimo, Benefafforiy Patrai

loco reverenter honorando.

Plztr. Rener. atque Clariffimo VIRO,

Dn/LAURENTIO _BERGlO,

Eeci, Slotenßs _Paß. DigniiTimo, VigilantiflimO>

Euer geta} femper devenerando Plur, Rener, atque Ciarißftmo VIRO*

Dn. MAGNO HELSTADIO.V

Eccl. Zrichtbergenf. Dignilfimo, VigiUntifli? _Paß.

mo, Benefaffori, jugiter colendo.

VIRO, Speffatißima zntegritatzs, Fidei ac Prztdentit»

dn. andrej sandahl,

Publicarum _{Rationum & Red itu um in}

Pratterdi qu« a Storis nomen accepit. Prfecfo Solertis-

Emo, Benefaffori, An att c alz Loco

perofliciofe ample&endo.

T T^~ _{* a} PQ~l*cum alzqzeod &. qttidem perpetuurtt de»

Optimiy TEßttmatiJßmiy obfernantia gratiquc

t a Veßra in me merzta, et tri fpem utfntperennia, ztott falu'te facrasfacerem. Qf incolamitate _eantintta Jajpiriis, Vobist hafce

Max. Rever. Apnpli/I) NobilifT. Experientirt. Vrz*

cultor indefefTus

Mart. Dan*

Amtlijfimo a t ytte Celeber rirno VI RO,

MAG. NICOLAO HASSELBOM,

In illuftri Academia Aboenfi Mathef. _{Si Ord,} Celebratiffimo , Confill, Acad, Prof, Reg, Adfeffori Graviflimo, Patrono ac Pro.

mot or i meo Magno, & Bene-

fatfori optlmo.

V IRQ, _DN. Proc lariffimö _atque Fxperientißimo,

NICOLAO ROSEN,

Medic. _{Dotfori, Sc} Facult. Medic. VpfaU Adjuntfo

Solertiüimo, ^{ncc non} S, R,S. S, Fautori#.c Bette

fatfor i statera, fufpiciendo.

Adm, Rever. & Pr&clariff, VIRÖ»

DN. NICOLAO LITHENIO,

£cd, Husbjttißs _Patruo paft. Digniffimo, Vigilandfllmo*

Meo Hpnoratiflimo, &

Fnergeta Benigniffimo

Plur, Reuer. atque Dotfijftmo VI RO,

Dn. ANDREA LUNDENIO,

Ecel Gttdhemenf, Paft, Merltifl.VigilantifT. _evergets^

Axunculi _Plur Bcco omni reverentla femper profequendi.

Rever, atque Dotfijßmo VI R O,

Dn* ]ONi£ BROMS,^

Ecd, Benefatfori, Sxiiarenßs Avunculi Paß Mericifllino, Loco _reverenter Vigilantiflimo, habendoT

Plur. Rever, atque Clarijftmo VIRO,

I DN. In Civitate NICOLAO Ahlingsaohfienfi. MARCHANDRO, V. D, Comminißr»

Vigilantifiimo ^, Benefatfori, Avuncult Loco nullo non

tempore honorlE-

ce prsdicando.

bi ttt me a» er ga VOSpatroni, Prompteres & Euerge »

animi, exftaret documentum ob _magna & permul- fotui iucubrationes xx>n, quin meas cum calidifßmis, Academicas _{-pro ,} fat Veftra licet omtiium exiles»

clariflC ClarifL DoöllR Spe&atiC Nora; Vtßxoruas

ac officiofilHmus

Lithenius,

PRiEFATIQe B. Z.

MJraberis ^{bi? Jpecimen} forte Philofophicum B. L. quifi ml• ex bi»

bit uro cum Medicin a t 0* cur tak argumentum % quak nunc mos fubit ecu- los-) eligere mihi placuit? Tibi forte videm

bor extra oleas evagari, & falces meas ob

tu fas in alienam» quo A dicitur, mejfem

immittcre, Verum enimvero, qüum per illud temporis, quo in incluto hoc Lyceo haß}

