TO 2K0T0S TO

■-

-:' )

^■ 3 _i

TO 2K0T0S TO

ESOTEPON,

Matth. VIII. 12. XXII. 13. XXV. 3°-

DISSERTATIO ACADEMICA,

QJJ AM,

CONS. AMPL. ORD. PHILOS. UPSAL.

PR^SIDE

Doct.CHRISTOPH. DAHL,

GR JE C, LITT. PROF. REG. ORD.

PRO LAUREA

p. p.

S VENO LUNDBLAD,

ALUMJSUS REGIUS, VESTROGOTHUS,

IN AUDIT. GUST. MAJ. DIE XXVII APRIL. MDCCCIII.

-——— —*—

U p f a 1 i ae

Litteris jfoh. Fr. Edman, Reg. Acad. Typogr.

viro

summe reverendo et celeberrimo

DOMINO DOCTORI

JOH. WIN BOM,

s. s. theol. PROFESSORI reg. et ord.

iccl. waksal PASTORI etdistr. adj. PRiEPOSITO

nec non

INSPECTORI nation. vestrog. VIGILANTISSIMO

PATRONO SUO OPTIMO

SACRUM

voluit ac debuir

SVENO LUNDBLAD.

§. t

O 2K0T0S TO HHflTEPON, Matth. VIII. n. XXII.

13. XXV. 30. nemo ignorat quidem, loca ea. legen- do, quid fit; Ted, hic mißrice fummce flatus, ^{qua tri} ob ^rem

illa in prirnis imagine défignetur, nondum videtur nobis

ita defcriptus, ut locum praebeat nulluni, in quo juve¬

nilis noflra firopiicitas non nihil hasreat. Referimus qui-

dem dodloriböSs, ^tum Ebraers tum Grsecis, banc gratiam,

ut didicerimus, ft i 1 o Orientali, ro vkotos inferre niagnae, ut ignorantise, ita nullius fernie non infelicitatis nofcio-

nem: quare in illo ipfo vocabulo, nihil eft, quod multis

nioremur; at moros illud, ^cur infolenti & Ebraeis & Grae-

cis epitheto, drei s^oPieqcv videatur, id vero, Leétorein

reverenter oramus, velit patienter nos ferre, pro virili, disquiiituros.

§. II.

Jam primum omnium fatis conftat, veteri ^ex fuper- ftitione, eam tenuisfe Judasos opinionem, ut ad fe, quip-

pe pofleros Abrahami ßj, jure veluti gentilicio, Mesfia-

A ni

a) Quare, ab hoc impugnando ipfo, exorditur ferme Johannes Baptifta: QCffyaSe Åeysiv sv soovrois* ITccrsqoo s^cpsy rov.

ßqccccp,. Luc. III. 8« Similiter Jefus ipfe, Joh, III. 39. Sed omne aliud

docet Talmud: Abraham fedet juxta portas Inf er ni, & non permittit

ulhtm

iniquum quidem Ifraelitam deftender e ad infernnm. S.

Munstskus ex iibro dkedath lizchak in Crit» Sacr. Änglic, ad Matth«

in, _9.

ni felicitas regni non posfefc non pertfnere, gentibus ter-

rarum reliquis inde pxclufis b). Sed Jefus nihil non e~

git, ut uieiiora ipfos doceret* Dicit, quod eorum fen-

tenfcise plane contrarium fit, evenfcurum: qui enirn cum Abrahamo, Ifaaco atque Jacobo convivarentur in ^regno coele-

fti, quod erat Judseis auribus idem, ^{atque, se} tern se hu- jus vitse partfcipes, furom»a perfruerentar feücitafee, hörni*

nes ab Oriente Octidente> id eft, e nu 11 a non gente, esfe

venturos; ipfos vero Judaeos, vel, ut appellari volebadt, filios regni, multos certe, quis crederet? non fore ad-

