SAMUELE GRUBBE,

DE ARTIS AD NATURAM

IN PHILOSOPHIA DYNAMICA RESPECTU

/ '

DISSERTATIO

CUIUS PARTEM PRIMAM

CONSENSU AMPLISS. FAC. PHILOSOPH. ÜPSAL.

- Ρ R JE_* S I D Ε

mag.

SAMUELE GRUBBE,

LOG. ET METAPH. PROFESSORE REG. ET ORD,

PRO GRADU PHILOSOPHICO

publico defert examini

P. DANIEL AMAD. ATTER ΒΘΜ

5TIP. FLODIN. OSTHOCÖIHfS

in audi torio gustay. die xiii idnil mdgccxv,

ii. α. m. s.

— ■'■«HOIWMiHIi nii«r __

υ Ρ SALI Μ

Excudebant Zeipel et Palmbua».

CONTRAKTS-FROSTEN

OCH KYRKOHERDEN

' h0gårevordige och

höglärüjs

Herr Mao.

PER RERNELL

Du,

^{i livars skydd} min morgons

stjeriia

Rann opp ur evighetens

haf,

Tagaf ditt

åLdsta harnharn

gerna

Hvad dig ett barnsligt

hjerta gaf !·

Du, vid livars fot i

Edens 1 under

Jag vårens första kransar

band,

v Råck, som i dessa hulda

stunder,

Mig ån enhimmelsk

fadershand!

Ack! i de milda, fromma dalar,

Der jorden bår ditt helga

tja.ll,

En nårmad himmels grans hugsvalar

Din långa lefnads sabbatsqvåil.

Ej iiågon lidelse beveker

Ditt öga till en smårthg tår,

Och sömmanisluft från fordom leker

Annu med dina silfverhår.

Hvad hopp oeh långtan-eftertrakta,

Din andakt fann i fridens landj

De dödliges begår blott sakta Sig bryta mot dess lugna strand.

På afstånd tidens stormvind dånar,

Af honom _e; ett ΙοΓ berörs^y

Så långt diii fristads synvidd blånar

Och klockan från ditt tempel hors.

Ό_Qek gifs ^en drift, som ej kan hvila,

Eil brand, åt vissa bröst beskärd,

Som vill på vilda vingar ila

Från rymd till rymd, från verld till verld

Snart for en brusande förmåga

For trång år moderhyddans vård,

Med bildningskraftens spända båga

Går ynglingen till Diktens gård.

Dess gyllne murar fjerran glindra

Ur evigt gröna toppars skygd,

Och stjernor hela dygnet tindra

Ned på ^en rosenfårgad bygd.

Der hoppet sina drömmar skiftar

I ro vid näktergalens sång,

Och mellan dunkla håckar hviftar

Gudomliga gestalters gång.

Väl håller Lifvet, livad det loivar.

På denna våg blott spridt och kort5

.Med bilder endast det begåfvar,

Som skimra fram och tyna bort.

Dock, bland de heta qvalens livimmel,

Naturens fägring ej förgår;

Oeli vårens lust och tårens himmel Af henne hjertat återfår.

Den stilla eld, ^som evigt glöder

I hennes moderliga barm,

Den kårlek år, som Konsten fäder,

Af oforgånglig ungdom ^varm.

Ocli skönheten och sången vaknar,

Så långt en morgonrodnad _gryr* .

Så långt till Gud en aning 'flyr.

Den glans, der lian sig innesluter,

I ljudocli fårgör år förstådd;

Omkring hans thron, der himlen njuter,

Ar Diktens luta ej,-försmådd,

Hon gaf mig vingar till det Hågä,

Når först jag sångens vålltist fann,

Ocli ack1 når i en Moders 6gå Ännu min lefnaös spegel brailn.

Men. att förtjusa och försvinna,

Det Skonas lottpå jorden år.

Blott att inom sig sjélf forhrimia,

Fick själen englaines begår.

Forgåfves harpan stämmes åter,

D^ess fordna klang ej vaknar opp;

Blott minnets turtur hors, som gråter Odödligt i cypressens topp.

Du, som från fordna ljusa dagar,

En spard erinring, återstår:

Låt ån mig ky&sa, når jag klagar,

Din hand och dina hvita hår!

Kårrii rosten ån, söm till dig ljuder,

På mig ined helgonlilickar se,

Och skänk min själ, der ^oron sjuder,

Din fisid och din välsignelse!

P. D.A. Atterbom,

DE ARTIS AD NATURAM IN PHILOSOPHIA

DYNAMICA _RESPECTü.

Yllüjl nihnonere fatis eft, emnia, quae Ars consummarerit, ^{a Natura} initia duxisfe,

Quikctilianüs,

Variatites

^licet _{quam maxime ac} disfidentes clarorum vi-

rorum de Pulcro et Arte fententiae, in his faltem, _quae fummi profecto momenri funt, omnesconfentire videntur:

ingenuis fcilicet animis inesfe aliquod immortalium rerum

deiiderium,

inexftinguibile,

infatiabile, dolorofam _paene dulcedinem fuspirans; ab eodem _porro exfistere, velut innatam antecedentis vitae fclicioris recordationem, facul-

tacem, qua nulla mirabilior inveftigatur, imagines vel ideales concipiendi, vel fenfibus obvias eatenus deaman- di, quoad idealia ifta lineamenra vultu et coloribus refe«

runt; eiusmodi vero imaginandi vi et potentiå, quafi perenni vitroque perlucidiori

featurigine,

nonnullos ter·

ricolarum adeo praeter ceteros excellere, ut fpecies illas

internas atque umbratiles, materiam fibi extrinfecus datam

fubigendo et purificando, in formas externas fenfilique coraplemento tamquam perduratas transmutare nitantur;

esfe hoc creandi quoddam _genus, et artem; ac eam e*

quidem artem κατεξοχήν, artiumve _omnium longe pul- cerrimam, quae ideam formae perfectisfimae, iive Pul·

crum ipfum, in externo iito Senfibili

effingere

laborat.

