Lib. Bar.
SAMU ELIS
D F
PUF ENDORF
Liber,
De OFFICIO HOMINIS,
QVjESTIONES ET RE-
SPONSIONES
Refolutus.
* *
Qiias,,
GumConfenfu AmplifT;Colleg. PhFfoC Acad, üpf-
In gratiam juventutis "ÄV.Adcmicae,
Publici Juris Fatiuii?.
Et ad placidam Cbr tjpncm , Una cum fubjeftis Pföblgmatis,
Publica? Differtation0pl^r^'pit
JOHANNE S
AcadvUpf. Vice-Biblioth;
AXFl •tJS ©ISiil Roslag.
InAud. Guß, Mai,ädd.to.JuniL h,f>.
Anm T6v9-
f I r»e \ T i rr
UPSALI/L5ixcuciitHENR1CU S Kgy/erjun»
Reg. A«d. Typographus,
SACQJE. %EG1AE. MAJESTATlS.
VIRO. SUMMÄE. FiDEJ.
SENATORUM. PRIMO.
REG. CANCELLAR. PRAESIDI.
N£C. . NON.
ACAD.UPS.CANCELLARIO.
CELSISS/M&EXCElLENTlSSlteOJiVE.
C 0 M 1 T 1.
DNBENEDICTO
HEROI.
UT. AN'M CORPORIS. INGENIL
VIRTU T'BUS.MER1TIS. ANNIS.
AD.D ICIUM. OMN1UM.
UNDJCI*'AQJJE. DECORATO.
ITA.
COMMODO. ET. DECORl. GENTIS.
S VIONICAE.
MAGNATUM. EXEMPLO.
MUSARVM. PRAESIDIO.
AVSPICATISSIME. DATO.
'<41
pro:
JNGENTIBUS. IN. ACADEMIAM.
ET. BIBLIOTH. UPS BENEFICIIS.
PRO,
SUMMA. AEVUMQ;. CELEBRANDA.
GRATIA.
QVA.
PUBLICIS. IN. BIBLIOTHECA.
ORDTNANDA. NEGOT1IS.
ME. QVONDAM. ADMOVIT.
ET.
REM. FAMILIÄREM. MIHI.
AUGENDAM.
ITERATA. JAM. VICE.
EEFICACITER. COMMENDAVIT.
QVA. ETIAM.
DE.QVALICUNQyE.MEA. OPERA.
PUBL1CO. NAVATA.
CLEMENTER. JUDICAVIT.
ALTERUM. HOC. STUDIORUM.
MEORÜM, GENUS.
a.laude.qvidem. remotum.
ceterum.
vel.ob unum, de. moralium.
rerum. tironibus.
bene, merendi, conatum.
excusatione.ut. spero. non.
prorsus. indignum.
opusculum.
ovo.
scriptorem. receptissimum.
magis. pervium.
us1busqve.adeo. |uniorum.
magis. expositum.
facere. volui.
humilime.
d. d. d.
et. perennaturae.
T AN TI. MUSA-
G E T A E.
gratiae.
me.resqye.me as.1n.posterum.
en1xe. commendo.
IPSIUS
CELS1SSIMJE.EXCELLENTUE.
SER.VIJS, ET CLIENS.
BEVOTISS,
J. <£.
Clarisßmo Eruditisßmoque VTl\p,
Mag. J OH AN NI
EENBERGIO,
Vice - Bibliothecario ,
Collegae 5c Amico honorando,
De
Officio Hominis & Civis ,
Sollemniter diflertanti.
Anfraclu quidopus?intuufumdoSl#, pubis
Exiguo cogis Morum Elementa libro.
Lide tuus longum labor bic Vitiums in
éeVum efi.
Cui meritumflatuetCandidafarnadecus.
LAUR: NORRMANNUS.
PV&QTEMATICUM* HOCCE. OPU-
SCULUM. UT. STUDIOSAL, JU-
VENTUTIS. USIBUS.ADPRIME.COM-
MODUM. ITA. PUBLICA. LUCE. DI-
CNISSIMUM. CENSET.