Medicin* _quoque Jacris operatus fim, hujus

divinum o longe uttUsfimum ftndium mt adeo cepit ^> ut non potuerim ^? quin mA*

teriem ₉ ei aliquo modo infervientem, mi*

bi ventilandam fumerem, _{gjyuum vero} difironomia ceteras inter Philofofophi* par-

tes mir Am •% cum divina medicin*., quoad

methodu traffandi & explicandi« convenien»

t tam eoUt) pofthabitA omni9 prafentis ar-

gumenti vaßitate9 fublimitate, (

ficultate fumma, non potui non ⁹ |

»z/fo imprimis pertrafl.wdum eligerent$

Tuum <?iJ, B. Lt paucas bafee pagelUst non pro arguments dignttate elaboratas j fed

pro moduio ingenti ? fortun*y immo etiam temporis ^, qualitercunque delinsatas ^{^} in

mehorsm interpretari partem* Fals,

i N. j.

I. N.J. ⁱ

§. r.

|Mnes intcr artes &

Scientias, quae ex pra?- viis obfervationibus &

experientiis per red«

rarionis du&um co-

gnofcuntur, _{ii quae} di¬

gna? fint, qua? celebrentur 8c ex-

colantur; Medicina utique 8c ei-

dem propiori neceilitudinis vincu- lo conjun&a, Aftronömia omne

pun&um ferünt. Has ob amplis-

iimos 8c longe maximoS, qui ex his

in humanum genus redundant ^u- fus, facile princip.es, excellentifli-

mas imo maxime necefTarias opti-

mo jure falutamus, prasdicamus»

Amba? hse, ut omnium aliarum ar-

tium 8c fcientiarum antiquifiima?;

ita non una eademque facie nec iisdem fatis, illas omni floruifle

avo quis mirabitur? Si enim ab antiquis retro temporibus ad ^no-

ftfam _{usque a?ratem} eadem repe*

tamus, facili deprehendemus ^ne-

A gotio

* ^ °

.mv

godo, vete res fuis prcejudiciis,

fomniis 6c chimazris, utrasque has

fcientias magis obfufcafie Sc re- tardafle, quam illuftrafie Sc pro- moviffe. Noftra autem fecula, his

féliciter depulfis 6c explofis, fuis longe prasclariflimis inventis,

quanta ingenii humani celfitudo

ad fcientias inftaurandas 6c am-

pliandas moliri poffit, vel in his

duabus ad oculum demonftrarunt, Certe Aftronomia ad eum perfe-

éiionis gradum jam afcendit, ut

certitudine 6c evidentia demon- flrationuni vix ipfi Geometri#

fit inferior. Quam prorfus egre- giis in re Anatomica, Phyfica, Botanica, Chymica 6c Mechanica

inventis, etiam locupletata fit Me¬

diana , omnibus eruditis in apri-

co eft. Eam tarnen adeo exiguos fecifie progreflus, 6c adhuc ^tan-

ta paucitate fpeciminum, in qui-

bus aliqua eluceat certitudo 6c fo-

liditas laborare, ^non fine caufa

miramur. Sane Galenum, veteris

doårinse Scholafticas in Medicina

parentem & ejus Se&atores, _prin- cipiis phyficis, ab Ariftotele tra-

ditis inhärentes, ad incrementa feiende medicse _{parum aut} nihil conferre potuifie, _potius autem ean-

dem in rnulds corrupifle, nemo non videt. Ejusmodi autem for~

tis Medicine _varias dedit caufas Cel. noftri feculi Medicus, Frid1

Hoffmanmis a) quarum una efl^quod plures ^ex recentioribus tam ne gli gen¬

tes fint in obfervationibus pradicis

accuratioribus adornandis; altera eft, quod hrventa illa praftantiflima phy- fica ad hiftorias morborum _dy obfer-

vatimes vel plane non, vel non fat is

rede adplicent dy referant, <&c.Ter¬

tia ratio dy potiftima eft, quodplu-

res fidis principiis dy hypothefibus ni-

mium in dodrinh fiiis inhtreant, dy

a novis condendis, iisque antiquitaik fiudio incruftandis non defiftant, Pau-

ci _me di corum ut in aliis etiam difeipli-

nis fuo fenfu dy judirio ^utuntur dy

uti fciunU Sed cdiorum, quos jallere

& falli non putant, potius äogmata fervili animofequnturdy adormt> ils-

p ' A 2 que

4 ^ ^° ^

que tanquam ad faxum adhuerent, &

quod maximum efl, has opinionesfet¬

as obtorto quaficoUoad morborumhi-

florias, plerumque non fufßcientes &

rede inflruäas detorquent..

a) Med. Rat. Sy fl em. Tom4 II. p. 14»

§. ^2.

