DISSERTATIO GRADUALIS,

D. D.

DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

MOTIVIS

VIRTUTUM,

QVÄM,

SUFFRAGIO AMPLISS. FACVLT. PHILOSOPH.

IN REGIA ACADFM'A UPSALIENSI,

Sub PRJESIDIO

FIRl CELEBERRIMI,

MAG. LAURENT!!

DAHLMAN,

Moral, ht Polit. PROFESS. Reg. et Ord.

PUBLICO EXAMINl MODESTE DEFERT

stipendiarius reg!us

PETRUS GROTH,

FESTMANNUS.

IN AUDIT. GAR. MIN. DIE VI, JUNII,

ANNO MDCCLXIV.

Η. Α. Μ S.

UPSALIAE.

\

KO MJL. Μ U r;

TRO-TJ,ENARE, COMMISSARIEN

uti

Kikfens Stånders Banque,

, , ,

HOGÅDLE,

Öerr NILS BURTZ,

HÖGGUNSTIGE HERRE!

M:n ^{fiåder Om} alt ^år det for godt fvag, jag ^att njutit har. ikrifva,

Att minnet år i hjerta q var, Låt deila blad dock vittnen blifva.

Jag biudit till ätt Dygden prifa,

Som lyfer i beilåndig pragt

Och

vår fallhet håller vagt, Hos Er hon bör min vördnad vifa.

Om gåfvan vanlig ynnéft vinner ^,

Hur lycklig då jag mig ej fer;

Jag ej för fknld betalning ger, Af re

!l:a nit min längtan brinner.^

För Möda, nådig Himmel lone,

Med lefnad fall, till fenfta år, Och når J nögd från verlden går,

Er evighet med åra Krone.

HOGÅDLE HERR COMMISSARIENS

admiuknftc tjenaret

PEHR GROTH.

APOTHEQUARF.N uti Calmar

H&GAOTAD

Herr JOΗAN NORSTEDT,

BRUKS

INSPECTOREN, HOGAGTAD

Hen ALGOT FAHLBERG,

BRUKS

INSPECTOREN, HÖGAGTAD

Herr ΜA GA7 US lS,QRBEIi&>

GUNSTIGE GFNNARE.

Råknades. Jag.

Bland.

De. Otackfammafte.

Om.

J. Mine. Herrar.

Lemnades. I. Fårgåtenhet.

Tolke. Derfore.

Detta. Blad.

Edar. Ofortrutna. Godhet.

Och.

Min. Vordnadsfulla. Årkåntila.

PEHR GROTH.

iberam homitiqm volnntafem rife confemplantes, haud difficulter in- venimns, illam ita comparatam eile, ut nil fine rationibus, eligere ioleat, Ted in id maxime niti, ad quod plurima &: fortiora inclinant

aiikiiuVtque motiva. Summus Con- ditor, Cui omnia iuam debent ori- gmem., oranium mortalium natu¬

ra?, amorern & (Indium, iuas perfeåiönes quierendi^ pro- ~

priarque xraluti, omni ^conatu, profpiciendi, indidit/qiu

nifus Legi convenienter eil di igendus. Jam yero, ut nuila lex datur fme obligatione & 'contra,Lex Nat. fine ob- ligsbone eile neqüit. Ät quoniam hatc lex eil femma, a DEO enim fumrno lata, adeil etiam fufnma obligatio»

Η nie

ut fatisfaciamus, motiva nos invitant. Etenini Völuntas, qua efi facultas appetendi cf averfandi dißmtte cögnitum, nihil fine reprtcientatione intelleåus, qni eft fa¬

cultas

qiiasdam diftintle intuendi, decernere valet, igno-

,

I t i

# ) 5 C #

ti enim milla efl cupido. Ha? vero reprarféntationes boni vel

mali flekunt & moment voluntatem noitram bonifor- mem, ut L. N, convenienter, bonum eligat, malumque

averietar

adeoque ipfa motiva conftituunt. Hinc ad

virtutem colendam, motiva certo certius adeile debent.