AND. GOEDING.
ad d, »9.Marth" fac,Phil,Decanu«.
Anno ityi, '
Candide Lc&or,
Qmniat&vt hicfitnuloculis tulsnihiltjfe.dtcerepoJfum->mortofubjicio, meaejjever-o-
bareäeacctpiantur.Matenti yllußrisPufenä orfii eß:
formautcmque mea.utcutique mquaminam & Perba, quantum potui, fervavt Pufendorfiana. Quoda. nunc non foluSy fed cum dtfcipulo fuo loquatur9& eonfu-
lentibus velit refpmfa dare , id Ulis a tanto Ma-
gijiro impctravi. Nä vero in eo quidquam mu¬
tarem, multas babui råttorns. Primum enm, mvi«
tios in dtfciplinarum veflibulis pautulumpraßolaride-
cety ipfam recepti fcriptoris memem & thefin per-
fpeftutos,antequamin controverfiarum adyta intromit«•
tantur. Deinde inCollegiisrepetitoriis 3fuper fingulari
aucloreinßitutisynontamqvanturtquidrefponderiqueatj quamquid admcntemfcriptoris debeat: & fic demum
anfadabiturper vanas pariorum fententias eundi. Qyin
& hoc me cohibuit, quod non modo receptißimus hic Jcriptor apud nosejfet5 fed &mcntisinrem literartam
celeberrimus. Vtitameninvitaveritate nemini adfen»
tiendum: itailldqvandoquenos infuaspartes rapiente,
vale qvidemyfed modeßumycuiltbet prob»fcripton di-
cendum. Verum ego diverfa diverforum Judicia de thefibuspufendorßms, m collegiis pnvatit, uli ad id expatto teneor}datd occafione recenfere maluenm.
N«H£ a. & hicnon commentamm , [ed analyfinaut
epitmenadomare volut. Rurfus3 qvod ad Methodum
hane Att'tnet, non modo ipfevbfttvm, fed& a viris crudttiffimts percepi3 deftdcrari inTXo(tro3 debilam A-
dolefcentibusperfptcuitatemicum res3 epenetraltbus Di- fciplttidt moralis petita3eb minus awtms, parumqvident exercitati:, fefe prndant, qvhl contimo textu fint
tradit&i pervia magis, qvin & memoria, fortuu*-
que reqmfttmi actommodatmes futura3 fi methodo
erotematua aut axiomattca proponermtur, quam &
ideo quadammodo temperatam adbibiti. Mquidem
non me tatet Dbros Pufendorßanos de J.N.& G. in
Compendium qvoddam jurisprudentise uriiver- lalis, cJe congeftos. Mihip,cumißonihil rei eß. cum
neciiludeumfetvet ordinemcapitum,qviindeOff»H»
C. habetur ; nee agat qvicqvam de officiis Pieta-
tu. Licet vero & illud compendium ufum non contemnendumhabere posfit: tarnencum fciam B,Pw
fendorfiiintentmemfuiffe, ut AcademicaJuventus iflos duoslibros3qvosipfe compendium fecit ma)oris o-
peris3primumfamiiiaresfibi redderet(cui inßitutohane
meam operam infemtuiam putaverim) itaquehoc fa- äo3 non eritfortasfis also infuper compendio opus•,fei
tumm»x ad ipfos e)utdem libros Pili, de J. X.&
G. veniendum, übt controverßarum interiöra haben?
tufy adfcitts in confiiium aiiis auäoribus, ut in diverfa abeuntium argumenta melius difcuti posfint.