Quin

Quin ergo

fapisotisfimi hominum

nec

meditatu indignum

cenfuerunt, qualis esfet vera

huius imraenfae facultatis

ra¬

tio, neque Tibi viii

funt

vanam

fecisfe illufiris fagacitatis

impenfam, quum

ad

artem

illam,, indolis humanae mira-

culum, penitus

intelligendam

arque

leges eius genuinas

tum in univerfalibns, tum in particularibus quoque a

pri·

mo nsque fönte

indagandas,

totö;

femet apparatu inde-

fesfae disquifirionis accingerent..

Arqus plurimos certe ad

operam tali

muneri navandam allexir, reflexion! licet-elan·

dsftina vel utvertufta quaedam luiio

phanrafiae

percepta,

illa

divinitusingenio ingenita

praefenfio,quam Pythagqras eius*

que fectatores

primum (et foli fert> in fpectabile dogma-

vys philofophici

faftigium evexerunt,/'mundumv ipfunrs (ut

a QuiKCTiLiANOcicantur)ea ratione

esfe compoiitum,

quam poftea fit lyra

imitata."') Verum enim

vero

id inprimis

fovebat ardorem disquirentium

refocillabatque identidem,

quod fane

levisfimå eiusmodi vel fornaaturae infpectione

vel formandi peritiå non

posfet, quin perfpiceretur: ima-

gines

videlicet tales3 in quibus notio Pulcri quadamtenus

expresfa invenitur,

anirno fenfum infundere adeo caeleftis·

fimå vitå redundantem, ut cetera quidem omnia fiuctiva- gi aevi momenta, cum

bis aerernantibus compofira, in nihi-

luon prorfus orrininö redire

videaotur; in hoc

autem

con-

tuitu, fereno atquetranquillö, afomos mentis

divinae,

me-

moratione'S, fpes, cogitamiria, e

caligine quafi dirisque

fomniis evigilantes,

natale iam Polum

et arva paterna

re-

vi-

ϊ) Μ. F. Quinctiliani Inßitut. Orator. L. I. C.

VIII.

)

3

(

vifendo, in libertärem■'primitivem, ^{ruere ac} lila gaudere

immomlitate, quae in Ideis femper ,praefens eft.

Jipparet Diviintmimen, fedesque quietae:

Quas neque concutiunt venti, _neque nubila nimbis Adfpergunt·, neque nix acri concreto pruind

Cana cadetts violat·, femperque innubiius aether Iniegit, et large diffufo lumine ridet.

Omniafuppeditat porro Natura, _neque ulla Res animi pacém delibrat tempore in ullo*).

Sic nitro, dum Infinitum ^et Immutabile, ctiius amo- rem Religionis animam rede dixeris, heic in Imagine

fiflitur tamquam ipfo delineandi conamenro ita delinitum>

ut fragilitatem naturae finitae ingredi haud temnat, im·

psriumque flatus humani quodammodo patiatur:felices pro- fecto eos prredicemus, quibus Deus aliquis tam facrifi-

ram obtulerit _{artem; nos vero} alios, quibus contigit fola cupidinis immenfkas, etiam non infelices, liquidem ra- diationes iftius aflri, quod nullo flmulamine tantum quan-

tum cornprehendirur, iridis inflar per aethera refperfae,

infimas _quoque regiones radiolis faltim ^et transfiliendo perftringunt. Quamobrem, ii nobis etiam raptim fuerit concesfum, illam perfentifcere quietisiimam mentis alacri- tatem, quae, dum profunda terrarum et vortiees caelo-

rum

2) T. Lucretius de Kerum Natura, L. ΙΙΓ v. 18—24. Quod ingentis profecto fpiritüs de fecretis mundi vaticinium, ni Epicu-

rica dif'cjpJina, per fe a Poéfi ac Religione _äeque femotå, infufca-

tus vates cecinisfet: esfet operis fumma, quod etiamrunc _partes

permultae funt, formofisiimum Romani carminis documéntum.

rum quaii Indens permear, nuroina ubique agnofcit placi-

da iiderumque concentum et animarum, nullå umquam

elementorum difcordiå rurbidum aut turbandum: eo in- dulgentiori iam, graviora ^, fpirantes, veniae

fupplicatum

imus, qiio fanciiorem, ^quam qui verbis retegitur,

artis

fanctisiimae amorem profiteri liceatj neque iuveniliter

fpi-

ritus fumiisfe putemur, fi animus, olim

iucunde in

um»

brå Poéfeos fomnians, in domum iteliaram attgntius Tu»

fpicere haud nefas duxerit,

Seque ultro Iuris peramoenos vertere ad ortus;

