SAMUEL GRUBBE

I)ISSERTAT IO /

STATIONES SUCCESSIVAS

PHILOSOPHIE PROGREDIENTE ADUMBRANS,

CUJUS

PARTEM TERIIAM

VENIA AMPL. ORD. PHIL. TJP&AL.

PUBLTCO EXAMINI PROPONUNT

mag

SAMUEL _GRUBBE

PHIL. THEOS, DOC. STIP. ORD. EQU.

ET

NICOL. LEV. ADLBERG

GOT HOßURG ENSES,

IN AUDIT. GUS?. DIE XIII MAJI MDCGCIX.

H. A. M. S.

UPSALIiE, TYPIS EDMANNIANIS.

konungens _,st ro tje na r e

professoren vid kongl. akademien i upsala

högarevordige och vidtbf.römde

herr licentiaten

LEVIN G LB E R $

samt

k5gådla frun

MARIA CHRISTINA OLBERS

råoo

JF3ZMM2LX1JS

min vördade morbror och moster

tillegnas dessa blad af högaktningen och tacksamheten.

n. l. ahlberö.

DISSERTATIO

STATIONES SUCCESSIVAS

PHILOSOPHIE PROGRED1ENTIS ADUM BRANS.

xpofitis Realismi relativ! chara£teribus generalibus, fe- quitur, ur formas ejusdem confideremus fuccesfivas, -quibus continuus reflexionis philofophantis verfus Idealis-

mum tran-situs cörnit-ur. Cum ^vero in ifta reflexionis fta- lioi _e; in qua realitati interna? _{opponatur externa} ab ea- dem prorfus fejunfta, Abfolutum finiti realis forma ^con- cipiatur, ex diverlis bujus antithelis formis fuccesfivis,

Abfoluti iltius entis notiones diverfas oportet derivemus.

Sciiicet prout conrinue acrius determinetur realkatis inter¬

na <k externae oppofirio, hoc purior conceptus realicatrs

in genere, quem communem habent ifta oppofita} atque ideo realitatis quoque abfolutas orierur.

At rtflexionis in regione intelleclus & confcientiae empiricae conclufas progresfionem totam hane esfe, fu-

pra monuimus, ut oppofitorum, ^quae in confcientia emph

rica deprehenduntur, reflexione inferiori non nifi exter-

num objeftivum, excultiori vero internum _quoque fubje-

£livum ad diftin£lam confcientiam evehatur. Itaque re- flexionis quoque philofophantis duas facile obierves in

ftadio Dogmatismi ftahones, qualT invicem diftinguit di-

VARS TERTIÅ

K ver-

3® ^■

verfa fubje&i Sc obje£li antithefis. Quamdiu enim refle-

xionis contentio principalis in obje&is confiderandis ^ver- fctur, nec asque diftin&a adfit fubje&i, utpore realitaris internas, objectis exrernis oppofitae confcientia ^, realitaris

rorio cum notione reslitatis externas coincidit. Ex hoc

igitur loco refkxionis confiderara, quoniam omnis reali-

tas in materiarr, abeat-„ antithefis fubje&i fui confcii & ob- }e£ti, confcientias expertis, hac ratione erit enuncianda,

ut realirari externas, urpote materiae crasfa?, fenfibus ^ex-

ternis perupiendas, opponatur interna, fub fpecie ^mate¬

rias fubrihoris, omnera fienfuum aciem fugientis. Contra

reflexio in oppofitam hujus ftadii ftarionem transve£fa,

cum oppofitorum ;n eonfeienria _utrumque dißin&e conci- piat, acrior enafcetur realitatis internas Sc externas oppo-

litio, qua énunciata, obje£tum fpatium occupans, confci¬

entias expers^, cum fubje&o, non nifi in _tempore confti-

tuto,. cogitante, unam fiuiti realis, quod^ fubftantialirarem

cum vi quadam originaria conjungat, notionem ^commu-

nem ha bebit.

