NH0'-
& B. V.
DISSERTAT10 ACÄDEMICA,
de
MANUMISSIONE SERVORUM
AF UD ROMANOS.
QUAM,
ANNUENTE AMPL. FACULT. PHILOSOPH.
IN REGIA ACADEMTA UPSALIENSI,
PRjESIDE
VIRO CELEULRRIMO,
Mag. PETRO EKERMAN,
Eloqu. PROFESS. Reg. te Ord.
AD DIEM VIII. JUNII ANN1 MDCCLXIV.
IN AUD1TÖRIO GUSTAVIANO MAJORI,
HO[US ANTE MERIDIEM CONSEETIS, FUBLICO BONORUM EXAMINI OFFERT
PRO GR ADU,
andreas
forssell,
GOTHQB URGENSIS.
U P S A L I £
AUCTORI & RESPONDENTI Dileaiffima;
Materiam
fitam fuilToDidertationis
fateor ; ideoqueTnx, ob oculos
non pottummihinonpo-promiftum fervare Tibi, Cariffime Nepos de fra-
tre, antehäc datum, &, in bac provefHore mea x-
rate , gratulacionern Tibi ttnceram transmittere.
Prius Specialen Academicuni De Leone AT, Pott- tifice Romano , tam vitiis , quam virtutihus nobilita-
to , non fine voluptate & adplaufu perlegi. Ve¬
rum neque hsec gradualis Difputatio de manumiffio•
ne fervorum apud Romanos caret fua laude, nec care- <
re deber. Exjam di&is fatis liquetTe, mi Nepos
de fratre dile£ie , non male Tuam adolefcentiam collocatte, fed accuratam temporis rationem habuis- fe, ut Parentem Tuum optimum impenfarnra non
pcenitere queaf. Gratulor itaque Tibi hunc felicera
in ftudiis progreflum, optans ex animo, ut Laurea Magifteriali ornatus tandem, quem Tibi propofuifti, fcopum, divina adjutus gratia, feliciter attingas, at- qne ex hac miferiarum valle evocatus, akterna in caslis, juvante Deo, feficitate fruaris !
Hac calidis voveo precibus femperque vovebe>
Donec erunt vita fiamina firma mea!
Dabam ex villa Paffotfs JONAS FORSSEL1US»
in Hol, d. 8« Apr, 1764.
/
uem odic Jupiter, illum primum
fervum facit, dixerat rion nemo.
Deploranda fane, & miferriraa, habetur fervoruni conditio Prte- terquam enim quod fui iurisnon fit, a domini quippe pendet ar- bitrio totus, valetudinem ejus a-
fperior vifbus, 8z intempeflm labores non parum af- fligunt. Serviendum ei efb, peenaeque 8z cöercitioni domini obnoxius, cjusdem morofitatem ferre cogi-
tur vel maximam , eoque moJefliorem, quo frequen«
tius & propius ei cum domino res fucrit, Durius eff, quod leges publica fervis contra dominos, raro, fubfidiom tulerinf, nifi ad immanem ftevitiam illo-
rum afperitas prorupifiet. Sortcm hanc, jufbo acer-
A biorem,
t
)>r
tbiorem, pluribus commemorat, apad Fiat-tum,So¬
fias fervus} Amphitruon. A61, I. fe» i. ab initio.
Quid faa am nunc,fi Tresviri me in carcerem compe- gerint ?
Inde eras e promptuaria cella depromar ad {lagrum?
Nee cauflam liceat dicere mihi, neque in hero quicquam
atixihi flet?
Necquisquam[it,quinmeomnesejjedignum deputent:ita%
Quafimoudemmemiferumhomines odtovahdicsdant:it(t Peregre adveniens hofpitio publicittis accipiar?
Hfc heri immodeflia coegit, me qui hoc
Noélis a partit ingratis excitavit.
Nonne idem hoc luci me mitterc potuit ? Opulento homini hoc fervitit s dura e/i ?