inisfos

fed in tenebras exteriör es

ro vkctos ro t^oore^ov, ubi

fletus esfefc & dentium ftridor, ejiciendos. Jefus, ad eani- dem fernie firriiiitudineiri Iseti ilJuftrisque corn/ivii, fui

communionem regni, loeo altero, ita proponit, ut fci-

rent, neminem posfe, fuo ipfius jure, aut hoipiti convi*

vatori non agnitum, ipfi amicum, vocatumque praepara- tumque ab eo, inferre fefe, quafi per vim aut fraudem,

beato epulantium choro: quicumque enirn, vefte ^ornatus

facra c), non ié prseftaret iegitimum, ille sis ro crv.orcs ro

ega-

b) Das ganze Israel wird in der zukünftigen ff ett ein Erftiheit haben; aber die Heyden werden Materie für das Hollifche Feuer feyn.

Ex PruxE Elieser IX. 4. J. Brucker Die Heil. Schrift, ad Matth. VIII. 12.

c) Morls fuisfe antiquitus, ut yapiMqv Aristoph.

Av. v. 1693. coenataria, Märtial. X. 17. Pethon. Satyr, c; XXI;

c» LVf. accubitoria, c. XXX, praebita a convivatore, veftirrcnta fplen-

dida induerentur hofpites invitati, loco allegari fobto Judic. XIV. 13.

clariora funt nlia, _quae teftantur. Hom, Odyfs. IV. 50 VT. 31. In fi-

gtium amicrtiae datas a Regibas veftes comrnemorat Xenoph. Gvro-

$>sed. I. 14. II. 38« VIU. 143. Sed huc facit in primis, quod

rita e- tiamrturn nunente apad Orientales, ubi fiftantur coram Regibus five

convivae live legat?, tunicis »pparere aliis, _quam dono (ibi ^e larga i- pfius Aul« fupelledlüe misHs, nefas exiftimatum, auftoribus Della Valle, Chardin, Taverkxer & Viatoribus per Orientem aliis, obférvat H. C. Paulsen, Die Regierung der Morgenländer, Th. I.

p. 451, fequ»

sjrtoTGQov , ubi flefus es fet & denh'nm ftndor, facesferet

Eadem fnulcftdus poena-dicitur, loco tertio, fervns ne- quam, qui, ponendum in lucro, fidei comniisfum fuse,

talentum domini deprehenfus eft intervertisfe.

5. III«

Sunt, ab exemplo boc ultimo, mufti Interpretern ä)y qui ro gkotos ro e'^cars^cv nihil infen e aliud, nifi quem*

cumqué carceris locum fqualidum, pufcent, cui, moris erat antiquitus, fcrvos inuti fes tradi: erant enim hsec loca,

Ufc fub terris plerurnqué abdita, fic Juce carenfia & hor-

rentia gelu, ut nihil alieni certe ab iüis habere five ro (TKorae, caligo, five ^o ßqvyfxcc -roov cåcvrcov, ftridor dentium,

videatur. Sed lianc explicationem, videt quisque, nihil

admodum nos, cur fit efaregov diéfcum hoc ctkotos, id quod nunc maxiine quseritur, erudire: immo vero epi*

theto huie, tantum abelt, ut convenire, ut potius repu- gnare notio carceris intelligatur: nam quoniam carcer

omnis, quo tenebrofior, hoc interiör esfe fölet, föret necesfe, ufc, fi petita e carcere fuisfefc imago, fummae te-

neb?ae illas, iron exteriörer, fed interiörer, dici, efFerrique

per cTKoros

non s^oore^ov, fed eaooregov, ut eaoolegxv (pvhccKV,v A£t. XVI. _14. debuisfent. Viam yero aliam ingrediuntur Interpretum alii ej: qui, ut viderunt Hi antecedenfcibuS agi de convivio fplendido, memineruntque, quidquid hoc

esfet celebritatis, ^ut etiamnum quidetn, ita antiquitus fe*

re, per adultam fsepe nodrem, in reniden-te multis Iu*

cernis ccenaculo, aeftum esfe, _per tenebras exteriores ni*

A a hit

d) C. Ä. Heümann Erklar. d. N. T. ad h. 1. J. G. Rosenmce- iierus, Schot, in N. T. h. 1. J. F. Schleusner Lexic. ⁱⁿ N. TL