Itaque cum ex antithefis formis diverfis diverfa Phh

lofophiae fyftemata oriantur, Dogmatismi astates, his re-

ftexionis ftarionibus refpondentes, duas dißinxerim, qua-

rum altera Dogmatismum priscum ^, alrera recentiorem a

Cartesio ad Kantium _usque contineat; ita tarnen, ut a coorro, per imperii communitatem, Oric-ntis cum Occi- dente commercio ar£tiori, cultus totius obfervetur chara-

&er ab indole tum prisco rum recentiori quodammodo discrepare, quo fit, ut astatem, inter veterem Sc recentio-

rem mediam,. ab _urraque re£le fejungi puraverim. Cum

vero ex progresfu reflexionis continuo, non Philofophiae

modo, verum etiam culrus humani univerfi facies fit de- rivanda (unde ex. gr, Dogmatismo, a forma antiqua ad

re-

3*

recentiorem progredient!, ferme parallelus obfervatnr Ma»

thefcos a Geometrica prisca ad recentiorem Andyticam

demonftrandi methödum transitus)j univeifam «etaturn iftaruni indolem haut male enunciare nobis videbimur, fi primam dixerirnus aratein praevalentis objc<£tivit?tis, fie-

cundam ingenii Romantici, tertiam denique iubjedlivita-

tis vel Sentiinentalismi. ,

r

Primum igitur, quod ad Dogmadsmum priscum at- tinet, quämdiu realitatis notio cum couceptu ma»teriae toa- lefcat, qu<E quidem, prout vel fubtilior vel crasfior fix»

fiubje&i vei obje£li dererminationibus fit induta, manife-

(tutn eft, realitatem quoque abfolutam, ex qua relativa

oinnia per nexum causfalem fint denvanda, abituram esfe

in materiafti originariam, que fubftrati fubfiantialis & vis originarie conceptus jun£los continear. Hinc omnis Do¬

gmatismus prisens Materialism! fpeciem vel cr^siioris, vel

fubtiiioris erat indutus. Hujus ^vero Philofophiae formas

fuecesfivas ii confideraveris, refiexionis continuam depre-

hendes, cui originem debent eardem, ab objeéli natura

umce inveftigandd ad fubje£tum confiderandum p rogres- fionem, ex qua acriorem <ubje£ti & obje£ti oppofifionem paulatim enatam

esfe,

facile intelligirur. Hinc Dogmatis-

mi prisci duas diftinguere nobis lkeat aerates, quarum in

altera refiexionis contentionem fere omnem abfosbebat obje&orum externorum confideratio, in altera, licet ^prae-

valente in reflexione obje&o, fubje£tum ramen fimul ^pau-

latim emergeret. Inter utramque vero ftationem Socratis

fere aetas hmitem exhibere videtur.

Ante Socratis aetatem, cum in reflexione prorfus proevaleret realitas externa,

fpeculatio

quoque omnis mun¬

di obie&ivi ex realitate materiali originaria abfolvebarur

E 2 ds-

3$

derivatiorve, _neque.alit^er ullam atrenrionem fibi vinclrcare potuit fubjedtum, nifi quateaus momaiis homo, ab ebjs-

dtis- rnechanice impiilfus-, ad mundi objedtivi univerfitaiem pertinerer. Verum hujus quoque fpeculationis förmas- ^in-- primis duas, ex diverfa reflexionis, in objedtorurn confb

derationem effufae, ftatioaé profedhas, dißinguendas suru- mamus, quarum altera, quae ad Thaletem _usque depre- henditur, Myrhologieam ^, altera, quee a Thalete ad So-

cratem floruir,

Cosmogonicam

uni\:erli explicationem ex«

hibet.

Prima & rudisßma fubjedti & objecli oppufitione„

bomo incultus ad infimum reflexionis graduni ex.ciratüs,.

internum quidem ^, quod exxrinfecus impulfum fenrit,. ab

exrerno impeilenre diftinguit, cum vero. rondum _, acriori

abstractione, fubjecbum, utpote fui confeium, ab objcdto.

confcientite _experte fejungere va'Ieat, fubjecti Sc objedtl

naturam concipit eamderu, & objedtis rribuir, quam in fe ipfo confufo fenfu percipit, confcientiam & libertärem.