Hoc magit mijer efl divitis fervos :
NoBesque diesque a/flduo fatis (uperque <?/?,
Quofatto, ctut ditto adefl opus, quietus ne flu Ipfe dominus dives operis , cf lahoris expers,
Quodcunque homini accidh Ijbére , pofle retur:
JEquom ejfle putat: non re.put.dt lahoris quid fit:
Nec, écquom , anne iniquom imperet, eogitahit„
Erpo, in Servitute expetunt multa iniqua:
Habendum cfl ferendum hoc onus cß cum labore.
Et haec eadem refpiciens Juvenalis, de fervo exclst-
mat Satyr. VI. v. 476. ad 486.
tarde venifle Libernus Dicititr, tS peenas alieni pendere fopino
Cogitur. Wc jrangit ferulas; ruhet ille flagello,
Hie [cutica. Sunt, quee tortoribus annua preeßent.
Et cadit, donec laflts c&dentibus> Exit
Into*
fl» ) 3 C «
Intonet horrevilum, iam coonitione pevaBa trotj-eclura domus Sivttla >ion mitior aula.
Qua» qvum ica fint, mcrico qusencur caufla &origo hepe atrocitfimar, inter mortales, hujus conditionis.
Verum, fateorreft, quibusdam hominum ingeniumt
ita hebes coruigifle, ut quid ex ufu (it, citra alio-
rurn du£lum , non perlpiciant, xnagisque videri i- doneos ad ea, quae viribus corporis conftent,obeun- da,quam ad quae fubtiTitas & acumen mentis requiri-
tur. Tanta infuper adparet focordia, ut, nid coa£ti,
refte non faciant, ncc parta commode fervare, aut
dii'penfare norinr. Hos natura férvos vocat Ariflo- tcies, non quod dominus aut ftrvus, ipfb a£tu, per naturam, quis conftituatur, citra interveniens factum
humanuni; fed quia ejnsmodi inCuhis commodius e(t aliis fervire, quam fuo Marte rem gerere. Super o-
rigine itaque fervicutis haec (ignificanda erunt. Sei- licet,cum homines in rem augendam ineumbere cce-
piÜent, probabile eft hebetiores & tenuiores, a lo- cupletioribus & folertioribus, ad operas (ibi locan- das fuifie invitatos. Cum vero utrique inde non pa-
rum commodi caperent, paulatim feadducipaffi funt, lhipidiores ill i, uc familiis locupletum perpetuo fe adjungerent, cerfis fub legibus , ut hi quidem ali-
menta, & qua? alia vita? neceflar/a effent, Uli vero corundem minifleria circa rem domefticam, ex ipfo«
rum praferipto, curandam , (ibi dipularentur. Pii-
mam ergo fe.rv.ituti originem dedit voluntarius ho-
rrunum tenniorum conienius conti a£tüs,que , do , ut
fücias. Bella deindc cum paflim increbrefcerent, &
A 2 com-
$ );4 c •
commoditas illa fatis adprobata fuerit, fuos labores5
per alios, expedire ufu paulatim recsptum ed; nem- pe hello capris, ea conditione, vitam Sz libertatem corporalem reliquere, ut perpetuo viftoribus fervi-
rent. Sic Sefoftris> RexiEgypti, neminem iEgy- ptiorum operibus vilioribns quibuscunque admovic,
ledcaptivorum manibus cun&aperagi ju (ferat. Tern- plis itaque , a fe exftruäis , haee adfcripferat: Indi«
genarum nemo huc laborem impsndir. Diodor. Sicul. L«
I. c. 56. Patec igicur, quomodo omnis fervitus, per nlrröneum domincrum Tervorumque confenfum, lic
conftitutus. Sed dixerit quispiam, quorfum illa, ubi dfe/ manumiffione fervorum ed diflerendum? Immo
vero htic tendunt, ut manifellum evadat, non efie illam fervorum manumißionem contra naturam, fed pocius naturae confenriencem, ita quidem, ut ipfa
natura, ipfa aequitas, & juflicia, iilam fvadeat, urgear, immo jubeat. Quo demondrato , ad enucleandam
Manumiffionem Servöruni, qua apnd veteres Roma¬
nos obtinuit, pcopius nos accingamus, Tuo favorc L.
