dissertatio gradualis,

-

%7.

D. D.

dissertatio gradualis,

De

Quam,

consent. ampliss. fac. philosophica

IN REGIA ΑΟΑϋΕΜΓΑ UPSALIENSI,

pr^side,

VIRO CELEBERRTMO,

Mag LAURENTIO DAHLMAN,

MORAL, et POLIT. PROF. REG. et ORD.

PUBLIC O EXA MINI MÜDESTE SUBMITTIT

OLAVUS ER· BERG,

UP LAN DUS.

IN AU DIT. CAROL. MIN. D. XV. JUNII,

ANN. MDCCLIV.

HORIS POST MERIDIEM C0NSVET1&

UP SA LI JE,

_J

Excud. LAUR. M. HÖJER ³ Reg. Acad. Typogr.

VIRO Admodum Revercndo afque Praeclariflimo,

I).. Mm. ERICO BERG,

Fierdhundriae Borcalis PRiEPOSITO

& Ecclefise Norenfis PASTORI Digniflimo,

Γ ARENT I IND ULGENTISSIMO.

Secundum ^{es, cui unice} Deum idnonrancum Tu, Cariffime debeo, Pater ^{^} proximus quod hue

usque fatis bene mihi fuerit, fed eriam acce- pcum reteram, fr id iecundi mihi eveneric, ut ad Rempublicam aliquando accedere pofrim, & ita me geram, ut poileritati videar vixifre, Interea frne

iumma veneratione non iane recordor Tuarum, Ca*

rißime Pater, admonitionum _paternas iblicitndinisr earitatisque pienifrimarnm, magnorumquefun tuum, quos mihi measque faluti impendifti ^, quiqtie latis lupefque teifantur? Tuas curas Tuumque ftudium

HUa falute inprimis tuifre occupatum. Itaque ^er¬

go fi tfquum juftumgue eft, ei ii minus refer-

re,

re i at ialtim agere gradas ^, un de ilngularia be-

neficia iunt profe&a, (i a filio obediente ^reve- rendam omnem piecacemque habere debet Vater 5

ratio ^on longe eft arceflenda ^, cur libi, Carifft·

me Pater , exercitium hocce ineum dicatum vo*

luerim. Etenim publice tcftacum facere animum

menm gratiffimum debeo, & aliud'nihil habeo,

quo Tua in me merita rependam. Leviftimum quidem eil, quod Tibi muneri cfFero, ied eft pro mearum facultatum ratione, & latis icio, quod a me aliud quidquam non defideres. Tua ialus _, Cariifime Pater, mea eft felicitas, luaquQ

vita , mea fpes , pro perenni itaque Ίua pro-

Iperitate iuipiria ad Summum Numen fundens ca-

lidiffima _{, meae} ipfius ialuti lito meoque gaudio.

■Vivas! Cariftimc Pater, & ad decrepitam usque

^etatem vigeas! Ero, quoad vixero

Indulgcntiffimi Ρ Α TRI S

-τ

Filius öhedientifflmus ^-

OLAVUS ER. BERG.

V

Ζ Λ f.

f. ι.

eminem ea mentis csecitate Iaborare exl- llimaverim, ut noilram conditionem vi-

cemque humanam animo compleélens

inficias ire pofiit, ^nos tam qua intel-

le&um, quam voluntatem fie efle cor- ruptos, tantaque Iaborare imbecillitate,

ut quid in dato cafu faciendum fit, quid omittendum, non tantiim animi interdum pendeamusj

fed etiam, quod pejus} etiamfi meliora videamus pro-

bemusque, deteriora tarnen perfaepe fequamur. Norma quidem nobls non deeil aélionum, ^nam infita & natu¬

rs noflrce innata eil lex, cujus ad prsecepta & poiTu-

mus & fumus obligati liberas noflras dererminare a-

Éliones, in gioriam fe. Summi Numinis, & noflrum, a-

liorumque eommodum. Experimur quoque faculratem quandam nobis competere de aélionum noilrarum nio·

faiitate judicandi, utrum videlicet bonac fint & ^perpe- trandac, an mats adeoque omittends, cui nomen con-