Unde fubit, quidquid natura coloribus aique

Focibus affabre depingit, et intonat alma**), —

fummå cum verecundiå, fcrutarurus vettigiisque

clarisfimrs

innocuo conatu infiftens. Nam probe fcimus, nosmet*et«

ii disputationibus

philofophorum

a

reneris valde oblecta.

tos, nullo tarnen iure ipfos ^eorum coronae

adnumeran-

dos esfe; atque in håc paucorum dierüm

viriumque debi*

lium opellå, quam pro laureå

erudirorum antiquo ritu

obtinendåvenerabili doctorum examini fubmisfe deferirtius,

fi quid de Pulero, Natura et Arte praeter

fpem acutius fue·

rit cogitatum,

id

omnino

partim inclitis,

^quorum

depa-

fcimus ^aurea dicta, praeceptoribus deberi,

partim

quoque

vifionibus forfan phantafiae circa hosobiectus

fempiterno

fere nifu diilentae. At nofiram in publice? proponimus

fententiolam, non ut eå qualicumque alios quafi την

α/σ3«-

r;jiior«rjjv harumnotionum edoceremus rationem,

Ted

ut ge-

ne·

3) J. Brunus de Tripliri, Minimo tt

Menfurd,

cet.

Francof.

1591·

v. 11-13·

%

5 5 C

nerofam argutiorum cenfuram noftra fimpliciras rcvereh-

ter confulerer.

Multi quidem, tit fölet, ravienti cum ftrepitu voci- ferantur, nullaoi in his rebus abfoluram vel dari vel ex·

plorari posfe veritatem$ fenfu quodam obfcurifsimo, _pro·

qtie indi viduå cuiqsvis indole vario, heic omnia geri; au.

croriratibus ideoac documentis bona fide acceptisin faρ o.

re (aiunt) Fulcri efse obfequendum, ut tarnen fupra vul-

gus fapiamus, ^quae nimirum homini liberaliter educato antiquitus iniuncta necesfttas ^non fine aliquå fuspectionc inhumanitatis effugeretur. ^, Sic aurem Ufus imperium Ar-

tis invadic, opinionum farragines, prour diesiusferit, fug-

gerens vel deftruens. His _{magna ex parte} accedunt, et¬

il _praeter voluntatem et fcienriam, _qui Naturam indiftin-

cre perceptarn, vel congeriem univerfam obiectuum fen- filium octilisque corporeis fpectabilem, unicum praedicant formoiitatis exemplar, ab Arte, quae tancummodo formo- fisfima eligendo arque eoliocando nornen fuum mereret»

exacte imitaηdum. Quam vero imitationem blii in fervi- ίί particiilarum etiam minimarum obfervannå (quae au-

' étoritatibus i it is fumma regula fuisfe crédebarur),alii in effie-

naro quodam Totius aemulandi wirore pofuerunt. Facile

hinc concluderetur, inllitutis fpecialioribus artiric_{i parutn} opus esfe,immo, leges eruscrsocft minutas et viles (viles få¬

ne, quatenus mera funt ^{c ο} η ve η ta) melius omnino abro·

gari; naturam non omnem modo pulcritudinem, fed e't

normam omnem pulcritudinis _{praebereJ coram} denique

illa,

illa,artem totam inftar imbecillae

adfimularionis evanefcere.

Tslern autem confequeötiam hi foli aperte funt

profcsft,

quibus certe, dum Totum naturae ut

recepraculum vir i

um

immenfå quantrtate »gentium confiderant, umbra

confpe-

ctusdynarnici non plane defpicienda

obvfcrfatur:

quutn

ii

contra ii natura ηil -revera vident, nifi mölem legibus ίη-

animis fatis ^amoene confabricatam.^ ceterumque homini-

* bus _qua wictum, rerpirationem^j et ;iic por ro, falubrem

fine dubio ac perutilem. Apparer vero, ita orfine de Pul-

cro, omne in Arte iudicium ad merara affectionem fubie-

ctivam referriyfeu, quod idern eil, eiusmodi iudiciüm nul-

libi firmo ftare talo, nullibi aiiter quam ur lubitus, cui

diverfus _aequo iure lubitus opponatur, exfiftere posfe;

Nam quod imitatu dignum eligarur, aut indignum evite-

tur (quoniam de Natura absque id eå fuåperpenfa defor-

mia et foeda quoquoverfus exftantbquaenam per fe immu-

tabilis ratio praefcripserir ? Novimusi, ,,i ηg e ηium" for.

titer et laconice ab iis potisiimum refponiitari, ^quorum ingenium aeque futile ac arrogantia iriiignis eil. Certis- fime, ii tale quidiilo laconismo intendant, is, cui intui-

tus Pulcri potentialiter deeil, nullå demonftratione ad in·

tuendum compellitur,etiamfi _{γξαμμκχι}ctTTQ^efcsis adhiberen.

tur: fed de flore cultus _atque humanitatis non eil cum bar¬

baris conceftandum, quorum nataiitia Heliconiades taedii

quodam

momento dispofuere; his elocutisiima verba tamquam niortuis fiunt, et divinitas ipfa inftar ^fabulae fur.

dis auribus narratur. Nos _quoque Senfum, feu cctvBq.

