PACTIS TU RP IB ÖS

de

PACTIS TU RP _{IB ÖS}

DISSERTATIO,

cujus

Partem Priorem

VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. UPSAL»

; Ρ. P.

Mag. P. O.

GRAVANDER,

IN FACULTATE PHILOSOPHICA DOCENS.

ET

CAROL.

JOH. HAGGREN,

SUDESMÄNNUSi

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XI JUN» MDCCCIV,

Π. Ao M. S.

UPSALlÄj TYPIS EDMANNIANIS.

IN

SAC&AM REGIAM MAJESTATEM

MAGNJE FIDE I VIRG,

DIOECES. STRENGNESENSlS EPISCOPO,

ACADEMIAS SVECANiE OCTODECIM^-VIRO_, REG. ORD. DE STELLA POLARI MEMBRO

REVERENDISSIMO DOMINO DOCTORJ

MAXENATI ΜΑΧΙΜΟ

PRÄSES ET RESFONDENS.

DE

Ρ ACTIS T U R ΡIB U S

DlSSERTATIO.

«=ssss Heese»

M'hiiofophomm,

alios aliam ingresfos esfe viam, documentafuntTcri- pta, quae reliquerunt varia. Fuerunt antehac, qui capi-

tibus Juris Naturae, quae de relationibus hominum iiiu- tuis ex convento orttsagunt, tradationem deind.ole_quo- que pacifcentium pariter atque objetöovum α) immifcue-

runt & de ipiis padis ne quidem admodum adcurataS

inftituerunt disquifitiones; quo fado eos neque omni ri-

gore Phiiofophico de re propofita egisfe arbitramur. Hinc fadum eil, ^ut Theoria haec novo fobjeda fit examini;

quo, quid lucis & ernolunrsenti a principiis Philofophiae

Pradieae recentiori sevo diligentius illuilrafcis mutuari _pos- fet, fic felicisfime conftaret. Qui de hac re nuperrime disiernerunt, hanc ob causfam, ne nubem _pro Junone amplederentur, apprime in id incubuerunt, utTheoriam

hanc ab omnibus feparatam additamenfcis exponerent, ge¬

nera padorum fifterent & principia dijudicationis eorum

explicarent, quo enodatius appareret, quid pada confti-

tuat, quaenain eis infit obligandi vis & unde illa oriafcur,

quo hanc extendere posOnt pacifcentes, quid dandum &

acceptandum. Quidl quod ad ipfa pada ita attentus fuit

Cel. Kant_, .ut rite fejunxerit prceparantes a conßituentibus partibus, referendo ad iilas obtation'cm & approbationem; ad

has autem promisßm (promisßonemj & acceptationm b), Non

Λ his

a) Materiam, de _qua pacifci posfamus* brevitatis erge in fequen-

tibus ita nuncupamas.

b) Metaphyfißhe Anfangsgründe der Rechtslehre p. <fi. §, igt

his _negamus, recentiores omifisfe- mentionem facere de eausfis & fequel is partorum; fed "tantununodo urgemus,

eos follicite cavlsfe, ne hsec (ecundaria in perfcrartatio-

nes de partorum indofe immitterenfc, quo farto inconcin-

ne philofophari docerent. ^— Hsec aÜata perpendentes, sntequam ad materiarn propGiitam (Parta Turpia) aljtius disqpirendam & fpeciatim dijutkcandam properamus, e

'praeceptis PhiJofophorum ea breviter repetere nos.juvat,

quse de partis in genere proponunt.

Ad conventiones cujuscurrique generis, ilve Promis-

fa five Pacta c; ipertamus, requirituf necesfario confen-

fus'.pacifcentium inutuus, praeter quem notio conventio-

nis concipi nequit. Aft quemadmodum ipium partum respicit aliquid vel dandusn vej faciendum; iic canfenfus,

fi hunc fubfecutura fifc obligandi vis, rationem habet liberi agendi modi, qui tarnen femper ^non obiinet. Haec res in causfa eft, ^cur diftinguendum fit inter partum ^{in ge¬}

nere & partum Ethicum. iiiud pofcit confenfum folmn-

modo mUtuum; hoc autém liberum i. ^e. vokmtate ratio- nali nixum' Hinc fequitur, nulia aiia parta cum regulis Juris conitare, nifi quae Ethica fint. ^— Refpertu infuper pacifcentium confenfus qua invis duplex esfe posfifc five

co-

r) Promis fa ^a Paftis ita antsa diftinxerunt, ut respicerent illa

affiutn folitarium (μονοπλενξον), 1>. e. quum unus dumtaxat fe ad ali¬

quid prieftaridam obftringeret; brec autem affiwn reciprocnm {ο^πλευξον^^t

quando duo vel pluresfe .ad aliquid prseitandum reutuo obligabant.

