DE
V
PHILOSOPHIA C A RTESII
OBSERVATION
ES,
QUARUM
Particulam Secundam
VENIA AMPL, ORD. PHIL* UPSAE.
p. P.
mag.
SAMUEL GRUBBE
PHIL. THSOR. DOC. STIP. ORD. F.QU.
IT
NICOLAUS BECKMAN
COTHOBURGEÄSSS.
2N AUDIT, GUST. DIE V DEC. MDCCCVII,
H. P. M. S*
UPÄALIAS, TYPIS EDMANlfrlANlS.
SACRAM REGIAM MAJESTÄTEN
spectatje fidei viris AMPLISSIMO ET CELEBERRIMO
DOMINO PROFESSORI
MAS.
GUSTAVO ROSÉN
AD REG. GYMN. GOTHOB. LOG. ET PHYS, LECTORX
NEC NON
NOBILISSIMO ET PERCELEBRI
DOMINO MAGISTRO
AD REG. GYMN. GOTHOB. ELOQU. ET POeS. LECTORI
PATRONIS OPTIMIS
SACRUM
debuit, voluit cultor devotisfimus NICOLA US BECKMAN.
DE
PHILOSOPHIA CARTESU
OBSERVATIONES,
P. IL
De exißentia Dei & objeSforum exleruomm.
JPerfpeéla,
ut Cartesio videbatur, animifrumani
exiftentia dznatura, de ceteris tarnen omnibus, quam fponte initrat, manebat
dubitatio. Aderat igitur nihil realitatis, praeter ipfam meutern,
immetifa repraefentationum
farragine
undiquefaept«m
& paene obrutam, ceterum fomniantem vulgo objecfta externa, jam vero,fugato fomno, an inanes ampiexaretur umbras, fecum mediun-
tem. Ar ex reprsefentationibus fubjjcftivis in exirtentiam obje-
tflivam nulia paret via deinonftrationis, fed anguflus quidam,
neque
Philofophis
plerumque probates rnerae fidti rrames. Nique igirur ex infula illa fterili & deferta Idealismi tr<nsfeendentis inabseifum oceano disfociabili inundumobjedlorum, riifi per faltuin
immanein erat tratiseundum. Quare ne inirere, f.tis argutulum deprehendi virum, cum non nifi argutiaium incanramentis tx fabulofis iflis regionibus in patriam terram elabi
fperaret.
Cartesius vero, ut a myfHcis contemplationibus non
©mnino erat alienus, ceterum adoptante faeculo ferme univerfo
varias indutam formas theoriam ematiationis, proelivi tramite in
iftum ducebatur Platonismum, ex Deo,tamquam fönte, omnem inimediate emanare Cognitionen!; Qu i
prasfertim
cum principiuinosfendi rerutn conflitueret, Idem flmui
cognofcendi
principiuinB ulti-
ultimum non hiepfe haberi posfe videbatur. Der igitur primum-
erat exrflentia demonftranda, ut ex eo cetera cognitio derivare-
tur. Philofopho aufem, prteter folam repr&fentationum cor.fci-
entiam de Omnibus dubitanti, erat Dei cognitio ex ipfa idearum
natura deducenda et). Unde coortae tot fubtilitates Cartefianae?
a fola Entis perfectisfimi idea ejusdem, E Diis placeret, exifien-
tiam prope expresfurae»
Sum igitur, inquit, fubEantia cogitans: eorum vero, de- quibus cogiro, pauca cognofco, inulta ignoro, de plerisque du-
bito. Jam dubifatiü & ignoraatia funt cognitionis negationes^
i. e. imperfediones. Me igitur esfe Naturam imperfedam, vel
ex ipfa dubitationis confcientia patet. Cum vero dubito, deE<*
d'ero fimui cognitionem , quse mihi deeft: ineft mihi igitur idea perfedionis, quam non posfideo. Ferfediones omnes, quartfm lic menti mete obverfantur idere, jundas continet, quam ptdort penitisEmo fentio infixain, Entis perfedisEmi idea. Ät vero
perfedius a minus perfedo oriti nequit, & quo major ineft
ideas cuilibet realitas objediva (reprasfentativa, ideaiis), hoc ma¬
jorem ejus oportet causfa efEci'eps. contineat realitafem formalem (realem); Unde fequi videbaturideam Entis perfedisfimi nori
ex Natura, qualis eft homo, imperfeda fuam ducere origihcrm>
nec alio posfe modo in mente hominis esfe prognatam , quam ita, ut Et nobis revera ab Ente perfedisfimo communicata, quod igitur oportet exiftat,& per hanc ideam nobis reveletur h)\
Eft
a) Quoniäm tarnen praeter ipfas repraefentationes auimi quoqaejarcv
fiibfiantiam innotuisfe fibi credebat Cartesius, ufurpatur ipfi argiu
mentum hinc c-tiam petitum, quo nempe conftaret. anirasm, cum a fe non esfe posfit, Deum requirere audorem. (Cfr. Medit. de pr.