Qui vult finem·, vuk etiam media. AtlDEus, ut ens o-

ptimum, omnibus iüis operihus, ^non potuit non, certum

intendcre finem, ieilicet glorite fua? manifeilationém, per '

creaturarum. rationalium felicitatem potiiTimum obtineti- dam, ideo virtutem etiam nobis foFtiffime cpmmenda- vit, quodida iola fit ejusmodi animi dispofitio, quam fi-

nis Creatoris exigit. Virtutem vero ii ne motivis coiere

non

poflumus, ^ut ex antea dikis patet, placuit itaque fum-

m© Niimiai; legem hancce, multis & tortiflknis motivis,

fancire. Motiva vero virtutum

fiujs perf eka ha-

bent

ta es, five non fatis vivide iibi reprefentarc va- lent felicitatem illam fummam, virtutis cultores comitan-

tern. Inde fit, ut putamen pro nucleo faciie ^e igant St

virtutum loco, in vitia faciie praecipitentur. Motiva igi-

tur virtutum brevi diilertatione in medium proferre, ^o-

pera? pretium duxi, quamobrem Tuam B. L. mitiorem cenfuram etiam atque etiam mihi adprecor.

§ TI.

Motiv ^um efl repr<rfentatlo bopiqvel mah cum aStione con- nexi. Qua? ^vero iuramus Arbiter, motiva cum virtute

conjunxit, libertati mentis humana?, non repugnaré &

inimica efie conftat. Paret hoc

natura libertatis, qua efl

ad _{unum, ex} plurilus ohjeÉis reprcefentatis> facultas fe det ^er

minandi. Nunc quia om η es natura, ka funvconfiituti,

ut fu

pe fe k onem araent & _qua?rant, clarum ek, vo¬

luntatem hurnanam hane fequi _{regulam, ut iis, qua? bo¬}

na

fint &fe icitati noftra? velificavi videantur.ad appeten- dum

itu r, ab iis contra abhorreat, _(]ua? maa fint,

Sc miferiäm nobis minari _{pu entur.} Ica tarnen boni Sc

A 2 mali

\

mali reo'rscfentatioiiesj nuflam phyfircum vim movendi a- nimam* vel ad certum quid de t er m i α an d j. habent, fed in-

clmationem tantum & raoralem n|ceflitatem

libertati phyiicae non inimicam pariunt "z ediciant. Fieri quidem

poteil, ü't talia motiva cum actione connectarrVus, quo*

rum

vi, qued mallemus nön agamus ^, quando metu raa·

Joris mali commott aedionem iufeipimus. vel omittimus;

vi tarnen nu ila impediri poteil, quo minus bonu'm qua taie, vi interna five ipontaneitaté, eiigamus, malnmque,

qua tä-le averfemur, libertateque de noftra utamurr Sic

e. g poeuium venen o inferdum ut ebibam ^, vi externa,

Facile rae quis ^cogere poteid, id tarnen efiicere nequit,

utiliud, _qua mal um ab ihteilectu repraefentatum, haud

averfer & defugiam. Ex ditdis ifaque cplügimus, illum

tanturfimodo uti übertäte, cid fufdiciens cognitio rei &

fpontaneitas ad illam eligendam adeid, nec non facultas

prompte exequendi rem electam, & per coniequens, o-

mnem aå onem bonam & virtutem, folummodojtberta-

ti fuam debere originem,. malam vero a&ionem five Vi¬

tium, nönnifi ex abuiu iibertatis"Huere.

5. IM.

Virtus generaliter confiderafa, nihil aliud eil, quam hahitus a&iones fuds liberal·, Legi DEI convenienter determi-

nandi. Ex ha c definitione fatis _{patet, non omnem} atdio-

nem

bonam vel Legi adtempératam eile virtutem. Fa¬

cile enim fieri poteid, ut vitio imbutus, hanC vel illam

actionem legi convenientem, committere valeat, malo

tarnen fine, ut feilicet, eo aptior fit, alii vitio exereen-

do, & cupiditatibus fuis inferviendis, quod in virtutem

nullo modo quadrat. Virtutem habitum eile diximus,ha-

bitus

eil promptitudo agendi

qua? facilitas ' agendi,

non nifi crebrioribus exercitationibu«, continuoque exer- citio aftionum homogenearum etd quscrenda; adeoque