σ/ν, cuius fölå vehementia vel abundantia faepisfime in¬

ge-

) ⁷ C

gértii honoribirs colirur, magni facimus, quippe q»1 fcili-

cet in eo vividam cernimus poten tiana (ut hoc vocabu"

lo fecundum intentionern philofophiae recentioris utamur) intuitus ^{e χ}_poii^ulati^j q»i tarnen nusquamnifi fummo re¬

flexionis acumine coalefcens, _{tamquam vems} intuitus

aefthe ticus procesferit et ingenii, quod actualiseft fenfus

cum reflexions intima coniiinctio,polare peritinera fidus. Eft

Senfus, ut ita dicam, femininum in Arte iudicioque ae*

ftherico principium, Chao progeneraori non disfimile, ab·

foluram Uriiverfi fubftantianf» in quå.vis fpecie Finiti, fed absque fcientiå conceptionis, concipiéns, evigilantem in·*

volvens copulam materiei ^atque Intellectuscuius mafcu«

lå demutn virutte germina in Sfcnfu confuiim fermente- fcentia auramvitae organicae fuscipiunt et ad formas fin- gulatim determinanmr. Susceptio ^vero haec et determi- natiö,. (i de ^{mutuo earum}

refpectu

quaeritur,

attribut-a

funr, modo quit potentiae difcreta, unius ac individuae

actionis infinitae,- _{quae per} hane ipfarri immediatäm fus- ceptionis fuae detertiiinationem (nec igitur per fusv ceptiohem folarn nondurn actu realem factam) mundore*

velatur ut vis ifta produetiva imaginandir quam in Deo

nar uram, in artiftce (quatenus nempefacultas imaginans

omni anifnö gradatim ingenita heic tum quantitäte, runt qualicate divinam refert naturam) ingeni u m appella-

rmis; ubi _neque fehfus a réflexione, _neque reflexio a fen·

fu disiungi*posfunt,quamvis iineutrisque perfectisfimo mo¬

dopraefenribus illa unica eademque esfentia non exferere-

tur. Quum porro Verum^, intclligentis ^c.um inteliecto uni-

tas

) 8 C

tas reflexioni obiectiva reddita, non datur nifi in inttii- t

!

tii , qui fundamentalis

idealium

et realium, identitas eft fibimetipfi patefacta: primo

necesfum

eft, veritatem ae*

ßheticam quoquein intuitu quodam confiftere; dein, hunc-

ee intuitum, _quamquam urpoteunitatem obiectivam infinite fuprameram reåexionem^{evectum,tarnen} qua obiectum re- flexionem fibi aliquam vel inteJligentiam opponere,in quå

ut intuitus agnofcatur utque iuftusintuitusa quovis

falfoet

imaginario diftinguatur. Ipfi, quoad iuftus eft, nullå opus eft reflexione, quia ipfe reflexio eft in unitatem obiecti¬

vam refumta ^et funditus transmutata; at, fi extra illum de illo aliquid fciatur, hoc tantummodo per reflexio-

nem efficitur. Quae quidem reflexio non ifta eft ab "Imi¬

tate abftracta, _quae oppofitionibus relativis intricata labo-

rat, fed intellectus abfolutus in confcientiå fibi quå talis

expr^sfus,

five

reflexio in

fcientiam abfolutam converfa.

^t

De his autem et de fcientiae abfolutae _organo,quod etiam

intuitus eft fed i η inteliec^tu ferne t ipfe compre- hendens, fuo loco fufius et (pro modulo viritwn) adcu-

ratius eloquamur. Quo forfitan eluxerit, intuitum aetthe-

ticum reverå fenfilem esfe intuitus intellectualis obiectivi-

tatem, fcientiamque Pulcri, veluti Pulcrum ipfum fymbo.

lum abfolutae realitatis, totius Philofophiae vel confum·

mationem vel imaginem duntaxatcuivispärabilem4) No-

ftro i

4) Pi-ato de bocin Pbaedro, cunctarum de Palcro, quaeexftant, fcriptionum pulcerrirrå: Oφΐί ^{yxg %(mv} οξυτοίτη των £tx ταυ αωμ,χτα:

egxiTxt uiabrjatuv, j; Φξονησιι ονχ ogxTxt. Ativovsyxg κν «(χ,ξΐιχαν rgu¬

rtetp uvt TotovrevgxvTfjs tvxgytt ιιίωλον irxgtixtTt ti:βφιν tev" xxt τχλ·

) 9 (

fho propofito heic fufficiat, fi nemo facile infhias iverit,

iudicium de Pulcro quodvis ad certam fui rationem aut

reflexionem philofophicam requirere, ideoque fcientiam,

aut illam ab intuitu immediate profluentem veritatem, quae narurarn ingenii fiduciamque conftituit. Sed ingenia quo«

que interdum mirandis fuismet aufis excidisfe, tora hifto-

ria cultus elegantloris teftatur.

