siUXILtANTE STJMMO
TENTAMEN HISTORICO - LITERARIUM
DE
FAVORE SERENISS.DOMUS MED i C E/E,
IN
MIGRANTESabORIENT&nOCCIDENTEM
LITERΑΤΟ3et LITER AS,
quod
Sufragio Amplifß Philoßphici Senatus,
In Ittuftri Lyceo TJpfctlienfi,
MODERANTE
CELEBERRIMO VIRO,
MAG. PETRO EKERMAN,
Eloquentiac PROFESSORE Reg· & Ordin,
Ijl Auditorio Carol. Majori, ad diem IL 0£tobr.
Anni MDCCLX.
Horis, ante meridiem, Solitie,
Candida bonorum examini, qua par efl, moäeßia fulmittit,
JOHANNES HINRICUS LID EN,
L1NK0PIA OST ·COT HUS.
UPSAU/E
Inapreflmn»
VI RO y
Admodum Reverendo afiuePraeclarifiimo, ,
D:no Mag. MARTINO LIDEN,
S. S. Theologise LECTORI ad Regium Gymnaiium Linkopienfe dexterrimo,
Ven. Confift. ASSESSOR! aequiffimo,
PR/EPOSITO & PASTOR! in Slaka vigilantifUmo,
PÄRENTl ÖPTIMOi
flluxit tandem, Optime Pater, latijfimadies, qua,,recon- ditam fat diu venerabundo O3 grata animo, pietatem , publiceteflificandi occafio
mihi
natufit. Idem
vemmihi jam
accid'ere video, quodiispl'erumquefoiet accidere, qui, cum
adbeneficiorum commemorationemje contulerint, copiam ve¬
rum verbisexcequare nequeant,
fid,
flupore veluti perculfi, plane ohmitefcant:Eloquarnejanfileam? Tua in
mebeneficia
mevitatantafünf, utomnem verborim copiam O3 adpa-
ratum longijjime·antecedanf.. Etenim ,
fi dixerim Te
curam filii5 inde aprima atatula,ge/jijjefingularem; annis deinde
crefcentibus, Tuamquoqueau£iam
fuijje folicitudinem,
meli¬
teris inftituendi; ad almamdenique hanefcientiarum Ma¬
trem,per trienniumfere, tuis
fumtibus
fubnixum aluijje ,nonnifi communia tantuvi dixero. Longe
major
a, ut ipfeno- ßi, Paterni animiin filium exflantdocumenta. Accipevero,ParensIndulgentiffime, prafentesquas Tibi adfero,.fludio·'
rumprimitias, Tuo,qiiam
mihi
caro! dedie
atasNomini, ad-
ditis infuper votis,pro perenni Tua
felicitate, calidijjimis.
Neftoream quidem
feheßam,
utfapius folitum
y egoTibi
adprecarer , nififcireni minus gratam
hane Tibi före
optationem, measque cajje
fimul ufurpatas effepreces.Fivas'
ver o augefcasque, doneeper natura
neceffitatem nkr
α ηortEceaU Ρermanfurus
PARENTIS; OPTIMI
filius obfequentiffimus
Johannes Hinmcus Lidcn.
\
Ämico Γαο perjucando,
Morum
Literarumquc laude,
Ornatiifimo
Juveni,
D:no JOHANN! HENRI C Q
LIDEN
FREDERICUS ADOLPHUS
LÖWENHJELM.
i verfus nunquam pepigi, concede,
LIDENT,,
Hos mihi ; non artis figna fed oris erunt.
Åt quid crufit oris? mentcm referare laberet;
Veriibus & Verbis ludere quisque potcft
liiterea munus nolito
fpernere
noftrumCarmine
jejunum,,
corde fed omne melos..1 S. P. D.AUCTORI & FRATRI diledtiffimo.'