h;ec vel illa a£tio, legi conveniens; non veram conilituit

yirtu-

Φ ) 7 ( #

virtutem. Virtus etiam ePc habit ns adiones liberas L con- venienter determinandi, propterea non incpniultb fit, fed

deiiberato fufcipitur an im o. Qujjprcptervirtutem cultu-

rus, necefTurö habet, faeultatibus; tum animx, tum cor¬

poris, rite uti. Intelleclu, quo iufficiente.Ti, cognitionera

«Sclegis & adionis Tibi acquiraqut debita cognitione acqui-

Tita

_non nifi verum repndentetur voluntati bonum: Z7#-

luntnte, ut rem ab mte-Uedu, tamquam bonam reprxfen-

tatani, non nid qöa talem appetat, malamcjue qua taiem averfetur. Facultatihus et'am corporis, ntadionem tam¬

quam bonam reprxfentatam & concupitam, prompte exfe-

quantur. Virtus prxterea raro fime voluptate eile fbiet.

Nam ut omnes fuam perfe^lionem amant, qua? virtute

tantum eil obtinenda, facile _patet, haud parum volüpta- tis, ex'virtutis^exercitio, hauriri, quod tarnen nimium

grave vitiofis, .& haud parum difficukatis fecum ferre 11-

lis videtur. Adio itaque, qux bis carel requifitis, no- Λ

men

virtutis min ⁱ me merctur, nec illam prxmlum virtu-

ti debitum manet. Hane, _asqua lance, Π perpenderimus>

non

eile nifi unicam, in_.apri-co eil. Unum ~enlm eililu-

dium de iberatum & conilans adiones fuas ad legem com-

ponendi, ^una Lex, qua obligamur ad virtutem etilen-"

dam, unus eüam finis, gloria? nempe Divinse maniteila-

tio in nofira etjam fclicitate. Ut vero ex diver.fi s rationi-

bus moventibus, bic habitus exercetur, variasque res &

perfodas pro objedo habet, in plures faeile abit virtus fpecies, in Naturalem fc. Civilem, Phiioibphicam &Theo- logieam; nec non varia nomina Tibi vindicat, ut Pietas, Juflitia & Temperantia, & qua: fiunt alix hisce fubordi«

natx virtutis divifiones. Hinc _pro diverfitate motivo-

rvim, alix aliis funt nobilioms, variosque agnofeunt ^gra-

dus. Sic virtus Nat ignobiüor eil Civili, Civilis igno-

biiior Pbilofophica, hxc iterum Chriftiana, quae noflrx

non eft confulerationis. His itaque prxmiilisj propius ad

motiva aeeedamus coniideranda. §. IV»

# ) g c $ 5. iv.

Omiiium primo generale illud motivum in lucem prpferatur, Felicitas ncmpc qu&venda^ mifemaque japienda.

Feiix ii le dicitur, qui voiuptate praHominante flu it ur, iniier contra eil, qui triftitia "durabiii cruciatur. Oritur voiuptas ^ex fenili perfectionis, & red i um ab imperfectio-

nis Fenfu excitatur. Quo itaque certior quis iliis de per- fectionibus evadit, & quo yividius iilas perf.ncere valet,

eo

major rit voiuptas, qnanto major vero voiuptas, tan-

to majori etiam gäudet feiicitate. Quum vero voiuptas

fit vel vera vel ^a ρ parens, vel pérpatua vel inconflans,

^prono aiveo ftuif, feiicitatem iisdem circumflamiis fubje-

dtarp efle. Voiuptas vera & conilans eil, qutc ex vero &

llabili bono percipitur, appärens & inconilans illa dici-

tur, qiicC, bonis fluxis & fenft ivis titilationibus, fuam de¬

bet originem. Inde accidit, ut etiam vitiofdiimi. q al¬

bus nulla fere cura aurese virtutis ed, feiices judicentur.