Artem igitur, et fi de proJuctionibus fuis iudicetur,

Ct fi artifex ipfe rationem determinatae fuae produetionis

fibi aliqua faltim ^ex parte figere velir, theoriå qnådani inniti; talem vero theoriam, _{quatenus verae prae} fe tulerit

fcientiae

fpecysro,

aretisfimo"quodam vineulo ceterae difei- pünarum philofophicarum compagini esfe nectendam, — neminem prorfus latuit ^eorum, qui praeeepra τη: άιν§ψε-

ωε vel indicårunt ipfi, vel circa, propofita difputavere, puleerrimis fludiis vitam et amores confecrando. Copulam

tarnen iftam, fi divum Platonem et optimos exceperis di- fcipulorum, non diffitile nobis concesferis, alioqui noftra

usque ad tempora, quamvis furnma ingeniorum altercan-

tium contentione, nexatam pStius fuisfe quam nexam. Et-

enim fi e iufta Pulcri notione omnis pendet iufta deArte, quae fenfibus effingit Pulcri

figurationem,

disquifitio: ex eådem oportet notione clare perfpecta unicus eliciatur do- ctrinae, cui a rei tractandaefundamento Aefthetices re- cens contigit denominatio, cum confummato Philofophiae fyftemate contextus. Quum autem iftud, quod in rrj

«V

ß ^·

oit» ggctffx. Nvy «tff Κ«λλβί y.ovov νκντην μοΐ£οα>, wer ικφκ-

νgffur ον tivui κοα gg uf μ ι ur »rov,

rStpei potentialiter conrinetur,

totius

non

minus artis

es-

ientia quam rotius de arte fcientiae

principsum, aequipa-

randå vagaeJnterprerarionis

fallaciå

tum in mero

quovis

fenfuum oblectamento, tum in illecebris mores

hominum

fuaviter correcturis, tum in quålibet denique ponitur

fpe-

cie vaniloquae reflexionis; haut equidem miramur,

culrum

mentis humanae praefertim incunte ab aevo

Dualismi

re-

eentioris infpicientes, rurbam eorurn, qui

hane difceptare

eausfarn non plane repudiårunt, in contrarias quoque

opi-

niones ac e diamerro iibimet oppofuas

difcesfisfe. Qua-

rum omnium, fi vel Corporeum praeponderant

fioccipen-

fo Incorporeo, vel. incorporeum aliquid

nudä reflexions

eonceptum, nulli

adrentimur. Quemadmodum enim, fe-

eundum Platonem, quem in aeftheticå rerum

contempla·

tione

antiquisfnnum

et

nobilisiimum doctorem

veneramur, principium

Pulcritudinis identitate fuå duplicem involvers

ienfum videri posfit, partium

videlicet

et

fecum

et cum fpiritu vivifieanti

congruentiam*), quåvero duplicirate

una eädemque mänifeftatur

concordia organica, imago fcilicet

organismi nbfoluti: ira Pulcrum, ut

forma flat perfectisii-

ma, ideam infinitam exprimat in concreto

feniibili,

^per organicam individuationem

intrinfecus infinite articulato

ct conclufoj quod nulio cerre pacto

posfibile redderetur,

ni corporeum iftud,profandius

introfpectatum, ipfum Vifi-

bile esfet incorporeum. Hoc ^autem

ii

penitus

uni-

veriimque femelintelligeretur, Natura

etiam föret intel-

le*

5)P1.AT0 inTimaeo Locro: Aρχχ* fe VLkWws,

rnvru rot fit t§ ικ km *trt ren ψνχχ*.

a vfit μ trξ ι tt ntrt

) »* <

lecta, deque eins cum Arte cognatione

faris iam morofa

difcusfio longifceret perquam minime.

Nobis enim geni·

rrix Natura, Γι veram eiusperceperis indolem ^,nihil infert

contiienti Animo alienum; quippe quae ipfa aeternus eft fpiritus fibi modo adhuc quå talis velamine materiei ob-

tectus, animique ^, quem in potentiå ubique posfidet,aeque

ac corporum omnium mäter. Talis quidem Naturae, in

qua obiectiva fummi Numinis imaginandi efficacia perno- fcitur, dum in arte pulen exeudere tendimus fimilitudi-

nem puram et ingenuam, fummum artis praeeeptum per imitationem naturae, ut voluit Aristoteles, libenter explicetur; fi duntaxat explicetur, i. e. fi Natura longe a-

liter, ac in umbraculis eruditorum folet confpicienda fifti,

et quoad esfentiam et quoad

formam

(quae esfentiae uber-

rimae fibimet impofica quaft moderario eft) recognita fue-

rit et adorata. Quod in Natura verum' reale atque. imi-

tandum reperitur, profecto

eft feientia

haecce iromediata

et taciturna, in altå quiete cuncta inftår reflexionis con-

rummatisfimae confingens fuaeque totalitati äbfolutae ^con- figurans, vel

vividisiiina Ifta esfentiae

formaeque abfolute

connexiva iunetio, qua realitatisaeternae in mundo reve- latio actualis et complera praeparatur. Infequantur _ergo

ftudiofe artifices, _quocumque Natura confiüum praemon-

ftraver'it; eodem attamen genio,quo ipfa Divinum adfue-

vir protypum imitari, ubiubi Materies, quam m aternum naturae fanguinem diceres, aethereo Idearum femine prae.