B. folico & Benigna cenfura baud diffifi.
§. IL
Romanos, fervos perdiu habuifle, monuments, fide digna , ignorare nobis haud permittunt, hosquc fervos, qua numerum & multitudinem , pro ratione opulentiae potentiaeque eotum, in immenfum crevis- fe. C. Caeciliuni fervos, ad quatudr millia &fupra,
heredibus reliquifle, tedatur Plinius Hidor. Nat. L.
XXXIIf. c. 10. Et Tacitus in Annalibus L. XIV.c.
43. memorac Pedanium Secundum, Roms Prasfc-
&1UH5
m ) 5 c •
Öum domi aluifie quadringentos. Quid miran-
dum? Luxuria quippe, cui fopra modum dediti e*
rant Romani, plurimos requirebat fervientes, Hinc,
incer lectitandum, fiepiffime injicicnr mencio Chirur•
gor um, aUptarum, fympboniacorum > tibicimm, fupel-
ledicariorum , ofliariorum, atrienßum, cubiculaviorum,
nomtncl&torumyoquornm,\ad manumptå cyathos, ad pedes,
circum per/f/, ante pedes.zd litern, ad limina &c. qui o-
mnes eranc fervi. Pnecer hos, urbanos nüncupatos, ingens erjarn erat multkudo rufticorum, agris colen-
dis defervientium. Quare Coiumelia, initio operis,
"conqueritu? rem rufticam peffimo cuique fervorum,
'Velut carnifici, noxse dari: quam majorum optimus
"quisque optime tra&avit. Et Lucanus Lib. VII. p.
193. Bell. Civil.
vindo foßore coluntur Hejperia fegetcs -
Denique, tefte Plinio, L. X. epift. 40. "multi publi«
■"corum fervorum officio minifterioque fungebanmr,
"atque etjarn,ut publici fervi, annua accipiebanr. Si
vero modum fcire velis, quo hofce fibi comparave¬
rint fervos, eundem Quintiiianus ita prodit: <3Ser-
S,vus , quem tibi vindicas, aut verna tuuseft, auc
"emtus, aut donatus, aut teftamento reli&us, auc ex
"hofle captus, aut alienus. InfHt. Orator L. V. c.
10. Idem fere bis verbis cxprimit Cantelius de Ro¬
mana Rep. p. 183. ^Servus fuit, aut natus ex domi-
"ni ancilla, aut jure faftus , vel civili; fi pretii caufla
"vendi fe paßiis eft, vel gentium, fi auc hello ca¬
stus, aut fub halb venditus.
A 3 $. UI.
• ).6 ( • 5. HL
Ab hac vero dira iervktite liberahantur infer-
dum fervi. Nam, pi'aeterqoam cjuod in ufu erat, ut Conful quotannis , die pi imo Januarii, aliquot man- eipia in plenam libert. trrn reftituerec, in ntemoriam Jiberarionis totius populi a jugo Regum tyrannic.o ,
fub primis ConfuHbus,.ta.fta; interdum quoque pri- vati, in prsemium' m-ajoris obedientite, ffcudii ac dili¬
gentia, (ups dimiteebant fervos atque libertace eos donabanr. Id vel inde maniiefUmi eft, qt od ex Con-
ftitutionibus quosdam fervos manumitti prohibe- batur, icaquidem, ut fi nihilominus manumitteren-
tur, ad iibertaeem tarnen non pervenirent, & voca- banturhi, difereti a ceteris, qui manurrmn poflent, vifpelliones. Cfr. Jacob. Rasvardi Conjeålan. L. II. c.
16. Elegans exemplurn occarric in antiquiffimo Ln-
cii Cufpidii teftamento; ita enirn in eo fcriprnm efl:
"Et famulos Macfu'm, quoniam erro efl: & Getam,
"quoniam impoftor , Davum quoque & Maurum
rmaneipes effe in perpetuum edico , quoniam male-
"dici & contumaces femper fuerunt , ut in piftrino
"peenas promeritas luanr. Eo fenfu quoque hie Te-
rentii verfüs eft aeeipiendus in Åndria, Act. I. fc. 2.