Jcientidc datum eil. Accidit tamen, quoniam omnlum a&ionum bonitas vel malitia adeo non eft _{aperta, ut a}

quolibet perfpici pofiit^ prscipue fi debita opera non

gonatur ia indagandis earum confequentiis ac rebus cir-

cumr>

) 5 c

cumflantibus confiderandis, 11 cohfcientia crronea iedü- di, homines faifum ferant judicium pro vero, malum-

que probono ampledantur. Neque hoc tantum, con- (cientia enim noitra faepe tam jerm eil, eoque faepius

malitiae procedimus, ut de adionum moralitate pulchre

admodum licet difierere pofiimus, imrno cönvidi fue-

rimus adionem, quam perpetramus, legi e diametro

cepugnare, appetitu tarnen fenfitivo affeduurnque leno-

ciniis dudi ad illas abeamus ineptias, quas antea floc-

ci fecimus. Immo, niii confcientiae interveniant morfus,

res ^eo recedere poteil, ut homo rationibus hifce ex-

tiinfecis moveri aiTvetus, de inquifitione moralitatis a- dionum fuarum non magnopere laboret, neque animum appellat ad inveftigandum, utrum bona fit an mala adio

facienda, vel dudum fada. Sic homo jugum fervitutis

mor3Üsnon fentiens fe hoeilatu deledåt, quamdiucon-

fcientia iplius hac ratione alto quaii fopita eil fomno.

Variis tarnen de caufhs fieri plerumque fölet ut tandem cvigilet: &, ii reliqua non attendeiimus , praecipue id

efficiunt mala illa, quse adionis turpis fcepius commiiTse

funt comites, ut in adiones fuas praeteritas inquirere incipiat homo. Tum demum ante oculos fibi proponit legis rigorem, & quoniam fefe reum criminis animad-

vertit, eam etqam videt fe promeruiiTe pcenam, qua;

transgreflioni legis e/t conilituta, ^eum itaque accufare

incipit confcientia ejus conjequehs, cujus morfus etiam in-

quietum eum reddunt atque triftem -y & quia nulla ra¬

tione fada fua excufare., vel infeda reddere poteft* il-

lcrum eum pcenitét. Hinc pcenitentiam dtfinimus per

dolorem ex agnitione mati commiffi ortum, cum ferio defide-

rio conjiinBum, factum, fifi ri poffet, infectum reddendf

§. II.

Agnovere etiamgentiles> faltem illi qui pra? reüquis

fnratior*em fuam excoiendam incubuere, Deum legis na¬

tur«

5*2 ) 6 ( 5*2 _v*-

tur« pariter ac ipfius natur« auélorem effe; _transgres-

fione itaque legis hujus, in Summum Nuinen fefe _peccas- fe iis fuit exploratiiFimum ⁵ quoniam juftitise _{ejus con-}

gruens quoque crediderunt, ut fecundum fa&a fua _quem- que remuneraretur, iibi aufcem confcii fuere fuorum

delictorum, poenas non tanium hac in vita, fed etiam

poft hane, peccatis non condonatis, fe manfuras exifli-

marunf. De variis itaque meriiis foliciti fuere, _quibus

iram Dei placarent juiiiüxque ejus fatisfacerent, licet

hoc in negotio craflis quaii in tenebris erraverint: cum

enim folis intelleftus viribus inftru&i fuerint, verum re-

conciüationis medium iis fuit ignotum. Sic, quantum

inipiis, emendationi vit« ftuduere cultusque ^eorum

Divini praeeipua pars in virtute cum pictat e conjun&a

conllitit, _{pro ut} fert tertius articulus HERBERTI Baro- nis de CHERBERY inter quinque illos, quos vocai Provi¬

dentia Divitue univerfalls caß<zque religionis firmamenta il¬

la , qu£ nullo de fuere, vel deejje poffurn feculo vel reqioni a) &

quibus ea omnia contineri, quse mortalibusad confequen-

(lam ialutem fivecognitu (ive fa&u funt neceffaria, falfo _{4: ^} perhibet. Hanc vir tut em ex CICERONE Lib. II. de Off. in

tribus rebus verti dicit: 1 in pereipiendo _{quid in} una- quaque re verum fmeerumque fit ^y _quid conjentaneum tuique, & qua; rei cujusque fit taujja: tfc. 2 in cohibendo

motus aniini turbatos: ₃ in exercendo temperantiam &

fortitudinem, quantum xquitas bumanitasque patitur b).