Ihec ratio fuit fcripttms; editmis a.fota eß3 ut
commihtonesa udiofo3& mendis obnoxio exfcrtbendi
labore liberalem, Quod volui , obtinüi3 ß quid
commodi incipiendibus hine accefferit, St qvafimes
non
wnuh'tqueaptisfima fintimeminertt Leftorarduum ejfie
unam qvaftienemaptaread multas&atverfas fubjunftA ufponfmis partes}abalnsacceptas,Siqu*obfturitas ad-
buc remaneat> otttur tlla ex concifo kqvendt gerie¬
te> qvod eviture tiequiri > pufendorfium 'htegrum,
intra untres duarum modo äijfettationum ex man-
datofupetwumcoaflurus;nectarnenfadle omjfurus,de qvtbus qvarendi- copiarn qvxlemamqve Auftor ipfe fecertt; &denique fumtui fimul, qvantum fieri po- parfurus, Et cette obfcuritas fugabstur , /«x-
' legend, y* Qvaßones cum ttxiu cenfe-
rantur«. -Ex vocabulis Phnlofothicis tritisfima modo adhibut} ut mbages evttarem; per «www tnta Jtt- mribus in mora effe mluu Paftremo & boe pro Uoftro dixi(fe ftne offenfione, fpero, hiebst5 utabfol-
Vatur ab Ute \ejuna traftadonis yido, qvafinon täte ^
&ifjplinam morum refté complexus fit , qvia per
fingulas yiiiutum fpeats er gradas non xvtrxt , ad,
tnodum Penpateticorum. Nan falvo Eruditterum judicio , ego putaverim fingulas, aut alns licet
Verbis hic expltcatas reperin, aut faltem commodé referti huc explicarique ab idoneo tnterprete poffe : qvod etiam Comtmlitombus ofiendi, Jd verb pu•
ter antiqviores praßidt , qvod virtutum fiudia non
inculcet} commendata una earum pulcritudtne , ne- que nf id plane neglextt: fei & earundem necef- fitatem ex prineipiis idoneis demonftrando5 & utili• tatem variis argumentat üsqve ßringenttbus, often« a
dendo, Eene vale, & innoxio conarnmi fave*
Qi F. S. F. g.
Ex prsefatione hx pofTunt erai
qu^ftiooes, & refponfiones.
■ I. ■
An cognitio juris naturalis fit
neceßana- Refp-Aff. i.quia (ingu-
l»s hominibus Sc civibus necella- riaeftofficiorumnotitia.2'Maxi¬
st nie vero jurisprudentiaeCivilis Studiofis.
iL Quotfontes officiorum omntum cognofcendontm ? Refp, tres. i.Lumen rationis, 2.LegesCi¬
viles, $.ScripturaSacra. Exquibustotidem
conÜituuntur dilciplinae: utpote difciplina Juris naturalis,juris Civilis, &Theologiae
Moralis (revelata).
III.QtiodnampnncipiumDifciplinaJurisNat? Refp.
Ejus ultimaratio htec eil: quiaSocialitaäeil
colenda.
IV. Qttodnatn pnncipiumJ.prudentu Civilis ? Refp.
Quia fummusImperans conftituit«
'■ V♦ Quodnam principtum eft Tbeologumoralis ( reve~
k latx)?Refp. QuiaDeusperS cripturamS.reve-
lando julüt, A VI.
VI. QvomododiffertJus Natur* a Civili? Refp.». % ]llud generale magis eft,< concernens focieta-
tem omnium hominum: hoc ipeciale, Sc
relatum ad focietates particuLares. 2. jus
Civile praefupponit jusN, non viceveria.
Vif. Qvomodo dtffeit Juris Naturalis dtfcipltna
a Theoloya morals [revelatal? Refp, i. Diver-
fo fönte cognofcendi; Nam illius eil foia
ratio; hujus fola revelatio.
2.diversåformå.NamJ.N.conftat nudisJuffis:
haec a. Theologia moralis promitiiunes ha¬
bet, quae nituntur pafto quodam interDeum
Sc homincs.
3. Diverfo fine: Nam Jus N. ambitu hujus
vitaeincliditur, nempe qvatenus focialitatem /? ]
promovet. At Theol: moralis Trc^iuvfAet il-
lud coeiefte fpe&at, Sc ad id confeqvendum
homines prasparat.
Obj. Si ratio, fibi licet reli&a, velut immi-
net immortalitati animae feparatae, feqvitur jus naturae referri eciam ad futuram vitam.
At verum pritis, idqve exempio gentilium,
ergo Sc poilerius.
Refp. Non valet confeq: nam non qvä- liscunque iulpicio, qvae ex ratione elicitur;
Sed c.erta nodtia, qva: ex revelations hau-
rienda eil, heic fufficit.
p.- ?