V. 28.
Verberibus c£ßm te in piftrinum, Dave, dedam us-
que ad necem»
Cfr. Difp. nuper habifas de Veterum Seryo Stigma¬
tia A. 1755. it. de Servo Romanorum Piftrinenfi,
du&u Ampi. Prsdidis mei, A. (uperiori. Si ergo vel
ex Conftitutionibus, vel ex teüamento, vei ex aliqua
ven-
@ ) 7 ( @
venditionis expre(Ta lege , quidam fervi rranumitti prohibebantur, patet, in ufu fuide illos fua fervitli¬
te liberari. Hinc dt mentio liberrorum, qui ad ipluni populum pertinebant, in oppobtione ad fervos, qui
tamen erant fervi, jam liberi fa£H. Ec h^c iibera»
tio fervorum a fua fervitute, inque libertatem re-
(Titutio, diQ-a ed: Mamtmiffio, ex more illo, uno in cafu adhibito; dum liberi condituebantur, ut mox
plenius vifuri erimus.
5- IV.
Ad modum quod attinct, quo haec Manumidio,
feu in libertatem reditutio derer, erat ille, ii manu-
miffionem, qua3: plena audit, fpe&averis, triplex, te- de Severino, Topicorum Ciceronis interprete. Pri¬
mus in eo conlidebat, quod fervus confentiente, vel jubente, domino , nomen fuum in cenfum detulilTer.
Nemo enim apud Romanos in cenfum refereba-
tur, nid über & civis. Eo igititr ip(o, quo fervus cenfebatur, fimul liber & civis declarabatur. Unde
"Ulpianus: Servi, qui in peculio centum haberent,
"aut quibus eas Facultates domini impartirent, fi eos v\Jomini in cenfum civ ium a Cenforibus adfcribi ju-
"berent, libertatem confequebantur. Atque haec ma- numifdo per cenfum, a Servio Tullio , VI Romano¬
rum Rege , opgmern traxiffe creditur. Alter manu- midionis modus per vindiöam debat, quo nomine dedgnabatur virgula lignea , quam Praetor in capuc fervi imponebat, atque, eo ipfo, eum in libertärem
vindicabat. Morem venerum, circa hane manumiflio-
nem udtatum , inculcac Carolus Sigonius: "Qui ma- ''numittere, inquic, JerYum apud Practorem volebat,
ej 8 c ®
"ejus, quem manumitccre volebat, caput, aue aliud
"membrum renens, ad Prsetorem ita dicebat: Hune
"hominem liberum elTe volo, & emittebat eum e mr.
nu. Idem tarnen Sidonius, alio in loco, ex Hldori Originib. L. IX, p. 1059. refert "Romanos eos, qtios
"munumittebanc , alapa percuffos , circumegide, at-
"que ita de rnanu mififle. Prator autera vindieta,
"i. e. virga ejusdem fervi capiti impofita, ita procla-
"mabat: dico eum liberum effe, more Quiritum. In-
"de converfus ad liöorem addebat: fecundum tuam
"cauffam, ficuti dixi: Ecce tibi vindi£h. Tum li-
"£I:or, accepta a Pnetore vindiöra, caput fervi per-
"cutiebat, faciem palma,tergumque verberabat, Qui-
"busa£tis, nomen manumifli in a£1:aa fcriba refere-
"batur, adjecta caufia manumiffionis , atqueex hoc
"more libcrtatem fcrvo deferendi , inde feil., quod
"de manu mitteretur, qui in libertatem eflet icurus,
"nomen manumiffionis traxit haec fervitutis liberatio.-
Hujus manumiffionis, inter alios, meminit Perfius, Satyr. V. v. 88-
Vindieta, poflqttam tneus a Pvztore recept.
Cur mihi non liceat, tufftt quotkunque voluhtas.