Pietatemque dicit effe in Deum proeeipue, deinde in pa- triam & parentes, ultimo in propinqu$s & bene tu er i ^-

tos homines; declaratque in quo pietatem in Deum con-

filtere exiftimat, verbis quoque CICERONES in oratio-

ne ejus pro domo fua ^, ubi ait: Nee efl ulla _erga Deos pietas, nifi bvtiefla de Numine ^{eorum ac} mente opinio;

q uum expeti nihil ab iis, quod fit injuflum, ^ac inhone-

jfttm arbitrere _r). Attamen, quoniam vitam fuam tam

inte·

) 7 ( <5»

integram omn'sque labis expertem non eiTe fatis vicle-

runt, quin pluririii iique teterrimi ipiis adhsererént na>

vij alia etiam media, hifce medelam adlatura adhibuere.

Sic muneribus variis & immoiatione hoftiarum iram pla-

Cari crediderunt Divinam, quafi Deo aüquicl daretur, quod antea ejus non fuitj torraentis atque eruciatibtis

corpora fua afflixerunt pcenasque promeritas fe effugere jjofle arbitrati funt, fi fcelerum fuorurn agerent pceni- tentiamj bonitati Bivinas repugnare exiftimantes, fi ab

Ulis plus poftularetur, quam quod praeftare poterant, &

β tot millia hominutn, inter quos avi illorurn atque pro- svi, aeternum damnarentur. Quam parum vero mediis

hifcereconcibationis ad remiffionem peccatorum öbtinen-

dam efficere potuerint, in univerfum difierere inftituti

ratio non permittit; de infufficientia hoc in punfto pceni-

tentice naturalis tantum dixiiTe fußiciat. Hec, inquit HER¬

BE RTUS remedium fwt malorum, qua quafi tabula pcfl naufragium fiuit qentilibus & ad quam etiam in delictis

minimis confugiendum tjje credidit antiquitas. Pceniten- tiamque dicit alioloco tamquam univerfeile natur#piamen-

tum vel facramentum inter Gentiles efje babitam d). Et li¬

cet ex mente Gentilium heic verba faciat, eorurn tarnen fententise ipfe etiam ftium adjicit caicuhwn variisque ean- dem argumentis defendere conafur. Quare etiam quar«

tum arciculum Cathoücse fuse reügionis hisprodit verbis:

Hor rarem fcelerum hominum animis femper in(edij]e, cid-

eoque illos ^non latuijfe vitia fcelera ^qucecunque expia-

ri debere ex peenitentia e); ea propter iliam etiam appei-

lat folam morborum animi crifin falutarem & exiftimat pcenitentiam naturalem eiTe medium reconcilisndi Deum,

poenamque, quam juftrtia Divina, lege migrata, reqtiirit,

avertendi tarn fufficiens, nihil ut aliud nobis fit neceffa-

rium. Neque is folus talia nobis fiiiit dogmafa, Ted plu-

rei habet hoc innegotio fecum confpirantes/j. Quod fi

demon-

<g£3) ) s i ces®

demonftrare poiTemus, hominem peccatorem per pceni-

tentiam hane _neque juilitise Divinse ita fatisfacere poffe,

ut aci aliam fatisfadionem prseftandam non fit obligatus;

neque iriam ad id fufficere, ut, pro bonitate fua & de¬

mentia , a pcenitentibus aliam non exigeret fatisfadio-

nem, exiitimaverim borum conatum nos fatis refutaiTe &

pcenitentiae hujus oilendiiTe infuffidentiam. Hi nofiri

innoxii funt conatus , quorurn ut benignum agere velis

Interpretern, unlcum elt, quod a te CL. majorem in

modum expetimus.

a) De Relig.Gentil.p. 2. 2X4. b) Rel.Getit.p.2pz. c)

Herber ti lib. cit. p. 2fj> d) lib. tit. p. z6(). e) Cfr ap- pend- cj'isd, lib. de caujßls errorum ρ- jz. f) Rob. Sc bar¬

rock in tracl. de oßiciis fe: un dum I. N. ^c. 16. Vet. Poiret

in _cogitat. Ration. ρ. 494.

