SOCRATIS MORALI

D1SSERTATI0 GRADUALIS

De ⁱ

MORALI SOCRATIS

quam,

SUFFRAGANTE AMPL. FACULT. PHILOS.

IN ILLUSTRI ATHENAEO UPSALIENS/,

PRyfSIDE,

VIRO AMPLISS1MOatque 1M0,

MAG. LAURENTIO

DAHLMAN,

Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord.

PUBLIC*2 CENSURSE MODESTE SUBMITTTT

JACOBUS REINH. LUNDH,

DALEKARLUS.

AD DIEM*Xn*-junh, anni MDCCLVHI.

in auditorio gustaviano.

H. A. M. S.

. • U P S A L I SE ~

Excud. L. M. HÖJER, Reg. ACAD. Typogr.

m

vJlborna frun,

RU

JO

FRU till Vahlfta-, Lottfta och Kohlfva.

NUgunfliga GYNNARJNNA!

Hvad

SOCRATES,

i

forna

dagar,

Att dygd får lon och läft får blygd7

Till hans beröm jag ville Ikrifva

Och hans förtjenft htt loford gifvä.

Men _att, Välborna Fru, ock nåmna Er gunft, jag åger frorre Ml₅

'

y Er himlen fjelf har velat åmoar—*

Att mångas hjelp befordra Val, .Förtjänar SOCRATES berömmas,

Så kan Er dygd ej eller glömmas.

Till_k

t

Tillåt Välborna Fru! jag beder,

Af Edert namn att defla blad Förvänta glänts och ail fin heder.

Om jag i någon enda rad

far tack for mycken gunft frambära,

Så Iker mig efterlängtad åra,

j V i w.- "• -• - 4 •• ' yJL'*

Lef val till fenfta ålders åren,

Den Hogfte fkydde Edra dar.

Er vinter blifVe likfom våren,

Och noijet hålle hålfan _qvar.

Er lycka faft fom fjelfva bergen ,j\

Behofve alldrig jfl^ifta fårgen.

•

. . ■' ' \; i

Er luft att adla linnet leda

Dit dygdens lagar det befallt,

Er omforg ^att den våg bereda,

Som af Er fokes kam for allt,

Om Barn och Barna-barnen följa,

Skall intet godt fig for dem dölja.

- f ""j ?/'

Af denna trogna önfkan brinner

Ett hjerta rent i v6rdfamtvtfroft.

Når ^rum i Eder gunft jag finner

Kan alldrig faknas hos mig tröft.

Jag flipper dä på lyckan hämnas

Och lexver nogd.att ftådfe nämnas Välborna FRUNS

hdmiukaße ^tjänare.

JACOB RE1NH. LUNDH.

SLOTS-INSPECTOREN och KRONO-BEFALL-

NINGSMAN, vid Kongsöhr, JDEL och HÖGAGTADÉ HERREN,

Herr JESPER PETRAEUS.

HANDELSMANNEN, i Nora Stad,

Adeloch herren,högagtade

Herr ISRAELGA HM.

HÄRADS^- BOKHÅLLAREN,

HÖGAGTADE HERREN,

Herr JOHAN WESS1NG.

SAMTELIGE MINE GUNSTIGE HERRAR

och GYNNARE,

Eder

ynneft och godhet har ftedfe förbundet

fla. Nu _opnas mig ett .angenåmt tillfalle-,

men min fiåder ar for fvag, ^.att den nogfamt be¬

tyga. Tillårén dock GunfiigeHerrar! att allmanff

förklara det Eder fallhet ar min egen få långe jag

lefver

/[i rf. .3 • - ,<

Mine Gunfiige HERRARSoch GVNNARES

; > - \ V' ^. \

ödmjuke tjänare, JACOB RÉINH. LUNDH.

i i.

mnia, quas jam dicuntur, antca e(le cliéta haud facile dixerimf prifci tamen aevi f2pientes,fua,

nec defraudandos, laude con- tendimus. Etenim ut fumma fuit eorum induftria, ita nec

eadem, infcicntiis, vana fult,

fed maximo ufui. Si nonomnia

detcxerinc, nobis tamen aniam, inventis novas ad- dendi, prsebuerunt veritates. Si non omnia illorum fcripta adeo tuerint polita, noflrum fane efl, qui no- bis videmur clarioribus vivere ternporibus, in iisdem

ordinandis illuftrandisque^, nollras exercere vires. Si denique quidam eorum a vero declinaverint tramite,

ne grave ducamus ex erroribus aliorum meliora di-

A fcere;

fcere; cum plurimi faniora tradiderint, ^ut nihil fere

in iis vel culpari vel dedderari podit. Quicquid dt,

veterum plerumque Philofophorum placira, absquc

emolumento, a nobis non teguntur. Merita itaque

Socracis in philofophia morali, levi adumbrare ^pe.