4.Di-
4« Diverfa applicatione: Nam- J» N. defo-
ro humano, qvae ibi fpe&antur, a&ioni-
bus humanis externis, tantum modo eft fo-
licitum: Sed Theologiae Morali forum di¬
vinum, & aäiones, eciam internae, maximé
cur* funt.
VIII. Qyis ergo ufus Theologta moralis (revelata)
in Soaetate Civili ? Refp. bené difponendo
attiones hominum internas, qvam maximé
prcmovet honeiiatem civilem.
IX. Pugnant ne Eheologia moralis & Jus N?
Refp» Neg. Nam. J. N. abftrahendo a re-
velationeconfiderat ea modö,qvae rationi loli
patent..
X. Quomodo homo in difciplina J. N. eft confide-
randus ? Relp. qvatenus ejus natura eft cor-
rupta.
XI. Eft ne Jus natura a ftatu integritatts de*
ducendum ? Refp. Neg. Nam i. Philofo-
phus, qva talis, ignorat ftatum integritatis.
2. Lex moralis verbisnegativis ut plurimum
concepta eft, qvae tarnen a Jurc naturali pa-
rum videtur differre.
XII. Pracepta [J. Naturalis negativa''potuijjfentne
habere locum in ftatu Jmegritatis? Reip. Neg:
nam non erat opus prohibitione vitiorum,
quando homo non pronus in vitia erat.
A z XIII.
MSBwg|! 4
XIII, Fueritne J, Natura in ftatu Inte gro di- verfum ab eo> quod nunc eft ? Refp: dift: inter praecepta generalia, quae fuiffenteadem, 8c particularia,fed qvae fingula non fuiffenteadem,
multa diverfa, pro diverfitate ftatuum.
XIV. QuotuplkiapraceptapartkuUrU ? Refp.dupli-
cia. i. quae habere potuiffent locum in u-
troque ftatu. 2. qvae non intelliguntur ni-
E principiis a&ionum humanarum,
& earum Imputatione.
§. i. Quid officium? Refp. Eft a&io hominis,
pro ratione obligationis, ad pracfcriptum le-
gum reflé adtemperata.
§. 2. Qvid aäio humana? Refp. Eftmotusprae- lucente intelleftu, 8c decernente voiuntate
fulceptus.
$• I Quotuplex eß Jntelleäus, Refp, duplex, .Theoreticus, qui res cognoicit, contemplatur,
8c novas notiones fibi format, iraftkus, qui
in fpecie, agendorum finem, normam,media,
& alias circumftantias confiderat.
Homo ne uniformitet agit ? Refp. Neg. Nam quaedam ejus a&iones impulfu extrinfeco, qvaedam intrinfeco exsitantur, 8cdiriguntur:
ft in ftatu, qvi nunc eft.
Lib* I, Cap. I,
sie
HS 5 Ü?
Sic quaedam objeda appetit, quaedam aver- farur: ad haec interdum agit} interdum ean- dem adionem fulpendit: & denique faepe?
unum prae reliqvis cligit.
ff. 4. Qvo usque feje extendunfvires Itberi arbitrii £ ^ Refp. Eo ufque, ut homo matum 6c fanus
per7amen Talionis folum, adhibita qvalicun«
que cultura & meditatione poffit rede com-
prehendere faitem generalia juris N» praece- pta, ad vitam focialem obfervatu neceifaria«
Quomodo hoc piobas ? Refp. a contrario;
Nam alias fingulis delidis obtenderetur er¬
ror invincibilis; quomodo ömnes & Jegesßc
pcenae effenc fruftra.
§. 5. Quotuplex inteileäuspraäicus feu cqnfciential Refp. Qizdmphx.Refia^Probdius^Dubia3Erronea,
Qutdefi Reäa? Refp. Eft didamen intelle-
dus pradici, de adionibus ita rede in- formati, ut fentejitiae fuae indubias redders poffit rationes.
Quid probabilts ? Refp. Eft didamen Intelle-
dus Prad;de adionibus rede quidem infor- mati, fed tarnen qui lententiaé fuae rationes
11011 indubiasa fed probabiles reddere pcteft.