Jam ^autem fi Aftronomorum

morem paullo curatius introfpicia-

rous,facile patet,illos in icientia fuä perficienda, 6c ad illud evidenti#

6c certitudinis faftigium, in quo j

jam refidet, evehenda, fibi deim- pedimentis, progreflum Medicinse

retardantibus egregie cavifle. Hinc

non immeritoclariffimi huius tem¬

poris Medici, qui felici fidere vera Medicine fundamenta jacere coe- perunt, ferio fvadent, ut in arte

fuaexcolenda 6c promovenda, A- ftronomorum inflitutum ßbt imitan-

dum proponant. Ut reliquos tace-

am _, Cel. Hoffmannum, Medicinae

inftauratorem fummum nominafTe fufficiat, qui hunc in modum men-

tem fu3m nobis ingenue aperit, b) tgo qttidem, inquit,^fintio, Medi-

COS,

f

C6syß ad altiorem dignitatis gradum

artem fuam prov eher e velint, im it a-

ri debere eximios noflri temporis A*

flronomos,qui obfervationibus, quas

Inne inde circa fiderum motum obfer-

vandum infiituerunt, int ^er fe probe

collatis id ejfecerunt, ut eorum cur-

[um fitum vel centum annis pr<e-

dicere pojfint> Ego foe alor firmijß-

tna, fore, ut fi Medici diligenter ö- mnia, circa morborum genera- tionem, decurfum ér curationes con- tingere folent, annotent, obferva-

ta invicem conferant, cum publi-

co communicent, w/ «rx

fummam certitudinem,non felum in

curandis morbis, fed & iisdem dex-

tre famndis, totoque eorum de cur fit

prd'dicendis perveniat. Ut autem

hunc longe defideratiffimum in ar-

te fua fucceflum, _quem hic magni

Hominis Medicus poliicetur, olirit

ix

experiantur omnes Medicorum fi-

Iii, vicletur omnino opera preti-

um ut Aftronomorum inftitutum

cura cordique habeant ^% & intime

#1 perpendant, ne, qu*e in Aftrono-

^ A3

« «g ⁰ g»

mis utiliter imitari poflintacdebe-

ant, eorum fenfus animumque ef- fugiant. impr^fentiarüm mi¬

hi folummodo propofui, qux in principia imitamenti ufui effe pof- fint, Sc majoribus moliminibus

qüadantetius fundamentum viam- que fternant, in apricum dare. Hoc

autem me fecifte fpero, oftenfa jam breviter convenientia metho- di tra&andi Sc explicandi res A- ftronomicas 6c Medicas, 6c _quan-

tum iucis confequenter ex illis in has redundet.

k) Med, Rat. Syßem, Tom _{JU p,f»}

.

§• ³

Åftronomia eft fcientia de ma-

crocofmo feu de corporum ccele- ftium phamomenis; Medicina au¬

tem eft fcientia de microcofmo feu de corporis humani vita 5c fanita- te. Utrasque has difciplinas inter

Philofophias Naturalis _partes meri-

to cenfeamus. Quid enim Medi¬

cina, fepofita 6c negle&a PhiJofo- phia ? Decumanae eruditionisiEfcu-

lapii, quos inter CeLFrid. Hojfman.

Sc Gel« Verdries hic loci addu^iiie

er i t,

Z:

er it, hoc,'vel me tacente, Ioquän-

tur, Horum ille c) ita: Tota me- deitdi fcientia fine verum naturalium

Philofophia trunca ac debilis/ eft, nec

tillius mor bi explicationi vel prudenti

direålioni curationis apta exiftit. ^Hic d) ve ro lic : Quk, nifi qni in fr a ineptum vulgus Jäpit, ignorat? Ar-