nicillo , noftri iam eil indituti. Non quod tanti virr

nomine dignum, fed quod, per facültatum & ^tem¬

poris anguitiam, potuimus ^, praeditimus. Quse de-

fiderantur, Tua, CL., implebit virtus atque be- nignior cenfura»

It

Socratem nihil literis exaravide mnlti tedantur

veterum, praefertim cum dialogos, quos ei tribuit

Plato, cum recrtatos audiviflet Socrates, fuos non a-

gnoverir. Recentiori quoque aevo ^, epidolas Socra-

tis Leo Ällatius vufgavit ^, quas etiam fuppofititias

ede facili ncgotio agnofcet ^, qui easdem cum reliquis

Socratis contuleric dogmatibus. Res tarnen manet fal_va, nam praeter Pkitarchum, Laertium, Suidam,

Thucydidem & Ciceronem habemus Xenophontem,

comitem ejus in bello ddelidimum difcipulumque^So-

crate dignidimum ^, cujus fides ^, modedia, fortitudo

& pietas, virtutes indgnesque animi dotes Prsece-

ptoris dilucide: admodum referunr.. Libros i1le IV

memorabilium de Socrate poderitati fuperdites vo- luit, ubi monita maximi fui aevi Moralium Do&oris fpardm expodtavidere licet. Miffis, quibus primum

ope-

) i (

opcramdedit,ceteris fcientiis»morali imprimis (uam

riicavit _operam, eoque fucceflu, uc ipfe, fatentilxis

omnibus,verumfuerit fapientiae& virtutis exempkrm.

Divinam providentiam immortalitatemque docuit a- nimoruna, quibus quoque fulcris fubrutis,quid ^aliud

reftat ? _quam delormis juris umbra ^, jus ^ex ucilitate pradenti metiens, omni vi obligandi deftituta, omni

honeftaee carens, cum nec reverentia nec metu fum- mi Numinis, aliquis, hifce principiis fummoris, du-

carur; fed qusvis nefaria, prout Tenfus & afFe£his juflerint, moliri poffit. Nihili itaque facimus, immo ako fupereilio contemnimus fubtilieates quorundam, qui jus quoddam natura, nulio habito ad DEum re-

fpeftu, in gratiam Atheorum, bngunt, exibimantes

eos nihilominus deturpieudine aftionum fuarum con-

vinci & a malis retineri poffe. Longe vero alia &

ereåiormensnoftro Phiiofopho,quamvisgentilqfuic*

5 M M

« ) v *' ^.

^ Officia erga DEum inculcat. Ne vero hoc ferne¬

re fecifle videatur, fundamentum _{eorom, ex} operi-

bus & perfe&ionibus Divinis, imprimis Providentia

6 bonitate ejus, _repetit. Omnia nobis neceflaria ^a Diis concefla dicit. Interea, quibus egemus, lucem primum ponit, cui, fol, fimulque operibus noftris peragendis, infervit. Nochern nobis largiti funt,Tn- quit,Dii,commodiffimum quiefcendi tempus.Terra

A 2 mutri-

&& ) 4 (

nutrimentaproducit. Aqua maximadata eft copb,

uc animalia & vcgetabilia eadem reficiantur. Ignis

nobis in pracfidium contrafrigus & caliginem concef.

fus ed. Animalia hominum eaufla nafcuiuur & ^nu-

triuntur. Senfus non tantum fed & rationem nobis

conceflerunt,cujusopcderebuslenfibilibus fenlusque

fugiencibus ratiocinando, difcamus, ad quae fingula

conducant. Deos quideminferioresmundo praefe&os,

iupremum tarnen Numen omnia compofuifle &con-

dnere, ftatuif. Numinis hujus eflentiam eile infinj-

tarn & ab ente finito non comprehendi pofle ^, haud

obfcure indicat, ^nec oculis cerni, non tarnen ideo ^e.

jus negandam exiftentiam. Confidera, inquit, quod

fol cum omnibus confpicuns efle videatur ^, non per-

mittat hominibus ut le accurate afpiciant, fed, fi quis

imprudenter fpe&are conetur, vifum adimat. Ful-

men defuperdemitti patet & omnia, in quae incidit,

vincere, non tarnen vel cum accedit, vel cum ferit,

vel cum recedit,cernitur. Nec venti videntur,^quan-

quam eorum cffeÖa fentiamus, Quin etiam fi quid

rerum humanarum aliud, anima hominis ^certe de Di-

vina naturaparticipat. Hanc in nobis imperare patet,

nec tarnen ipfa cernitur. Haec confiderantem opor¬

tet nec ea, quscerninequeunt, contemnere. Hinc

tandem concludit ad nofiram erga DEum obligatio-

nem, debemus fcilicet Numen ipfum venerari, ho-

nore profequi beneficiaque Divina gratiis rependere

maximis. Reftius & religiofius Deos honorare nemi¬

nem pofle monee, quam agendo utipfimetjubent._Nec

S» ) 5 C

Nec in fimplici honore lubfiftendum, fcd omncs fa-

cultates & vires adhibendas efle. Nos maxima bona

a Diis fperare poflc,eoque magis cum illi plurimum

prodefle poffint. Vitam in omnibus ita degendam ut

Diis placeamus. Placemus vero obediendo, pie ob-

temperando, legcs a Diis* latas lervando.