Qatnamfuntpotisfimi loci topici ißtus probabilttatisi Refp. i«. Tenor vitae civilis, 2. Confvetudi-
nes, faitem publice non improbatae. 3. Au*-
doritas
m*
ftoritas fuperiorum five fapientiorum.4. Im.
becillitas rationum in contrarium.
$. 6 Qtiid confcietitta duktal Refp. Eft di&a-
men IntelleftusPra&ici, non plene informa-
ti , quo de actione aliqua fententia ultima
lufpéndirur, propter contentionem rationum
contrariarum.
Canon: Confcietitia dubia nihil a^endum.
Curaftiotantisper/ufpendend*»? Refp.Quiaalias aut propofitum peccandi, aut negleftumiegisprae fe fert agens.
7.Quidctnfctentiaerronea ?Refp»Eft di&amenIii*
teilPra<3. perperam informati,quoaliudftatui-
tur, quåm quod erat ftatuendum.
Quotuplexerror1 Refp.duplex, i,vincibilis, qui
eaveri poterat & debebat. 2. Invincibiiis qui vitari ne a fapiente quidem poterat,
Canon: Error Itivinctbilisfaptentibus modo, & qui-
demcircaftngulamtantumnegotiamidit,
Trobahoc. Refp.Qiiialegescommunes folent 6c
debentelTe perfpicuseac notae.
$. 8. Quodnam oppofitum confctentu* Refp.igno-
*antia.
Quidignorantia? Refp. eft cognitionis abfentia.
Quotuplex eft ? Refp.duplex ,vel refpeftutnfluxus
ina&ionemquampiam, vei refpeftu origwis.
Quid
Quid& quotuplex ratione influxus. Refp: duplex*
i.velenimeft caufaejus, quodignoranter ht,
, & dicitur efficax ,8c fieri ab ignorautia, z.vel
hobeftcauia ejus, quod ignoranterfit, dici-
turque concomitans; 8c fieriabignotante.
Quid & quotuplex refpeflti ntgintsl Refp, duplex,
voluntaria, quae & confequens, & Vmcibilts dici*
tur. Et mvoluntatia^ux 8c antecedens, & iiv
vincibilis,
Quotuplexinvoluntaria? Refp.duplex,i.Quainfe
led noniufua caufa invincibilu eft.2.Quae&
in fe 6c fua cauia eftinvincibilis.
§. 9. voluntas? Refp. Eft facultas men«
tis, qua fponte movetur ad libere appeten-
dum aut averfandurn.
. Quid Spontaneum. Refp* eftmotus voluntatis ab iplaexcitatus.
Quidübenas? Refp. Eftmotusvoluntatis ab ipfa
verfusobje&umdireftus.
QuotuplexUbertas\ Retp. Duplet 1. contradittionis
fiveexercitii,qua movetur voluntas ad agen-
dum , vel nonagendum, 2. Conttmetatis
five fpecificationis , qua voluntas mo¬
vetur verfus hoc magis, quam illud obje-
ftum.
Quotuplex ob)eäum voluntatis , movens > generale? Refp, duplex, Finis 8c Media a&ionum.
Quot
öuot&guinam funt aäus voluntatis, refpeftu finis?
Refp, Tres, i. Fö/m^qu#eft affirmativa, vel negativa, 2. lntmio, plena vel femiplena.
Frw/w,qiiae confiftit in pofiellione, & ad-
quiefcentia.
Quot Co- qutnamaäus voluntatis circa medial Refp.
Tres, j, Confenfus,qui adprobat , 2» Eleäio ,
quae deftinat, iu/mj, qui applicat ad fi-
nem obtinendum.
$. 10, Ditferenda ad £.17.
5. ii. Cum omnium ftteadem fpontaneitas & Ii"
bertas, nec non generalis inclinatio in bmum *, unde eft diverfttas appetituum& aätonum? R.t. partim
ex objeftorum bonorum malorumque mixtu-
tura, 2. PartimadiverGshuman#perfpicaci#
jgradibus Partimanaturaliinclinatione aut a-
veriatione in quibusdam, qu# affectum inci-
tant.
