&.F.F.&S,
DECLAMATOR
ROM ANUS
DJSSERTATIONE GR ADUALI
leviter deJineatus;
Quam *
Confent. AmpBJJ. Senatu Philofiph.
Upfalicnf
Ex
MODER ANTE
CELEBERRIMO VIRO,
Mag. P E T R O EKERMAN,
Eloquent. PROFESS. Reg. & Ordin.
Publtco bonorum examinl modefle fubmittit,
Stipendiarius Regius
ERICUS CATONIÜS,
In Audit. Guft. Maj. d. 27. Junii,
Horte ante nteriMem folttis.
UPSäLl/E, AN. MDCCXXX1X,
Äcademise Upfalienfis Regtöri Magntifico, Ampliflimo atque Celeberrimo VlROr
Mag. ANDRil
is
^
Ethia åc Poli t. Prof ej. Reg. & Ordin.
Facuitatis Philofophics SENIORI PA7 RONO töatem colendo.
Aämod. Re ver. <&* Pr#clari(fimo VlRÖy
tJHag. ALEX AND RO
C AT O NIO,
PASTOKI in meritiffimo,
PÅTRUO Optima.
Nec
LECTO-
Confiftorii
l'R/ECLAR ISSIM1S}
B pkrima, eaqwe maxima, imma pater-
V I R 0
Amplijfmo atque Celeberrimo,
,DN. A IN DR E BOBERG,
L, L. O. O. Profeff. Reg. & Ordin»
PAP RONO qnavis obfervantia
fujfticiendo.
Aämoä% Reverend& Praclartfftmo VIRO,
<JMag. C A R
BECHSTADIO,
PASTORI in 2Bi£fjdr&a fidelilUmOj,
AVUNCULO honoratkfimo,
non
RIB U S
Calmarienfis,
DEXT ERR IM IS*
nä prorfm in ß collata fammi favorit dom-
menta7
?nenta, Evergetae , C? Fautorcs exopmisß-
mi , banc qualemcunque Mßertationcm , non
declamatoria venußate , fed pio maxime offe¬
rendi animo commendMem, cum voto omm- gen& profteritatii dat, dicat > dedicat^
Magnif. Amplifl. AdmocL Revcr. & PraclarHE
Nominum VESTRORUM
cultor bumiUlmus
ERICUS CATON1US.
,I N. J.
§. i.
Raeciam, prx reliquis ter-
ris ac nacionibus, iiterarum o»
iirn ftudiis maxime fioruiffe conftat, quippe quam vaginam eruditorum, almam (cientia-
rum matrem, artiumque of-
ficinam haud immerito dixe*
ris. Eidem proinde oratoriae fux originem & in*
crementa re&e adfcribenda judicavit Latiale de*
cus , TuIIius , docendo Grseciam eloquencia? prin- cipem non fuiflemodo, fed Athenas eriam omni-"
um do&rinarum exftitiffe inventrices, in qui-"
bus fumma dicendi vis & inventa eflet, & per-"
fe&a. a) Ex hac vero Mufas deinceps, & Sua-
dam flexanimam in Latium commigrafle novimus.
Romanos enim, auditis oratoribus Grascis , co-u
gnitisque eorum literis, adhibitisque do<äoribus
incredibili quodam dicendi ftudio flagrafle, & ita"
„quideni, ut in illa civitate fnulla unquam vehe-
A mentius
\ 493 ) Q ( £■$!*
, mentlus, quam eloquent i a? ftudia viguerint, idem probat Cicero. Nec a fententia illius di fc repat
h Qui n t i l i a n u s, L a t i n a , i n q u i t, mihi fa c u nd i a *
^inventione , difpofitione , confiiio, c eter is hujus
„generis artibus firriilis Grsc^, ac prorfus difcU pula ejus videtur b). Ceterum ienfim 5c pedeten-
tim per pnecepta artis., per exercicationes,, ac
^emulationes eundum erat, ut Linguae 5c oration is (plendor in tantum evehei-etur faftigium,. qu-an-
tum alio , quam Caefaris 5c Auguftt aevo , confe- qui vix potuerit unquam. Diipulfa nernpe prius ignorantiag caligine, ut eo citius ad longe deiide-
ratifiimum hunc adfpirarent Lcopum Romani , o-
mnes intenderunt ingenii virtutisque nervös. Quem
in finern Graecorum itidern fecuti exemplum, plnrimas,5c eas q.uidem peregreg.ias erexerunt fcho-
las, ubi Rhetores, ac dicendi m3giflri varia argu¬
mentorum genera excogitarunt t, diijcipulisque fuis
vel elaboranda, ve.l faltem reqitanda ac pronuntian-
da propofuerunt,, quo hifce exercitationibus ,<
an pradufionibus ad forum ilios prsepararent. Nam
„primis fcholarum initiis apud Rbetorem pueri non
„fua, fed quae Sophifta ipfe doftor elucubravifTet,
„recitabant, ujti tradit Theon Sophiftat Hinc fa&um, ut qui teiam inceptam felicius , egregiis
exhibitis induftri« fpeciminibus y continuarenc, varii,s haud raro ma&ati fint pra?miis honoribus-
que , quibus porro incitaretur eorum ftudium ad quaelibet magis ardua tentanda. Pro captu itaq;
^niuscujusque inventa fuere exercitia oratoria
) • C t vel taciliora 8c minora, qua? Progymnafmata, vei difficiliora & majora , qua? Deciamationes , fem fxsX^Tdi dicebantun Utraque autem in cauflis po«
tiflimum fiåis occupabanrur, ita tarnen, ut ad ve«
ras 8a ferias tandem tenderent cauffas, quippe turpe dueebatur in hifce ludicris per omne vita?