Sic omnium ref um copia aifluentern, fe'icifll num multi exiilimant, eum voiuptate gaudeat apparenri. Hasc ut o- iruaia iunt mutabilia & caduca, Crceioque vices.Iri quam

feepiflinie ^Tunt fubéundat, fic (enius perfe lionis five voiu¬

ptas ex iis percepta, cito in taediur§ mutatur; 11 bi en im

fe.icitas dednit, ibi dolor, miieria, pluraque ej smodi incipi-unt. Hane feiicitatem ^non eile noilra? difquiiitio- nis,luculenter patere exiilimaverim j fed potius illam ve-

ram

& perennem, quam 1 hiiofophi non immeri to in fen -

iu durabiiis gaudii ponunt. Hxc vero in vir tu te tan tum

quxrenda. Deus enira ut ens fa mm um, fumma etiam giudet bonita e, qua non poteil non, feiicitatem nollram

exontare, proptereaque nullam legem nobis prasföribére,

η

i fi quse intendat noilram feiicitatem. At t. N. a DEO eil

lata/ Qu se nec mutari poteil,· illius itaque cuftodiam, ad

Veram feiicitatem promovendam

viam eile unicam &

certiffimam, exiilinaemus j yirtus vero eil habitus L. N.

conve-

# ) 9 C ❖

convemeiiter vivendi, fano itaqüe fenfu concludimtts,

virtutem eile habitum noftram etiam felicitatem _promo- vendi, miferiamqué fugiendi. Ut ver,o virtuse/l a&iö»

quse omnem cdabtionem refpuit, lic non fibe voluptate

exiliere poteil, teftante experiehtia, hare autem voluptas

'

eo

minus a yera felicitate eil ieparanda, quod ipiam ^qua-

fi animara ejusdem conftituat. De cetero, ad virtutem ii attenderimus, ih\ eniemus illam viam eilé ad fummara

noftram felicitatem. Virtus enim amorem DEI nobis coneiliat, cujus in poffeflione ilimmam fe icitatern meri-

to ponimus. Deus fummis gaudet perfeclionibus, ^nec

aliud comraittere poteil, ^quam quod i]Iis fit congruum, propterea non poted non

fuo amore iilos amplefti, le¬

gem Éfusqui obi er van t, odio vero iilos, quiiiiam vio-

lant, profequi. Virtus autem cum fit habitus, aeliones

nod ras L. conyenienter deter-minandi, id etiam efficit,

ut amore fuo DEus hominem _quam benigniflime profe-

quatur. Verum enim vero, quum areor non tantum in gaiidio & deieftamento altérius ex felicitate. verum etiam

itudio _{qua η} mm fieri potefir, alterius felicitatem & perfe-

<ftionem promovendi confiftat, luculenrer patet, quoiV

amiciDEi, feu virtutis amantes fcmma: patticipes red¬

dan tur felicrtätis, quandoquidem Ille & bonrtate& poten-

tia po let iumma. Quo majorem grad um ρτte ter ea. virtu¬

tis adtigimus, eo magis cveicit habitus nofler in bono,

quo vero majori habitu illa ^exercetur, hoc magis gloria

illuftratur Di vina, _eoque catioiesDEO e vad i mus, & con-

fequencer eo majori iruirpur Felicitate Hinc quivirtu-

tem feftantur, tranquilla gaiident confciéntia, qnte bafis

inilar ■& fundamenti eil omnis feiieifatis. Ex adbonibus noilris fecundum legem exäminatis öritur confciéntia,

qua? e(l judicium de moralitate propriarum adliohum,

quod fi aftiönibus legi convenientibus nititur, hona, dis-

convenientibus "autem, mala audit. Illa vero tranquilli-

33

täte

ψ ) ro { sjc

me an im i cårere néquk» Videns enim bom o, virtufem

ie poilidere, a&ionesque fuas ^non ni ii reclar rationis fuf- fragio fe (uiccpiiTe, fufceptas etiam ita proiecueum fuiilc,

ut DEO benignillimo, hominibusquc bonis, pro viribus, placere, nifus fuerit: non poteil fieri, quin animo fm tranq-uillo, rnukurr.que quietis perfentiicat. En itaque fe»

ficka tem

virtute nauriendam fummam. Ut

dc iumma fibi gratulari polTunt felicitate, qui, vir tu tis fla¬

grant amore, iic contra iumma eis iaborandum eil mife-

ria, qui, illius cura tieglecla, vitiis indulgent. Verbo:

malefaciendo, illam feiicitatem amittimus, ^cujus pärtici-

pes virtute reddimur. Hinc iraDEi, tasdium, dolor,

morius confcicntiae, animnm iemper cruciant, mifenam-

que tandem fummam prseparant. Cui igitur propria Feli¬

citas cordieft, viriuti iludeat, üquidem in quo virtiis ett,

ei nihil ad beate vivendum dteft.