§. iv.

Ad officia _erga fe ipfos obfervanda, ut animos

hominum eo melius fle&eret, fontemeorum , haud

infelici fucceflu,primumdetegendum efle duxit. Fa¬

miliäres fuos interrogabat, numnc Delphos aliquan-

do profe&i animadverterint ad templum aiicubi lcri-

ptum efle,nofce leipfum,cum quidam eorum fe hoc

vidifle affirmaverunt, in quo, vera fui notitia confi-

ftar, edocuic j illum nimirum fe nofle,qui vires fuas

quales fint ad ufum humanuni novit: illum autem fe

ipfum ignorare, qui in fpiflls verfatur fenebris circa

ea _, quae fibi & aliis commoda vel incomrnoda fint.

Ab ipfls incunabulis nobis hoc vinculum injun&um

eft, nt tam excellentiorem noflram partem, animam

videlicer, variarum rerum notitia ornare & ab affe-

ftuum dominio liberare, quam corpus noflrum, no- biliflimi hujus hofpitis domicilium ^, ita curare, ut promte ejusjuffis obtemperet; immo ob vitamcom-

modius & jucundius transigendam, fortuna* bona,

quovis licito modo, ampliare ftudeamus: unde fluit,

(£££> ) 6 (

prins hominem fui ipfius cognicione imbutum efledé-

bere, quam defe&ibus (uis mederi & qua? fibi profi.

cua & (alutaria fint, quserere pofiit. Quomodo quis ,'ad ^fui cognirionem & imprimis, quod ad valetudi-

nem curandam attinet, _pervemat, fuos indruit no¬

der, nimirum: ut partim a peritis, qua? pofient, difce-

rent, partim finguli, ^{per omnem} vitam, fe ipfös ob.

fervarent, quinam cibus, qui potus ^, qui labor eis

condnceret , & _quo pafto his utendo quam optime

valetudini confulere pofnnt.

§. V.

Neque minoris ponderis funt, qua?, circa officia

crga alios, tradit noder. Inftitutionem bonamque

educationem omnibus, quorum intered, commenda-

tam voluit. Bonani quidem indolem multum efficere pervidit,utquis celeriterea difcat & memoria teneat, quibus animum adjicit. Tales tarnen nec carere pofle

inditutioneexidimat, quo enirn largiored natura, eo felicius vires fuas exerit ars. Qui animis funt firmis-

firnis, & efficacifiimi, inefficiendis, _quaefufcipijjnr,

fi educatione, qua? agenda funt, didicerunt, excel-

lentes & ad maxima bona utiles redduntur, fin mi-

nns peffimi & nocentifiimi. Nam ^cum judicare mi-

nime norint, qua? fint facienda, prava fiepe moliun-

tur, cumque magnifici & acres fint, difficulter con-

- tineri & abduci pofiunt: haud alicerac equi generoii, qui

) 7 (

qui praflantiflimi (unt, fi opportune domentur, fin fil«

domiti fint, pravHfimi & effrenatifiimi bunt. Jufti-

tiam, quae complexus omnium erga alios officiorum

merito audic, fuis & commendavic & proprio inflil-

lavit exemplo. Praefes enirn comitiorum fa£tus, non

permifit plebi, ut, praterleges, fufFragiis fententias

ferret. Cum legibus vero maximo adverfatus eft im- petoi plcbis, quem vixullum alium toleraturumfuif-

fe ob ervat Xenopbon. Cum Hippia ^quoque amico

fuo de indole & natura jutlitias differens, ab eo quae- rit, ^num unquam lenferit fefalfum perhibuiffe tedi-

monium, vel amicos aut rempublicam in diffenfiones iropuliffe, vel aliud quidpiam injufli defignaffe ^,qnod

ingenue alter fatetur fe nunquam comperiffe. Ve»

rum Hippias, qvum ipfi Socrates tantum expofuerir,

quae jufti nonfaccrent, eum ukeritis urgebat, ut di-

ceret, quidjuftum fir. Id ipfum illi breviter expo«

fuit,Juftum fcilicet idem effe ac legitimum ^{, monen-} do, eumqtie nomen jufti re£te tueri, qui legibus ob«