§. III.

Quoniam quidem a Deo dependemus tam qua eile,

quam qua bene eile, civesque fumusin magnahac elvi»

täte, ubi ille dominus eil atque imperans, ei ^nontantum jus competit perfe&um ornnes noilras dererminandi !i-

beras acliones, fed etiam re ipfa legem tulit, ^norrnam-

que aäionum ncilrarum, fan&iffimie fuse naturac ^cori-

gruentem: Ejus vero juri quia a parte noftra refpondet obligatio, obedienter imperata facere ejusque praeeeptis

parere nobis ineumbit. Quando itaquenos homunciones

ad vitia prob dolor! prociives atque proni peccamus, &

lex hiEC Divina, ob Surnmum Deijus, perfe&am poitu-

lans obedientiam bac ratione migratur, rumpimus nexum

dependentiac inter Deum noftrum fuperiorem & nos e- jus inferiores ^, faltem qua intentionem , & honori Deo

debito aliquid detrabimus; nam per transgreffionem legis

Dens aßicitur contumelia a); violamus itaquejusDei per- iedtum _eumque laedimus. Quem diiTenium & injuriarn fi

Deus gratis condonaret, non perfe&e amaret & adpro-

baret

^ ) ^{§ C}

bäret fe ipfum fuasque perfecliones ^> quia permitteretut Judicium de illis ferendum imminueretur;. quod certe fie~

ret, fi peccata impunita manerent, perinde enirn effe ho

mines tunc exiftimarent, utrum Deo oblu&arentur, aa

obfequium prceftarent.· finis tunc creationis non obtine-

retur, neque Deus effet juftus, &, quod ex eo confequir

ϊ tur, non Deus. Reparandum itaque eit jus Dei fummum*

& factum hoc turpe moraiiter reddi debet infeétum. Hoc

autem fieri _nequit nifi vel pcenas dederint peccatores i-

pfi fuorum icelerum, vel intervenerit medium aiiquocl reconciliationis, per quod injuria expietur, & juilitioe Divinsefiat fatis. Quoniam vero laeiio ex conditione lae-.

fse perionse eit seftirnanda, & Deus eft infinitus , ejusque jus in homines infinitum, iaeiio quoque Dei eit infinita j

& quia pcena juita proportione refpondere debet gravi-

tati deli&i, illa quoque effet infinita, pro ea ratione qua illam homo Iuere poteft, icllicet refpeétu durationis, is itaque in s ternum acerbiffimis affligeretur cruciatibus*

> Quod fi per medium aliquod reconciliationis tali pcena

t

liberaremur, quod tam bonitati quam fini Dei magis eft

confentaneum , fic tarnen plenariam pro peccatis fatisfa-

étionem requirit juftitia Dlvina; & quia quodvis pecca-»

tum contra Deum infinitam habet gravitatem, deberet

quoque medium hocce infiniti efie ^valoris, & tale quid

homo folusprseftare nequit, quia finituseft, & finita quse- cunque humana b). Eilet _quidem hoc argumentum fatis fufficiens ad demonitrandum non tantum deliquium pce- nitentiae Naturalis > fed etiam omnis rei & adtionis ab homine prceftits: confideremus tamen propius pceniten-«

tiam hane, ut veritas aiTerti noftri magis fiat plana: eft illa ut diétum §. I. Dolor ^ex apiitionc malt commijjt or- tus, cum ferie defiderio conjunclus, factum ,ftßeri _poffec y λ infettum reddenåi. In vol vit itaque hsec folummodo ^an-

xietatem animi ac mcerorem cum agnitione & irr proba-

tione deli&i contra majeftatem & juftitiam Divinam ab

ß homine

) ¹⁰ (

Nomine peceatore, ccnfcio jam poense imminentis pro«

iiieritse , commifli. Concedimus quidem talem _peccato·

rum retra&ationem ad eorum expiationem efTe neceiTa-

riam j fi enim delida non imputabuntur, necefle eil ablit

animus & propotirum male agendi, & eil a pcenitentia, quod concludi poilit peccatorem fua deli&a ^non amplius