§·

Alteriitii ad motivum, quod h'uic priori par eil, pe- dem jam proferamus, inilindum fcilicet naturalem ad all-

os

juvandos. Lex. Nat., ad propriam qukiem perfe^io-

uem

quasrendam, ^{ornnes prascipue} ilimulat; a-iorum ta¬

rnen

perfeilionem & com möda neque inta&a reliriquk»

Quis enim ex aliorum miferia, natura ipfa non commo·

vebitur? qui üimuli alios frpe etiam inimicos infeiliili-

mos, ad commiferationem & auxiiium ferendum exci-

tant. Hunc inilinclurn iequi, ^eo magis nobiseil neceila- rium, cum prppria felickas, aliorum cum ί elicitate, tam ar£teik conjuncla, ^ut defciente & negleita hac, illa ne¬

que obtineri queat; mutuis enim benenciis creicit& au- getsr feiicitas omnium, ibli vero nobis relicli, aliorum-

qoe ope deilituti, maximam ientire inopiam, cogimur.

Cum autern viribus in noilris, non iemper poikum fr,

atios ipfo aftu ad i u vare, jfludium fal'em noilrum illis ^de- cjaremus j alias enim nulla fubeit ratio

cur alii fuo amo~

L _re

# ) I« ( ❖

re nos compleclantur, quandoquldem benignitate & be-

nevolentia

mor gignitur. Omnes natura tunt a?qualés, arqualitas vero natura?, a?qua!ia etiam exigit officia. lafn

vero, ut omnes amore in lernet ipfos feruntur, ita odio

profequi nec poilunt fibi äquales, fed ^omnes, quatenus

nom i nes, (untamandi. finde etiam reguta ilia uni Verfa¬

lls omni

animis infcripta eil; quod tibi mm vis al¬

tert nefeceris. Neminem porro iana eile menteprarditum, propriam qui felicitatem uon adfpiret, exiilimaverim^

inhumanum itaque foret, illorum ii perniciem & imperfe-

dionem intenderemus, qui in coramunem nobiscum na- ti funt fortena. Ilocce ^vero officium omne iludium futn- mamque requirit promtitudiném, quod virtutis eil. Va- lidum itaque virtutem colendi motivum, inde fua fpon-

te, exfurgit.

§. VI.

Generalioribus motivis fic adumbratis, ad ipecia-

liora tandem progreil um facere

propofito noilro

conveniens videtur. In his vero primurh, Bietatis ^motz«·

va

fingularTa occurrunt. Pietas, genera liter confiderata,

eil; vel Naturalis five Philoiophica, vei Theologica, ^illam,

non

hanc, effe noilra? coniiderationis, cuivis mawifeiium puto. Illam igitur definitam volumus, per babitumglori-

am

Divin

iüußrändi, quatenus raiioite cognojcitur. Siq ai¬

de m autem gloriam DEI tunc illuflramus, quan- do perfeffiones Ejus agnofcimns, idque verbis & faciis

aliis Pignificamus, facile patet, DEum ^ante omnia recle

cognolcpndum eile, ad quam Cognitionen!, natura? con-

templatione, facile pervenire ρ o flu mus. Quisque enim,

ad totum hoc univerfum attendens, videt, iüud ^non eile,

nec

qua materiam nec qua formam, a fe ipfo, ied ab alio, iupremo fc. ente, Jive cauda prima, Cui orrinia fuam de-

bent originem. Cum itäque tale ens detur, quod DEum

vocamus, in aprico eil, illud etiam fummis gaudere ^per-

B 2 fectio-

Φ } 12 C Φ

feftiombus. Ex hls motiva eruit Pius, gloriam Ejus ma- xime illaftrantia. Åt quum illa: a&iones, quarum moti¬

va iunt perfediones Divina:, ipfum cultum Divinum coiidkuant, per fe darum ed, Pietatem, cbgniiione DEI, Ejusque cultu, abfoivi. DEum igitur ü rite colimus, h.