S. P. D.
Quid recoiia
QuosVe oüm coluic, Fräter, Medicasl
Roma beata Patrese Gente Dynallas }'
? En;"~ribi dant Salides» quantum TiberiniclesollmyArtibus ingenuis fed ilat utrinque decus»
;Tam modo continuent felicia fecula Mufis,
Qualia rel LAURENS , vel facit ille TUUSf
fainnnaeris Helicon fat cafibus ante bidental
Trifte fuitJ vario eft fulmine notus apex ; 'Aruit & Daphne, lapfos δε flevit honores
Phcebus Apollo fues, Pallas Athenafuös»
ECon tantum , Eoos premeret cum Luna penaie«»
Uiferat Argolicas Turcicus ignisopes; Atque, tot affliftis comitantibus, aufugitexfal
Lafcarisj Aufonium turba petitque folum»
Dira theatra, quibus grafiantur livor δε atrox Undique barbaries* faepe adaperta patent*
Afille modis Dea coeca furit, liquidåve corufcas
luce premit, fortis conqueror arma, Deasi
Volvit δε imperia δε rerum faftigia iécum,
Et folia δε roftra δε pulpita; cunåa fimuZ»
Avolat δε trepidis innitensPegafus alis>
Siftere ubi detur, quasrit anhelus humum»
Quid? poterat Latiis adfurgerefedibus Hellas»
Attica nec Peicho fpernereRerauleam ; Magnanimi hofpitium DUCIS atque invitat Afylum»
^ Sed noRet, fatumcriminis efle reum.
Palladiis opus eft δε erat J juga libera pofcunt
Aonides, felix ingeniisque decus.
Eft opus AUGUSTIS, queis fit fua gloria cura:»
Orbis δε una fnlus, pofteritatis amor.
Maecwatibus eft opus: oj quam grandibusoranij
Publica res fulcris, omne recumbit onus.
Quaerere nee dubii tam certa vickbimuri «tas»
Care, fidem qutevis junget amica tibi.
Fällor an? heic animos tecum in nova tempora ducis«»
Jura patrocinii Sala colitque fui.
Plaudo operas, Fräter, tales ubi pagina plaufus
Submonet; HEROI fitque dicata TUO.
Quid non fperemus? tua fata δε vota tuorum»
Auguror, implebis profperiora» Vale»
Lincopisö? Cal, Septembr. 1760.
SAMUEL ms·
L Ν.
J.
§· t
rovidam Supremi Numlnis, circa
res mortalium fragiles & caducas,
curam, venerabunda, femperqui¬
demcernere licet, mente; at ve-
ro in literarum ortu, progrefiu,
variis denique migrationibus, fa- pienrise ipftus, ii unquamalias, ad«
mirationeutiquedigntfiima,nonde- funt veftlgia. Ut enimtaceam,quaead initia & origlnem, prlmum quidem pertenuem, fcientiarum moneri pofiunt,
ki prsefentia, tantummodo juvabir, eruditionis ac do&rl·
ras fata infigniora & generaliora carptim breviterqueper- ilringere, in mediis fepe literarum calamitatibus, indlcia quod profpicientis generi noilri cceleitis fapientlse elu-
cent longe clariflima. Fateor equidem, fingula, quae de-
mumcunquefint,terrenaperpetuamnonpo/Tenonagnofce-
re mutationen», rebusque omnlbus, maximis,minimis,Ta-
cito teile, ineffe quenäamvclut orbem 9), adeo quidem,
nihil ut fitfrequentius, quam nafci, denajciy Oriri, ab«
triri**)} eidemque vic|ifitudinis" duriilimo telo artes
A quo-
*) L.UL Aaaai· c. ff«. Lipfiui deConftant» 1.1, c,
& ) »( &
quoque', Ut creata cetera,
fubefie;
quumquotidiana fatit
hoc comprobet experientia. Vixdum fuum attigere
fafti-
gium literarumftudia, cum
fubiiomoxlapfu
corruere,&
In tenebris retrufa abditaque jacuere, ubi prajter um- bram prlftinse majeftatis fuperfuit
profe&o nihil? adeo,
inquam , difficilis
e/l
inperfecio
moraa). Hinc feite
„atque eleganter
Bodinus: eft literarum fua viciiBtudo,
„ut primum quibusdam in
locis ingeoioforum hominum
„& experientia, &
labore,
artesoriantur
,dein»
„de incrementa fufcipiant,
poit aliquantum in ftatu
„vigeant, denique
fenfim
emoriantur &oblivione
„longa fepeliantur ·» vei
beilorum diuturna cala-
„mitatey vel quod nimia copia
fatietatem leviflimo eui-
„que adferre foleat,
vel quod juftas DEus
pcenasexpetat
„ab iis, quifcientias
falutares
inhominum perniciem
con-„vertunt b). Specialiorem tarnenin
literarum migrationi«
bus,adtentiusrem maximl momenti qui perpendcrit,inve-
niet curam. Quae enimremotifiimaeftanobissetas&velut
juventushumanigeneris,eaEbr9ei5,Äflfyrii&Chaldaei,cufto-
desquidamliterarumatque
antiftites fuere,hinc
adZEgypti-
os & Phcenlces, hinc,ad GrascosRomanosque gradumfa-
dlurae, virile ibl robur ac maturitatem quandam ut
adfe-
querentur c)„ Mirum vero
eft di&u,
quantumvolupta-
tis habeatconfideratio de literarum in Europa Palinqeneßay
etfi ipfius Conftantinopolisexitlabill debetur vaftationi d);
dum, abOriente& Byzantina illa ciade, mitiora fata Gon- tigerunt Occidenti.