Puffendorf ds Officio Hominis Civis, Editio altera,.p. 217, §.5.

i'dem in Tibro: Le droit de la Naturs & ctes Gens, traduit du Latin _par Jean Barbeybac, Edit. 5 Tome r. Chap. V. §. I. — Noftro-sevo de bis mentem Tuam adcuratius expresferunt Philofophr,

dicendoi Promisforum jus jure Paftorum fundari illaque futurum tem¬

pos respicere, atque proinde ad Contrartus Benpflcos referenda esfe.

C.SC. L. Schmid, Ferfuch einer Moralphlhfophie, Edit. 3. p. 87a.

-> · ·

coaétus , esve tarnen credas, unumquodque paétum com fenία fpontaneo initutu ideo esfe licitum atque honeftuiti,

& psttum quodlibet confenfa coaéto fuffuitum hanc ob causfain illicitum esfe & turpe. Juftitia patti nullo modo

imice pendet e confenfu deciarato fpontaneo , quod tnox

patebit; etenim conienfus duplici refpedtu fpontai eus esfe poteib, live quatenus fufifulcitur übertäte pacii'centium

Ethica five libertate folum externa, iili nonnumquanx ini-

riiica. In ilio cafa pactum eil Ethicum; in hoc autem

non. — Neque ^autumamus, padta fingula , confenfa coa-

éto inita, esfe iiiicica & turpia; quamvis enim homineui

ut in paitis faciendis iibere agentem cogitemus oportet ,·

rationibus fofficientibus dudti confitemur nihilominus_s il-

lam interdum & debere & posfe vi impelli, utcönfentiafc

irs padtis, quas ei & Reipubücse funt maximo ufui; quod

autem fi fiat, prinéipiis Ethicae hic coadhis innit! debet,

quo fadto hoc padtum efciam eit Ethicum. Confenfus ad padta contra principia Moralitatis coadtus facit, ut inju-

ita finfc & confequenter non obligantia. —in ipfum ^con¬

fenfum de cetero vel expresfe vel tacite ita necesforio ingrediuntur idese Promisfionis & Acceptationis, ut fine

his idea padti, dritte loquendo, locum habere nequeat Quod ad objedta, five eadem in negotiis fufcipien-

dis five in rebus tradendiS ponimus, dupüci refpedtu ad Legem confiderari debent padta; funt enim haec objedta

talia , ut eorum oblatio & approbatio aut cum regulis ju¬

ris convenire aufc eisdem contrariari posfint. Hinc fi vel confenfus fit mutuus & fpontaneus, padta vi Legum &

Naturalium & Pofitivarnm, illis fuffultarum, ad _quarnm

normam dijndicanda eit qualitas eorum, duplicis funt ge¬

neris_, licita & iilicita, honeita & turpia, quse inter fe confundi non debent; etenifti omnia padta licita* funt qui-

dein honefta; non autem omnia padta iilicita funt turpia.

A 3 Fa-

Paéla _quum nominamus

licita vel illicita,

condition.es & pacifcentium & objedfo-

rum, ne fint flli ex. c. aut infantes, aut mente capti aufc fub aliorum tutela, & quod adhsec, ne aliorum fint vel regulis Juris externi contrarientur; quum autein

pafta

honefta vel turpia, respicimus qualitatem

rum internam h. e. relationem ad Legem Moralem. Ho¬

nefta funt paéta, quae

dignitatem hominis

nalis fervant; turpia contra,quae vel uiitim vel utrumque

pacifcentium extenuant

fpectando translationem ju-

riura & rerum, quae phyfice & moraliter ^a promitteaite

abalienari nequeunt ficque de

obje&is,

litatis re&å contrariis, agunt dj. Jam, fi ulterius pro-

gredimur in

pa<5tis illicitis & turpibus difpiciendis, in

nimus, illa fe latius his extendere. Hinc in paftis illici¬

tis objeftum aliquando licitum

esfe poteft;

pibus numquam

ob

in et.