tempus confenefcere, licét juxta fareamur tantam
nonnullos cepifle declamandi dulcedinem, ut vix inde avelli poffent. De his veterum Romanorum Declamatoribus aliquantulum dicere dum animus
efl, perofficiofe rogamus C. L. velit pro innata
fua humanitate conatus noftros in meliorem in*
terprerari partem*
a) I. O rat, c. 4» b). Infi. Qr% /. 12. c. 10.
§. iL
Id certe anhelarunt Romani, ut eloquentia?
ftudium inde a pueris combiberent veluti 8a addi- Ccerent, unde etiam diverfitas illa srgumentorum, quam indicavimus, profluit. Genera ha?cce ex"
ercitationum ad augendam eloquentiam antiquis"
ulurpata fuiile, 8a eum in finem ab iis adhibita"
teftatur Quintilianus. Hifce namque viam fibit ad veram, non umbraticam illam dicendi alacri- tatem, quaft muniebat fat prudens hicce populus,
ne ulla deeflet occafio nationem gentemque fuatn omnibus omnino modis reddendi illuftrem. Hinc introduxerunt Sophiftas , qui in tradenda eloquen-
tia , ac dicendi fontibus aperiendis omnem rriove-
runt lapidem, Atque pertinuit illud Sophiftae no- men generatim ad eos omnes, qui de Republica
A 2 opcime
4 ) © ( H&-
optime merentes, urile aliquod exercuere arrifi- cium, fpeciatim vero de iis ufurpatur, qui egre*
gium calluerunt literarum ftudium, utpore Gram«
maticam , Rheroricam, Poeticam , Dialeéficam ,
Hiftoriam , Medicinarn & Jurisprudentiam, Quod
vel ex ampliffimis Ulis honoris titulis > quos So- phiftae obtinuere, conftabit, quippe vocat non tan-
tum Hippocrates Athenienlis talem Sophiftarn
t£ 7Toirjffoti feiv&r Åeyeiv praeceptorem elo-
quentia? facultatisque dicendi ; fed nominabantur
etiam bsotygazoi a divinirate fermonis, 'SsToi divi-
ni feu praeftantes, oÅbfAittoi cceleftes, Soajfjidffioi ad'
mirandi y ßwiXeig reges , fJLotmaioi felices, ut alfa
taceam. Mitto quod ob tuavitatem orationis ac ele-
gantiam fingularem dicereptur, wfionq lufcinia?, erst
gyjvsg Sirenes, ttopiipol prjrofsg venufti Rhetores, yÅoor-
toli lingul , EÅoyia tvnoi Mercurii praefidis e-
loquenticE typi , <rdt\niyysg tubse, fernoTM domi- ni, & ÅoyofrotåzXoi a pi& expolita orationis
varietate c). Solebant iidem haud raro Rhetores dici, non folum eam ob cauflim , quod Rhecori-
c.am inftituerent, led quod eandem fingularibus
quoque exarnarent artis prasceptis. Unde a Ci¬
cerone nonnunquam & Fabio, aliisque, partim Rhe-
torici dolores , partim TtyyfocU Triyw prapcepto-
res eloquentiap & dicendi artifices appellantur:hinc
Rhetorum campus de Marathone, Salamine, Pia-
typis &c. d) Sic Rhetorice dicere eft fufe, copiofe,
ele&iilimis verbis, graviffimisque fententiis fua augere & exornare. In hoc vero differre viden-
tiar
) O ( s tur Rhetor 6c Sophifta, quod Rhetor is fit, qui
docet Jiteras , atque artis eft traditor eloquentia?;
Sophifta autem , apud quem dicendi exercitium
difcitur e) > quamquam nec iliud difcrimen fem¬
per obiervari novimus /). Vocabantur hi Profejfores, quia eloquenriam fingulari opera ex- colebant
,ac eandem profitebantur. Unde & ver- bum hoc profiteri Rhetonbus, tamquam proprium,
tribui conftat^). Nec non Scholufttci paflim au- diunt ; fic namq; au<ftor Dialogi de oratori- bus: adolefcentuli , inquic , noftri deducuntur"
in fcena$ fcholafticorum, qui Rhetores vocan-"
tur h). Sic mentionem facit Petronius Arbiter in-
gentis fcholafticorum turban in porticum veni-"
entis ab extemporali declamatione , nefcio cu-"
jus, qui Agaroemnonis fuaforiarn exceperat /)."