Philof. Ed. Amßelbd. 165S P^gg. 26 & 109). Id vero genus d?spi>
äationis non nifi perfundorie& qaafi ne nihil omittsre videretur traftavit.
0) Vid, Medit, de pr. FhiloJ. jtam & princ. Phil. Ed. Awßelock-
ii
Ed magnum Philofbphiae fanioris impedimentum, fl ante inflitutum examen certuS propofueris tibi veritates, vifas quan- tumvis utiles & necesfarias, ad quas probandas tendere debeat disquifitio* Oritur fic non Candida veritatis invefligatio, fed pia quasdam
fraus fophismatuin,
quibus ignave indulgens ratio*ad aitiores illas & nuilis neque nubibus ofFuscatas, neque tur- batas proceliis veritatis regiones, extra quas fruflra quietem fpe-
rat, nifi precariam, aditum fibi ipfa intercludit Laborabat in
ifla jam Charybde nofler. Erat Dei indemonflrabilis exiflentia
quoquo modo
demonfiranda
: metamperfequebatur
ardens falla-cem, quantum a jufise argumentations tramife per avia delTra-
ret, unice fecurus. Verum aliquam habebit temporis quoque excufationem, II interdum in fubtiiitates evagetur inanes fsecuit
Scholafiici alumnusj prafertim qui nuperam immateriaiitatis ide-
am, licet fibi propriam, tarnen non ita in fuccum Sc fanguiner»
fibi vertere potuerat, ut influxum illum Mechanicum, ipfi Pla-
toni fuo probatum, quo cxtrinlecus transire in mentem reprae- fentationes, objedorum five fenfibilium five intelligibilram non
nifi. umbras Sc imagines, omnis crediderat antiquitas, licet ex-
presfe reje&um, tarnen
infe
io recurrentem in animum, planevideretur dedodlus. Relapfum certe in explofos iflos errores
prodit omnis de esfe obje<flivo idearum, quod fibi mqualem ex¬
tra mentem arguat cansfam formalem, inita disputatio c). Eß
B 2 enitn
1656 p. 6. Cfr. Re/p. Cartesii ad objeffiiones contra doffirinam ejus
•matas Med. de pr. Phil. Ed. Amflelod. 1658 p. 61 & 83' Dispofi-
tum more Geomptrico legatur argumentum p. 105.
c) Contendit Cartesius, iilud esfe objedtivum in idea modum conftituere exiftendi rei cujusdam minus quidem perfeftum & realem»
neque tarnen ornnino nulluni, & ideo causfam formalem requirere fibi äqualem. .{Medit. de pr. Philof. p.21). Hobbesio interroganti, quid
fibi vellet, realitatern iuscipere magis & minus, nihil ferme habuit reponendum. {Rcfp. cid Obj. HobbeJ, in Medit, de pr. Philof. p. ii?)*
quavis
depen-
dente & Jimitata, condiriones anquircns continue ulteriores, ad
Abfolutum denique
adfcendat,
quod, ut fit, nihil präster fe ipfutn tequirat. Oritur igitur ex ipfa mente humana idea Abfo- luti, nequecausfa
opus efi externa, per quam, myfiica quadamrevelatione, in animum infundatur. Cartesiq autem, cui non-
dum Locke idearum patefecerat genefin Empiricam, efi error
cum antecedentium Philofophoium permultis communis, quod
conceptus, quorum nefciret originem, judicaret innatos. Cete-
rum non negandum efi > aliquantulum attigisfe perfptcaciam Car- tefianatn in hac argumentatione verum fidei, qua Deum credi-
mus, fontem, fenfum Divinitatis (Gottesahndung nuncupat Ja- bobi), in confcientia pracipue Morali latentem. Ut vero ex
ifio fenfu eliceret demonfirat.onem, in fophismata , haut multum
a tricis Seholafiicorum abiudentia, fe dedit pttecipitem»
Quorum ramen cum ea fit plerumque in meutern lanam exigua aucfioritas, ut fraudem absconditam, licet non difiiude perlpecfiam , fentiamus ramen invitij quo robur argumentationi a
pofteriori infiitutas accederet, ad aliam a priori petitam con-
fugit nofier, eamque ejus fub nomine celebriorem, quin etiani,
ne ceteram numeremus legionem, ab ipfis adeo Leibnitzio &
Mendelsohnio novis argutiis adornatarm Iatfi fci.icet menti humanas idea Entis perfecfisfimi, feu realisfimi. Enti vero per- fedlisfimo non competit, ut ceteiis rebus, exifientia tantummo- do contingens, ftd abiolure necesfaria, Quas fcilicet nifi conce-
deretur , aliunde ejus esfet derivanda exifientia: at a fe esfe,
vel indtpendentia abfolura efi certe perftclio, qtiss igitur Enti perfefiisfimo denegari nequit. Si igitur cogitamus Ens pcrte- cfisfimum, non posfumus non illud cogitare abfolute exifiens*
Qu re, cum in ipfa hujus Entis idea exifientia; abfolutre conti-
ueatur idea, in ccmtradiciionis incurreret crimen apertas qui ejus-
efusdem negäret exiftentiam. Uncle
fequhur
Ensperfedlisfimum
revera exiflere d).
