GRUBBE SA

Λ g

DE

PRAESENTI PHILOSOPHIAE _MORALIS

ΗABITU

OBSERVATIONES

QUARUM

PARTICULAM Ρ RIM AM

VENIA. AMPL, FACULT. PHILOS. UPSALIENSlS

Ρ R JE S I D Ε

MAG.

SA _M. GRUBBE

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

REG- ORD. DE STELLA POLARI EQUITE,

ACAD. SVEC. OCTODECIMVIRO, REG. ACAD. LITT. HUM.

HIST. _ET ΑΝΤΙ_ET QU. STOCICH. NEC NON REG» SOC* SICENT.

LITT- HUM. GOTHOB. MEΜÖRO

PRO GRA!)! _PHILOSOPH

ICO

P. P.

ERIC US JON. NORDEN _SON

A SACRIS, NORRLANDUS. STIP. AJDLERSPARR.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE V JUNII MDGCCXXXIII.

Η. Α. M» S.

U Ρ S A L I JE-

EXCUDEBANT REGliE ACADEMI^ TYPOGRAPHI.

Vjfum Philosophie practicae uiriversee expositionem, iii

qua elaboranda jamdiu occupati

fuimus,

proposito nostro obstant, impedimenta remoYere po- tuerimus, candidaeEruditorum, nobiscum in eodem disqui-

sitionis philosophier» campo desudantium, censuree brevi

forsan subjecturi simus, ad eamdem quodammodo pne-

parandam haut inutile

nobis visum

observationes

nonnullas, quales admittit opellae Academic» angustia, ^ge-

neralessummaquemodo rerummomentaattingentes, depr«- senti Philosoph!» moralis habitu proponere. Hunc enim

flisi eognoveris, quid ad Philosophiain practicam -ulterius

sive emendandam, sive perficiendam ^, nostra potissimum

«täte desiderari videatur, minime intelliges.

Ια qua disqvisitione ut ab illis

ineipiamus temporibus,

qu» prsesentem aetatem proxime antecesserunt,

omnibus

quidem, qui rebus philosophicis

aliquantulum

8(.

attentionis dieaverint, satis notum esseputamus, eamdern,

quam a Cartesii inde tempore ad Kantium usque in Philosophia universa observare licet, Rationalismi dogma-

tici &. Empirismi pugnam continue acriorem, in

Philo-

«ophiaequoquemoralis eampo spectandam

exhiberi. Utri-

usque doctrina vari® quidem formse: at Dogmatism! ta¬

rnen formis singulis communis fuit error, quod concep-

tuum abstractionibus totarn conficere Philosophiam irrito

conamine laboraret: Empirismi, si practicam

Philosophie

partern respicis, duas in primis

formas deprehendes; al¬

teram praecipuis Anglorum Philosophis communem,

8c

xiis ad communem omnium felicitatem promovendam ho-

mini datis, omnis honestatis fontem 8c origineminvenisse

sibi yidebaturj alteram apud Gallos prsecipue vulgarem^t

quse, quemadmodum nullam omnino in mentehumana Xde-

am; quamtumvis primo adspectu sublimem visarn, agno- sceret, quse non sensui externarum rerumimpulsu excitato

suam ultimo loco originem deberet, unde mox inapertum Materialismum patebat via, ita etiam practico respectu in Sensualismum delapsa est huic Materialism© omnino re¬

spondentem, qui ullam esse aetionem humanam, quanon

ex propriae voluptatis vei utilitatis studio & desiderio uni-

ce proEcisceretur, fidenter negavit. Qua doctrina cum a

Gallis, summis omnium elegantiarum Magistris, eseculo

in levitatem judiciorum morumque licentiam prono trade¬

retur, Sc brevissimo temporis spatio ^per Europam late o- mnem immenso cum strepitu adplausu discipulorum, prsejudicatarum opinionum tenebris dispulsis jam mirifice

eapere gloriantium, difiunderetur; miruin non est, in hac prsecipue impugnanda,

&

9

5 Germanos potissiraum enata est, nobiliorem Ideisque

sublimioribus innixam Philosophiam moralem. Istam yero

Ethicse nobilioris apad Germanosinstaurationem duplicem

fere fuisse, vel duplici tentatam esse via, recte dixeris.

Quarum alteram qvidem primusKant, cum universa Kan- tianorum cohorte, post hosyero acerrimus Idealismi tran- scendentalis perfector Fichte_j alteram inprimis Frider.

Henr. Jacob_i, tninori, nec tarnen infrequenti, sectato-

rnm stipatus caterva, ingressus est. Istas yero vias di- yersas hoc prajsertim nomine memorabiles essejudicamus, quod supremam principiorum oppositionem, in Philoso¬

phie moralis campo reflexioni eluctandam, _summamque,

qiiae inde enascitur, Disciplinse perficiendae

difficultatem,

ob oculos quasi positam propius distinctiusque _spectandam pobis praebeat. Cui quidem principiorum oppositioniple-

ne evolyendse minime sufficit praesentis opelke brevitas 8c angustia: at pauca tarnen commemorare liceat, quibus

quae ad eamdem curatius perscrutandam 8c enucleandam alia forsan occasione dicturi simus, quodammodo _prrepa-

rari queant.