P. Valerius Publicola vindiftas rationem intulifTe fer- tur, anno primo, poft exaSos Reges, cumde pr as- miis Vindicis fervi, qui conjurationem indicaverat,
ad popnlum tuliflet, a quo etjam vindi£be nomen fu- ifle du&urn exiflimant. Hac de re ita fcribic Alex.
ab Alexandro Genial. Dier. L. IV. c. 10. p. 966:
"Fuit antiqni moris, ut, qui ex fervitute in libertä¬
rem vocabatur, rafo capite ad Praetorem itaret, apad
quem
® )9( O
"quem bis terque capnt percuftus, vel per li&orem
"pcrcuti juflus, virgula, qu$ vindil dicla eft, aut
"ieftuca in cum ja61a , cum eum vereidet dominus,
"Praetor is jufTu, fervitute eximereuir: quique über*
Katern eo modo na61us fuerat, manumiftus vindi&a
"dicebatur: quo genere manumiffionis libercatem u-
"na & civitatem Romanam aflequebatur: feil, a Vin-
"dicio, Viteliiorum feu Aquiliorum fervo,cujus indi-
"eio dere61a conjuratione de opprimendis confulibus,
"auflore T. Livio, primus libertace & civitate dona-
"tus ett. Cautumque fuir, ut, qui ita libertatem as-
"fecLiti eflént, vindi61a manuraiffi dicerentur. Ratt)
#5enim capite, tam ilii, qui liberi fiebant, quafi tem-
"pettatem effugifcnt, quam qui bello capti, fervitu-
*'ce exemti fuerant, incedere, & triumphantes cur-
"rum profequi confvevere. Obfervatumque fuit, ut
"in templo Feronise, I ibertorum Dere, tum fervi, ad-
55di61i, ex compedibus & ergattulo, libertorum munia acciperent. Primum igitur hasc potettas penes Con-
fulem fuit, pottea vero ab eo ad Pnetorern urbanum
translata ett, ut vinditla manumitteret. Denique ob-
fervandum ett circa hane manumifiionera, non fuifte
omnino necefle pro tribunali manumittere, fed ple-
rosque in tranfitu fervos manumicti folere , cum
aut lavandi,aut geftandi, aut ludörum ergo, prod-
iiilct Praetor, quemadmoduro Sigonius ex Cajo re- fert. Tertius modus manumittionis plenas per tetta-
mentum fiebat, dum feil, dominus , ob praecJara of¬
ficio,(ibi a fervo praettita, illum tettamento liberum, pott fuum obitum ? declarabat., Teftamenta vcro,
B qvum
® ) 10 ( @
qvnm in Tnftitutionibus juris Romani cliJigenter ex-'
plicancur, eo Ledorem remittimus.
§. V.
Conditio vcro fervorum manumiflorum, & prae-
rogativa ex manumiflione pendens, optima ex manu-
rnii'fioms formula, quam Jacobus Cujacius recitat,
pacet, unde fimul colligkur moris fuife, ut domini fervis. fnis, quos manumitterent, fcrtpco etjam illarn manumiffiönem confirmarent. Formula autern haec ett: "llle elvis Romanus efto, ita uc ab hodierno die
"ingenuus , atque ab omni fervituris vinculo feen-
"rus permaneat, tanquam fi ab ingenuis fuiflet paren-
*'tibus pPocreatus. Eam denique peragat partem ,
"quamennque elegeric, ut deinceps nec nobis, nec
"luccefioribus noftris, ullum debeat noxiae conditio-
"nis fervkium; fed omnibus diebus vira^ foae,fub cer-
*'ta pleniffimaque ingenuitate , beut alii cives Roma-
, p«r hane manumiflionis , atque ingenuitatis, ti-
*tulum , femper ingenuus & fecurus exillat , &c.
Hinc colligicur, quod , per manumilTionem hane, plene liberi evakrint, ita quidem, ut fub nullius im-
perio dominioque, fed fuo arbitrato, vivere illis li- cuerif. Atque ha?c efl ratio, cur erjam libertt di-
cerentur , qtiali liberati. Quam rem confirmat de- finicio liberti a Theophilo L I. Infi. tit. 5. tradita.