Ja<ftis itaque eloquentia? fundamentis, ad praxin
fefe contulere viva declamando voce ea partim ,
qua? a magiftris acceperunt, partim qua ipil e- laborarunt argumenta, ut conftaret, qua lingua?
felicitate, qua pronuntiandi facilitate , quo inge-
nii acumine, quove orationis flumine ac geltu-
um pollerent eleganria. Verum namque illud
Ciceronis , eloquentiam maxime voce commendari ky Ex hac utique cenfebatur oratio vel laude,
vel praemio digna, fi ab omni parte auditores
pern overet ad benevolentiam , faftidium vero &
naufeam nulli crearet. Et habebantur omnino de- clamationes inter praecipuas Sophiftarum in fcho>
Iis txercitationes , hinc declamandi magi ftrf &
v /
6 49* ) o ( ^
iunpfviUQMctcrmXoi (unt appellati T), vel declama-
tores de ludo m)9 vel declamatorio opere ja&at::
ii) & ipfa ratio declamandi audit vel declamato*
rium dicendi genus o) vel declamatorium ftudi- ump). Ab his vero Declamatoribus multum dis*
crepant", qui in foro verfabantur & proclaman*
do cauffas agebant publicas, caulidici, rabulae, leguleji, praecones a&ionum, cantores formuh*
rum, aucupes lyllabarum , latratores, advocati, litigatores , clamatores, & nefcio qui vulcurii to*
gati alii q%
c) Lud.CrefoU,Tbeat%vet.Rbet. or. (i dect. lib. /. c. p*
d) Cic.\ offic. üb. I, c, /$. e) Marius Fitt. Pr o em, expof in i, Rhet, Ciceronis, f) IValchii Par. dcad.pag. no. g) FoJJius
de natura & Conflit. artis Rhetorica p. 6. Vorfl.lat falfo fufyett,
p, 7f. b) c. ff, i) Satyricon pag. to. k) Cic /, de orat, c•
jp. I) Crefoll.lib.j. c.i, m) Cic.or*c,tj. n)Ctc.de orat lib,i.e. 16,
o) Cic. ad (Quint. Fratr. lib.j.p.j, p) Dialogus de erat. cm 14. q) cfr. Cic, /. orat. c. 46, Ü c.jj. Quintil. inßk. orat. /0
12,c. p,
5. III.
Levirer fic expofitis, quibus eloquentias do¬
lores gavifi funt, nominibus, ad ipfam decla¬
mandi confuetudinem propius nos accingimus.E-
rat videlicet Declamaiio, domeftica qu^dam exer- citatio , ac frequens commentatio, qua adfuefce-
bantur pueri fi&um aliquod enarrando argumen- tum, non fermonis folum & ftili ufum perpolire, ted, fi quod adhasfiffet linguae vitium, corrigere atque exiuperare. Quantum declamatio profue-
„ric Demoftheni refert Cicero; nempe cum ita
balbus
•m c ö 7 balbus e/Tet, ut ipfius artis, cui ftuderef, pri-"
mam lireram non poflet dicere , & pro fyTogUi'e
pronunriarer rjrciy.ar, perfecic meditando, ut ne-"
rno plenius eo locurus putaretur r), quamquam"
alii ad fiuåum ajunt deciamare fohtum Demofthe-"
mem,ut fremitum adfvefceret voce vincere/). Nec putet quisptam hoc exercitium fuiiTe duntaxat pue¬
rile , ceenim docet paffirrr hiftoria plurimos toga fegoque pra?ceS;iemiffimos viros in hoc declaman- di opere, in honorem artis, fuique nominis de-
cus longe maximum féfe obleåaffe, uti paulo poft
erirous vifuri. Interim apud Rhetorem, in fcholis:
fuis privatis , viam & aditum fibi parabant ad au."
gyftam iHam oratoriam facultatem vel in foro ,
vel alns in locis publicis cum a^plaufu obtinen-
dam. Pulcre id iplum perfequitur Andr. Schot-
tus Jf), In his Declamationibus, fanquam pu-"
gnae firnulacris, ad verum difcrimen , juventus"'
olim diligenter 8c ingenti emolumento exerce "
batur, ut ex umbratili (lud i o in iucem folemqp*
prodiret, & fiébss ad ferias cauflTas litesque fo*"
renies aliquando tranfiret. Sic namque Cicero:"
educendä eft di 61 i o ex hac domeftica exercitatio-"
ne & umbratili medium in agmen, in pulverem,"'
in c lamorem, in caftra atque aciem forenfem r),"f
Sic de Phaiereo Demetrio habet: mirabiliter do-"
&rinam ex umbraculis eruditorum otioque non"
rnodoin folem atque in pulverem, fed in ipfum"
diicrimen aciemque produxit u) Et de eodem Phaiereo alibi:: proceflerat in fölem & pulverem"'
nom
* 4K )»r H» ^
>,non ut e militari tabernaculo, fed ut e Theo-
»,phrafti doåiflimi hominis umbraculisv): Hincvo-
canturDeclamatores Pecronio umbratici doftoresw);
Hinc illa apud Juvenalem leguntur:
Adpugnam quiRbetorica dejcenditab umbra x).