Itaque enara mox prima Sc rudisßrna animte Sc corporis,, principii adtivi Sc pasß.vi dißindlione, cum in objedtis- fuam ipfius confpiciat imaginem,, ut fibj^ ita objcdtis prin- cipium tribuit inrernum^ ^adtivumacthereum, quod ma- teriam crasliorem, pasßvam animare exiftimetur. _Sic ve- ro objectorum mutario qiiarvis per liberaro Daemonis in- terni adtionem , Sc origo reruni per generationen! enrium erit

Mytholögice

explicanda. Ex qua reflexionis flatione.

cum ad univerfl ex Abfoluto explicarionem querrendanj.

exfürgitur, orirur Theogonia., ^qua cx Deo. fupremo ge- nitas_nom fingitur_feriem. Divinitates inferiores, inde vero generatio*

ad infima usque entia continuari.

Apud ceteras genres priscas ^extr3 iflam phaenome-

Dorum explicarionem Myr hologieam n umquam adfeendis- fe:

få videtur reflexio-. Apud Graecos vero% progrediente cuhu, puriorém demum fubjeelf urpore fui confcii ab ob- jeclo confcienrix experre diflin£lionem Thalotis ferme tempore enatam videmus, jam igitur cum non amplius fbbje£li fui confcii determinationes objeclis trifcuerentur,

abeunte Mythologica phinomen orum explicatione in Me- chanicarn-, Philofephiam quoque a Theogonia ad Cosmo*

goniam ^mutaram deprehendimus. Itaqu.e quae a Thalete

ad Socratis fere starém excrra efl, fpeculario, Cosmo- gonica mundi tx materia crasfiori St fubtiliori, id efl,

idealitatis St realitatis- principio, conflati, e materia ori»

ginaria per Mechanismum explicatione abfolvebatur. Cu¬

jus Cosrnogonise duae facile diflinguunrur formte oppofirse,

ifti , quam ex Dogmatismi natura fupra deduximus, fy-

ftemarum diverfitari refpondentes, quarum in altera ex°

anima mundi per rrateriäm originäriam diffufa., in altera1

ex aromis motu mechanico contra fe invicem impulfis- frng-ula univerfi phccnomena explicabantur.

Reflexionem antea non nid obje£li vi mundi confi- deratäone _{occupatam ,} paularim enau diflinöiori fubje£li- viratis, in prim is vero fcnfus Moralis corifcienria, ad fub- je£li naturam rum Praöicam^. tum etiam Theoreticam in-

vefligandam a Socratis fere tempore translaram videmus..

In qua refiexionis flatione altiori, Jicet ^earenus adhuc _prte- valeret obje&um externum, ut nondum materialitaris fub- tilioris fpecicm exueret realitas interna, antithefin tamen.

hoc Domiae puriorem confpicimus, ut objecti St fubjetli

determinationes jam difin£lius agoirs, acriori abstra£lio-

ne fibi invicem opponerentur. Attamen ^cum realitas omnis materialitaris indolem} licet tedliorem» fervarer,

omnis in hac stare relativorum ex Abfoluto derivatio non

nifi Cosmogouis, jam in ancecedente flatione exhaufls, formam quamdam redintegratam exhibere pottiit.

34

Sicuri vero e fenfus praecipue Moralis analyfi hsec

enafcebatur fpeculatio, ira oppohta confcienriae principia,

ideale & reale, e volunrate humana elicuit iagacitas Phi- lofophica a). Hinc continua orta eft fyftematum oppofi-

torum confiidtano, _quorum alterum in volunrate pura, alterum in empirica Abfolutum pradtico refpedtu enuncia-

tum, id eft, fummum bonum quaerendum jusfir. Quare

cum ad iftum disquiiitionis Pradticac antagonismum ilahi- liendum, oppofita opus esfet reiarivorum ex Abfourode- rivatione, eamdem, quam in fummo bono enunciando,

in oppoßtis quoque, e quibus deducenda erat disciplina Fradtica, Cosmogoniae fyftemanbus, principiorum oppo- fitorum pugnam videmus. Iraque ab alrera parte, lerya-

to Atomismo, in Abfoluti notione fubftrati ^m terialis ato- mis conflati concepcum deprehendis eminentem: hinc

mechanico atomorum motu explicaturo univerfum, inde

vero, Pradtico refpedtu, Evdaemonismum facile dedudtum.

Ab altera, redinregrata dodtrina Heracljti, animam mun¬

di fubtilisfimam, igneam, adt vam & intelligentem ad

Abfoluri dignitatem vides evedlam, unde cum enafcere-

tur univerli fyftema ad harmoniam completam tendens, honefti, in ^rerum adtione cum ifta harmonia confentanea

ponendi, notionem Stoicam facile elicies.