Quotuplex eßob)eäumvoluntatis}movens.fpeciaUlRefp.
3plex. i.decorum,qvod refpicitaeftimationem8c amoremfui2.
Jucundum}refpeftu feniuum 3. L7-
*»/*, refpeftu conlervationis,
§. 12. Suntnepraeterohjecia,a/»* criawi1auf<tnioven¬
tesvoluntatem. Refp. Suntplures; &: quidem frima, Peccatum originale, de quo agere al*
terius fori eft.
Sccundai Peculiaris ingenii difpofitio.
Vndeillal Retp. Ex coelo,lolo, tempera-
mcnto corporis, organorum ftruftura, &c.
Cano*
J ; ' - v t
Canones. i« Ingenium & temperamentum omne%
[altem quo ad mores exteriöres3 omnim conigi cobi- beriqve poteft. 2. Qvo a, difßciltor is labor, ed
major inde laus. 3. Medta qv<*dam licita dan-
tur ad expletidos natura ßimulos.
§.13. TertiaCaufamovensvoluntatemeft affve-
tudo qvarundam aöicnum.
Canon t, Confvetudoqvalibet potefi cobiberi&exui.
2* Confvetudo mala non excufat malas, tiec bona pretium derogat bonis aftmibus.
§. id.. Caufa qvarta funt aBeatus.
Canon: Jff'edus, ettam vebememisßmi, fxanoia*
tiotiis poffunt intra allum ultimum ßfii.
Variter ne omncs affeäus in foto bumatio aftiman-
tur. Refp.Neg.Pius n.favoris confeqvitur eos,
qvi fpecie mali declinandij qvam qvimedic*
cris boni potiundi causå excitati funt»
Cur hot ? Refp. Qvia durius defungi ma.
lo in naturse deltruftionem, qvam carere bo-
noj line natura? deftruftione.
tf. 15, Qvtnta Caufa funt morbi certi, qvos inter ebrietas,
Canon: Ebrietas non fetnper omnem talionis ufum
tollitj & licet tollatj imputatur tarnen> qvatenus fpontanea.
§. 16. Qvomodo dividuntmaä'tones humana* Refp.
Rations Imputationis3 in voluntarias, invitas,
öc mixtas.
B Qv*
att'iovaluntatta ? Refp.Qvae avoluntatepro- ficifcitur & dirigitur.
Qv* tmu? Relp. Qvas i. ex Jgnorantia aut
errore 2. Coa&ione externa, quaeexdiflenfu
&renitehtia corporisjudicatur, proficifcitur.
Ovotuplex C<M<2w?Reip.duplex.Phyfica perappli-
cationem membrcrum; Moralis per intenta- tionem gravis mali. conf. §. 24.
Qp<emaium {mixtaj Refp, (ivse ad evitandum majus Phylicum ) ab invito eligitur.
Cur vocarw mixta? Relp. Qvia, reipedu caufae efficientis proxims, voluntaru eft. Sed re-
fpe&u elfedns & aeftimationis forenfis, tnvo.
luntaru cenjetur.
10. & »7. Qvot primaria attributa aclmum humanarum ?moralitas. Relp. Duo, fmputativitas ßc
Qvid Jmputdtio ? Refp. Eft attributum adio-
iiis humanae, qvo qvis audor habetur ejus, qvod egit, ßc ad reddendam adi rationem in foro iiurnano poftulari poteft.
Qyod nam ad&qvatum fundamentum Jmputatmu ?
Refp. Spontaneum voluntatis, qvo adio fu- fcepta eft.
Proba4 l\efp Qvia proxima eft ratio impu-
tandx
adionis, qvodfcienter & fponteegeris.
Canon : Qvilibetpofct poteß ejus atimis, qva ut
ßeret vol non fieret3penss ipfum fuit: (? contra.
Ü II ti
5. 18. Qvot & qv&nam funtreguU (bca impuUti•
vitatem attiontm ? Refp. Novem.