e.

ajtiones nodfas perfedionibus Ejus conveiiienter indi-

tcimus, fieri non po teil, quin alios etiam, Ejus in Cogni¬

tionen!, nodro cudu, mducamus, quatenus exindé in- tef.igant quali ide (it, cui, ailionibus noftrisx adimilari

conamur, ficqae gloriam Divinam

nodro hocce cultu,

liaud partim iiiudr imus. Cum vero motiva éx perfedio-

nibus Divinis, ad Pie:atem exercendam find ilimenda, ^ea-

de

paucaeOe, quis non inteliigit l ^ietas autem ed:

hahitus gloriam DEI illuilrandi, gloriam vero Ejus qui

hindrat adiones fuas L. N. convenienter determinat, _per ie igitur clarumed, motivaPietatis, virtutis etiam invita-

menta eile validifTima, Primum itaque motivum, in honi-

tate DEI, rede ponimus, qua om nibus rebus creatis, ^pr.e- cipue vero hominibus, quantam capere poilunt, perfe-

itionem confcrt. llxp etiam caufla ed, omnis naftrae felicitatis, ad quam oranes

interno quafi impetu, adfpi-

ramus. Hane ad DEJ perfectionem, qui attend.it, iub

oculos illius datim cadit, acliones ita fufupiendas ede

&r peragendas, ut voluntati Ejus noii refragemur,(éd-favo¬

re ac bonitate Ejus fruamur. Alterum motivum ex potentia

DEI dejumtum, pari etiam gaudet d-ignitate. Si per toturn hoc utiiverfurp; oculos animumque circumtulerimus, ita

a

DEO illud inditumm comperirnus, ut veftigia infinitae

Ejus pöte.ntias, in minima quacunque re fåtis adoareant,

qua: gloriam DET, fiio quoque modo,manifeilet. Camque

tanta DEtis pof eat potentia, ut ex nihil ^o btec omnia |>ro- duxeritv qua* deinceps baud minori quotidie fudentat vir-

fute 5 omnem ipem atque fiduciatn in Eo colloeandam ede,

Eum-

& ) 13 C #

Eumque furnma Pietate coiendum, ^nemo non videt. Por-

ro, qui gratiöfam acfapcutem DE1 gul·emotionem omnium

rerum

attente confiderat, tertium incle motiv um Pietatis de- fu friere poteii Deus enim, omnia iua creata, modo e- minentiflimo & fapieritiilimo, fuo hutu, regit & guber-

nat; ficque fua omnes in noliras acliones efficacia influit»

eas dirigit, impellit, earumque ita ^curam gerit, ut in mi-

nimis etiam rerum momentis & circuraftantiis, nihil fine

iilo fieri poilir, quod agnoicens Apoitolus, in hxc ^ver-

ba erumpit: *Ev οβύτω φ ^μεν hjf κινούμεθα, n&j εσμεν. A£V.

17. ν. 27. Quoniam itaque firma veritas eil:, quod omnia

non

aeterna''quadam peceßkatis lege fiant,ut ilH exoptant, viam qui calcantStoicorum, ied DEO non ta-ntum rcrura

CoeleiBum, verum ctiarn Terreitriuna ^cura ik adfcriben- da, nec aliquid fortuito qåaii cafu bat, cum omnia iapien-

tiflimo DE1 regimini, five provideiitiae Ejus fit atr ibuen- da; ftudendum eft Pietati, ne ma e faciendo, gloriam

DEI obfcuremus, iicq :e gratioia Ejus gubernatione nos

indignos reddamus, ied ut omnibus adtionibus noflris,

eas lapierttiflimo nut-ή Ejus fubjiciendo, gloriam THius

illuilreiiius, _paternaque Ejus cura iemper gaudeamus.

Mul ta adhtic motiva, perfe dionib us ex Divinis fore eru-

enda/, virtutem ad co;end/am, non diificire eii vifu. Pro- poiita ^vero brevitas nos gradum heic iiilere jubet.

VII.