Verum licet, fervaro Materialismo, hujus quoque aetatis fpeculatio omnis e Cosmogonicis principiig ulrimo penderet, perfedlior ramen Dogmatismi habitus pau atim

ex eadem eft enarus. Scilicet ^cum in reflexione fimul

cum

a) Iftum, quem in dodtrina praecipue Stoicorutn & EpicureorUtn invenimus, realitatis vel idealitatispraevalentis Antagonismum paulo fu-

fius expofuit Ast Epochen der Griechifchen Philofopkie. (Vid, Euro¬

pa herausgeg. von Fr. Schlegel Bd. a. H. 2.),

35

cum exrerno emergeret quoque internum, scrior exorta eft,

quam antea in ferreo fopore Fatalismi exftin&am vidi-

mus, principii idealis & realis in mente inimicitia. Qu«

in reflextone vulgari, in qua realitatum fpeciem oppoli-

tarum, abColute exiftentium, geranr fubjedum & obje-

£lum,. dirimenda, cum, Theoretico refpe£tu, vindicandarn cognitionis objedivitarem, Pra&ico, libertatem ^{cum ne-}

cesfitate reconciliandam requirat ^ enara liinc vides,

licet nondum diftin£lius concepta, duo problemata philo- fophandi, per relativorum ex Abfoluto derivationem fol- venda, quae, quoniam fubje£li & obje&i oppofitio in fta-

tione intelledus exftingui nequeat, neque folvere, neque

quali non folvenda exau£torare umquam valuit Dogma¬

tismus. Hinc ex irriris praecipue explicand« obje&ivira-

tis conaminibus vidrix continue enata eft fpeculano Sce- ptica, quae omnem obje&ivitatem cognitionis omnemque realitatem evanefcere jusfit. In qua Dogmatismi & Sce- pticismi pugna, reflexionis, ad acriorem fubje&i & ob- je£li oppofitionem concipiendam exfurgentis^3. continuam obferves progresfionem.

In Dogmatismo Graeco, ^cum analyfis fenfus Mora¬

lis perfedior nondum tarnen diftin£tam libertatis confci-

enttam excitaret, nullam fere, in exftruenda Cosmogonia,

libertatis fervandae rationem habiram vides. Itaque cum

fubjedum ipfum ^ex materia originaria per mechanismum quemdam ultimo esfet derivandum, manfir Fatalismus _pror-

fus inelu&abilis, ceterum in oppofito ramen fyfteraate op-

pofitus, in alrero per ccecum atomorum motutn oriundus,

in altero ex ordine mundi intelligentia Divina conftiruto pendens. Contra altera disputatio, quae in explicanda co¬

gnitionis objecl vitate verfatur, jam diftin£lius eft _propo- fita & acrius agitata. In quo problemate folvendo, licet

iftam

35

iftam fyftemarum oppofitorum discrepantiam redire videa-

mus, tarnen, qui in utroque fyftemate Iarebat, Materialis¬

mus, obftaculum conaminibus his oppofuit nuJlo modo renioyendum. Msnris enim in materian* fubrilislimam _abe- uritis phaeoomena fingula per mecHanismum fubciiioreni

erant explicanda, ideoque cognitio qusevis ^{erat ex} impul-

fn ext ro derivanda. Hinc vero facil is oriebatur vi&o- ria Sceptjcismi, qui, cum repracfentationum ex impulfu

externo oriundarum fubj ;£tiviras Facile perfpiceretur, nul-

\is in hac FUtione explicandae objectivitatis conaminibus

tolli potuit.

Cultus Groeci, antea e nativo fonte promanantis, in- gentem commutationem effecit fpiritus Orientalis ^cum

Occidente communicatus. Scilicet exhauftis cultur® Rea- jidicae formis3 ut novum progresiionis dadium inciperer, luccesfit, quod in Oriente nullo ^non tempore viguerat,

Romanticurn infiriiti dedderium. Iraque Piulofophiam _jam

invafit Orientalis ille color & habirus' reiigiofus. Atque primum quidem, coalefcente emanationis fyftemate cum Intelle&ualisrno Platonis, accedentibus _quoque quibusdam Ph-ilofophorum cererorum placiris, Neo^•Platonismum 8c