I. A&iones alius, operationes rerum, earum- qve eventus, non imputäntur, nifi ratione o-
milli raoderamiriis debiti acpofiibilis.
N.B. Habettarnen menfurarn ex poflßbilitate morali, & natura demandati moderaminis.
§„ *9 II. Qyae alicui adluntvel non adftmt,
neqve tamen penes ipfum erat, ut adeüentvel
non adeßent, neqveunt ipfi imputari.
N. B. Nifi qvatenus non adhibuit induftriamr
ad lupplendum defe&um naturalem 6c juvan-
dumdotes.
2o.III. Per Jgnorantiam invincibilem pa-
trata non poflunt imputari.
N. B. Nifi qvatenus in lata culpa eft iftiuS ignorantia?,
§• ii. IV. Jgnorantia 8c errorcirca legem,
nonexcufat.
22. V. Deficiente occafione aftionis exef- cendaj, non poteft imputari a&ionfS omitlio,
N. B. Nifi qvatenusipfe in culpa eft defici-
entis occaficnis,
Qutd per occafiovem intcHigu ? Refp. Obje*
&um, tempus, locum, facultates. 8cc.
§• VI. jmpoftibilinm nulla imputatio,
N» Bt Nifi qvatenus in culpa eft impoten•
B i tiae
tisei circa a&ionis effe&ionem aut prohibi- tionenru
§. 2q. VII, Nulla a£lio aut pafllo coaßa
imputatur.
N. ß. Nifi qvatenus in culpa eft cur coa-
&ionem patiatur.
^•25 VI11. Rationis ufu deftitutis a&iones non imputantur.
Cur ergo pueri caftigantur? Refp. Solius emen-
dationis 8c defvetudinis caufä.
S.264X,Non imputantur,qvaeperfomnia fiunt:
N.B. Nifi qvatenus
vigilans eorumcogi- tationibus immoratus eft.
41* 27. Qy'td circa imputatimem a&ionum aliena-
rumpdeulianter obfervandutn^ Refp.Circaeasqva®
druplexmodusimputandi. Nam 1. jnterdum ipfi patranti aftio plane non imputatur, ied alij. 2. jnterdum utrique;& uiii quidem ut
cauf^ principali , patranti vero ut minus
principali: fic principalis caufa habetur, qvi au&oritate, neceiTario con(en(u,omii!ione de- bitae poliibilisqve impeditionis, ad aftionem concurrit; 3. Interdum utrique pariter im¬
putatur: ut, qvi jubet, conducit, adjuvat patrantem, eumqve reeipit & defendit, nee
patienti debitam & poüibibilem opem fert,
4. jnterdum alter, qvi non eft ipie patrator, minus
minus pr'mcipalis caufa cluet : ut, qui ipeciale conlllium dat , qui laudat ante facinus , qui exemplo invitat.
N. B. Hi Caftisenumerattfeparatim,nonconjuntttm funt intelUgendt.
Caput ScGUl^dlltll,
De
Lege in Genere.
§. i.
J£)robaratelegemeffe necejfanam? Refp. j.A neceftL
ordinis in Socierate, z. A neceffitate
norme« circa libertärem naturalem.
§. 2, Quid eß lex?Refp. Eft decretum fuperiö-
ns, quofubjeåum obligatad obfequiumprae-
ftandum.
3. Qvtdeß obligatio? Refp. Eft vinculumJu*
ris quofuperior adftringit fubjeaum ad ne%
ceilario prbeftaudum,quod ipfi placuerit.
Qvinam efechis oUigatmu?Refp.Obfequium aut poena.
§• 4. Proba in bominent cadexe poffc obligationetn? Refp. 1 a naturali Übertäte eligendi. 2. a capacitateintelligendi normam, 3. a neceffaria agnitione fuperioris.
PO'
m H &
t(ffißne quis fibi ipfi legem ponere ? Refp. Neg.
proprié quidemloquendo.
§. 5. Qua cauf* eßiaens , five, qvis obligationem iojungeremeß ?Refp, Solus fuperior.
Qutseft fupertor ? Refp. qui aftuale regimen ex-
ercet in alios.