T. I. p. 757.

e) ]. C. Woefj.1 Cur. Phiiol. & Grit. in h. I. Prseter Vetefes,

)♦ D. MicHAetis Anraerk, für Ungelelirte in b. b

bil cogifcant aliud, nifi oppofitam interna Iuci & laöiitisö

«ö&env, eamque non raro fVigidam , in quam, foras e- je&us, non fine ftridore ti&nfcium, mitteretur. Quam

fententiam, antequam dili gentium examinamus, obiter

obfervatam velimds ftatim, Ii priori utroque loco non quidem abfurde, ad convivium ibi commemoratum, ad-

mitti concederemus posfie; loco tarnen fcertio, five de

fervo iilo inutili, qui nullo neque e coenaculo lucido,

rieque notfturno fub tempore es fet ejiciendus, vix aufe ne

vix quidem obtinere. Sed alia jam, ^quas impediant, u»

num & alterum

exfeqqamur: namque primum eil, quod

noclu non femper, fied interdiu etiam iolita fint frequen-

tari convivia Veterum fj, unde qui exciuderetur, illi

non adeo conftans & necesfaria tenebrartim conditio es-

fet,. ut ab bis maxime ftatus ipfe exclufi, perpefcua qua- fi fynonymia, ro ctkqtvs ts s^oore^ov dictus credatur. Ipfae

deinde nottes in Oriente non tan t um habent caliginis, ut

ab his certe miferice fummse' imago princeps petatur:

neque adeo esfe frigidae folenfc, ut dentium ille ftridor,

£ ßguy/uc? reov cÄovtwv ^, qui femper ipfi reo axaret reo s^eoTs^eo adponitur, hos inter tepores no&ium, fua temperie i- pfo ferme die amoeniorum, faeiie po-sfiic inteüigi g). De- nique flatus ille, ^o jcAceuS^or, qui cum dentium ftridore

esfet in ftafcu hoc necesfarius, _neque fortunss hominis*

neque caelo Orientis videtur melius convenire: namque ii explicetur a vineulis ejeéti extra aedes in locum pro-

patulum, transeuntiurn certe primus, qui foiveret fine

dubio miferum, non cognituin fibi nocentem, id faceret,

ut

f) Qnod Clerico In primis, idque fatis acerbe

objecisfe legitur

P. Burmannüs in Prsef. ad T. Pjetron. Arb. Satyr. Amft. 1733.

g) Et quam nihil ad hujusmodi ullum frigus pertineat 0 ßgv».

yfxos reov oüovreov videri posfit ex eo, quod idem dentium firidor lo¬

calis habet in fuanno calore fornacis ardentis

Matth, XIII. 50»

ut cogftari hoc loco mnltus fletus ^non posfit: alieni ve-

ro convivii, cui fur ti ^ro irrepferat, potiundi, ut jus nul-

hrm, fic ^nu ila m fp em liabiturus, illegitimus hospes, quid eil, quod fleat aut invideat? extrufus autem ftansque fa-

ris

quid patitur? fac vero, contra furaraam Orientalin

lucis & aeris bénignitatem quoque noélurnam, quidquid Velis, a frigore tenebrisquej; pasfurum, quid eft, quod perftet ad föres furdas, quod inaneat ibi fub dio, quod

non abeat domum?

§. IV.