Syncretismum enarum videmus, in quo nativa cultus Grae-

ci indoles prorfus ed exdimfta. Mox cum ex Reiigione

Chridiana nova prorfus mundi oriretur Facies, fpeculatio

quoque omnis ^e Cosmogonia in Theologiam abiir, Scili¬

cet cum Religio Chridiana Abfolurum ^, utpote ordinis

mundi Moralis principium fide recipiendum enunciarer,

mox, abeunte pura Divinitatis idea in fuperdirionem no- vam, cum a Deo, legum indar poiitivarum, or ta adfir-

marentur praecepta Moralia, fervavit tarnen AbFoluri no- tio Ldurn, qui hane Theologiam a fpeculatione Graeca in- primis diöinguit, Intelligentia: Moralis characFerem _aper-

tius

37

tius entinciatum. Quo f«£Fum eft, ^ut Ens abfolutum a

materialitatis notione paulatim removererur. Quare jam

ex eodem non immechate per mechanicnm a£tionem ex-

plicabatur univerfi origo ^, fed produciam ex rii Iii lo mate- riam adfirmabatur» & eidern infitas viresmotrices, inde

vero prognatum esfr univerfi fyftema, intelligentia? for*,

matricis continua prodens véftigia. Htec aetas univerfa,

in hifloriti Philofophiae progredient^, reflexionis exprimit

per absrra&iones continue acrioreS, ^a Materialisrr.o prisco

ad immarerialitatis notioriem concipiendam transitum. Ei-

dem vero, quae in Dogmatiskao recentiori deprehendirur, fyftematuiTi Dogmatisrni oppofitorum confii&ationi, quo- dammodo prolufisfe videatur acerrima Nominaliftarum &

Realiftarum dimicatio.

Licet vero acriorem fubjecli & objecfi oppofitionem,

quae Dogmatismum récehtiorein a priseo diftinguit, pra>

parasfe merito jiidicetur fpeculatio Seholaftica, tarnen

Philofophiae, fuperftitionis forrnam Indulte, progresfum

liberiorem cppresfit hierarchia. Cujus quidem vel tollen- daej vel mitigandae eausfam principalem, praeter redinte- gratum litteraturår priscte ftuciium, exhibuere infignia qute- darn _, quae ad empiricam rerum invefttgationem reflexio-

nem impellebant, inventa. Empirismus enim paulatim invalefcens, cum ipfurn Abfoluti deftderium comminue- ret, fuperftitionis fimul potentiam labefa£tavit. Ingenio

autern humano a fuperftinone paulatim divuifo, ^{cum non-}

dum tarnen omnem fpeculationem opprimere valeret Feli-

cior phaenomenorum invefligatio Empirica, Dogmatismum

videmus recentiorem perfectiorem Theoiogiae Scholafti-

corum (decedere. Verum reflexione jam ad illud pun¬

ktum transve&a, in quo contentio ejusdem principalis in

F ipfo

3?

ipfo interno confiderando confumitur (unde enatus ill«

cultus hodierni univerfi Sentimenralismus), in nova re- flexionis ftatione, novam deprehendrmus, unde Dogma-

tismi recenrioris indoles exoritur, antithefis formam, qua

objecto, urpote fubftanriae mareriali & confcientiae ex-

perti, opponitur fubjeébum, utpore fubftantia immateria-

lis & cogicans. Unde realitaris abfolutae notionem vide'

mus a conceptu materialitatis prorfus fejun£lam: ceterum fervatam Theologicam univerfi explicationem. Sed acer- rirna illa fubje£ti & obje£ti oppofirione a Cartesio ^enun- ciata, principalem refluxionis philofophamis conrenrionem

in cognitionis obje&ivitate defendenda, & declinanda li-

bertatis ^cum necesfirate confii&atione, collocatam inveni-

mus. Itaque quod ad alreram quaeftionem attinet, anceps cernitur pugna fyftematum, quorum alterum, cum cogni¬

tionis ftarpina prima in ipfo quaereret fubje£to, ejusque

cum obje&is harmonram ^ex Ente abfoluto explicarer, fub-

latis obje£lis externis, in hac hypothefi fupervacaneis,

in Spiritualtsmum abiret: alterum cognitionem omnem

ex obje£torum impulfu derivarer, fic vero evanefcenre

fubjeäi

mechaniee impulfi immaterialitate in Matefialis-

mum tandem relabererur. Si alteram refpkis quaeftio-

nem, cum libertatem vindicandam poflularec confcientia Moralis, Fatalismus vero ex Theorericis principiis Do¬