Qua CAufoiimpuifivd obligatmis* Refp. r. Metus potentiae, 2. Reverentiäcaufmimjuftarum.
Quis cffeäus pptentia? Refp. Coattioexterna ad
obfequium aut posnam.
Qutseßeäus caufarum jußarum'i Refp. Eft obli¬
gatio confcientiae adagnofcendumalterius im*
perium.
Qgatiamfuntcaufajufla agnofcendi alterius imperii? Refp i.magnitudo beneficiorum. 2. Certi- tudo benevolentiae 8c induftriae. 3. A&ualis vindicatio imperii. 4. Ultronea deditio 8c
confenfus.
§• f' Qua requifita legum-? Refp.duo: Agnitio legis latoris,8ccognitiolegum ipfarum
Quemodo co'ftat de legum latonbus ? Refp. Ex lumine rationis conftat Deum effe auftoretn
legum nacuralium. 2, Ab exercitio regimi*
nis Civilis conftatJmperantem effe auftorem
legum civilium.
Vnde cenftarepotcritdelegibus ? Refp.Expromul- gatione, fatta vel per ratiocinationem, vel perauditum.
Qua
Quaparteipromulgationis? Refp. i« Jndicatloau¬
ctoris, z. Indicauo fententiae feu voluntatis.
Quomodocerto conßabit de legis latore , übtipfe non pramu'.git? Refp,», Ex autographo. 2 Exor- dinariisdelegatis, 3. Ab exercitio legum promulgatarum. 4. Ex congruentia legum
cum ftatu imperii iftius.
Quomodocerto conßabitde fententulegis ? Refp« 1«
Ex perfpicuitate 2, Ex interpretations.
§.7. Quot partes legis? Refp, duae: Indicati-
va Sc vindicativa.
Frobavindicativam feu fanctionem paenalem effe par-
tem legis? Refp. cjuia pravis fruftra dicitur:
fac hocj ni'i minae addantur.
Quod difcrimenintet legis latorsm & legem? Refp,
lex indicatj legislato* obligat.
§. 8. Qualis ej/'e debet materia legum ? Refp«
». Poffibilis. 1. Utilis.
§*9.Qtud difpenfatio?Refp.Eft peculiarisalicujus
lolutioabobligatione legis communis.
Cujus eß dtfpenßre? Relp. Solius legis latoris«
N. ß, Cavendum a promifcuis difpenjattonibus ob
autoritatem legum fervandam, & odia fubjefto-
tum vttanda,
§. *0. Qvid aqvitas? Refp. Eft dextra inter»
pretatio cafus, in qvo lex deficit ob univer-?
jfalitatem,
m
9 16 ®»
Qva norna ceqvitatis ? Refp. Naturalis ratio,
collata cum mente legis latoris, oftendens
abfurdum feqvi,fi literae legis morole inhae-
rendum cfet.
ii» Q}>od ham alterum primamin attributum • aä'mutn htimanarum ? Reip. Moralitas, Cenf»
§. 17. cap. i.
Qvtd moralitas ? Refp. Eft attributum aftio-
num humanarum, qvo aftio bona vel mala
cenietur, importatque vel laudem vel vitu- perium ejus, qvi egit.
Vnde oritwr moralitasi Refp. Ex relatione ad legem»
Qyomodo dividuntur aäionet rationemoralitatis ? Refp.
1. Jn bonas, qvae ad legem exa&é qvadrant,
2. Malas3 qvae a lege aliqvo modo difcre-
pant» 5. Licitas, de qvibus lexnihildifpoluic.
Omnia ne Jure Civilt lieita , funt etiam taita Jure N. & Contra ? Refp. Neg: Nam lion ti¬
mma- pratxepta juris N. in föro civili ad
vivLim refecantur; nec omnia jure N. per-
miffa, talia etiam funt in foro civili.
Quid efl Jußitta ?Relp. Eft attributum morale perfonse aut a&ionis, quo oificia juris per- ieÉli, adverfus alios, ex piosereli refté appli-
cantur öbjefto debito.
§.12. Qvot modis dmditur Juftttia, Refp, duobus:
Nominaliter 6c realiter, £>w-