Primum igitur si id, quod utrique Scholae commune

sit, 8c in _quo ambse conveniant, respexeris, hoc fere in primaria illa doctrina positum invenies, _virtutem, a nul- lo omnino yoluptatis utilitatisque propriae studio deriyanr.

dam, ^esse _per se ipsam, vel unice, vel _summopere sal-

tem expetendam. Utrique igitur contra Sensualismum pugna communis: communis utrique sublimioriscujusdam

4

Sc nobilioris Ideae moralis in mente penitissima

datse

nihilo

minus, ubi de hac Idea plenius

distinctiusque enuntianda, et

de Diseiplina praesertim ethi-

ca ex eadem, tamquam

principio, deducenda quaeritur,

valde discrepant. Kant

enim Sc, qui eadem via ulteriua

progressus est,

Fichte primum suinmumque Philosophie

moralis principium

in

ut loquebantur, ratione pra¬

ctica quaerendum esse

rati, Legem moralem universalem

omnino Sc necessariam proponere

conati sunt,

qua

hominis oflicia, singula honestatis praeeepta, justa

ejusdem

facta adplicatione derivanda essent, sie ^vero Sci-

entiaeethicaeSystema

omnibus nurneris absolutum, vel fära

exstruxisse, vel

exstruendi saltem Sc firma posuisse fun-

damenta, Sc mateiiam satis

copiosani conquisi visse, Sc de-

scriptionem

adcurataui dedisse sibi videbantur. Itaque

Kant Morum Disciplinam

rationalem, vel Morum, ut

Ioquitur,

Metaphysicen

Lege mere formali, quam sibi—

metipsi enuntiat

voluntas avtonomica, Sc cui Imperativ!

categorici nomen

dignitatemque tribuit, derivare conaba-

tur. Fichte vero, crescente

viriurn fiducia, ipsum hoc

Imperativum

categoricum, quod apud Kantium non tarn

explicabatur, quam

postulabatur, tamquam ipso conseienti®

moralistestimonio indubio

stabilitum,

Idealismi

transcendentalis principio

deducere, Sc hujus

deduetio-

nis »Ethices Systemaconsummatum

exhibere studuiL Con¬

tra Jacobi istiusmodi

sive omnimn honestatis

ptorum ex

unica Lege

sive istius Legis exsunx-

5

mo Philosophiae omnis prmcipio

deductioneni omnino de-

sperandamesse ratus,

honestatis Ideam

Legis cujus-

dam universalis formula contineri 8c exprimi posse,

sed

intimo tantuin sensu, instinctu quodam

nobiliori, ho-

mini divinitus oriundo _prai ceteris

animantibus tributo,

ejusque cum Deo cognationem

indicante, vel ut in recen-

tioribus doctrinae expositiouibus

loquebatur, intuitu

dam rational! datam esse contendit: liinc vero

ulterius

eoneludendo, cum sensus ill« moralis,

Dei quamdam in

mente humana manifestationen! exhibens, conceptibus

di-

stinclis, reilexionis ope efitclisj regulisqtie

vel praeceptie

geiieralibus plene

enuntiari nequeat, omnenl exulare jus-

sit spem istiusmodi

exslruéndi Systematis ethici, quod

omnia hominis officia ex unica Lege deducendo,

vitam

muralem universam eorr.pleeteretuF siioquo

tjuasi ambitu

©onciusarn tenerét. Candido justoque liarum rerurn

sesti-

mätori haut immerito videri poterit, utranique

doctrinam

8c suam habere commehdationeni ,

8c vitiis suis laborare.

Scilicet aptid Kantjum

δ: Fjcijtium hoc jure meritoque

laudes, quod, vaga

illa &i obscura

individualis sub-

jectivitate non

eotilenti, honestatis praeoeptis Legis pro-

prie dietse

universalis & neeessarise objectivitatern vindi-

care studuerint: clare quoque

8c deiinite de offieiis homi-

nutn dispuiantes

libenter aud'ias> rigoremquc?, qui Sei»

entiam detet, argumentafionuni

i'1 universum servatum

agno-teas:

is

rigoretn in Formalismum quemdam

abire aridurn sterilemque, in eoqüe veram

virtutis vini

β

qvasi vitalem quodammodo opprimi, nee, quod ipsls pro-

positum erat, omnia vitae moralis phaenomena universalt-,

bus suis Legibus Sc praeeeptis Iios Philosoplws re vera

complecti potu-isse, haut injuste reprehendere te posse existimes, Contra apud Jacobium oppositam lere inve- nies, tum landis, tum etiam vituperationis materiem. Sci-

licet sensum, quem hasc spirat doctrina, moralein vivum nobilemque justis sane extollas laudibus: Formalismi Kan·

tiani &C Fichtiani heie nulla _prorsus vestigia deprehendes:

idem vero cum hac Formalismi sterilitate ipsum quoque Scientiae rigorem evanuisse doleas, nec inmerito timeas,

ne vagse istae nec Legis universalis Sc necessariae imperio subje-ctse sensus effusiones nimiae cuidam agendi licentias faveänt, siquidem abrogata Legis universaliter jubentia