"Libertintis eil, qui ex jufta fervitute manurniftus eil, Teu libertäre donarns. In bgnum igitur libertatis recuperat^, rafo capite, pilebm gefhbanr. Pilens qnippe veteribus libertatis erat frgnum. Sic, Nero-
ne interfedof pileos gdhrunt muki, tanquam liber-
1 tateni
■ • )11 ( 9
eatem confeciiri eflent. Uade Davus apud Perflum Satyr. V. v. g2 arl 91.
Heec mera Itbertas, boc tiobis pilea donarit.
An quisquam e(l alius liber , ntfi ducere vitam
Cui licet, ut voluit? licet, ut volo, vi verc: nan fim
Liberior Bruto ? Mendoje colligts, inqutt,
Stoicns hic; aurem mordaci totut aceto.
Hoc relijium,accipio: licet illud, tf*, ut volo, tolle;
Excepto, /? quid Mapuri rubrica vetavit ?
Quo fpe&ae illud Juvenal. Satyr. XII. v. g1. 82» -
- - -
gaudtnt ibi, vertice rafo,
Garrula fecuri narrare pevicula nauta,
ncc non illud Ixticias pleniffimum, a fervo Plautino, ufurp3tum, Ampbitr. Act. I. fe. i. v. ultirn.
Vt ego bodie rajo capite calvus capiam pileum.
Inds natura ed proverbium : ad pileum; i. e. ad Ii*
bertatem, vocare; Cfr. Senec. Epifh XLVI1. & Pan-
cirolli Memorabil. Deperdit. de Fibula p. 357. feq.
cujus de explicatione Erafm. in Chil. fcribit, "videri ,?pileum prifcis infigne fuille fpe£htae virtutis, ut inde 3'fiuxeric mos, ut, qui magifiri do&orisque ticulo de-
"corancur, pileum aecipianc. Audiatur inIlar omnium Olaus Korrichius Di(I. Acadcmicarum Tom. II. p.
244. ubi in Promotione Magiflrorum ita habet: "P/-
"leorum jus conferebatnr olim iis, qui in plenam ad-
"ferebantur libertatem, argumenco, non effe poftea
^neceffe, ut dominis, capite aperto & fervicute ob-
"noxia ferviliter adllarent; hinc , hello Hannibalico,
"jacentc jam ad Trebiam, ad Trafhnenum, ad Can-
"nas florc juventucis Italien, tota Roma pileata eva-
B 2 fit,
as ) i2( m
*fit, b. e. rnnmirnidi omnes, qui femtotem fervfe-
'Vant, ut, junftis viribus, Pceno obfifterent. Sciii-
"cet Magidri noferi podhac non cenenttif aborum
*Jfententiis, non addringunctir omnium rn verba ju-
'Vare , fed fui juris libere yvdy/jv iis- ßahrjv h<T<ptq&Tiy
"ut folenne Jibertati, nec a quoquam, nid raagidratu
"legcs fcifcendi, definiendi, loquendi accipiunt , (I-
"Vnileslibernme volitanti in manibus tot ingenuorum
"puerorum flammae, qüae ut corarn fpeftatis, quie-
"tetri bbi imperari non patitur, fed variefatem amat,
*jarrt in dextrum iatus fe parata incurrere, jam refle-
"8:ere in d nidrum , jam erigere verfus ccelum apb 'Vem, & arbirrario mom fpiendoris fui ubertatem
odendere. Addendum heic quoqne eric rihcv avyßo*
åcv i. e. pileum iibertatis recupcrandae fymbojum vocari ab Appiano de Bell. Civil. p. 8*7»
unde Brutös , Iibertatis indicem , monetam cudide ,
interfe&o C. Julio Caefare, lé&itamus, cum pileo ,
duobus pngionibus impoftto Cfr. Flori edit. Grsevia-
nam p. 172. Ingeniofe itaque cecinit de Pileo Bar¬
lsus M rfcell. L. IL p. 545.