tem Me die am, quando Philofophiam

excludit <&* nudamedica efi, in em-

piricorum, abufive fic dittorum hi-

ftrionum & circumforaneorum am- pullis ,fuperbiloquentia <&* impofluris

tot am jubfiftere. Ifr ibidem loci,

Mediea aliud, phyjica ad praxin dire61d & deduåa ? Quum

vero omnis vera phyfica å priori

nunquam eruenda, ( nihil enim

hic profeceris, fi cum Cartefio

hypothefibus indulgens, a priori

deducere volueris, _qux ad eam pertinent,) Aftronomi multis re-

tro temporibus ad hunc usque di-

em obiervationibus 'coeleftibus fe-

dulam navarunt operam, his,

tanquam genuinis principiis Ici-

entiam fuam fundarunt. Iisdem

etiam ratiocinationes rnedicasin-

A4 ni»

8 $3 ^° fös

nitidebere principiis, qux Aftro«

nomicis inférviunt, mihi prelu-

centern habeo Cel. Medicum Ar- cht bald. Pitcarnium e) Qimtiam, in- quif, ^ antiquiffimk Me dick morbos

ad tram Deorum referri _fölitos, (t

vetuftijfimk Philofophis Aflrorum fci-

enttarn omn 'tum primam excuitam accepimus ^, tis dem ^t emp ortbus D?o»

rum appeUationes ab aftris delatas, verifßmile efl, prifcos illos Medicos

de morbis , tempeflatum mutationes

plerumque comitantibus initio diffi- fequitur antiquijfimo-

rum & Meäicorum Philofopho- rumjudicto, ratiocinationes medkat itittiti debere ik principik,

flronomick inferviunt. Ab obler- vationibus & experientiis Medici¬

ne etiam fundamenta jacienda ef- fe, omnesfaniores Medici, unani-

mi fatentnr iingva. Has inter Cel.

Baglivum f) hic loci allegalTe fat

erir, cujus fatis egregia in rem

meam verba lic habent: Medicina,

Inqui t>non ingenii humant par tus efi,

fid temporis flia; quamjtt de divtnait -

ene

I '9$ ⁰ P6

9

mé vet er es quondam credidårunt, ^ex

tis _r qU£ ufus diu t umus not av it, ejfe-

äam merito dixeris. Idcirco Medi- ci antiquiffirni ^a pofteriori difcipli¬

nse fu# dogmata derivare ccepe- runt, ut fatis fuperque fuo exem-

plo ^nos edocet Medicorum parens

& facile princeps, Hippocrates,

quem , in obfervando fedulum <Sc

circumfpe&um, non aliam theori-

sm, quam quae ex obfervationibus,

ratiocinio exa&iffimo examinan-

dis, interfe collatis deducitur, ad-

mittere voluifTe accepimus. Certe

il hane vlam, a divino fene fapien-

ter monftratam _per continuaman-

norum feriem ad noftram _a?tatem

diligenter calcaiTent Medici, longe

alia hodie forte exftaret medicin#

Facies.

c) Fundament ⁱ⁴ Me die* Pr<efat. d*) Phyf prolegom.p ^8. e ) Opujcul. Me dt c*

p. 2. Editt Rot er odé 1714* /) Oper, ^me- dico* Practica & Anatomie a l. 1. p, 2♦

§• 4'

Aftronomus omnium primo ob- fervationes communes inftituit,

A ₅

quas

JQ 0

quas, ad perceptiones fixas velutf

fponte fua fefe ofFerentes, ätten-

tus eognofcit. Ex, gr. Obfervat

fole Oriente, tenebras ex terra fix- gere,& eorpora eidem direéte ^op-

pofita, Itimine ejus colluftrata re- fplendere; fole vero occidence, lu-

cern omnem evanefcere. Satis in-

telligit Aftronomus, quantum in

eo pofitum ßt, ut principia fcien-

tix ßnt indubitata; error enim cir¬

ca 113-a commifTus, in progreflu ^con¬

ti nu o multiplicatur : Ex. gr. ex

errore de magnitudine Lunae er-

ror de figura umbra;. fequitur ³ &

fic porro» Sic etiam Medicus in

mor bo quodam dato primum ea adnotaf, _quae in omnium oculos

incurrunt. Hx enim experientia?,

omnibus obvi«, prima funt ele-

menta & quibtis, eeu fulcris firmis-

fimis, omnis medendi feientia Fu- perftrui queat»

5> f.