Profedho hominem omnem, qui sefcernis bonis priva»

tur, v erfari in tenebris, & nihil non habere, quod fleat patiaturque, id ^vero Jefum & voluisfe docere & docuis-

fe verisfime, fatis patet. Sed, ut valet pro omni ora- tione reguia fimplex, ^quae prcecipit, refte nihil posfe

translate, quod redte non posfit proprie, dici; ita acce- dere posfurnus harum explicationum neutri, quse rera quidem per fe ^veram fub imagine falfa proponeret. Sunt

autem loca N- T. non pauca, quse indicant, cum Judaeis

non raro jefum ita locutum esfe, ut diftiones ipfis fa¬

miliäres

ipforumque e Schola petitas, quo in fenfura

denique faniorem fublimioremque refingeret, adoptasfe ^>

do&rinseque accommodasfe fuae, non fit dedignatus»

Namque ut is non erat, qui, fuae difciplinae a novitate gloriam quserens, vel confringeret arundinem partim fir-

main, vel ellychnium fumans exfiingueret, vel in pla-

teis audiretur vociferari, ita, non pro more novatricis

humani ingenii, quod, ut nihil non esfe fuum videatur

recensque, vetus omne, vel innoxium quoque,, foteat

.

faftidire, pepercit, in quantum potuit, multis forinula-

rutn Theologise Judaicae familiariumr qua ex re, notas ipfis iniagines,. notos dicendi modos, vekiti fuam ipfo-

A _i rum

6

rum linguam profesfus, inire cum iis gratiam facifiorem vellet, & audienfeium aures fibi fecundiores para re. Lo- cutiones, quae Judaismum fapiunt, tales, hoc iptö loco,

neque filii Regni, neqne eonvivari cum Abrahame, fffaaco at-

que Jacobo, nan referre vi den ^{t ur.} Quod obfervantes, ut coepimus cogitare, numquid ^non abfimile crederetur diétio fequens ro cthotos ro efccoregov, quod ut Judaicum quodammocio femper nobis fuboiuit, posfe inferre, erat, quod recur- rebat animo

primum, quod Gentiles, id e(i, fua non civitate donatos homines omnes, dicere Judaei folerent

bwnn h) externor i), profanos, quam quidem, nuili fer-

me feétae infolentem, vocabuli vim kjy nefcio an imita-

tus» ita tum Jefus ipfe, Marc. IV. ^ii. tum Paulus Apo-

ftolus adhibere videtur, ut, quicumque Sacris Chriftia®

f»is initiati non esfen't, appellatos conftet rovs ej», i Cor.

V. II. 13. Col. IV. 5. i Thefs. IV. 11. 1 Tim. III. 7.

Quare, inprimis poftquam id quoque meminimus in po-

pulari gentis ftolidae fup'erflitione fuisfe \pev$o<r veiuti

TTfoorov, ut aeterna luce beandos fe folos, seternis damna-

tuili

h) Ex libro gfalkut Riibeni, C. Schoettgenii Horae Hebr. &

Talm. ad i Cor. V. 12.

i) Die gfuden fugten von denen, die nicht von ihren Lande, von ihren Volke, fondern Fremdlinge waren, und keinen Tlteil an ihren Vorrechten hatten, dafs fie drausfen warm J-. Gill ap. Bruck. 1. c.

ad Col. IV. 5. Neqae fere aliud nobs's fonat, in loco paralielo 01 e%x-

TCt Luc. XIII. _30.

k) Sic ej*coTegmöt in Schola Pytbagoraea iili funt difti, qui non erant admisfionis interioris, nec nifi popularia docebantur, Jambuc«,

c. XXXII. n. 237. c. XXXV. n. 257. Svidas in v. irui^os. Ne¬

que Ariftoteli aliter duo genera librorum funt: unum populäriter feriptum, quod efccoreqitcov appellabant; alt er um limatius, quod in

commentariis relinquebant. Cic. de Fin. Bon. & Mal. /tlia, _ques nomi-

nabat e£coreqtkcc, alia, quee appdlabat UKficxpccriKcaVjEUL, No£t.

Att. XX. _4.