Me gandet pr/gridx tapiti circnmäare Sparta>
Grtcia me te[iem nobihtatis habet.
Libertat per me Latite portenditur urbi:
Iftaque Romarns pramia jervus amat.
Me Brutus, me Galba fuo fpcclavit in are:
Jpfe meum vindex pugio fulcit onus.
Ad mortem Neronis Csfaris , refercntc Svetonio in eins Vit. c. 57.tantom exditit gaudium publice, ut
pkbs pileata, totaurbe, discurreretj fufius id expli-
cat
« ) 13 ( 9
cat Sext Aurelius: ''omnis Roma adeo interim Ne»
"ronis exulravit, ut plebs, induca piieis manumidio- ,5num, tanquam faevo excmca domino, criumpharef.
Ceterum, in viam relicurus, obfervo, licet liberi (Ic
evaferint fervi , atque inde liberti di&i, tamen, ut
plurimum in familiis fuorum dominorum ilios per-
ni anfifle, illis in fuis negotiis opifulamros; im no dominorum nomina & praenomina adum/ifTe , qui- bus, cogoominis loeo$ priflinum luum nomen adji-
eiebant. Sic Tiro, a M. T. Cicerone, übertäte do¬
natus, di£tus eft M. Tullius Tiro. Evtychides, T.
Cascilii Attiei libertus, T. Cacilias Evtychides. Qui
vero, aliorum beneficio vel auxiiio, in civicatem ve¬
lie ra n c, prsnomen atque nomen horum fumferunr, nominibusque fuis prifHnis pro cognominibus uce- bantur, ut C. Valerius Caburrus, a C. ValerioFhc-
co civitate donatus; A. Lutatius Diodorus beneficio
A. Lutatii Cafuli civitatem aflecutus. Er, pofLSul- larn, tanta mukitudo Corneliorum fuic,cum plurimis ipfe civitatem dedifTet. Podquam vero inorbe Roma,
no qui efTent, ex Confiitutione Imperatoris Antoni-
ni cives Romani cfficsebantiir, de cujusque arbitrio
nomina funt fumta, ita ut plane alia eorum föret ra¬
tio, quam tarnen operofe hic explicare noflrum non eft. Liberti preeterea ifti civitatem habebant ; civi- cisque fruebantur privilegiis, ut ex formula patet.
Antea nihil proprii illis habere licebat, fed quicquid
acquirebant, dominis acquirebant ; jam vero quid»
quid habebant, illorum erat, ita uc de eo pro lubitu difponere poflent. Et ficuti antea nihil coruin eilet,
B 3 fei
® ) 14 c @
fed omnia dominorum ; ica noc ullum- jus tefhmeri¬
ta conficiendi iilis competebat, quod camep lina cum
proprietate illis vindicatam eft. Poterant jam matri-
monia legitime inire: quseve funt alia, fimulque im¬
munes fuere ab omnibus pcenis contumeiiofioribus,
in nuliasque incurrerunr, nifi ob fcelera perpetraca3
& quidem ex fuperiorum fentenda. Non tamen (i-
n,ul inficiandum rouEa ingen11is, concefla fuifle pri- vilegia, qui liberds rienegabantur : de jus tribuum
ncc ipfi, nec eorum liberi, unquam habebant.