Aftronomus praeter comfnunes illas experientias, obfervationes

quoque peragir Aftronomicas,pro-

prie

_

«83 ^o i»

prie fic di&as, quas, ad perceptio-

n es, ftudio fuo in fe produ&as a t-

fentus cognofcit: Ex. gr quod 3 8c

O femper appareant direéfci; fed

plerumque direåi, in- terdum retrogradi, nonnunquam ftationarii» Sic etiam Medicus,

ftabilitis artis fuas primis quafi fta-

minibus, inofFenfo pede progre- ditur ad obfervationes, majori

cura 6c attentione notandas»

$. 6>

Qüoniam Ph^nomena coeleftia

a nobis adeo longe funt remota, ut

pleraque confufe, immo multa nu-

disoculis prorfus ^non _appareant,

oculos telefcopiis armare novit A- ftronomus, _quse fpeciem apparen-

tem obje&i fatis amplificant, 8c

partes alioquin invifibiles in con-

fpe&um adaucunt. Ex. _gr. via k-

&ea,nudisoculisfpe<9:ata, ^taft quam tradhis qüidam albicans a reliquis

cceli partibus difcernitur; fed _ope

telefcopii innotuit, illam efle ftellu- larum innumerarum congeriem»

Corpora planetaria jovera cingen-

tia ₅

i* °

tia, qua? nudos oculos omnino fu-

giunt, per tubos Aftronomicos

vifibilia redduntur. Prasterea in diftantiis,altitudinibus5cDiametris

fiderum oblervandis 5c metiendis,

varia inftrumenta ut quadrantes,

fextantes 5c micrometra excogita-

vit Aftronomus. Sic etiam Me-

dicusäd varia, in corpore tam iano,

quam morbofoabfcondita detegen-

da, variis utitur inftrumentis 8c

adminiculis. Ex. _gr. in fangvinis

naturam microfcopiis inquirit. Im'

mo Anemometris, Barometris, Thermometris, Hygrometris, Ma-

tnometris , Libeila Hydroftatica, Siphonibus Anatomicis, qualem

Philofophorum Coryphceus, Cel.

Wolfius g) excogit a vit 5c commen-

davit, quam plurimas utiles, pro

morborum cognitione 5c curatio-

nibus, fumit indicationes. Sane

novo, a Domino Farenheit invento

) Thermoicopio, gradus caloris, 5c

alio inftrumento celeritatem &

vim motus progreffivi in febrici-

tantibus metiri, 5c inde proporti¬

onen!

$

onem ingredientium in formulis

medieamentorum determinare vo-

lunt Medici hodierni.

g') Element k AerometrU p4 710,

§. 7.

Aftronomus infuper, ut artem facilitet fuam & line mora & taedio

eas voces exprimat, quibus fa?pif-

iime in fcribendo habet _{opus, cer-}

ta figna in afterismis, planetis,eo-

rumque adfpeftibus mutuis dif-

cernendis ac defignandis fedulo

adhibet.Eodem modoMedicus. Va- ftis enimMedicin^ filvis inerrans,ut

tanto facilius & citius innumeras fere res falurares difcriminet, &

remediorum formulas breviter concinnet, variis Charaéteribus,

cum Aftronomieis communibus, maximam partem chymicis, uti-

tur, Et ficuti quam plurima A-

ftronomorum fignå juxta regulas

artis chara&erifticae fiint fcientifi-

ca, qua? figura fua ideam notionis,

quam denotant, in mente excira-

re valent *, ita etiam multi Medi-

corum chara&eres naturam rei,

cui

14 o

cui adumbranda deftinantur, _quo-

dammodo repraientare videntur.

Sic ex. gr. apud Aftronomos figna

©, d & ss, figuras Solis ^, Lunas crefcentis, & _aquse undulantis feu aquarii imitantur; apud Medicos

vero © fignificat aurum, 2> argen-

tum ob fimilitudinem coloris ho-

rum metallorum, cumlumineSo- lari ac lunari: 8c ^»t notat phlegma, quia humorem _aquofum contiiiet.

§. 8.