Concedo, idque perlibenter, deplo-
ran-
ß) Vellej. Paterc, Hift,Lib, I. c. 17, Method. Hilf. c, γ, r) Max. Rev. D. D. Jac. Serenius, in eruditiflima fua BiiTerta-
tione Epiftolari, de Literarum Migratione, prasmiiTa Lexieo ipfius Αλ-
glo-Svecano, edit.. noviff. cfr.. Cel. Dom,. ProfVttring, in Hiftoria fua
Literaria.
c?) Cfr. Cafaubonutn in Dedicatione ad Henricum IV. Prancise Re*
gern ? qu* Polybio ejus addita eftr p. m« 19.
» ) J [«
randas efTe gentes, quas vel famis, peftilenti#; bello·
rum furias iuis fedibus expulere, vel recentium pos- feilorutn oppreffit impetus } inter ipfas tarnen ea de re
querelas meminerimus, absque iis ii eflet, futurum fuis- fe,ut anguflis paucorum in Oriente & in Helladepopulo-
rumfedibus hodie contineretur,quldquidefteruditionishu-
manioris ac divinsejab his Europa;terminisper reliquasipfi-
us partes fuße eQuis non, ut hoc ex Reverendiilimi
D. D. & Å. Benzelii prsefat. in Diélion. Serenii addam,
reéle fentiens fufpicit ac miratur Divinam providentiam
circareformationem Ecclefiae, ante duo hsec feculaj il-
lam vero quid magis promovit , quam linguarum ttudi-
um excitatum a paulo ante profugis ex Coniiantinopoll
ae Grsecia, viris doöis& incredibili ardore difcendi ani-
iuos replentibusExpugnata enim, per imperitam ac rudemTurcarum mulfitudinem,ac devaftara Conftantino- polig). Anno MCCCCLIII h)> die ip.Maji/j imperioque
Ai in
Serenius, in nuper citata DiiT, Epift. f) p. 4.
De hacurbe, ejusque fatis, Grseci complures, Hefychü' Äs, Conft. Manaffet, Gregorius Cyprius} Niceta» Chonates , Ge*
Codinus, Chryfolorar, expofuerunt, fuisque illam celebrarunt fcriptis.
Cum maxime autem commendanda eft Caroli de Frefne Conftantino-
folis Chriftiana, five Defcriptio \Jrbis liujui, qualis fub Chriftianig
exricit Imperatoribus, fummo ftudio , lncuienterque ab ipfo adornaca,
& cum familiarum Auguftarum Byzantinamm enarratione,.edita Fafifiis, Anno 1680, in folio*
b) Anno Mundi, ex Grtecorum computatione* fexies miUeiu.
nvo nongentefimo fexageilmo primo, ut memoria proditumeft äb Aη nonymi Hiftoria Politica, qua: exftat initio Martini Crucii , Turco- Grjccite.