gmatism i necesfario enafcererur, eamdem, quam in Spi-

ritualismo Sc Marerialismo cernimus, oppofka. Inderermi-

nismi & Determinismi fyftemara produnt principtörurn in

confcientia oppofitorum confiictarionem. Cum ^vero fy*

flematum neutrum problema propofirum folvere valeret, Dogmatismus perfe£bior non nifi psffe&ioremr excitavit Scepticismum, qui, fublata in primis obje&iva principii

eausfalitatis realitate^ omnem1 cognitionis obje&iviratem,

omnem-

9

39

omnemque realiratem veram

Sc fibi conflantem exulare

jusfit.

kratern vero recentiorem, hane prteeipue Philofo- phiae desperationem

edoctim, cukus hodierni progresfio

univerfa in fenfus communis, licet eultioris, conjecit Em- pirismum. Dogmatismus

enim,

cum

nullam,

pr«eter

iftam,

qua utirur fenfus communis,

cognofcendi rationem adhi-

beat, hac vero Abfolutum asfequi conetur, circulum opor¬

tet defcribat talem, quo, perfpe&a, poft vanos bene mul-

tos labores, fubje&i empirici natura mere relativa, ejus-

que cum Abfoluti norione pugna

inelu&abili, reflexio»

continua quidem progresfione exculta, nondum vero pu-

ro infiniti conceptui matura, Abfoluti tandem

defiderium,

quafi ad ludibrium naturae,

vel ad infantiles

certe

vires

exercendas rrienri finitae inje&um, jam, adulta gentis bu-

manae aetate, exftinguendum rata, in

ftationem

^, unde

exierit, fenfuscommunis, Pfyohologica tarnen mentis inve- ftigatione exculti,

fit redirura. Hinc Empirismus,

per

fin-

gula eultus hodierni

elements glifcens, primum hierarchiae

quidem miferias mitigavit,

funul

vero

antiquum religio-

nis fenfum nefcio, an prope delevent: tum

poefeos,

ut

vitae totius publicae privateeque,

fervata forma

exanimi*

fpiritum Rornanticum

jusfit exulare:

mox,

praeeuntibus

Baconb, Newtono Sc Lockio,

in fcienriarum

campum translatus, omnem, tum in Naturae, tum in intelligentiae inveftigatione, prope

oppresfit fpeculationem.

Verum hunc ipfum fpeculationis vereris

interitum

novam ejusdem formam necesfario praecedere debuisfe*

re£te judicaveris. Converfa enim ad

empiricam

rerum

ånveftigationera reflexio, tum

obje£li,

tum

fubjeeti phae-

F 2 no-

4° "

nomena adcuratius _examinavir, _quoe ad perfpiciendas Do- gmatismi repugnantias diftin&e eranc cxponenda. Hinc ipfa, in quam abiir fpeculatio,

Pfychologia,

r.cfiexiönem

eatenus reftatur excitanorem, ur unusquisque, qui preca-

nam fidem, _qua fenfus communis objedii externi exillen- liam recipit abfolutani ^, fubigere valuisfer, ex disquifitio»

nibus jam inflirutis Pfychologicis, fatile perfpicere po-

tuisfet, objectum, cujus modificarionem quamdam Cosmo- gonia prisca ipfum fecerar fubje&um, inverfa explicandi

ratione, nihil oranino , praeter fubje&i iz.odiücatior&s in

tofum quoddam junctas continere. Quam ^{ramen doctri-}

nam, Spiritualismo nperte enunciaram, ita-oppresfir, quod

in mentibus remanebat, obje&i abfoluri phanrasma, ur,

cognofceneii entis per fe omni fpe abje&a, phaenomeno-

rum ramen farraginem, quae objedti ad iubje&um relätio-

nes comineret, lubrepricia realitaris abfolutru dignirate do¬

naram _, inftaurara Materialism-i fpecie, ipfius fubjedti fta-

mina prima conrinere, plerique philofophantium ^, vel edi-

cerenr, vel fubtimerenr. Ferdu&a ad quemdam Idealismi

e longinquo profpe&um redexio, ingenrem ramen in re-

gionem oppoiitam faltum, viribus diffifa, perhorrefcere

videbatur.