Ut coelo fereno nullis obftaculis impeditus iemper invigilare ^, &

obfervationes fuas eo frequentio-

res 8c accuratiores habere poflit

Aftronomus, _opus omnino eil, ut commodo obfervator politus fit loco, unde ipfi in omnes cceli pia¬

gas Uber ^pateat profpe&us, 8c in

quo organa 8c varii _generis inftru-

menta finibus fuis convenienter

dirigere 8c commode coliocare queat. Hinc orta funt obfervato- ria, qua? appeliant Aftronomica,

regum 8c imperantium munificen-

tia in

quam _1' plurimis Europas locis

ex-

säS ^{0 '«}

exftru&a» Ex. _gr. fplencHdiffimum

illud Urania palatium, jufTu Lu-

dovici XIV, inloco prope Luteti¬

um Parißorum editiore, juxta fub

urbium D. Jacobi verfus meridiem

ere&um. Sic etiam olim Babylone,

in perpetuam memoriam Beli, qui

tefte Plinio h ) apud Chaldasostan- tifuic, ut fcientias de motu 5c ra- tione liderum inventor haberetur, excitatumfuittemplum fumma? al- titudinis, ex cujus fuinma parte Chaldad liderum contemplationi vacabant, lolis ac fiderutn reliquo-

rum ortus atque occafus folicite

notantes. Ut refert Thomas Stan*

kjus, Simili prorfus modo Nofoco ^•

mia optima funt Medicorum obfer-

vatoria, ubi quotidie ingenti a?gro~

tantium numero immixtus Medi- cus, multorum morborum natu- ram, örigines, caufas, figna Sc

difFerentias explorare, remedia u- fu probata diverlimode pro diver-

fitate circumftantiarum adhibere;

nova etiam 5c adhuc dum ignota

anvenjre, eventu experiri, cau-

lam-

16 Ö g§£

famque morbi Sc mortis, apertto-

necadaveris inveftigarepoteft.Et,

Tic fe gerendo, longefacilius& per

compendia quafi ad experienfiam

Medici Veterani pertingit» Tale

eft Nofocomium illud infigne Par iß'

mm, V Hotel Dien di&um, ubi quandoquecaritate annona? urgen¬

te, decem millia ^pauperum Sc x*

grororum, numerare licet, quos dementia Regis eorum, ut folertia

Medicorum, etiam exterorum, fa- luti reftituantur 8c valeant, ibi fu-

ftentandos curat. Poft funera au- tem, cadavera horum, üt in mui-

tis alsis locis, Medicis, ^tam indige*

nis quam exoticis, experientias ce-

dunt.

b) Hißor. Nat. I VI C XXCL

§• 9-

Aftronomus obfervationes fuas

plenas, integras, nullisque circum-

ftantiis, alicujus momenti deftitu-

tas exhibet. _{Ex. gr»} Eclipfin Lun#

obfervaturus accurate denotat ini-

tium obfcurationis feutempus, quo peripheria lunaris rotunditatem a-

mit-

*7

wittere incipit, umbra, inftar un¬

guis, limbum Lunte orientalem de- libante t Similiter tempora notat ^>

quibus fe&io umbrae tranfit per macu- j las M&res infigniores, vel quibüs digi-

ti diametri lunaris'obfcurantur : Tan¬

dem quoque finem ecalipfis feu tempus, quo umbra Lunam deferit, determinat.

Sic etiamMedicus,morbi cujusdam per«

fe&am hiftoriam adornaturus, exquifi-

tam primo individui, cum illo morbo confti&antis notitiam fibi acquirit, ob-

fervando fcilicet asgrotantis lexum ⁵ as- tatem, habitum corporis ⁵ temperamen- tum, vitae & vicfcus rationem, difpofi«

tionem hsereditariatn, peculiarem afive- iudinem, morbos praegreflosj mutatj-

onem fortuna?, &c, Deindeipfiusmorbi

ortum _, incrementum ^, progrefium de ftatum, decrementum, folutionem«vel fpontaneam, vel remediis aut promo-

tam aut coa&am» cum dofi <& ordine remediorum, accurate adnotat,

fa.