temperat, injuflum vero merito nuncupari, qui legi¬

bus patrat difformia. Aflleges earurnque oblervan-

tiam nonmagni faciendam putavit Hippias, cum eas

ipfas au&ores faepe improbatas mutent, unde quo lo-

co j iflitiahabenda fit,cum ^non firmiori (let talo, cur«

visjudicandum relinquit, Socrates vero, oftendendo,

neminem privatim magis in honore effe ^, nemini fr-

dem magis haberi, nec uflum plus domifux vel irr republica poffe,quam qui juftitias ^operam navat:im»

maillam eivitatem, in qua legesfervantur^ytum pa-

ce

ce optime degere, tum bello inexpugnabilem efTe,

viftas Hippiam dare manus legumque agnofcere di,

gnicatcii), coegit.

§■ VF.

Porro ad leges ^, quarum <$. praecedenti mentio.

nem injecimus, non tantum humanas, verum etiam

Di vinas naturales, animum intendide Socratem con»

flat. Has non folum dari, fed etiam univerfalem in.

ferrc obligandi vim & efle immutabiles, indepatere

cxiftimat, quod a fupremo latas fint Numine, quod-

que earum veritas a nemine unquamnegata fit, nec negari poflit. Licet, inquit, leges human«muta-

tiones fubeant & interdum antiquari poffint; hoc

tarnen juflitise nihil derogat, cum illa,in legibus non fcriptis, nimirum naturalibus, ad poftremum, fun-

damentum fuum agnofcat, qu« nec mutari, nec an¬

tiquari ^, nec abrogari ulla ratione podunt, cum aeter-

num 3gnofcant Legislatorem, extra quem nemoa-

liusjufla facile fancire potefl« Huc, inter alia, re-

ferri pntat prapceptum de Diis colendis, de paren,

tibus honorandis, de beneficiis rependendis. Nifie- nim h«c prascepta arguerent Legislatorem, humano

longe prasdantiorem, facile a quopiam in dubium ^vo-

cari podent. Sed vel ceOante omni, de aftione, ju-

dicio humano _; certa tarnen pracmia legibus obtem*

perantes,certasque pcenasdelinquentesmanereobfer*

vat. Unde Hippias demum fateri neceflum habet,

id

) 9 (

itl a prseflantiori quodam Legislacore quam huma-

b no pendere.

J. VII.

Do&rina virtutum animos familiarium difcipn- Jorumque ita imbuendos curavic ^, ut ab eo optime

> morati ixpius difcederent. Juflitiam non tantum do¬

li cuit, fed re ipla publice privatimque declaravit. Illa

> ei tam cordi fuit, ^ut a Melito accufatus ne minimum

1- quidem legibus indignum commiferic. Adulari, ro-

'e gare präster leges, artesfuerunt, quibus facilime

i' abfolvi potnifler, led perflitit in legibus ^, & cum le-

:c gibus mori ^, quam contra eas vivere maluit. Con-

a« cordiam civium maxime commendavic, ne vero in

)C " nefandam degenerer conjurationem, eam ad leges

m femper exigendam vpluit. Libértatem excellentitfi-

n- mum, quo homines unquam gaudere poflunt, bo-

i- nurri efle agnovit: quarnobrem intemperantes ^, cum

r- sücßuum iugo magis magisque fubmittantur, in o-

a- ptimis efficiendis impediantur, ad pefllma cogantur,

c- & deterius loco melioris eligant , minime iiberos

1. efle oflendit. Temperantiam ideo virtutis inbar la-

e- pidis Lydii habuit. Alias prasterea, homine dignas,

10 virtutes , easdemque certfflimum felicitatis obtinen-

0. öx medium efle docuit. Hoc vero in'primis notatu

dignum efl : illum fcilicet aliis onus , quod ipfe

n- ferre recufaverit, nunquam impofuifle* fed ardu-

r- arn virtutis viam ^non minus verbis _quam faéis

% Ii ^mon-

id

**# ) oi r

monftrafle. Ad haec, quae carptim ex pbcitis So-

cratis attulimus ^, animum advertens ^, facile inve-

niet, illius monita a nodris non alia ratione quam

externa tantum differre fpecie. Nec mirum; ve.

ritas enim una eademque ed, & fola fub fole ^a

viciditudinibus exemta & libera. Ejus magidra,

re&am loquor rationem, fententiam non mutat,

fed quod verum , quod cum virtute congruum,

a multis retro feculis agnovit ^, illud hodie tale

nobis exhibet. Quod reliqvum ed optamus , ut

ex Soeratis omniumque faniorum fcriptorum do*

ftrina ^ea delibemusr quae vergant in noftram

aliorumque emendationem &

fempiternam