Pacta infuper turpia,

alia

quaecumque,

refpiciunt aliquod vel tradendum vel facien-

dum. In iilo -cafu, fi confenfus adfit, necesfariae iftae Confcraétuum conditiones: & Provåisfio & Acceptatio adesfe posfunt.

Opinionem hane confirmat experientia,

duce novirnus, alterum ex. gr. fe alteri numerata pecu- nia vendere vel Jura qusedam abfoluta & inalienabilia ar- bi-

d) Ideas liciti &honefti, illiciti & turpis haud c^ftin6te explicaverunt

Ghotius & Puffendorf; ille in libro: de £fure belli ac pacis Libr»

II. Cap, XI, hic in libris & capitibus fupra· citatis. In eodem errore veifatur Bürcamtaqui in opere, quod rnfcribitur: Principes du droit*

de la Nature & des Gens, edito & autto a de Fblice, Yverdon 1.766, Totn. IV Cap. IV coli, cum Cap, 2CI. Tom. I. Illicitum a turpi

defiriitis limitibus fepararunt recentiores. Ceterum,. quum Treuer

in notis ad librum Puffendorfii De Offuio Hominis& Cwis appellat

rdeam illiciti relativam, ei profe&o ^non refragor; fed ^vereor, trf ad

ideas jufti & injufti, liciti illiciti^honeßi L· turpis bene adtenderit,.

gase fingelse relative* ömt.

bitrro alterius trad«ere. In hoc cafu praefupponnnt pato turpia folam promisjionem., quaproptér, licet formam

pa£to-

ruiiij confenrum videiicet declaratum, habeant, reite io- quendo nulla funt»

Ipfa defmitio paitorum torpium indicat nobis eoriim

ihjuftittam; quas tamen ut evidentius explanetur, lubet

eadem cum praeceptis Politicas, Juris Natuiae & Ethicee?

feparafeim conferre, quibus finguiis e diametro iunt op-

pofita.

Ad

quod

Wolfium

fe, ita tamen, ut illa definiret prudentiam, qua ad fines Lege Naturali praeceptos & ad Jus Natürm Civile perti- nentes, eundutn esfet *). Qui de hac materia noftro

aevo difceptarunfc, iis eatenus adhaeferunt, quatenus dis- quifiverunt5 ufcrurn praecepta Pplitices a prmceptis Ethi-

ces aliena fint, an eadem &.tamquam quod ad adplicatio-

nem diftinéta/). Ethicam esfe Fundamentum Politicse jure confenferunt plurimi, quibus certa fuit perfvafio,

folam prudentiam ut hujus iundamentum moral i pretio

es-

'

e) Videiis: Disfertationum Academicarum qucefltonesin gfnre Na¬

turω a recentioribus illußratas vecenfentium, Part. IV. Praefide" CeL

Βοθτηιο.

/) Cel. Garve in Germanica verflone Iibrorum Ciceronts. de ejßciis T. a. In priinis hane quasftionem ventilavit in tra&atu ibi infer-

to: übtr die Verbindung der Moral und Politik, ubi oftenfum ivit,

praecepta Politicse interdam faltem a prineipiis Ethicse esfe alia," Quod

fi, conffaret, timeo,ut Politica prineipiis Philolbpbiae Praöicse inniteretur;;

verum fi quis nihilorninus has difeiplinas refpeftu eorumdem prineipio-

rum jungeret, etiamfi priorem foveret fententiam, eum fufpicor rerir PKiloföphiam Pratticam faltim interäum eademdiftitare atque prudentiam,, cujus fundamentum in arbitrio agentis aliquando ponitdr.·

esFe privatam; etenim riiii ad ideas juib' & honeili Ulti¬

mo referat!tur quaeftrones, quotquot Poiitjeam ipedlant.

materiem, lubrico fåne fundamento Fuperftruuntur omuia

in Civitate de re&itudine adbonnn» judicia, I^ationem finemqoe inftitutionis Societatis perpeiidenti unicuique fädle erit judicatu, ad vires fuas in commodum Societa¬

tis, confervationem Legum Socialium, impendendas fe

esfe obftridb'sfimum, quo fadto uniuscujusque Societatis

menibri officium eil ita agendi, ne fuis fadlis .détrimenti quid capiat Respublica. Vel hinc evincifur, ^omneraifluin

virium ufum, qui cum regulis bene inilitutae Societatis fundamenjtalibus conflare nequeat, esFe nefarium parit r atque ea padta, ^quse huic fini contrarientur, turpia esFe &

iojuila. Jam fi inftitutio Sociaiis haec a quoiibet Civita¬

tis raetnbro necesFario expoicat; quaero, quid eveniret,

ii cives pSures paucioresve pafrainirent turpia. Societatis

fcedus hofce _rumpere & inimicos esfe Foeiutae vitae, cu¬

jus poßbilitatem exfiftendi fadfcis iuis deilruere conan- tur, per Fe patet. Politica igitur prudenfcia jufte Fpedtata

fincere Fvadet unicuique, ut a talibus deßftatpactis, qualia univerfalifcatem admittere nequeunfc atque eam ob caus- i'am Font injufla g).