5. VI.
Prscter manümifHonem , quam hreviter delinea- yimus, & quae plena & jufla nuncupabatur, quoniam manumiflos in plenam libertatem vindieabanr, alia etjam apud Romanos in ufu fuit, quse injufta & mi¬
nus plena vocatur, fiquidecn plenam libertatem fer- vis non redituebat, ut mox videbimus. Fiebac au- tem hasc triplici pociftimum modo, vel feil, inter 0-
micos, vel per menfam , vel per epiflolam. Nimirum interdum cveniebat, ut dominus, cum veliet aliquem
fervum manumittere, fuos amicos ad fe convocarct, dum fimul fervum hunc adfcivit, &, coram ämicis
prsefentibus declarabat, fe, in pnemiurn praeflitae bbi
a fervo operas , illum fua fervitute exfolvcre atque manumittere. Et quae hoc modo fiebat, manumis- fio inter amicos appellabatur. Modus procedendi, qui in rnanumiflione per menfam obfervaf)atur, idem
erat: adornabat dominus convivium, öpipare forfan
paratum , quod dum ageretur , fervum , qui manu- mitteridus erat, ei adhibuic, eoque ipfo dgnificabat,
illum
/
@ ) 15 ( @
illum efTe fuo fervitio exfolutum, inqöe libertatem
redicutum. Dum vero fcrvusT quem manumittere veliec dominus , aliis in locis , ageres, epidolam ei mifit S, in qua ilium declarabat liberum, potedatem-
que libere vivendi ei concedebac; cujus in rei con-
firmationem easdem literas, a quinque tedibus fub«
fcribcndas curabat. Er, hoc modo , über evadebac fervus per epidolam. Circa manumidionern vero, qnx tribus hisce modis abfolvebatur, obfervandum ed, quod fervi, per iliam , pienam non obtinerenc
libertatem, ncc cives Romani fierent, nec dieercntur, quemadmodum per alreram, quam in anteeedencibus explicavimus, quin potius cxtimefcendum iiiis erat,
ne in pridinarn inciderent fervitutem; immo, 2liquo modo, adhuc fervi manferunt, quod Tacitus Annal.
XIII.c. 17. indicare videtur, dum fcribit, 'quos vin*
"di&a Patronus non liberavit, vcluti vinculo fervitu- tis attineri. Addam: qui manumidi erant per manu¬
midionern, quse juda & plena dicebatur , fiebant>
quemadmodum vidimus , cives Romani ; qui vero per hane minus pienam manumittebantur,non ideo cives Romani fiebant , fed Latini Juniani, ita di&i
ex lege Junia Norbana. Illi feil, fervi, qui, fub
tempore fervitutls , aliqtiod crimen commifidenf,
propter quod vel notis in fronte & digmacibus com«
pun&i edent, hinc Juvenalis Satyr. XIV. v.2i.feq.
TumJelix, quoties allquis, tortore vocato, Uritur ardenti, duo propter lintea , Jerro,
Quid fvadet juveni Utus ßridore taten#, Quem mire officium itjferipta ergajlitla % carcer
Rujtieusl - vel
® ) 16 ( @
yd in publicos carceres conje&i fuiflent; ätit pro»
pter delirium aliquod", verberibiis aftecbi ? illud con-
fefit e(Tent, a c deinde, grafia Cum dominis inita, ma»
nurafffi ab illis fuiflent, ex lege iEiia Sentia, liberti
dcdicitii fiebant, infimamque accipiebant iibertatera-
Et h^c funt pauca illa,quse, in praTenti,
diflerere volui»
S D. G.
Clariffime Domine CANDIDATE, Fopularis honoratiffime.
\JIk
cuma Iimföe Camenas.
confvetudinem TecumUpfalienfes Llutaveram
&amicitiam jüngerej
fecunda mihi conceffit fortuna. Ab eo usque tern*
pore magna illa,quam de Te femper habui, opinio,
In dies crefcens, altius altiusque radices egir. Nec
fine caufa hoc fa&um effe exiftimes$ virtutis enim
tanta vis eft , ut omnes ad fe trahat acque aliici-
at. In hac pra:terea Diiiertatione Tuam diligen»
tiam omnibus , ac (ingulis, ita probafti, ut fpes,
quam de Te concepimus, non diutius in herba ht,
fed maturitatem videatur confecuta- Qnas cum ita fint, nihil eftjuftius, nihil aequius, quam ut folertia
Tua fuis ornetur prsemiis. De cetero , ex intimis
cordis receffibus, pro Tno perpetuo flore calidiflima
sd Deum Opt. Max. fufpiria fundam , pérmanfurus Tibi,
Clariffime Dn. CANDIDATE, nådiEliffimns-
jyiLHELM FRIEDRIC BORGSTRÖM.