Et quemadmodum tirones, in re militari, identidem exercebantur, partim ad palum pugnando, par¬
tim aliquot ftadia procurrendo, partim erninus
5c cominus haftam vibrando; fic Rhetores in fcho- Iis tirocinia fua habuiffe cum accufando, tum de- fendendo , quafi ingerendorum 5c depellendorum
telorum caufta, reåe monet Sturmius y). Audi-
endus quoque erit, hoc in negorio, Nicolaus Cauflinus, qui cum obje&iones in declamatorium iftud dicendi genus allatas receniuiflet, ita fere
„refpondet: Num hasc vitia potius declamantium,
„quam ipfius declamationis ? Quid fi inftituatur
„declamatio gravior fub dilciplina 5c cenfura opci-
„mi praeceptoris ? Quid fi adjufti certaminis ex¬
emplar paulofeverius componatur? Quid fi ad-
„verfarii fint acres 5c vegeti, apud quos langue-
„re 5c dormitare non liceat? Quid fi frequenti
„auditorum conleflu , 5c aculeis gloriae tota exfti-
„muletur a&io ? utrum tandem paratior accedat
„ad forum, qui ex hac umbratili exercitatione,
„magna* cum ingenii comraendatione difcefleritj
„an is , qui nunquam (cholas viderit, nunquam
„hominum vultum tulerit, nunquam os ad dicen- iidum aperuerit? Quts adeo iniquus rerum a?ftima-
J}tor, ut cenfeat, prima ftatim emiflione in forum
able-
-m ) o ( $&> 9
ablegandos effe adolefcentes., & ad hane negofio-<{
fa? vira? außeriracem fingendos, antequ3m in man*<c Iverioribus Mufis ponanr rudimentum ? Difcit pri-"
murn canis venaricus in auia pelles allatrare, mox"
feras in lylvis perfequimr: balbutientibus mo-u dulis, rrellitiffimis canribns proludunt lufeinias:cC fpe&arit e nido folem aqvfiarum puili , antequam"
propius aggrediamur, & fuftineanr firmius. Ad"
legjtimos congreffus pugna? iimulacra fternunt"
viam. Nihil prins in fru&um erumpit, quam"
in Rorem. Spc&anda eft in declamationibus a <c doleicenturn indoles, antequam in feriis labori <c bus duretur z). Hinc quam utilis & necefTaria
olim fueric luturo oratori ha?c exercitatio, live
ferrronis venuftatem, five acumen, five rerum
g rendarum copiam fpe&es , paucis vix dici pot- eft. Supra adduximus fuifle oratorios labores
in rebus fiftis, duplicis fere generis, alterum
Graecis Trgcyvuydcrpidjct , Latinis quafi pra?exercita-
menta, dicendi pnrrordia,& elementa; alterum pis-
Ågrctg, & dyüv'v7/j.u;ci, declamationes, me-
ditationes, 6c commentationes, unde a (jlsXstkv La¬
tinum prodiic meditari, liquida in d commutata,
& eadem liquida relervata , commeletare, quod i-
dem fere fignificat, ac declarnare 0)#Addimus
Prifcianum has velitationes ad legitimam eloquen-
tiam viam quafi latam pandentes nuncupare ter»
tamlna Rhetorica; b) Gellium decurfus ludicros, ßmulacra pr&hérttm voluptaria c); Qmncilianum pugua
fimulacra & f oren/mm aätonum meditationen?, conßlio-
rum judiciorumque imaginem d)%
B 0 '♦
lo 4©* ) o ( %&■
r) i. Or. cap. 61. s) Cic. de fin. L f. fi) in Dijfi. de Deel. rat.
t) /. Or. c.34. u) Cic. Brut. c. q. p) de legibus /. c, 6„ iv) Sa- tyri.p. 2. x) Satyr.7. y) de imit. Orat+lib. t. c. ij» z j De <?/#-
quentid facra (!) humana lib. /<?. c. 1. a) Vofiius de Nat,.
& conft. Rhet. c. t6, b) In graexercitämentü% c) Nvci•
Attic. lib. 7. c. 3. d) lnftit. or. 1. 4. c. 2. lib. 2. c. 10.
$. IV.