rara habere , fuffieiens vero π edium retonci!iandi& pla-

candi Deum plane ^non eil, qui reconciliari nequit nifi plenaria fatisfa&ione juilitioe fuce lacfsej peccator enim quantum velit doleat, eumque fceleris fui pceniteat, eo tarnen perfonae laeloe nihil facere poteftfatis, Ted culpa &

reatus pcen® nihalommus manent-j-donec _reparatio talio¬

nis fj&a fuerit. Etquoniam hoc locum habet in foro Co¬

li, ut is, qui leges publicas civitatis violavit, atque in Magiilratus incidit offenfarn, poena faepius non 'Iberetur,

quantacunque corripiatur pcenitentia 5 vel quialii cuidam injuriam intulit, non obftante dolore fuo, lege naturae obllri^lus fit. ad praeitandam fatisfaélionem^ quanto ma¬

gis in foro poli id Cut neceiTe eil ? ^cum Deo juilitia fua

fit efTentialis, hominivero non nlii acci lentalis. Elegan¬

ter itaque non minus quam veredicit CALIXTUS: Pos- futit quidem bomines, quibus commißa cft poteflus Pf ad- mimßratio juflitix, fupplicinm promeritum condonare Pf impunitum diwittere, qui a poflunt 4eßcere juflituimque Pf pacia inhiper habere. Qiiale quid in Deum cadtre juimm Pf abfoluta ejus perfeUto non admitiit^ mn magis quam

m fallat out Dens effe definal e).

Sed hic forte quis regeret, pcenitentiam, qula in fuo fignifcatu mcludit dolorem & angorem animi, in fe fpe»

élatam _pcenarn utique efie, dolor quippe & anxietas pcena eft quaedam interna i quod exetymologia ejusquoque per-

fpici poteil, poenitei enim ut dicit MÄRT1N1US in Le- xieo'fuo eft a poena, quatemis eft dolor &c„ quare etiam eandem de η nit AUGUSTINUS _per quandam dolentis vin- iictam pum entern in je ^-, quod dolet vommißße <dj; 8c ^quo-

niam

<M3> ) 11 C

quonlam per pcenam juftitise Di v Inse fleri' potefl fatisj quod tarn parvi non fit seftimanda pcenitentia, quin per illa/n aliquid efficere pollit homo ad ccmpenfandam in- juriam Dco illatam. Sed etiamii non negemus pceniten- tiam, quatenus in triilitla & mcerore adeoque in abfen-

tia deledationis, & tranquillitatis animi confiftit, & ob

malum adionis eil contrada , inftar pcenae haberi pofle,

(i fcilicet _{j oena} fumatur in fenfu generali, quofignificat

malum paflionis ob culpam contraétum, hoc ipfot men nihil obtinetur refpedu veniae dehdorum ^, cum pcena efle debeat infinita, liquidem peccatum infinitam habet gravitatem 5 homo itaque in seternum peccati lui ageret pcenitentiam, doloreque hoc interno angeretur. Quid

autem talis contritio fine fpe veniae delidorum aliud es*

fet quam defperatio, qua magis augeretur quam delere¬

tur culpa.

a) Kom. tuv 23. CfrJiJJert. Clar% Magi Almquifl

de Kat.ufu pedagog. in indatt- neceßitat.revel. c) de pa*

Bis divinis d) Wolffii PjychoL Empir.p. ρ ja%

$. IV.

Neque affirmare licet pcenitenfiam noftram quamvfi juftitiae Divinae fatisfacere non poflit, aliquod efTe moti-

vum, cur pro fua bonitate & mifericordia pcenitentibusi Deus peccata condonaret. Habet tarnen hsec fententia

fuos defenfores, inter _quos nominafle fufficiat HOBBE- SIUM, qui ut eo melius evincat Deum fme fatisfadio«

ne remittere poflfe delida, talem inter Deum & homi«

nem facit comparationem : Si, inquit, bomo illatas iniu*

rias nunquam ulcifcatur, ved fl it ^a ignojcat, ut nuüam

omnino vindiBam ne poenitentiam quidem exigat i an il- lum injnftum ve l _potius fanBum eße exijlimamus\ Ni β

ergo Deum minus miferie or dem dicemus quam komines ^, taußa nuUa eß, ^{cur non} poß/t Deus peccatoribus prajtr*

tim poenttentibus, ftne ulla ipforum aut aliorum ^pro rllis (KceptMptxna, ignofc ^ere a). Patrum quoquc quorundam 8c

B 2 Scho-

&tå> ) 12 ( (S5S?