APHO.

41

AP H ORIS MI

Philofophiam PraSiic am

fpeäatifes*

T

I. JL/ibertas avtonomica, ex qua o ninis oioralitatis notio»

exfiAit, in Pililofophin Kantji xion niA poAulati PracAici digni-

tatem tuetur, cujus cum fupre mö conFcienti», Theoretico refpe-

<flu conAderaf», fuAentaculo^, unitatc apperceptionis fynthetica,,

nexus explicari ncquit: spud Fichtiuai eadem cum ipfa Fubjeclo- objcdivitate coincidit, ideoque unicum Philofopbi» tum Tbeo-

rcucfe, tum Pradlic» principium exbibet. Hinc perfe&iorem^,

quam propofuit Fichte, officiorum cx principio moralitatis de-

livatioiiem, facile explicabis.

II. Ut ex Dogmatismo necesfario oritur Fatalismus, ifa

omnem, facile perfpicitur, ante Kantium Philofophiam Pra&i-

cam, ex inferiori reflexionis Actione profeclam^, licet interdum

ad juAam FenFus Moralis anaJyAn propius accederer, tarnen irt

moralitatis notione explicanda in Heteronomiam incidere prorFus

ineludfobilem.

III. Eamdem, quam in Theoretico, in Pradicoetiam Do¬

gmatismo continuam Realismi & Idealismi (inferiori quadam vo-

cum AgniAcatione recepta) coiiflidrationem vidtmus. Quam qui-

dem in prim is confpicuam exhibet prisca Epicureorum & Stol—

corum disceptatio.

IV. Sicuti vero, per progresfionem reflexioniscontinuam, Dogmatismus omnis in Empirismum ultimo erat abiturus, ita

hunc in Religione & Morum Disciplina Empirismum teAatur,

quem noAra vidit »tas expiicatisfimuin, Atheismus de Egoismus,,

uterque non. niA Philofophia vera exFuperandus.

V. Juris notio, ^ex _qua genetice dedudla & fyAcmatice applicata altera Phiiofophiae Pradic» pars enafcitur, ^ut pura

COH-

42

concipiafur, ab omni obligationis Moralis conceptu eft fejungen-

da: unde Morum Disciplinam & Jus Natura diverfas omniao fcientias red:e feceris. Scilicet juris lex, cum mere fit perniisfi-

va, & fphasram fibi ipfi prafcribat determinatam, extra quam

plenum arbitiii lufum admittat, ex lege Morali Cathegorica mi-

nime derivari potefh Quod cum non f«.tis obferv;.ret Kant,

licet legem, qua; Moralitatem requirat, E'hicam a Juridica, quas

legalitatem, primus adcuratius diflingueret, nondutn tarnen pu- råm, qualem deduxit Fichte, Juris exhibuit notioncm.

VI. Originarius ille voluntatis atffus, quo ab obje&ivo quovis dtvuHum ad fui ipfius confcientiam perducitur fubjecftum,

non nifi per a&ionem Intelligentia: externa: determinatam, qua ad iiberam fui ipfius determinationem excitetur fubjedutn, expli-

cari potefl. IHa vero adlio externa, ut, ab objedlorum impuifu

mechanico diflinguenda, Intelligentian! prodat libere agentem,

ipfa oportet ex übertäte proficifcatur, per conceptum libertatis

alterius Intelligentia: limitata. Ut igitur confcientia exiflat, quod-

vis oportet Individuum, aliud extra fe agnofcat Individuum, quod fuam übertatem per conceptum libertatis Individui alterius

faitem problematice lrmitavit.

VII. Ex ipfa ^vero hac notione Individuorum eoexiffen-

tium mutua jurium facile elicitur relatio. Originariuin enim, c[uod confcientia: ipfius conditionem exhibet, Individuorum in-

teliigeniium commercium quoniam reciprocam libertatis, in fphas-

ras oppofitas divifie, limitationem problematicam involvif, quod-

curnque hunc libertatis limitem transgreditur Individuum, ipfum, rcfpedu alterius Individui, Intelligentia: exuit charadlerem. Hinc

vero non nifi Theoretica coram tribunaü rationis oritur, _quae puram juris abfolvitnotionem, libertatis mutuoJimitandac obligatio.