Sophisma jamdudam refiitavit Kant e). Rtcte ufique ad-
fnmat Cartesius, in idea Enris perfedtisEmi contineri cxiAentias
abfoiutte ideam; exiflentize enim independentia efl certe perfedtio.
Per h.nc vero propofitionem non nill conceptus analyfi ab Eu-
tis perfedtnfimi idea ad ideam Entis abfalute exiflentis eft per-
ventum. Sed alra plane efl quxflio, cum de Dei ex'Etntia disputatur. Quseritur modo, num huic conceprui Entis tum
perledbisfimi tum abfolute exiflentis realitas competat objedtiva,
num idtas hujus Enris aliquid extra cogitationem meam vere re-
fpondeat. Quam difficultatem quasflionis non fummam modo,
verum unicam, licet mite exterminatam credere jübebamur, quis efl, quin potius miretur manere plane intadtam? Carte-
sio fuum videbatur argumentum reque certum, atque id, qua
trianguli tres anguios duobus reclis esfe äquales probatur f).
Im-
d) Princ. Phil. p. 5. Medit. de pr. Philof. 5;tam. C fr» Refp.
ad 7 'heolog i cujusdam Ubjtctones Med. p. ?o /eqq. & alibi pas/im»
GeornetFicam indutum formam invenitur argumentum Medit. p. 103.
e) Videas magnum Virum i.rt Kritik der reinen Vernunft de On- tologico pro Dei- exiftentii demonftranda argumento prolixe drsputan-
tem. N^que vero tarn ipfius Cartesif argumentationem, quam re=
centiores hujus argtrmenti formas videtur Kant refpexisfe» Carte¬
sius enim non vuit,. in Entis perfe&isfTmi idea latere proprie exi- ftentiam, quafi Entis realis fr; ri quamdam realiratem, fed exißentiom abfolutam, qua ßi licet a ceteris Entibns non rifi exiffentia gaudentibus contingente diftinguatür» (Cfr. Princ. Phil. p. 5 Medit. p fo, 72, joz, 103). Neque utique in hoc peccavit,. exiftent'ae enim abfo- iutae,vel afeitatis, ut dixerunt, idea ab Entis perf*dtisfirni idea nequit
fjungt. Manet vero error primarius,. quod per faltum ex jpfa mentis- idea in exiftenfiae objeétivae regiones transierit Philofophus,,
f) Medit, de pr. Philo/, p. 3?.