Scholafticorum illa fuit fententla, quod fcilicet ^{ex mero}

£)ei ar bi trio penderet, utrum pro fua bonitate cuto

peccatoiibus agere, & crimina eorum cond ^o _are,

an pro rigore juftitise fuce vindicativa? , eosareatu peense

prius non liberare vellet, quam perfe&am praeftitiffent fa- tisfatftionerru Ut plurimos, quos recenfetD. MUS^EUS

taceam b) dicit ATHANASIUS: Poterat etß nunquam ad-

veni ff et Cbriflus folummodo .loqui Dens maleåiUionem

Jolvere c). Eft hoc argumentum illud _{quo evcrtere volunt} adverfarii juftitiam Dei vindicativam & neceffitatem red-

emtionis, ftatuentes punitionem Illi effe indifferenter _li- -beram, & confequenter ipfam juftitiam Dei vindicativam,

cum a<ftio Dei fit ad extra. Prseterquam vero quod hac ob-

■je&ione fuaconfuncluntexercitiurn juftitiae Divinae vindi- cativae ^cum ipfa juftitia, talem fummam Dei poteftatem concipere non debemus, ut reliquis Divinis perfeffioni-

feus aliquid detrahat-5 punkio itaque hominis delinquentis

Sanftiifimo Numini non poteft effe indifferenter hbera,

fed potius effentiae ejus repugnat illud exercitium juris ag-

gratiandi^ non itaque poteft Deus neque vult finefatisfa-

(ftione condonarepeecata, quod tarnen naturalis _{Bei per«}

feclionis, non impotent! ce characierejl^ ut dicit HOCH*

STETERUS d). Etenim juftitia Dei seque eft infinita ac

ejus bonitas, & quia inter attributa Divina nullus datur

diffenfus, ^non poteft pro bonitate fua Deus aliquid facere, 'quod juftitiae ejus effet contrarium. Sapientise prseterea Divinae convenit, fi fine fatisfaftione _peccata condonari

potuiffent, ut Filio SuoUnigenito peperciffet, necillumj, absque neceflitate, tantis fubjeciffet cruciatibus. Sed ^ur- ges forfan adhuc ^{: cum} Deus ipfe amor, ipfaque bonitas fit, quod non poftit non pro imrnenfa fua ^-bonitate absque ex„-

piatione quadam remitiere peccata. Sed illa Dei bonitas

non prohibet ^, quin homo deliita poenis cornpenfetj Deus

enim amore quidem funimo creaturam fuam profequitur,

eam vero non ita amare poteft ^amore fuo tranjeunte, ixt

.amore os

) 13 (

amorem ieponeret immanentem, quo fe ipfurn necefFan©

adprobat, fuasqiie perfe&iones, ii le enim prorfus irnmu- tabilis eit. Nerv ^o fe fa ris hacdere ita loquitur CANZIUS:

Omne bonum compoffibik fieri jubet Dens. hi redemtionis negotio, compofftbiie ett, cum bono publica, divinorum ju-

rium expletione, bonum _privatum, i. e.bominum falus. An β De ai bonum privatum amat, i.e. hominis falutem, in

ne xii cum bono publico, cum Divinorum j ur i um expletione,

id etiam amabit, fine i Ho nexu ? Ån, β homines ^amare _pot- efli falvis fuis juribus: eosdem etiam amabit juribus fuis

ne % lebt ^is ? Qiiis tales t oleret confequentias e\ ?

a) Trabt, dehomi ne Cap. 14. b) Difjert.de queeft. an

<åubiu lum. nat. homo ad fallit. _pertmgere pofjit? tf.LiX.

t) Lib. IIL contra Arianos. d) tract. ^de jure Pamarum p. m. 14. e) Theolog. Compend. p. fåg.

f V.