Diu vocabulo declamationis explicando im-
morari eo minus neceflarium dueo, quo certius
mihi habeam perfvalurn, id cuivis, qui ve! levi-
ter limina Au&orum falutaverit, non före obfeu-
rum ac peregrinum. Etenim declamare, quod
a clamando natales repetit luos, vel clamofe ali- quid contendere fignificat, uti Ciceroni ufurpa-
tum legimus, ubi de Erufio, Rofcium acculante
„dicit: Qu3E mihi ifte vilus eft, ex alia ratione de»
„clamare, quam in aliumreum commentarefur e)\
vel per folennem quandam dvatQojvrjriv aliquid pro- clamare, propterea quod in h<Bis hujusmodi
cauflis iidem adhibebantur clamcres,eademq; con- tentio vocis, habitus idem, geftus motusque to- tius corporis, qui in veris ac puhlicis judiciis re- quirebatur /). Hinc pro ratione temporis, con- ditj'onis ac flatus, diöa fuit declamatio quottdiana ff)}
fenilts g), &, proprer frequentiam ,confvetudo & ex-
ercitatto declamationis h}. Triplex vero natum es- fe declamandi genus pro tribus caufTarum gene- ribus jam diu, variisque demonflratum ivere ar¬
gumenta (criptores, itaquidem, ut panegyricas
declamationes ad Demonftrativum, fvaforias ad De- liberativum, & concroverfias denique ad Juridtciale
referat# i), quamvis non fit negandum Gram-
maticos?
•hk ; o r sa¬ li- maticos, tamquam injuilos pofteffbres, panegyrr
cas pierumque occupafle, inque Rherorum mes- fem fuam immififte falcem
,cefte Fabio k\ Re-
rnanfere ergo prascipue in Rhetorurn & declama-
torum fchoiis Svaforia & Controverfia, ante Cice-
ronis tempora tbefes, Ciceroniano autem sevo ,
caujja diéte , quod luculenter probat Seneca /).
Inirium fl-re fumfere declamatores a fvaforiis, quo«
niam ibi adeffent argumenta facilia , cum contro*
verfi^ contra maturhatem iudicii, fententiarumqj
acumen & exquifitum magis ornatum expofce-
rent & efflagitarent. Materias vero declamandi
olim ufitatas cum optime fubminiftrent Seneca &
Quintilianus in libris fuis, declamationum nomi¬
ne infcriptis, otium nobis heic quoque facere
cenfentur. Verbo indicamus, fabuias in fchoiis,
declamandi gratia, item propofuiffe vereres: fic perfonatos introducebant heroas plurimos, fic A- chillem exprimebanc, fic Epaminondam finge- bant, fic Herculem cum /ua clava praedicabant tfj,
Huc fpedlat illud Juvenalis:
,— —
7 demens & Javas curre per Alpeis ,
Ut pueris placeas, '& declamat'w fias m),
Item Declamare doces , o ferrea peflora Vedi ,
Cum perimit fievos c!a(Jis numer o fa tyrannos:
Nam quacunque [edens modo legerat, baceadem Ilans
Proferet, atque eadem cantabit verfibus tis dem*
Quis cellor, & quod ftt cauffa genus, atque ubi
fumma Quaflio
B 2 Nil
%t )o c
Ntl fallt Arcaäico ffuveni, cujus mihi fixta Qiiqque die miferum dtrus caput Hanmbal impfet;
Quidqutd id eß , de quo dehberal an petat itrbsm
A Camis; an poß nimbos & fulmina cautus
Circumagat madidas a tempeßate cohortes n).
Ad fuaforiam vero in fchola a fe declamatam, lo-
co valedi&oriae, digitum intendit idern Poeta , ti¬
bi canit:
Et nos ergo manum fern!# fubduximits > & nos Cotjfilinm dedhmis Syllx, privatas ut alium Dormiret. *)
Rede etiam Horacius:
Trojani belli jcriptorem , mnxime Lulli, Dum tu declamas Rom#
,Praenefle relegi:
Qu 't quidßtpulcrum, quidturpe, quid utile f quid mn%
Pienius ac melius Cbryßppo & Crantore dicit. o)
e) Orat. in Rofc. Amer. c. zp f) Sturmius de imitat. or.
hb. i. c. ij. & /f. ff) Cie. ad fam. üb. 16. epift, zi, Cie.
Brut. c. 90. g) Tufc. jguafi./ib. i.e. 4. h) Ad Herenn.lib.
5. c. 11. Gfvint. inft. orat. /ib. 2. c. 10. i) Vejf. loco citat.
Francii or. de rat. declamandi p. m, jpg, Sibeff. de ßylo cjtistf
exercit. e. 14. zj. Dia/, de eorrupt. or. c.jy. k\ Inßit. or.
iib. z. e. 1. /) Controverf. /ib. 1. II) Sturmius imit. or. /ib. 1.
c. ij. m) Satyr. 10. ») Satyr. 7s Satyr. /. o)libr*l.
epiß. 2*
§• V.