7

tom tenebris iri reliqmim genus human um f döeerenfc»

parum aberat, ut ro ckctos ro s£<vregov nihil crederetur

nobis aliud esfe, nifi tenebrarum

in quibus Genfcilest cte^a, ^manegen t omnes, id efc, reprobatorum (latus infe- licisfimiinferni ipfius , fcrita- Judaeis appellatio. Sed ^? ne dubitaremus, ecce» ipfi Judaeorum Magiftri, ut Ccelutn quidetxi funni, (1c Infernum Gentilium, ita reliquerunfe

nobis defcriptuni, ut brevis utriusque ichnographia hiec fit:

s*Duo funt Coeli, fuperius & inferius t): feptena ''finguiis tabulata, unum fupra aliud, beatorum habita-

'^tinnes m): lux ibi aeterna, hoc clarior, quo fuperior;

tcneque vero fuprematn, nifiper hos fepfcem gradus

aeundo, adfveverit, tolerare quis posfit n): ^eo deve-

£'nient omnes judaei" oj».

"Extra hos Crelos jacené Duo itern Inferna, fupe-

"rius & inferius, ergafiuia darbnatorum, quae Ccelos i-

"pfos ita circumdant & claudunt circumcirca, ut nemo

"posfit ad hos, nifi ea pertranseat, penetrare pj: feptem

"ibidem funt tabulata g): alia tortoribus ignibus borren*

°duro:

l) Ex libb. Emek Hammelech, Megalléh Ammykkoth, Nifchmath Chajim, Qjfalkut Chadafch, J. A» Eisenmenger Entdechtes Juden-

thum, Th, L _p, 460. Tb. II. p 297. 300. 318.

m) Ex libb. Emtk Hammekch, Nifchmath Caj im, Gol Bo, Ex-

SEJfMENG. 1. C. I. _p. 459, II. 320.

n) Ex libro Avodath Hakködefch, Eisenmeng. I. c. II. 313.3180 o) Rabbi Bechai in Pärafcha Paj era, Pajigafch & Kedo- fchim, Eisenmeng. I. c. L p. 677. II. p. 248. Ex libb. Toledoth lizchak, Qjfatkut Rühmt, gfälkut Schimoni, Eisenm. 1. ^c. II, p. 259,

£86. 364,

P) Ex libb. Avodath Hakködefch, Magalt ek Ammykkoth, Nifch¬

math Chajim, Emek Banimeleth

Eisenmeng. 1. ^c. II. 327. 339. 365.

q) Ex libb. Nifchmath Chajim, Avodath Hakködefch, Refchitk.

Chcchma, Eisenmeng. 1« c. IL p. 302, 320. 328. 229, 330. 334»

IO

mi tindras, vel ab interna Coelorum luce exteriorts, dici-

tis, ipfi VoStfilii Regni, ejiciemini.

Ceterum, in ea uos esfe fenfeentia, non eft, quod

disfimuiemus, ut, quemadmodum finiftrse ejusmodi voces

aliae obfervantur, in nullis non Unguis, abire per os vulgi folere, a fenfu proprio ad improprium, malique cujusiibet

non tam genus ipfum, quam effedtum infelicisßmum de-

nofcare, qualia Graecis funt ßhti&tpctj es ko^omocs, Latinis

abirs in malam crucem, atque iimiliaj fic etiam eKßhrftrjvoif

€is to (tkotss to ej^ootsqov, loco maxime ultimo, ubi de fer-

vo agitur puniendo, ^magnam prodere fimilitudinem, Jim-

mum exitium generatim figniöcanfcis, apud Judaeos, prover- bii, folique inde, quod eft obfervandum, Matthseo, qui

pro Judaeis Gbriftianis norainatim fertur fcripfisfe, hoc

tutius, quo ipfis famiüarius esfet, retenti, credatur: avi

autem locutionis, tum propria, tum impropria, exifti-

mamus, parum recedere lioguam noftram, fi vertimus:

i a/grundens mérkerf