0 HiÜoriatn expugnationis C.polii, tradit Cluverus inHiftoriar.
totiuj mundi Epitomep. m. 621. Finem ImperiiOrientaiis memorat quoque Boxhornius in Hift. Univ. p*ni. pfp. De Conflantinop.ex-
pjugnati.o-ne & tandem interitu, ./äTneas Syivius, deinde in Papale folium
-evetius , Pius vocatus, fequentia, notatu digna, in epiftola quarfam Cua, habet; M&ßierat C,pole ad aoftmw ugque tempus vetuftas fapien-
£ ) 4 ( £
In Oriente deflrudto, poliriorum artium periti, terrae lila«, a Turcis occupatas, quippe ubi tutum habitandt eommorandique locumTibi non coneedi Intelligebant, re- liquerunt, & ad Occidentem, otium& tranquiiiitatem ca- pturi, transmigrarunt Λ)♦ Hi In Itaiiam adproperantes »
prasfagirequafi videbantur, Mufas amceniores >
reliftis
an- tiquioribus in Oriente fedibus, plagis Occidentaiibus jam poilliminio reftitutas, easdem multa exornaturasfelicita-
te. Nec res aliter cecidit» Etenim in Italia, propterprse·
clariflimam,quaprseceteriseminebant* eruditionem, bonis
Omnibus grati & accepti, nullam prsetermiferun?occafio*
nem, quominus literls ingenuis, incredibili antmi ardore
atque alacritate defervirent, iliisque medicinarn ac opem adferrent eximiatn/). Verum enimvero, quamvis faci-
le concefferim » quod vere eruditi felicitacem fuam in tranquiilitate animi> non in fafcibus, purpura, aut cadu-
eis divitiis quserant> omnemque illorum in rerum ple- rumquefolidacognitione,nonin pofTeffione firameiTe vo- luptatem,interim tarnen animus, jejunanti itomachojun-
&us, male philofophatur *) 5 actum ideo fuiilet e-
ru-
tix monumentum, literarum domicilium& arx Philofophix: nemo La-
tinorum fatjs do&us rideri poterat, niii C.poli aliquandiu in literi*
vixitfet. Quod, florente Roma, doftrinarumnoraentabuere Athen»,
id noÄra »täte C.polis obtinebaty inde multa reterum fapientum Volu¬
mina nobis reddita > multa quoque in futurum reddenda q>erabamuj.
At nunc Turcis orania poflidentibus, heul quot magnorum rirorum
Komina, quotlibri, Latinis nonefum cogniti, peribunt: nunquam Grae-
co rominijaftura major, quam modo, contigit, Xerxes & Darius magnis cladibus Grasciam adflixerei fed bellum literis non intulere.
Romani Graeciam in poteflatem fuam redegerunt, fed G'tecas literas
nitroamplexi veneratique funt.
h~) Bertram,Inftit, L,Human. C.4.φ.£,Γ)Clar. Μ. Sven, Wahlen- berg VjdiDiiTert, habit» 1741 & 1743. fub Ampi, Pr»fide,de Palingeneiia
Literarum,
*) Reite Erafmus: ut honores alit artes, ita vitx genus for- Jidum» nullus ßudiorum comes, nullus »malus« nullus mirator, ne¬
mo
$ )f( «ϊ
ruditJs iftis Heliados alumnis & profugis, fimulque β-
mni polifiori literatura» &, ut Borrichii m) utar verbis,
ad rei fummam parum profuiffet illorum opera, nifi in il-
fa incidiiTent tempora, quibus rerum Dominos, laudabi-
libus conatis faventiores, invenerunt, qui, gloriofo ad pofteritatis memoriam exernplo , refurgentes adjuvarent literas Iiterarumque ftudia benigniflime promoverent.
Hoc inprimis nomine, immortales prope laudes, seter- narnque memoriam, promerita eft perantiqua&celebraris-
fima MEDICEA FÅMILIA «), cujus, in migrantes ab
Oriente Occidentem verfus literas, literatosque, merita, hispagellis percenfere 3dnitar.
Mitiorem vero Tuam, B. L. cenfuram, juvenilibus
&immaturis meismeditationibus omni, qua par eft, hu-
manitate expeto.
5. ii.
Ut vero literarum inftauratoribui, Msecenatibusque,
fuus conftet honor , &quantum praefentis feculi felicitas,
illorum debeat patrocinio, ab inilituto non abhorrere, putabit osquus Le&or, Γι triftiffimam & iniferandam» tern·
peilate Medil JEvi, bonarum artium expofuerim faciern.
Scilicet, tam denfa ignorantiarum caligo, omnesfere ele- gantiores occaecaverat literas, ut ne volam quidem &
veßigium priftinas agnofceres dignitatis. Non male ita-
que temporis hunc tra&um, vocat Rolandus Marefius,
interregnum ac optimarum literarum velutdeliquium o).
A } Sorde-
«10 fauior, nnllus Iionoe, nulla pramia, etiam a diNgentiffimo, igna-
vum reddunt Studioium, Centur. I, epift. ap. Unde jure cecinif Martialis\
Sint Μaecenates9 non deeruni- - Marones, Virgiliutnque tibi vel tua rura dahunt.