Quemadmodum declamandi morem quis apud
Grascos primus exeogitaverit introduxeritqae fere nosfugit, cum alii id honoris deferendum efTe pu-
tånt Demochari, Demetrio alii Phalereo, &
iEfchini oratori alii, qui a Demofthene vi&us,
Rho-
4H ) o ( *#
Rhodos fefe contulerat, ibique ludurn, quo vitam
in exfiiio luftentaret fuam , erexeras, hocjiamque
verba Phocii fnnuere videntur: Xsysrai fö xrog 7t^-
Tcg sksT<ts cyjXal^v rot ttActay&ta, xcd rdg Xsyo^é*
vzq fiSÅsrag criivSfiwi i, e. fertur primus ibi figmen-
ta, & qoas vocant, declamariones in otio compo«
fuide ; ira idem fere de conlvetudine declamandi Latinorum ftatuendum erit. Nam licet conceda-
mus declamatores longe ante Ciceronem viguifTe,,
& declamitando pertraäaffe communes locos, quas bsasig & Ssrimg vnoBécrsig vocaveris , at materia?
tarnen non mmus genus, quam ipfum nomen de«
clamationis novum omnino efle contendit M*
Annams Seneca, a=qualis fere Ciceronis, quippe
Ciceronem non astas Ipii eripuerat, fed bellorutn
civilium furor , & potuerat, nifi intra coloniam
fuam fe contineret, illud Ciceronis ingenium> quod populus Romaftus folum par imperio fuo habuit, cognofcere, & ejus vivam vocem audire. Is, in-
quam , profitetur nomen illud domeftica? exercita-
tionis declamare modo prodiifle , & ftudium ipfum
nuper celebrari ccepifTe, eique facile efle ab incu-
nabulis nofle rem poft fe natam p). Nec aliter
Tullius ipfe : Commentabar declamitans(fic enim"
nunc loqvuntur) faepe cum M» Pifone, & cum Qf*
Pompejo, autcum aliquo quotidie , idque facie*"
bam multum 5 etiam Latine, (ed Gra?ce faepiusr*
vel quod Graeca oratione plura ornamenta fuppe u ditans, confvetudinem (irr iliter Latine dicend* at a ferebat j vel quod a Grascis fummis dofloribus»'*
nifi
14 4M ) o (
nifi Gra?ce dicerem , neque corrigi pofiem> neque"
doceri q\ Quid , quod memoria prodit Plutar-
chus Ciceronem apud Apollonium Molonem , rum in Rhodo degentem , Gr^ce declamaffe, & cum ceteri » quotquot adfuerunt, admiratione veluti
obftupefa&i declamatoris noftri Iaudes praedica-
rent> Apollonius defixus in cogitatione diu fedit, tandemq; in hsec verba prorupit : Te equidem, M.u Tulli, & collaudo
,& admiror, fed me Graeco "
rum fortuna? miferet, cum do&rina? & eloquenciae"
gloriam , quae fola nobis reli&a erat, per te ad Ro-"
manos effe translatam videam r\ Necjuftumca- talogum declamatorum contexere animus eft, no-
minabo tantummodo Cajum Albutium Silurmin ge-
nere dicendi declamatorio longe clariflimum,quip-
pe qui propria inftrtuit auditoria, folitus propofita
controverfia fedens incipere, & calore demurn prove&usconfurgere, & perarare. Hic idem de-
clamabat genere vario , modo fplendide atque or-
nate,modo, ne usquequaque fcholafticus exiftima- retur,circumcife & verbis trivialibus j). Sic con-
ftarquendam nomine Principem alternis diebus de-
clamare , alternis difputare , nonnullis mane difle-
rere, poft meridiem remoto pulpito, declamare
folitum ff) y ne de Marco Antonio Gniphone di-
cam, quem prsecepta eloquentiae tradidifle , & non
nifi nundinis declamaffe legimus , cujus fcholam
ipfe Cicero etiam cum pr^tura fungebatur,
frequentavit fedulo; neve Attejum Philologum
recenfeam, qui declamatorum adjutor & prae-
ceptor
4M )o(
ceptor nobilis falutatur t). Ifseum tarnen Rheto-
rem fummum (ilentio non pr®teribo, qui caus- fas fi&as peroratis docebat, ex tempore de rebus ejusrnodi ad dicendum paratus , ka namque de
ilto habet Pliniüs tt). Dicit femper ex tempore Ted tamquam diu fcripferk. Pofcit controverfiasc
plures, ele&ionem auditoribus permittit, f®pe"
etiam partes: furgit, amicitur, incipic. Statim44
omnia ac paene pariter, ad manum : Prcemiatur*4
apte , narrat aperte, pugnat acriter, colligit for-*4 titer, ornat excelfe: poftremo docet, dele&af,"