Si vero concederemus, quoc! reFpe&u diitoriim con- cedi nequit, per pcenitentiam hane hominem i^efe juilitias

Divinae fatisfacere poiTe, atque fic seternam effugere pce- nam, proportionata tamen illa fit magnitudini deiiéli ne-

Geile elt; peccatum vero quoniam eft infrniturn ^, ob in«

ifinitudinem objeéli in quod commiflum fuit, poenitentia quoque infinifa requiritur, & dolor peccati infinitus; qua- lis in hominem finitum & imbecillem cadere nequit. Vi-

'detur fåne., quafi ipFa hominis confcientia eum convince- ret, infuffiejientem eile ejus peenltentiam 5 vitiis enim

quando fetrontaminavit, ■& reum Fe videt transgreilionis legis Divinse, illa angore atque triilitia animum ejus ve-

xare _, Fuisque morfibus ^, velut ixflibus & fiagellis eum la-

cerare ineipit., qui illum continuo infeélantur & exagi-

■tant j atque ita fatis obfervat nihil eile, quod animum e-

Jus confolatione permulcere pöffit., etiamfi ^vel maxime crimen ejus hominibus efiet occultumantequam IxF©

iecerit Fatis, quod qua ratione fiat ipfi impervium eft.

ÜLicet itaaue animadvertat .Fe angore fuo nihil eflkerc _pos¬

fei

r

) 14 ( S»

&, memoriam tarnen fadi _{fui turpis} animo ejicere nequit, nifi forte diuturnifastemporisiliam aliqua ratione deltat.

Hinc permulta nobis funt triftia eorum exempla ,quos ad

iftam infaniam fua anxietas adegif, ut ipii fbi mortem confciverhit. Quare etiam gentiles praeter pcenitentiam

alia adhibuere media expiationis, ut §. II. comnn mora- vimus. Magno enim adparatu , magnoque iumtu fplen-

didiiiima Diis eedifiearunt ternpla, certos dies cultui

Deorum facratos ritibus fatis fumtuoiis celebrarunt,

& κακοζηλίκ quadam, ad imitationem ecclefiae Patriarcha- lis, ^cruenta illa facrificia _receperunt animalium bruto-

rum ; quod nefandum ^, fub ratione cultus Dds fuis grati, apud quosdam ^mos iile teterrimus facrtficandi ho- inines, & interdum ipfos Reges & Principe«, ut de no- ftris _quoque majoribus teftantur hiftoriae Patrise Scripto·

res, invaluir» Hi vero, & alii permulti eorum ritus, nobis funt döcumento _, quod praeter pcenitentiam alia media ad

iram Divinam placandam neceffaria fibi fuiffe arbitrati fint·

$ VI.

Praeterea fi pcenitentia hatc naturalis medium effet fufficiens expiandi delida, ad omnia, omniumque gene¬

rum peccata fe neceffario extenderet, alias enimaliquod effet peccatum, cui nulla refponderet pcenitentia, atque Ideo propter illud adhuc effet iub reatu pcenae peccator,

quod ipfam deftruit hypothefin. Quod vero in utroque

pundo deficiat pcenitentia fatis eil planum. Homo enim intclledu hebes & infirmus omnia fua delida ne ipfe qui·

dem poteft perfpicere, multo minus eorum agere pceni¬

tentiam _, & hac eadem expiare. Eft etiam _{peccatum o-}

mne, quod aliunde novimus, vel originale vel aäuale^

adeoque utriusque reatum culpge & _pcenae tollere debe-

ret naturalis refipifcentia fi effet fufficiens. Homo vero

ex foto rationis lumine & Script ur* Sacraeexpers, quan-

tum ad primam peccati originem fpedat, rudis omnino

eft _, adeoque miniine perfvafus ^{tanto fe} onere reatus pre-

mi.

) 15 C «3®

ni. Oculatiores viderunt qui lem homines efte natura ad mala _pronos 8t prociives, quamobrcm apud Poécas paflim occurrunt, qu® de prima iabe loqui videntur:

huc pertinent verba HORATH:

Ν ^am vitiii nemo fine nahitur, optimus iüe eft Qui minimit urgetur a).