Aftronomus porro quum veritatem

curse eordique habeat, non coeco fertur impetu ae praqudicio in iis folum, quas

a majoribus inventa lunt, accquiefcens,

fed de monumentis eorum accuratum

format judicium» eademque luis obfer-

B vatio*

>8 o P|

/ vationibus magis perpolire, inventa-

que inventis cumulare allaborat» hoc i- pfum, mentemveri percupidam deccre

exiftimans. Hinc mult^veteribus plane

^ ^ ignota, in Aftronomia nunc tergßoris

comparenc inventa lEx. gr. folis maculas

& inde motus vertiginis folis circa ^pro¬

prium centrum zfi diebusr Quatuor Planetas circumjoviales & quinque cir-

cumlaturnini» Ad eandem prorfus

rationem fe diligenter componunt Me-

dici, unde etiam in totius humanas ci¬

vitatis lalutem>artem fuam totprascla-

ris illuftrarunt inventis, de quibus ve-

teres ne quidem fomniare potuerunt. Ut

ex gr. Circulatio fangvinis, vafala&ea,

vafa lymphatica, du&us Thoracicus &

ejus valvulse, See,, \ ⁴

§. ii.

Quum etiam Aftronomo in fummis lltvotis. ut difciplina* quam tantope-

re adamat, five ejus five aiiorum ope¬

ra, nova continuo capiat incrementaj oblervationes a fe fa£tas rariores aliis in-

videndo, folus fibi ^non (apit, led eas

cum casteris Aftronomia: cultoribus in-,

genuis libenter communicat. Quocirca Aftronomus omnem adhibetinduftriam,

ut obfervationes fuas rite adnotatas

(§. 80 accurate & evidenter literis con-

fignet,

-„

° P5 ^. l9 fignet, Sc Ci modus obfervandi Angula¬

ris fuerit, Sc reliquis Aftronomis mini-

me perfpe£fcus, eum fideliter una expo- nat; quo de veritate ejus, quod obfer-

vatione conftat* certius feratur judici-

üm. Ex. _gr. in obfervatione eclipfeos

tonarts indicat digitos Lunae obfcuratae

Micrometro i a fe invento determina-

tos eflfe, cujus proinde delcriptionem

commemorat. Hicift Diariis Sc A&isE-*^

ruditorum obfervationes Aftronomicx

ubique comparent. Hinc inter Aftrono-

mosinftituta funt iiterarum commercia.

Hinc invitationibus publicis monentur Aftronomi-» ^ut in idem phaenomenoii

fedulo inquirant, vel obfervationem ad-

huc dubiam repetant. Et fic omnesmu- tuis laboribus adjuti, confpiratis undi-

que Sc unitis viribus, non poflunt non fcientiam füam ad perfe&ionis cacumen,

longe defideratiffimum extollere. Hunc nunquam fatis laudandum Aftronomo-

rum morem Mcdicorum filii veri nomi- nis, in ufum Sc emolumentum rei me- dicae infigne ledulo obfervarunt > uti colligere poflumus ex CotnmentariU Aca- Aemia Regia fcientiarum Parifina, ex Mi-

(ceüaneif Berelinenfi'om, ex ABü Me dt cor um

Berolinenfium i ex AElü Lipfienfium? exJHi«

fiortü Mor bor um Wmtislavienfium, éx Cot-

B 2 lefti»

lettaneis WratislUvienfibus , ex Zoåläco Me»

die o Gallico, ^ex Trans attionibtis Philofopht-

eis Anglicanü ⁱ nec notl ex hißoriis morbo-

a Cel. STAHLIO 6c HOFFMAANO

confignatis. §. l z«

Ex oblervationibus quamplurimis,in«

credibili prorlus ftudio per multos an-

norum decurfus continuatis, Aftrono*

mus ratiocinando colligit, qu£ perju-

^.dicia illa intuitiva miifime patent» Hinc originem ducit Aftronomia Theorica,

quae univerfi veram ftru&uram confide-

rat, & ejus phasnomena inde determi-

nat» Ex» _gr» quse docet planetas circa

folem in ellipfi terri: tellurem elllpfin

luam fö diebus f horis & 49 minutis per-

currere, lunam motu vertiginis gaude-

re» Eodem modo Medicus, acquilita,

non fine ingenti labore 6c indeferfa ope¬

ra, obfervationum copia, theoriam fi*

bi format medicam, _{qua accuratam ex-} plicationem eorum tradit, _quse in hi-

ftoriis morborurn continentur, «Sc _qu£*

cunque per alimentorum 6c rerum na¬

turalem vires» ad fanitatem confervan- dam 6c morbos propul(andos, poflibilia

funt»