Tel prohibentis severitate, sensui subjectivo Sc individuali, apud diversos certe homines diverso, totaregenda Scgu- bernanda vita permittatur. Conscientiam moralem, in rae-

ruin abeuntern sensum vel gustum, aesthetico non absi- milera, pulchrum quidem illum nobilemque, non vero

Legis vel Xmperativi categorici majestate sublimemj vir

supremam illam sibi vindicaturam esse auetoritatem Sc dignitatem credas, quam gravissimo huic actionum liuma-

narum judici tribuendam velis; virtutemque officia Lege

definita sanete colentem Sc observantem in aliquam sen¬

sus luxuriantis mollitiem dissolvi existimes, quod etiam

Heroum Jacobianorum Allwilli Sc Woldemari exemplissat superque coraprobatum esse? nescio equidem an jure ad-

7 firmes. — Qvse ^cum ita sint, jam ex prima inter has,

quas commemorayimus, doctrinas mstituta] comparatione probabili forsan conjectura concludere licet, veram ple-

narague moralitatis Ideam duo complecti elemeiita in mo¬

rali hominis natura intime conjuncta, quorum tarnennon nisi alterum ab altero divulsum Kantiana Sc Fichtiana, alterum Jacobii exhibet Philosophia: alterum scilicetmora¬

litatis elementum esseomnino universale, quodLegepro-

priedictavel Iraperativo categorico enuntiari Sc _potest Sc

debet: huic vero accedere alterum, magis qvasi subtile Sc aethereum, nec Systematis eancellis includendum, snbje-

ctivum Scindividuale, quod conceptibus generalibus Sc ab-

etractis plene exprimi, yel uniyersali quadam Legis for-

mula enuntiari nequit, sed intimo tantum sensu manife-

•tatur. Num autem re vera philosophando ita concipi Sc exprimi possit moralitatis Idea, ut ambo haec contineat elementa indissolubili foedere conjuncta, non hujusest loci disguireres heic nobis sufficiat ipsum, quod sibi solven- dum proponat

Philosophia

indicasse.

Nec vero hoc _tantum respectu memorabilem judicamus,

quam in iis, _{de quibüs} heic locuti _sumus, doctrinis elhi- cis deprehendimus, principiorum oppositionen*, quod in

altera Universale, in altera individualemoralitatis elemen-»

tum solum Sc ab altero divulsum coneeptum Sc agnitum

videamus· sed latins quoque eamdem _patere principiorum oppositionem arbitramur. Si enim_, paulo

longius

$

dientes, ipsum quierimus fontem, ex quo

omnis derivan-

da sit moralitatis notio, diserepantiam deprehendimus

haut

minoris certe momenti habendam. Scilicet cum

de ipso

lioc conscientise moralis fante 8c principio ultimo

quaeri-

tur, Kant Sc Fichte,

hisque adstrepens frequentissima

Sectatorum caterva, Legem moralem omnem ex

voluntate

pura avtonomicaemanare, nec

nisi voluntatem istam puram

iu ejusdem cum appetitu

sensuali

spectatam exhi-

bere adfirmant. Voluntatem vero avtonomicam ipsamesse

libertatem vel Intelligent!» naturam

absolutam, originitus

iniinitam, 8c in pugna continua contra

limitationem (vel

Non-ego, ut loqvitur

Fichte) reflexioni obversantem,

qva sublata nolla existere posset

sui ipsius conscientia,

suam vindicarenaturam infinitam laboranterna Kant

qui-

dem nou nisi obscure sensit, Fichte vero aperte

edixit;

unde patet, moralitatem oinnem

huic Philosopho in istum

abituram esse voluntatis pura; nisum, quo in

continua

contra limitationem pugna naturam suam

originitus infini¬

tam servare, id est, cum limites tarnen, nisi ipsaevane-

scente conscientia, omnino tolli nequeant, eosdem

continua

ulterius removendo, infinito progressu, ad plenam

abso—

lutamque libertatem

appropinquare conetur, Eamdem

vero de fonte moralitatis primo quajstionem si Jacöbio

sol-

Vendam proposueris, respondebit

profecto hic,

il-

lum Boni, Pulöhri 8c

Honesti

penitissima datum

immediatam quamdam esse Entis

Divini & ^Eterni in

homine mortali manifestationem, nullis quidem argumen-