Neciuejuftitiq fa is care" invitamentis. Judit i ^am de-

finiunt Pfiiioiopfii, per habit um unicuiquejwm attrihuendiy

.

eilque fecuiidum legis di ver atatem, vei interna fl ve ex-

pierrix, vel externa live attributrix. Illam legi non co- genti, hane cogenti adp'icandam eile, omnibus manife-

ftum eft Veftida ut fequar Pliiioföphorum, juflitia dua-

bus abfolvitur partibus bonitate nempe & iapientia.BonJ-

tas unicuioue iuum tribuit, Sipientia ^vero ilatuit, quid

eidem vi juris vel attribueudum veldetrahendumiic. Dif-

❖ ) *4 ( ❖

?,fert ergo juftida ^a bonitatein eo prcecipue, quodbonitas

"ad oonvenientiam legis tantummodo attendat, juftkia

"vero pra?terea refpectum habeat eos, inquos aclio

"exercetur. Juftakaque acho illa dieenda, qua: ex proa?-

"red fluit, adplicata ad peribnam, cui illa debetur a\.

Cum proptcrea juihtia, fuum unicuique tribuat, illam o- mnia officia noiira _pro objecto habere, Deo ic., aliis, ^ac

nobismet ipfis prseitanda, quis non videt, Quaoropter

haud Immeri _to, reginam atque dominam omnium virtu-

tnm, Cicero illam vocat. Juili erga DEurn itaque'iu-i

/

mus; perfectiones Ejus quando agnoicimus; riteque illas

veueramur. Erga aliosy unicuique tribuendo, quod ei- dem, qua legem Nat. StCivilem, competif. Erga nos-

met ipfos, ea curando, qua? vita? fuflentationem, anima?, corporis, itatusque externi pertekionem fpevkent. Tanta igitur neceffkate poliet juftkia, quanta ulla unquam alia

virtus. Per hane grati atque accepd Deo evadimus. Hac ipiä amicitia inter homines conciliatur, qua? fine ^virtute, pra?cipue vero juftkia, nulla eile poteft, Cicerone teilau-

"te. Sine amicitia ve^o nulla urbs, nulla domus, ftare

"potent, immo nulla fecuritas vivendi exfpectari h).

•Hinc damnum _nunquam fat is deploranduni ab injuria

prodiens, evitäri omni debet ftudio, Qua? enim domus

tam ftabilis, _{qua? tam} firma civitas, qua? non injuflitia funditus poilit everti? cujus exempla baud ^rara, omnium temporum Hiftoria? fubminiftrant. Verbo: juftus femper

bonoeflanimo

carus DEO, ^qualibus amabiiis, ac ve-

nerabilis inferioribus.

a) Pujfe?id. Lihr. I. L, 7. jf% 7. h) Cicero de Amicit C. 7.

f VIII.

Temperantia tandem, qua φ hahitus propenßoties fiffectus Tioftros natura convenienter adtemperandi, incitamen-

tis permultis, maximique roboris, ad virtutem colendam, pollet, Inclinationes ^& aftectus noftros ii rite penhtemns,

non

•

\

❖ ) c #

non in fe & flit natura, fei tantum per accidens, malos

eile vi.demus, dum ra tion is fciL praifcrjpto corivenienter

Jbaud dinguntur. Deus eniaa, ut ens optimum &fapierc-

ti dim _{om, non} potuit non

appeftihus Sc affedVibus,' ho-

ini η um natura? conceilis, bonum intendere finemy ut vi- delicet

promdus Sc faciüus prcecepta legis nat. obierva-

re Sc exfequi vaicrerrt, Ncglefto vero diaamine rationis,

fenfuum externorum confuias reprarfentationes iequendo,

id efficimus, ut pravis unice regamur cupiditatibus, qua?

mon

nifi in id feruntur, quod fvavius afficit fenfuum ex¬

te

organa. Ha: iterum effrenatier in affeüus fa ei¬

le erumpunt, qui nihil aliud funt, quam appetitus velaver~

Jatiqnes vehementiores·, conjuncicE cum vehementior i quadani fängvinis Sr5 fluide ^nervei commotione in corpore;nofiro, qui