gnans efficitur, Quum fic ^vero Artis eam esfe _operam vellemus, ut iuftam Naturae notionem operimento refle¬

xionis relativae fubduceret, atque in fletura fuå quävis red-

redderet fenfibus explanatam: vix ac ne vix

quidem

pa-

ter, quidnam fibi voluerint ii, qui Artem

(Winkelmannio

ex parte praeeuntej

inftar

condirionis fine quå ^non

iusfe-

re, ut Naturae habitum idealiter perfectiorem in-

duere laboraret, feu, quo barbaricam rem barbarico de-

finiamus vocabulo·, idealifaret Naturam6): quod quidem

man-

6) "Diefe Fodei*ung fcheint aus einer Denkart zu entfpringen, nach

welcher nicht die Wahrheit, Schonzeit, Güte, fondern das Ge- 'gentheil von dem allem das Wirkliche ift. Ware das Wirkliche

der Wahrheitund Schönheitin der Thatentgegengefetzt: fo ffiüfs-

te esder Künftler nicht erheben oder idealifiren, ermiifste ^es auf¬

heben und vernichten, um et\ras Wahres und Schönes zu er- fchaffen. Wiefollte aber irgend etwas ausfer dem Währen wirk,

lieh feyn können, und was ift Schönheit, wenn fienicht das vol¬

le mangeliofe Seyn ift? Welche höhere Abficht konnte demnach auch die Kunft haben, als das in der Natur in der That Seyende

darzuftelien? oder wie fleh vornehmen, die fogenannte wirk¬

liche Natur zu übertreffen, da fie doch ftets unter diefer zurück¬

bleiben nuifste? Denn giebt fie etwa ihren Werken das finnlich- Wirkliche Leben? Diefe Bildfåule athmet nicht, wird fon keinem

Pulsfchiag bewegt, von keinem Blute erwärmt. Beides aber,je¬

nes angebliche Uebertreffen und diefes fcheinbare Zurückbleiben, zeigt fich als Folge Eines und desfelben Princips, fobald wir nur die Abilebt der Kunft in die Darfteilung des wahrhaft Seyenden

fetzen. Nur auf der Oberflache find ihreWerke fcheinbar belebt:

in der Natur fcheint das Leben tiefer zu dringen, und fich ganz mit dem Stoff zu vermählen. Belehrt uns aber nicht vonderUn- wefentlichkeit diefer Verbindung und dafs fie keine innige Ver»

fchmelzung fey, der beftändige Wechfel der Fvlaterie und das all¬

gemeine Loos endlicher Auflofung? Die Kunft ftellt alfo In der blofs oberflächlichen Belebung ihrer Werke in der That nur das

Nichtfeyende, als Nichtfeyend dar.'« F. W.J,Schjel-

) <5 (

mandåtum sbfurdisfimum, e docrrinå immorralis Viri de formis. idealibus artbque Graiae fhaud omnibus numeris

propofito adaequarå) or

lucidum,

ira explicaverunt, tam- quam esfent formae fingulae concretaeve, qua rales eNa-

turae penu depromtae, per notionem aliquam perfectio-

nis generalem et ahftractam formoiiores efiingendae,pr®- gresiu quodam a re externå ad notionem poftulato; quo tandem" progresfu notio quaii faturaretur procederetque

Pulcrum efflagiratum. At noti© omnis ηond^um in intuU

tum vel idea m coanixa, ideoque realitaremextra fe quae.

rens, inanem confticuit iubiectivitatis fpeciem omni verå producendi fäculcate carentem. Naturae vero forma, in

ideå confpccta, no η Ifta eft in parriculas divulfa obfufeatis

oculis obvia, fed organica totius vis et facies, concordia

haecce divine necesfaria libere disfimilium (Graeci άςμο*

viocv vocant), cuius ^e quålibet particulå (prout fuae modus vitae) laetabunda exiilit imago, cuiusque intiniam fusce- ptionem ingenio proprie adiudicamus.

Ideae sunt eorurn, quae natura fiunt, in ^conce- ptione inteliectusaeterni exernplaria (realitates esfenti- ales). Haec vero fumma omnesque ut unsm cornprehen-

dens Idea, _quae actuaiiter in finita eft fuae ipiius poiitio,

atque (eo ipfo quo actuaiiter infinita eft, totalitatis ^cum unirate vinculo identico) limplici håc pofirione^oninem ifta-

rum ponit complexum pofinonum vel idearum ^,quem no¬

mine Univerß deßgnamus, — in primå quidejn manife- ßa-

ling's Philofophijche Schriften: Uebcr d. Verholtnifs d. bildendem Künfie zu der Natur, f. 355, 356.