afficir. Annum (exagefimum exceflit, & adhiic'4
Scholafticus tantum eft, quo genere hominum*4
nihil aut fincerius, aut melius. Nos enim qui4C
in foro verisque litibus terimur, multum ma-44
1 tia?, quam vis nolimus, addifcimus. Schola &"
auditorium ut fiäa cauffa; ita res inermis, in-H
noxia eft. Hifce jure addimus Valerium Li-
cinianum, qui, cum a Domitiano exul a Senato¬
re, & Rhetor de oratore eflet fa&us, in Siciliam abiit
,ubi Latine declamabat, & Rhetoricam e- gregie proficebatur »). Id vero omni caret du-
bio tuifle hunc declamatorum numerum Rom®
fatis amplum, cum pueri ibi traderentur pri-
mum Grammaticis, & hoc curriculo exa&o ,
Rhetoribus fere operam dare folebant, öc ^quaß ve*
fhbulum tori ingredi, cauffarum deciamationibus ludendo , omnibusque modis eloquentiam ca-
ptando
p ) Pr<tf. controv. Iib, /. q) Brut, c. ga, r) Jn Vita
Ciceronis t) Svet, de cl, Rbet% c, 6. ff) Svet, de Hluß,
Gntm»
II* ■»? ) O f S#
Gram* t, 4. t) Ibid. c, 7. & 10. //) Lib z. Epifi. /• ü)
Plin, lib. 4. Epifi. 40. p ) Jguint. infi. or. /*'£. z, c. /,
^tufi* Ronu /. /.?*♦
5. VI.
Locum porro defignaturis, ubi R'hetores fu-
fcs habuerunt declamationes, non fam heie nobis confiderandum fumimus celebrariffimum Athena-
Tum Ssalfw, in quo ornnis apudGr<ecos eloquen*
tia olim veluti dominabatur; unde de principe 0*
ratorum Demofthene magnifice dlcftur:
Quem mirabantur Athen<2
Torr entern & pleni moder antem frem theatri, w)
quam Theatrum illud Latinorum femicirculari forma, muitisque diftin&um gradibus, eoque pras-
cipue fine exftru&um, ut qui ludos fcenicos fre- quentarent, eo melius federe ac eommodius fpe- 'Äare poflent. Ex variis autem, quibus hoc ex- ornatum erat fubfelliorum ordinibus, fenatus or-
cheftram, Equeftria eques, & Popularia populus
fere occupabat. In orcheftra erat quoque fedes oratoris, qua? vel chronus, vel pulvinus, vel ca¬
thedra, vel pulpitum dicebatur. Huc fpe&at, quod
„adfert au£or Dialogi de oratoribus : Te ab au-
„ditoriis & theatris in forum & ad cauflas, & ad
„vera pnelia voco x). Et illud Seneca?: Sicuc
„in theatrum voluptatis cauffa ad deleåandas äu¬
ßres oratione, vel voce, vel Fabulis ducimur y).
Nec filent annalium monumenta de Capitolii au«
ditorio, & de Athena?o, utroque fpeciofis Rhero-
rura declamationibus confecrato. Sic enim de
Dione
4W) o >7 B'one loquitur Lampridius in AlexanJro 2 Ad4<
Athenäum , audiendorum & Grascorum, & Lari-*
norum Rhetorum , vel poetarum caufTa rr quen-%<
ter proceffit. Phiioftratus etjam refert Senatores»
equitesque omnes contento curfu , & ftudio inflam*
mato in Athenäum convolade , cum Adrianus So- phifla peroraret, quem lubenriflime audiebant, öfc
evropLvaxv ävficvct i. e. fuaviflimam lufciniam *).
Rem paucis ut comple&amur , patet veteas fua habuifTe auditoria publica non minus 6c
folennia , quam privata. Qaippe haud raro deprehendere licet eloquentia?, atque deciaman-
di exercitiurn in curiis, in bafilicis z), in templis, in
ludis literarm, in porticibits a), in atrio Uber tat is b)t
atque &dibus quorundam optimatum aliquando, vi- guide, Sic Rom# fuiffe quosdam locupletes, qui
domum fuam recitantibus prsberent, teftatur
Piinius. Cui Juvenalis pulcre congruit:
At fi dulcedine farna
Succenfus recites, Maculonus commodat a des;
Seit dare l/ber t os extrema in parte feden tes Or din: s, & magnas comitum difponere voces, Nemo dabit Regum quattti fubfellia conflent,
Et qua conduäo penåent anabat b'a ttgillo >
Qiiaque report andis po fit a efi orebeftra catbedris c).
Et hoc fere idem eft, quod alibi dicitur: domum
mutuari, auditoria ex(1rucre,Ér fubfellta conducere d).
to) Juvenal. Satyr. ro. x) C. ro. y) Epifi. tog. * ) c fr.