•λ

Quae infcer

Jus Na

eft magis determinafca differentia, ad quaeftiones de inju-

ftitia paétorum turpium adouratius respondere docuit;

pro diverFo enirn

foro, in

dijudicantur, diverFo

confiderari debent. Aiia Funt judicia de iisdem ad nor-

mam Juris Naturse

relatis; alia, ii

conferantur. Non hic refpicimus ©ertum quemdam Sta-

tum, ubi cum primis valerent Leges Naturales, quae, alio g) Kant, Grundläggning ti\l Metaphyfiken fior Seder ofverfatt- ning, Upfala 1797, p, 41 -^*^44, Ejusdem Rechtslehre p, 100.

alio Statu fubcrta, evanefcerenfc vel cancellis nimis ar-

. clis circumicriberentur, ^— Statur», _quem dixerunt Na¬

turalem, in _quo jnra iibi quisqne daret. Hoc in cafu

non miramür, bomines voluptate deßderiis iiiis iatisfa-

ciendi incenfos, jure.quodam dici posfe inire padta, ^quae

hone iine.m fpebbmt; talem autem Statum esfe juÜitia

vaeuum (ett Rattloshetstillftänd) deßinationemque homi¬

nis refpe&u juris externi esfe Statum Civilem, ut Sta¬

tum Juilitise ^a Philofophis demonftratum fuifc. Quaefiio jam eft in Jure Naturse non de fingulari cujusque vokrn-

tate fed de communi, formulam Legum

Fofttivarum

Hbjiciet & libertatem iuarn ad

aliorum conftefe. Liberias itaque Naturalis Lihertati Civi-

li ex parte cedet fecandum formulam reftridtionis in hunc modum expresiam: Injkrdnk dip frihet, fä att den ßär tillfammans med hvnr mans, eller, fä att din viljas yttre verkningar icke borttaga någons frihet h j. Jam ii Status ju-

ftitiac i) hominum fit, fequitur, fingula auia, quae posfi-

bilitatem durationis hujus Status tollere ftudeant, injufla

esfe & turpia; — id, quod de padtis hujus generis in priniis valet. — Ceterum Officia Perredln, quse Negativa proponit Jus Naturse, correlata funfc ab altera parte ju- ribus, quae fub nomine Perfedtorum veniunfc; li autem

nemo, nifi cum jadfcura Moralitatis de his, quatenus Ab-

folufca & inalienabilia iunt, aliquid cedere posfit; feqnitur,

ut quisque conatus, five mente tantummodo conceptus live exfecutioni datus haec aliorum jura violandi fit in- juftus & padta turpia eamdem ob causfam ne quidem reftringet, ut cum Libertate

Le-

h) Vide hsec in iibro Cel, BoeTHii: Forjåk till en Lårobok i Na¬

tur-Ratten, p. 17.

«') Ibidem ρ, 33 — 36»

Legalitäten?, de qua in Jure Natura? & Legibus Civili-

bus unice agitur, fervent.

Padta hsec turpia cum prseceptis Ethicse firidte fio didbe conferendo adhuc altius rimamur eorum injufiitiam.

Omnia Syftemata Philofophica, etiamfi quod ad principia

ultima fint _vana, in praeceptis vitse & morum tradendis conveniunt, (quo fadto etiam padta turpia condemnant),

nifi Epicureorum meminerimus, fi alioquin inter princi¬

pia Philofopbiae hujus Sedhe numeratum fuerit fequens:

Säe, bibe , lüde,, poß mortem nulla voluptar. Ne autein quis credat, Senecam dicendo: Difee gaudere k) idem ^ienfisfe,

monere fufficiat, illuin in tota bac epiftola ut etiam in antecedente contra Epicureos disputare atque in eo oc-

cupari, ut oilenderet, voluptates feniuaies, quas admo-

dum commendabant iiii, esie leves & perfuforias, quum contra interna illa laetitia, quam confcientia recte tadfco-

rum adfert, fit nullis obnoxia mutationibus. ^— Hifce di-

4ftis, rem noftrasn propius examinemus. In Etbica, ubi fingula fadta dijudicantur in,foro interne b. ^{e. an} ab offi¬

cio proficiTcantur &ob officium (Moralitatis ergo) fiant, non

eo refpedhi, ^an ideae officii ^n©n _repugnent vel an officio

conformes

(PiiktMmdtiga)

injuftitia padtorum turpium adhuc clarius perfpicitur. Hic innotefcit, jnsfa prudentise, quse fubjedlive aliquando do- minantur, loco Confiliorum neutiquam autem Praecepto-

rurn haberi posfe & confequenter ^aliquid äbfolute impera¬

tivt hand continere. — Quum in Jure Naturae Officia Perfedta negcitivo refipedfcu

Moralitatis

fcor in Ethica pofitivo. Jani fi illo refpedhi, dum foiummo«

do quasritur, quid jubeant jus externum &. leges prohi-

biti-

Ii) Libri I Epift. 23.

bitivae, injufta fint padla turpia; rauftό magis injufta, ii

Ethicam confulimus, haberi debent. ^— Si voluntatem ut conditiones aélivitatis continentem refpiciamus, facile in

mentes nobis revocabimus effatum iilud Ethicae univer¬

sale , principia voiitionis fubjedbiva ab objeßivis temperända

•esfe & praecepta Rationis Categorica regulam aéfionum

iHsice ^veram & iummatn fub le comprebendere atque binc orii i unieuique ultimum agendi praeceptum : Handia endaft efter de Maximer, gtnmu hvilka du tillika kan vilja,· att

de blefve en allmän lag Ij. Hinc cbjefårvitatem nifi principiuin fubjeUivnm Q Maximen) ob tinere posfit, patere etiam arbi-

tramur, quodcumque paétum, contra requifitura ^abibiute

Imperativas regulae initum, esfe non folum non morale, fed iimiorallei ^— Quuin dixerimus, unumquemque, ad regu¬

lam objeffiivitatis capacem, h. e. omnibus entibus rationa-

libus _Gommunem, tantummod-o agere oportere; occulte

indicavimus Statum, ubi ad altiorem propoiitorum iiio-

rum deftinationem animum advertant individua, — ubi ho- minem, quod ad voluntatem ejus rationalem, ut mem- brum Regni Finium Rationalium Univerfalis Qett allmänt

ändamålens Rikej cogitemus. Quo omnia ad finem hujus Regni vel Mundi Intelligibilis atnicisfime confpirent, ne·

cesfe eft, ut quiiibet, etiamfi finis per fe, fit fubje-

éhim propoiitorum & finium omnium. Hinc principia

voiitionis iubjeétiva pariter atque aftiones fingulae inten-

dere debent iioic Regnum, quamobrem etiam Philofophi

bene docuerunt, principia fubje&iva ita esfe deligenda &

difponenda ^, ut inftar Legum Naturse valeant; quod ta¬

rnen non ita inteliigendum eft, ut uno eodemque princt- pio ad ultimum nitantur hsec duo adeo diverla Regna ^T

Naturae nimirum & Finium Rationalium> e quibus leges

B il-

/) Kant Grundläggning &c. p. 3g, 39. eEjusdem Critih derpra-

itifchen Vernunft, 3 Edit. p. 35 fqq*

■Ρ* 10' '?\ ^ ί

lilius ill Necesfitate Naturas

QNatimiådvcmdighet^), htijus

autem in Necesfitate Morali i. e. Libertate fundatae funt;

fed explicetur hoc dictum

tantummodo quod ad ipfam

fornaatn & immutabilem utriusque univerfalitatem. Quod

ii verum fit, principia tarn volitionis ^quam

aélionum

rum entium ratione praeditorum intime conveniant, quo faéto Voluntatem ut leges univerfales ferentem & aétivi-

tatem uniuscuju.sque ut hoc Regnirm intendentem unice posfumus cogitare.

Quod de principiis jam diximus^,

Valet etiam de faélis & paftis, quorum nulla approbare posfumus, niii hunc

finem obtinendum respiciänt; alias

enim rueret hoc Regnum & cum eo periret alfcior iila deftinatio, quae exercitationi facultatum hominis nobilio«

ruaj eft pofita.