Immo vero: fi co-acipis trianguluin, concipis Egurara, cujus an-
guli tres
fint du»bus
redis äquales: fl cogitas Ens petfcdisE-mum, cogitas Ens abfolute exillens. Ar hasc mera eft conce-
ptuum explicatio ; iuque per hane -edoceris, num extra conce- ptuin tuum vere exiEat quoddam Eve tiiangulum, Eve Ens per- fedisfimuiin Verum falis patet, unde ortus fit error Philofo- phi. Nondum enim diftmde perfpiciebatur, nen fatis esib objedi cujusdatn conceptum adaequatum menti fldere , ut idera
Emui realiter exidere judicaretur. .Ab Aristotelis iade tera-
poribus Dialedices ufui adfuefada materiali, quaE in endera
esfet qujerendum Organon cognitionis Philofophicas, nondum fa¬
tis perviderat ratio philofophans, quanta lejungatur intercapedine repr&fentatio raentis a realitate objediva; unde iudens analyE'
idearum fubtili, rerum fefe arbitrabatur naturam patefecisfe,
Stabilita Dei exiEentia., aliquante confidentius videbatur
Ebi Cartesius ad ceterarum rerum Cognitionen! comparandara posfe accedere. Cum enim a Deo, urpote esfendi principio
lummo fu;m duceret originem homo, Idem Ens veracisfmum
erat cognofcendi principium ultimum ita habendum, ut ex ejus intelledu infinito om nes crederentur mentis humanas notiones einanasfe. Ubi igitur alia vindicandse cognitionis patebat via nulla, ad Deum, cognitionis omnis principium ultimum, pote-
rat provocare. Quod igitur primum petebat fubfidium, ubi proxima urgebat necesfitas, ut conflaret objedorum externorum realitas, Jamenim inveEigata animas humanas natura & demonErata
Dei exiEentia, ceteris de oinnibus dubitantem conjecerat Scepti-
cismus ille, voluntarius in Idealismum ferme Berkeliantim, Quem igitur, ut infgni conEaret documento , quam vacillante funda-
mento nitantur transfeendentes cujusvis generis fubtilitates, eodem
ferme argumento ex Dei natura petito, ivit noEer exteimina-
tum, quo utebatur inox Berkeley ad eumdem Ideabsmum cor-
roborandum, Veteres enim jam Sceptici fatis demonEraverant,
fen-
fenfatlones pröprie non niii modificationes mentis mere fubjeéti-
vas conflituere, quibus realia extra mentem refpondere objed:a-f
ex ipfa fenfationis natura vix posfit probari. Rejedis igitur,
quas veteres asfumferant Dogmatiri, cognitionts objecftivae crite-
riis prorfus precariis, feliciorcm patefa&urus ipfe viam , prasivit
Cartesius exemplo non optirno poileris, quibus nil ferme luitufu
frequentiori
follemnius, quam Dei in fuas raperepartes natural«,& Teleologice prouuntiare,quod Philofophice delendi non posfet.
A Deo fciiicet accepimus obje&orum externorum fenfationes: di-
vinitus orta fieles, quam fcniuum tefiimoniis habemus, Quare
cum homines faliere nequeat Deus (neque enim heic ad utili-
tatem noflram, fed in errorem vita* univerfe capitalem fallere¬
mur) oportet, fi Cartesium audiamus, vere adfint , quae nobis>
ebverfuitur, externa objecla g). Agnofcis anxietatem Viri, nödum fatalem, quem folvere desperaret, disrumpentis glarfiot
Verum eo faltim nomine vel heic laudandus efl nofler, quod,.
cum in objeblorum exiflentia. vindicanda ad cognofcendi princi- pium extra rationem humanam pofltum confugeret, ftdem hane*
qua conflare nobis realitatem objeétorum voluere recentiores, pratlicam,
praefago
ferme fbnfo. videatur quodammodo praccepis-ie. Erat utique difficuitas qifedam, quam poflea obfervavit
Hume, hac argumentione asfumta, femper juflam esfe debere
fenfualem Cognitionem h). Neque enim fatis pervideri, quo Numine Itsfo, Idlerici abcrret oculus*. a vulgari illa fenfuum
veracitate.. Verum ut ifliusmodi declinaret impetum, non omnia7
quac fenfatione continentura eodem modo esfe vere objedtiva ad-
firmavit Ca-rtesius, atque hinc ad diilindionem, a Locicio
redin
g) Vid. Medit. ds PUil. pr. 6:tam & alibi pasffm.
k) Inqu. on Hum. Underflanding Ståt, XII. in. Vol- j;o- librie:
Esfays and Trealifts p. m. 2/5.
redintegrafara, qualitatum in primarias <5c fecundarias addudlus
efi inveniendam i).
Jam aderr.nt, praeter Subflantiam
infinitam,
finita etiana Entia tum immaterialia, tum materialia. Rt-rum igirur aderant principia, &disquifitiouis
objedla:fupereraf,
ut cerro quodam cognitionis verse criterlo invento, diftinflam <%», quantuwi liceret, ada^quatam rerum iftarumcircumfpiceret
coguitionem.f'9 Vid. citatatn nuper Medit. 6:tam.