Et haec PYTHAGOR#:

Avy^vj yoi ξ vvvoticiÜos eps ßXoc7tTüccc λέληΒε

Σύμφυτος b).

H*c vero cun<fta huc tantum redeunt, ut effe<ftum pec- cati original« quidern perfenferint, caufi® autem proxl-

m®, a qua maiurn omne eft profedlum, fuerint ignari<

In eadem _quoque feritentia eft AUGUSTINUS contra Julian. Cap 12. Cum enim dicentem induxifTet TUL- LIUM, non ut a matrefed ut a noverca natura editum

e(Te hominem invitam, _corpore nudo Fragiii & infirmo,

animo prono ad iibidines 8tc. tum fubjungit : Non hoc

auBor ifle male imentium mor ihm dixiteffeBum*, Jed na¬

turam potius aacujavit, latebat enim tum cur ej)et ^grave jugum ifuper fil/os Adam * quin facris literis non truditiis tgnorabut originale peccatum c). Et quomodo quaefo poe- nitentia noftra peccata poflent deleri? quum finita no¬

ftra natura 8t iht+lletftusirnbecillis onniaeorum confe-

<ftaria _per orbem diffufa perfpicere nequeat, 8c eidem perfpicierti® aequalem animo fovere refipifcentiam, quod

tarnen nec.fte eft., fi pcenitentia fuffieiens, 8c gravitatl

deliéh proportional is effet.

a) LA Sa t. ΠΙ. b)Carm.aur. c) Cfr, ßuddxum

contra Ghaummm _{ρ* ψι.}

$. VII.

Haecjam illaiunt argumenta, quibus hominem peccato-

Tem nuda hac fua; ceniteutia juftiti® Divin® fatisfacere non poiTe evincere conati funms? affirmavimus nempe Deum

peccata impunita dimittere non pofte, neque in ioia e-

|us bonitatc, abftrahendo ab iilius juffcitia» ullum nobis

eile,

> iG(

e/Te, quo fugiamus, afylum. Hinc perfpicue admodum

ante oculos nobis ponitur neceiiitas inedii reconcillatio- nis, fi alias fupplieium evitabimus _{promeritum & de} ex¬

terna noftrafalute adum non erit & conclamatum: quod fnediutn, quia ratio ignorat, quam infufficiens fit religio Naturalis, ad veniam nobis procurandam _nosque Deo reconciliandos abunde convincimur. Si itaque ad hanc

fuam imbecillitatem animum intenderet horno Tibi reli- dus , atque perfpicere poflet, bonitati Dei & lint crea-

tione intento per infinitam Illius fapientiam, eiTe ^con-

veniens medium aliquod fatisfadionis invenire, quo peena aeterna liberari poflent hominesj idque infuperfi-

ni Dei non fufficere, Fi nemini mortalium hocce _medium feeiflet manifeflum ^{: fatis} probabiüter concludere poflet,

dari alieubi veram & fufficientem, ad confequendam fa- lutem, de Deo notitiam, naturalis hujus defedum fup- pleturam. Huc SOCRATEM, quem inter Grsecos ia- nior de Deo dodrinanobilem fecir, collineafle videtur, dum

inorti vicinus fuis auditoribus hoc dedit confilium, ut ne-

que impenfls neque laboribus parcentes per totam Gne-

ciam terrasque Barbararum Gentium medicum morbi hu¬

jus notitiae naturalis perquirerent a). Noflri vero eft

officii, qui, per Dei gratiam ^, fpiflis hifee tenebris erepti,

& de vero noftrae ialutis fundamento, ope revelationis Divinae, fumus eruditi, pro tanta Summi Numinis de¬

mentia , non folum gratias agere humillimas $ verum et-

jam ardentiflimis Deum invocare preeibus, velic _pro eadem fua dementia animos noflros ita dirigere, ut me- ritum mediatoris noflri nobis imputetur, _atque aeternse

tandem falutis partieipes fadi, Ipfius in fecula ^nun-

quam terminanda extollamus gloriarn·

a)Cfr. IHatonem in Pb<edone.

TANTUM.

ssi ) o c tass