CreföÜ. tbeatr. Rhet. Iib. 3, c. il. z) Alex And. ab Alex. IIb.
j. c. 24. 4) Petron. Ar bitr» Satyr ie. p. ro. b) Scheferut
de ßilo c. p, §. 7. c) Sajyr, 7. d) AuR* Dialogi c. 9.
C 5. vir.
is -m )°( $m-
5. VII.
Periullrato itaque loco , in quo declamantes
fe fe exercifavere, nunc de a&ione ipfa , motu
geftuque corporis nonnulla in medium proferen-
da efient > fed cum hsec fingula pluribus perfe-
quatur Difputatio de Rojcio m feff^nuperrime heic habita, ifta nos opera libentes fuperftdemus. Ad prasftantiam vero ? decus & celebritatem artis de- clamatoriae illud quam maxime facere opinamur,
quod Tullio noftro , utpote in dicendo pa?ne Deo,
& eioquentiae orrnis , fi quis unquam , princip!
& ftatori fummo, non folum familiare & quoridia-
num fuerit ftudium caufTas declamitare Graecöla-
tinoque fermone , cum ad forum fe pr^pararet,
inque se täte puerili, fed etiam cum in foro järn
diu eflet verfatus, immo fenirr, quod neminem
fe fecifTe diucius ipfe de fe profitetur é). Idem
ille alios quoque inftruxerat formaveratque, Hir-
tium praecipue & Dolabellam , quos difcipulos 8c grandeis pnetextatos vocare folebat / Jta hac de
3>re ad P^cum fcribir: Hirtium ego 8c Dolabellam j,dicendi difcipulos habeo, ccenandi magiftros, pu»
„to enim te audifleffi forte ad vos omnia perfe-
?,runtur) itlos apud me declamitare, me apudillos
ccenirare jf): Cicero quoque filius patria laude at- que exemplo invifatus, quotidianarn fuam decla- mationem, tum Grarce, tum Latine pra?dicat£).
Hane pra?terea con'uetudinem repetere non pige-
bat le&iflimum adolefcentium grrgem, 8c qui-
dem ordini* patrkii, non privatim tantum , |ed
4M ) o( ^ i?
publice etiam, quippe declamationem tum tem¬
poris , prout Rhetor Hippodromus ex Euripidis
& Amphionis hymnis xßnroy 'c?fiv XTrjjjiot. peculium
melius opulentia, illam nuncupar, plurimi efTe Fa»
élam conftat h). Sic Cnejum Pompejum , quo u- tebatur Cicero ita omnium FamiliariiTime, ut par amicitise in tota civitate non fueric unquam c.on-
junåius, nec miramur in hane exercitationem ßudiofe operam dedifle , idque eo frequentius, quod Caj. Curionem oratorem celeberrimum, &
Csfaris cauffam fumrno cum adplaufu agentem
ac defenfitatem confutare magnopere expeteret i). Sic Marcum Brutum in ipfo pugnae Pharfa»
licse difcrimine, cum gladiorum fplendor pculos
veluti perflringeret, fuarn tamen illam commen- tationem non reliquiffe patet ex Plutarcho* O- (ftavius vero Auguftus, uti eloquentiam ab aetate
prima & cupide,& laboriofiflirne excoluit; ita Mu- tinenfi bello
,in ranta mole rerum & Iegifle» &
fcripfifle , & declamafte quotidie traditur k), Non loquor de Nerone, Adriano , Vefpafiano, Severo aliisque imperatoribus , qui vel ipli decl^mando
inclaruere , vel viros in hoc opere declamatorio
ja<3atos,diuque volutatos impenfe foverunt: quip¬
pe magno ftudio, ut verbis utar Senec#: ho-
,,minibus inje&o, magna etiam profeflorum & do-
^&orum profiuxit copia, adeoque floruit> ut non'
„nulli Je infima fortuna in ordinem Fenatorium ,,atque ad (ummos honores procefferint /), certe (ub Juliano apoftata, Casfare Facundiffimo, larga
C 2 • declama-
lO •m ) o ( i»
declamatorum, pariter ac facundorum hominum
feges exftitir» Tum inter alios Proaerefio Sophi-
flas, de Romas laudibus ac fplendore copiofe gra-
virerque peroranti, decreta non folum, fed collata
eft ftarua ex iere, cum hac inkriptione: H BASl*
AETOT2A PI2MH T& BASIAETONT1 TßN AO-
T£lN, REGINA RERUM ROMA REGI ELÖ-
QUENTl/E U). Nec iilud filentio praetereunduroy
quod Dectamatores ingenti adptaufu variisque ac- cJamationum laudationumque generibus condeco*
rarentur t hinc formulas notiflimas: fane, pracla»
re
ibelle > feflive, non poteft mehm j^hinc pulcre ,
rede t euge, de cent et-, n) hinc Gr^cis ro.(pug, Seiug,
*