VIII. At cum iftam jurium relationem mutuamlex quoque Moralis jubeat fervandam, fic demum, quasflione a Jure Naturaad

Morum Disciplinam translata, ^cum obligatione illa Theoretica

,«5t hypothetica conjungitur cathegorica & Moralis.

IX.

IX. Verum in ftatu Natura; primitivo, quoniain

libertatis

mutuo limitandse, _neque iimites conflitui

posfint certi,

neque

fe-

curitaS firma prseberi, ideoque jus

cogendi infinitum, nulla agni-

tionis reciproca; fecuritate

coefcendum, bellum omnium in

omnes

excitet problematice jufium, jurium

relafio omnis

mere

eft pro-

blematica. Itaque non ut jurium j^m

exiftentiuni fecuritas oria-

tur fervandorum, fed ut jus reale & determinatum primitive ena- fcatur, fingula ^oportet Individua padum-

ineant feciale,

tum ne*r gativum, quo

determinatac libertatis fphasra^,

^ex

ipfa reciproca li-

mitatione libertatis determinata oriantur, tum pollrivum, quo

vim Iimites iftos transgredientem conjundis

viribus propuifandam

fpondendo,

pacifcentes

omnes per

periculi communitatem in To«

tum quoddam Organicum

vel Civitatem coalefcant.

X. Ut vero in civitate flatus juris firmus oriatur,

fin-

gulis oportet

civitatis menibrfs, in propatulo fit, praepotentem

voluntatem vere communem quamlibet voluntatem

indjvidualem

contrariam femper opprimere, fic vero ex

ipfo Egoismo univer-

fidi jurium fervandorum

enafci necesfitatem quodammodo Me«

chanicam. Hinc facile perfpicitur Democratiam proprie

fic di«

dam & Delpotismum- ipfis civitatis

inftituendse principiis

scque

repugnare.

XL Defpotismus autenr in civitate

praccavendus,

cum

ab

altera parte vel Ephoratum requirat

infiituendum, vel adcuratam

potefiatum

legislativst,■ exfecutivse & judiciarise feparadonem, ab

altera vero civitatis ab impetu externo fecuritas

tuenda potefiatem

exfecutivain prscponderantem pofiujare

videatur;

patet,

nulluni

juris fiatum omnibus

numeris abfolutum, nifi rclpedu tetius ge-

neris humani univerfalem, exifiere posfe.

XII. Hifloria Pblitica efi expofitio

progresfionis,

^qua

ifta

flatus juris compJeti idea,. in

univerfirate generis humani,

neces-

fi-ate occulta Jufum arbitrii, uti videtur, prorfus exlegem

veifu*

finem propofitum dirigente, continue

evolvitur.

XIII.

44

XIII. Ex diverfa Abfoiuti, confeienti» fubjeéliv» oppofiii,

ad voluntatem relatione, omne, quod iater Religioncm & luper-

ftitionem intercedit, enafcitur discrimen. Abfolutum _, ad volun¬

tatem puram relatum, fl fuprematn libertatis & necesfharis har- moniam efficere putatur, Religio exoritur: eodetn ad voluntatem

empiricam relato, & ⁱⁿ pr»potentem felicitatis vel calamiratis human» Arbifrum transformato, exfiftit fnperftitio.

XIV. Hinc nondum puram Religionis ideam ad»quat

fides Practica, qualis a Kantio efl enunclata,

XV. Omnis, _{quas ante} Philofophi» principia Aabilita ^in*

yeniri posfit Religio pura, ex defiderio harmoni» Moralis com-

plet» enafcitur, & mera fide nititur Pradica. Eamdem vero li¬

bertatis & necesfltatis harmoniam fupremam, abfoluta cogniiione

conceptam, enunciat Pliilofophia ^cum Rcligione pura prorfus coalefcens-

XVI. In fuperßiticne ^{ante örtum} Religionis Chriflian»

prisca, O pauca exceperis Dogmata, ad firmandam civitatis com-

pagein inventa, Diviniratis idea ^a notione inoralitatis prorfus ^erat

divulfa. Contra fuperflitionis, ^e _{corrupta Religione Chcifbana}

enat», hic erat charader, ut a Deo, legum inftar pofitivarum,

pr»cepta Moralia derivarentur.