flationis fuae Ιυικμει (Naturå)tamquam actus

creationis per-

petuae

cernitur. Ex hoc fåne actu, iamnunc copulå illa

divinå, quae acerrimum in

meditatione humanä ςοπΑΓ-

ctum, Libertatis fcilicet cum

Necesfitate,

nexu

toilit in-

dividtio Voluntatisabfolurae (cuius

afeitas Lex abfoluta eft),

nulla progignitur

oppofirio nifi

quae

fpeciale quodpiam fit

-oppofitionis

abfolutae, ideoque fpeciale quodpiam abfolu¬

rae unitaris. At e& profecto eft

conditio RefieXionis non-

dumin fcientiam esfentialem converfae,

quod hanc in mul-

tiplici Omnis

immenfi obiectu quafi demerfam Uoitatem

tranåfiliar, _arque fumma celeritate

infinite fluens, velut i-

gnea Heracliti

fubftantia,

ceteras

in fpatio iibi obvias uni-

verfalis vitae formaturas eådern mobilitate

acomnia trans-

meandi potentiä carenres, utpote

compaginem fixam con-

fideret rerum iibi oppofitarumj

ceteroquin, iam ad philo-

fophandum

progresfura, vel

ut

phaenomena potefiatum

occuitarum nullove modo intelligibilium,

vel

ut

materiåe

cuiusdam mechanice conceptae figmenta

mire varia, vel,

ültirnä dehinc äbftractione nodum iftum

Gordium fecuisfe

fuperbiens, iTt meram

quamdam fuae libertati, fed a fe i-

pfå,tamquam

conditionem inevitabilem actualitatis fuae pri-

migenio ^actu pofitam

limitationem. Quam urique obiecti-

vitatis phyiicae norionem

enuiitians, relarionem Externi

ad Internum eatenus feliciori percepit

fagacitate,

quaterjus

notio illa ideam Esfentiaeabfolutae, fub forma

Intelligen¬

tian ·prir^itivae

fponraneo

actu

exfiftentis

et

exiiftentiam

modificanris, adipifci et exprimere

valuir; relationi vero

inhaerentem dualismum adeo ^non

evanefcere ftcit,

ut e

contrario indisfolubilern ei in confcientiå

^ermanfionem

de-

) i? (

deftinavisfe videretur. Nam ^ut alia huius docrrinae, cm exfultans refl xio ab ideå veri *JEvos ^ev τω Πam divulfa

gloriofum Ideslismi ^nomen indidit fratione fcilicet abs-

tractae iitius et relativae Idealitatis, quae abiuratione tan-

tum correlati in digniratem abfolutae evehebatur), varia et muhifaria omittam incommoda; e. g. Intelligentiae, quam

tarnen vult Abfolutam, infinitam relativiratem, cå inpri.

tnis enuntiatam necesfitare, quå NonuIntelligens quoddam

fuhitraturn ad åctuaiern et determinatarn fuae ipiius reali-

tatem expofcere cogebatur, incomprehenfibili prorfus ge- nefi a ferner örtum et refpectn conilructionis theoreticae

ftbi coordinatum, pracricae vero (ut libertas nimirum ide-

aiis obiectiva evadereQ fubordinatnnri, ^— quo facto innu-

merabilis temporum feries ad exfiilentiam Aeterni exüru-

endam complendamque requtrebajur, omnisque pofitiva

de rebusd iviηis fcientia in fidem quamdam moralem träns-

migrare iuberetur: noftro certe fini fatis fecirnus, fi brevi perpendamus, qualis ab håc faprentkl Natura contempla-

tioni et Arti obtruderetur. Usque ad meram τ& Ego ne·

gationem exinanita, qualitatum propriarum vividå immcn-

fitate defpoliata, pulcerrima et facrofancra Φυσιε ttuvuioXcs

πάντων μητνίξ, quam non tantum in templo Epheiiorum,

fed in vitå, fcholåetarre generofior coluit antiquitas, ide-

alismo huic inrra fubiectivitatis eancellos coanguftato ni¬

hil melius esfe posier, quam vanüm fubiectivis intelligen¬

tiae limttatae affectionibus coofhtum phantasma, per fe

niorarum, quamvis teleologico (ad evolurionem moralita-

tis habiro) Fcfpectu iimulacro quodam reaiiratis indütum.

Sic autem ilicet iacebai idea Fulcri; _neque Arti novå iftå

33ien-

mentis ciMtetfMiob, magno cum clamore7) expofitå, aliqtiid

boni ominis erat confultum, _neque ftudiis artium muitum

fe in philofophiå profecisf^ vifum eft, qtium in allegoriatn quamdsnT eiusmodi libertatis, vel abftracte conceptae pö- teftatis femetipfam in infirntum determinandi, nifus ilie pulcra producendi transrnutabatur. Annon hinc fequere-

tur4 Pulcrum atque Artem, in fenfu .quidem communi et mundo huic fenfui reali

(idéoque

^ex utråcumque parte in

τω μη ovti) munus tueri ^non contemnendum, reflexioni ve-

ro fpeculativae parum contuitu dignum praebere fpecta- culum; nullam videlicet, nifi bellulam aliquanto inepti phan-

tasmatisfaciem,altiori fpeculae exserendo fubftantialitatem?

Ita vera Pulcritudinis dignitas, unå cum fcientificå Aeßhe-

ti-

7) Ac equidetn, quoad de ipfo aüctore fyfterratis agitur, fummo cum

ingenii acumine. Non ii fumus, qui coronatn immortalitatis, ca-

Jpiti Fichtiano multå cum laude baerentem, unico etiam folio de-

trahere auiirnus. Quin immo quibusdam in locis, per fcripta fua difperfis, dynamicam Naturae notionem quafi divinitus infpiratam

enuntiare videtur; e. g. in libro illo ''Die Beflimmitng des Men- fchenpag. 330—335, ubi ad finetn haec praeclarisfima fanever-

ba occurrunt: „Es ift kein todtendes Princip in der Natur, denn

die Natur ift durchaus lauter Lebens nicht derTod todtet, fon-

dem das lebendigere Leben, welches, hinter demalten verborgen, beginnt, und (ich entwickelt. Tod und Geburt ift biofs dasRin¬

gen des Lebens mit fich felbft, ^um fich ftets verklärter und ihm

felbft ähnlicher darzuftellen.''— Obfervandum tarnen eft, hascepa-

ginas in fectione "Glaube'' infcriptå reperiri; quo iamiam elucet,

iftam Naturae delineationera uon e fundamento fyftematis, Ted e

eomplemento esfe derivandara,

) 17 (

tices dignitate prorfus omnino valere iusfa, medifamentis Aeftheticorum longe aliam praetemavit direeturanv3utars>

bagibus fcilicet ^äc fricis dialectkorum omnibus fcpofitis,

immediato fenfu Divini,quo nobilia praecordia calentjprin- cipio fimplicisiimo fimul ac fanctisiimo confifi, aut in Hy-

lozoismum phyfices antiquisiimae8j, quae lpfa erat Poefis aliquarenus philofophans, aur in τον ύπεξουξανιον τοττί»·-9) Idearum Piatonicarum revercerentur.