& aninta? & corporis facultatibns fepe nocent,, homlnes-

que ad Leg. Nat. turpifllme violandam, baud ^raro abri- piunt. Pro diverΓι täte vero ftirpis, edueationis, tempe-

ramentorum Sc aliarum _rerum, quas Philofophi adferre

folent, variant propenfiones Sc affectus; quot enim capita

tot fenfüs. Sic alii voluptatem, alii avantiam, alii ^pra»

vam ambitL*nem iectantur, qua: om nturo affe^uηm pra-

Vorum fontes jure judicantur. Voluptatis mordinatämt Gupiditatem, qua fen iibus extern is fblummodo iliidraga-

mur, ad calculum Γι Vocamus, haüd didiciilter perfpici-

tur, illam, non immerito apud Ciceron em, efeam ma- lorum adpellari. "Nullum fcelus ^tarn horrendumy nul-

'ium facinus tarn atrum, ad quod fufeipiendurn,. libido

"voluntatem hominum non impellaf. Stupra acfulteria

Sc qua? piura funt flagitia, hoc ex fönte.promanant a).

Hinc omnes mentis facultates. non parum lxdantur. In- telleilus obßurätur Sc tardus efficitur. Vöhmtas depra-

vatur, Sc proiva ad quasvis libidines effectas dandas red-

ditur. Totum _corpus etiam Iabefa&atur, immo feniim

ita languefcitj. ut tandem nulla fere aptitudine,· ad iua oL

fida.

% ) ι6 t #

ficia obeunda, gaudeat. Avaritia huic priori baud difܫ

miiis eil. Quamvis enim omniurn rerum copia fruere-

tur avarus, nihil tarnen poiiidet, qfnod ei iit farisT Cre- fcit enim amor mimmi, quantum ipjapécuni-a crefcit b). In-

fatiabili itaque a-fluat ^avarus cupiditate?, opes & divitias

corradendi, accumulatas vero metu araitteildi, nunquam

non

cruciatur. NulJa _propterea quiefe anime vel corpo¬

ris fruitur. Η mc injuria, fcelera, i η ii dra:

fraudes, cla-

mores, rumores, pluraque fere innummera ejusmodi ma¬

la puliulant, qua; non taritum aiiorum miferiam, ied

propriam quoque infeiicitatem procreant. Pr ανά ambitio,

qua illos honores appetimus, quos nec meremur, neqiie

coniéqui debemus, vitiorum jam defcriptorum veilig|a

deteilanda etiam calcat. Hx itaque propeniionés jam no- minatie nos adoriuntur inilar Bafilifci, primo intuitu,

necantis, Omnibus igimr proprio;. felicifatis amantibus,

faciie patefeit, quam néceiTarium fit, hlsce mature oc-

currere, illasque cohibere & regere. Largior equidem,

iilas ab ipfa natura originem fuam trahere, adeoque ^non

omnino eridicari evelli pofle

ka tarnen eomparata; Viunt, ut compefci

queant. Quod fit, Ii rationem fem ^per omnibüs in nofévs a&ionibus du-

cem

fequamur, ejusque vi, omncs cupidrtates & affeclus noftros, cohi-

beamus. Mnltum etiam ad hanc ^rem, bona facit educatio, ne ipfa cum infantia, virtute neglechi, vitin inbibamus, cupiditatibusque nofhis mo¬

res

gerere adfvefcamus, quippe quse non fine majori jdifficultate poitca ex- ftingvi poifunt & exftirpari. Heic jam gradum fiibmus; cum ad hac

attendenti, motiva virtutum tarn in gerere, quam in ipecie iatis eluce-

fcant. Plura de hac nobili materia in medium proferre non injucundum

foret, fed arctis nimium canceilis nos includit temporis angüßia. Qunm

vero,

Sumrnum Numen, tam mulni tam fortia motiva, cum virtute ^con-

nexuit, nos in illa colenda omnera lapidem möveamus

vitiisque

omni ftudio obicem _ponamus, quo praemia virtutis

reportemus maxima, Jnudesque Deo ca-

namus

iempkemas.

S. D. G.

Cicero D. SenecL Cop. XI/. h) JuvenaL Sat. 14. v.fji.