ut in rationibus phamomenorurti

Coeleftium condendis felkiter pro¬

cedat

Il

cedat Aftronomus, opus omnino éft ei principiis» aliunde petitis» quas impri-

mis Arithmetica, Geometria, Mecha-

nica & Optica ipli fuppeditant. Ex

harum enim fcientiarum veritatibus, obfcrvationibus Afironomicis rite _ap-

plicatis» judicia tandem formantur di- fcurfiva. _{Ex. gr,} Ex altitudine lunae

& ejus parallaxi per obfervatiopes da-

tisj invenimus _per calculum TrigonQ-

metricum lunae a Terra diftantiam» _qua iterum data? una cum diametro appa-

renr,e, facile diameter lunae yera åc con-

lequenter corporis lunaris magnitudo inveftigatur, ^{Pari » 'modo li Medicus ex}

obfervationibus» utiles in praxi dedu-

cere velit conclufiones» aliis _quoque ut

utatur principiis neceflarium omnino eft. Quae quidem praecipue ex Anato- inia> Phyfica & Chymia haurienda funt.

Sed Phyficam intelligo veram , quae ex mechanicis legibus demonftratur, & a

lalfis quorundam principiis åc hypothe- vanisque opinionum fabulis, ex-

perientiae contrariis, quam maxime ab- horret.

§- *4*

v Ut Conftubium experientise & ratio-

nis regulis logicis ex afle refpondeat* A-

ftronomus, fcientiam fuam in fyftema re¬

lä 2 daäu-

O

a-

" St$ o gSfc

da&urus* terminos accurata definitio- ' ne explicat, qui vel definitiones alias ingrediuntur, vel quorum definitiones ingrediuntur demonftrationes tanquam prsemiflse (yllogifmc^um; princlpiis, fi-

ve per oblervationes five per ratiocinia eruendis, non utitur nifi fufficienter _pro- batis; terminos ^ex ceteris dilciplinismu-

tuo fumtos non definit, fed illas defi¬

nitiones merito fupponit; definitioni-

bus non utitur tanquam principio de-

monftrandijnifi earum realitate adftru-

£ta; in anterioribus propofitiones de*

monftrat, _quae demonftrationes fequen-

tium ingrediuntur; in propofiticnibus conditionem} fub _qua prsedicatum fub- je&o tribuitur,accurate determinat; hy- pothefibus in Aftronomia eatenus lo-

cum concedit, quatenus ad veritatem liquidam inveniendam* viam fternere pofiint« Hypothefes ^{vero omnes} tan¬

quam fpurias rejicit, ex quibus necefla-

rla confequentia deduci nequeuntea»

** quorum gratia aftumuntur» Om ^tres propofitiones eo ordine collocat,utprse- cedant, _quar lequentibus demonftran-

i dis inferviunt; in hilce denique omni-

fcus libertate utiturphilofophandi, adeo

ut in eligendis fententiis, folius verita- tis rationem habeat,& fuo nonaliorum

fiet

«t® ° SN* ^'i

ftet judicio. Elementa Aftronomie ^a

Cel JPoljfio hifce regulis, in ^opere Lo.

gico explicatis ^, convenienter tradita, exempla nobis (uppeditant uberrima.

Similem quoq; Merhodum in Vero Me¬

dicine fyftemate condendo adhibere conanturMedici, Cujus quidern rei do-

cumenta egregia nobis exhibent Spe-

cimina Medicine Rationalis fvftematica

a celeberrimis _Viris, Boerhave , Hoff.)

wann o <5c de G orter adornata» Quibus etiam addere liceat D. Job. Frid. Schrei¬

ben Elementa Medicine Phyfico-Ma- thematica, cum prefat.Cel.#^/ nuper- rime Haie Magdeburgice edita»

Plura i que in egregio hoc argumen¬

ta jure deftderari poflunt, videas B. L„

in horis fubfecivis Marburgenftbus A:o 1729, Trim. Brumale Num IV, ut &

in fyftematibus Medicine laudatis ^, ubt imprimis exempla invenies, Aftrono-

micis» heic allatis fatis

congruentia,

TANTUM

D. S, L.