Hinc in laeiiorem rerum aeftheticarum tractationem

incepit traniitus quidam indelebiiem memoriam meritus, norninibus aeque in arte ac in theoriå ftellantlbus reful- gens, quem, ut in pluribus aliis eiusdem aevi fcriptis te- lam cultus recentisiimi exordientem fufpicimus, Tic potis- iimum in diurnis illis aeftheticis „Athenaeum1' conii-

gnatis, iymbolice fere crediderimus expresfum. Inhise-

nim ubique, per disquifitiones quoad iuftituta fpecialiora (critica praefertim) fagacisfimas tralucentem, deprehendas ambiguitatem _{quamdam, ingentl nifu nequaquam ado-}

perram, menris adhuc abfolutam realitatem artisque ad e-

am refpectum magis phantafia praefentientis, _{quam in ex-} plicatae confeientiae perfpicaciåposiidentis. Elementa heic inter fe _quam maxime disfimilia

deimperio

certant,Spino-

zis-

8) Ut Heinsk ille, mitioribus fatis dignus iuvenis, cujus primutn

iam opufculum milefium, ,,/irdirighello Naturae fpirat vere ar-

.dentem vlm et amorem.

9) Plato in Phaedro: Τον JV vTtsgovgxvtov vonov ουτϊ ns v/uvyee itta tuv Tj/fe tfqttjtifsf evtt ποτ ijhvyffet ^χχτ ecftecv.

ziSrnus, Piatonismus, Idealismus ille denique

relativus, qui

tarnen, ut nuperrime animis

iuvenilibus inculcatus, palam

praevalet.

Itaque

non

mirum eft, fcriptores iftos Tyn-

d^ridas, qui patresTO)

aefthetices revivifcentis iuftisfimå

collaudatione cenfentur,etiam in poematibus

venuftisiimis

eo

tempore

decantatis Infinitum aliquod abftractum fectari»

quod tir forma

effingerent adaequatå, omnes formas da¬

tas tum anriquae, tum romanticae

artis,

tum

mythologias

fere omnes poeticum

fenfum ipiranres, fed quafi allego-

rias modo metaphyficas requirere ac

adhibere coacti

fuisfe videntur. Immo,fanctisfirrra

ipfa Chriftiana religio,

Vera et unica hodicrnae Artis

anima,

quamque

illi Viri

concelebratisfimi poitea fincerisfrrro amore ut

talern funr

ampiexi, in primo

ißo ttadio

meram

iis mythologiam vel

Infiniti eiusmodi aliegoriam

metaphyficam involvisfe faci-

le pSrfpicitur.

Huic tandem Idealismo nonnifi fubiectivo et

inofc in

retia logicae

fuirnetipfius consequentiae delapfo, fuccesfit,

reflexionis ab Univerfo abftracrae

omnibus

nunc

spectris

in propatulo expofitis,

ifta

per

ScHellingiuM inchoata

et ab uri& _parte iamdiu

percelebräta, ab alterå falrim pei·-

vulgata

Fbilofopbiae inftauratio: quA, fcientiam dum η Ul¬

lam_j nifi formam

abfolutae realitatis

cum

hac realitare i-

denticam, agnofcit, et

Fhilofophiam

utpote

abfolutam U-

nii

10) In multis utique a Κάντιο edocti; cujus de

dialecticä iudicii

aei^edci

fe'rutätione merit'a nuinquam pefitura, in fequentibus ιη- veftigare tentabimus.

> >9 (

niverii coriftructipnem in confcienriåidealicer con fe ien- tiae emicleatam coniiderat, confcientiam ^vero ipsam non

ur unicam et genuinamin mundo fubftantiam, Ted ut fum-

main tanrum fpecialem Esfentiae abfolutae manifeftatio.

nem, — doctrina illa prifca et Platonica de Ideis, de Di-

vino atque Pulcro, ^tamquam

in altiorem

potentiam evecta

et evolurioni confummatae feftinato adpropinquans, revi-

vifcere non immerito aeftimerur. De genio tarnen Aefthe-

tiees ex ea prodeuntis

fpecialius

disferere, fequenti

forfan

particulae huius

opellae relinquamus. Id folum obiter ad-

monere iuvat, generalem

fapientiae,

quam no v am incu-

fant ii qui vetera

neglexere, characterem (ftupendå omni-

no inflauratione oriundum) in eo fefe potisfimum exfere-

re, quod nulli (ludet

idealitati,

notioni

vel fcientiae, niii

quae eadem realitas (et

quidem obiectivo (.proprio fenfu),

intuirus etvita (it; abilractionumque omnium catervas acer-

rimo contemtu et odio infectatur. Tali^verophilofophan-

di rationi, quomodo Natura et Pulcrum, idea

Naturae

in

forma coaequatå

fenfibus procedens, delitefcere vel dees-

fe

posfent?