Iib, VIII. Epigr, f6, adFlaccum, w) De Fatif & aetatibut variis Latinse Linguae p. pf. η) Cfr, (jundlinge Hiftorie der Gclahrheit II. Tft. p.0017» feq. Weberi Hiii.
up. 378» Ö II#Ejpift, ult, p,f32#
& ) « ( s·
Sordebant en!m ottinia monachalibus ineptlis, &, cum
quicquid eifet eruditum, inträ monaiteriorum repagula delitefceret, facile erit judicatu, quam deplorandus lite¬
rarumfuerit flatus.Graecarum quidem literarumadeo fue·
runt ignari, ut'» ConradusHeresbachius J. C, fe ali- quando monachum audivifTe referat, hunc in modutn
coram populo perorantem : - - nova järn reperta eft lin-
gua, qusevocatur Grseca. Ab haciedulo cavendum eft,
Hasc eft, qu« parit omnes hserefes. Ea lingua proditus
liber in tnanibus paflim habetur, & vocatur NovumTe-
ftamentum. Plenus hic über rubetis & viperis p). Non
adeo itaque mirandum , fi haerefeos paulo pofl incufaba-
tur, qui Graece vel tantillum fciret q), Vere itaque
„habet Drakenborch r) : tam obfcura & cseca nox,
„tam crafla ignorantise atque infcitise caligo cundis, quse
„florefcentibusamceniorlbusfludiishoneftiffimeenituerant,
„tenebricofisillis temporibus, obduda erat, utquilege-
,,re & prima literarum elementa, quamvis indoda manu,
„pingere poflent, eruditisannumerarentur: qui veromo-
„nachorum, praeter Latinam linguam, etiarn Grace aut
„Hebraice intelligerent, pravarum de DEO & divinis o·
„pinionum fufpedi, & tantum non convidi, haberentur.
Nec feliciores fane in Latialiiermone fecere progreiTus,
licet in facris illa uterentur;etenimBarbarismiS & Soloe-
cifmis » fcediihmc adeo contarninati^fuit, ut Latium inipfoLatioeflet peregrinuro,'&meritoinde omneobrnutu-
iffe , hifce temporibus , Latium dicatur. Ignorabantur,
faltem nonlegebantur, caftifiirni xlli aurei aevi Scriptores;
habebant vero, fuos Sermoniftas,Vocabulariftas, Legen·
das fandas, fuos Dodores Seraphicos, Angelicos, Irre, frsgabiles, Purpuratos, liluminatiilimos, VifcerolilTimos, (jam
p) In Orat. de Lsudibus Graecar, Iii. rf) Cfr. Willi. Burfo-
num, in hift, Linguae Graecse. p. m, 49. r) In CKat. de utilitate hu- inaniorum difciplin. hab. Trajcfti Bacar< ljl6.p, xn, 246,
& ) i («Κ
(jam fpirltus me deficit) Cordlalifllmos; ίηcoIfoquHsern*
ditorum,re(fliusviti!igantium,controverfjae agitabantur de
aptitudinabilitatibuSjpaiiionabilitatibus,verificabiIibus,f!og-
matibllitatibus> hornineitate,perfeitate,h9sccekate, Lapidei-
tate, ellipfibilitate, frurtraneitate, nefclofane, quse hor-
renda denique efient & barbara vocabula. Verfio Biblio-
rum Latina, qucevulgata adpellari fölet, caftiorem cer- tenonfapit Latinitatemjatnecomniatarnenhujus veriionis loca, horum temporumcapiebantnugatores ja&abundi.Sic,
locum Luc. XVII: 17, numquid decem mundi fadiifuntf
ifa quidem explanavit quis dodte infipiens, ut decem fy-
ftemata mundana creafa effe inde demonftraref. Alius ineptus quidam magiitellus, eodein fere argumentandi pruritu gaudens, dixit Melchifedechum obtuliffe falem, (cuius de condimentl vi atque natura multa differuit)
male intellediis verbis Gen.XIV: ig. MeIchifedech,Rex Salem, - - -obtulitj nonanimadvertens, Salem, locino-
men efle. DiåurnMath. V: 13. Vos eftis fal terr®, i-
ta quidem, patrio fermone , interpretatus eft Germanus monachus,obfimilem,iinedubio,nefcioqui,vocuropronun- tiationem; Ihreffetdasfaltz der Erden. Nequere&e Latina legere modo valebant fcripta; cum enim inCollegio ca-
neret minifter quis: Domine ferva famulum tuum; Sten- toreahic voce, requidernipfa, nef«cquidem male forfan, - - - fervamulum tuum, clamabat. Alius, mumpfimus
pro fumpfimus le&itavits). Leplda paffim traditur hiilo-
ria Candidati cujusdam , quem cum Epifcopus quidam Orto,
O Hinc Rudolpho Qoclenio nata eit occafio, talc componendi fpigramma:
Mumpflmu* orabat triginta circiter annos IndoSii quidam Sacrificus generis*
Sumpfimus inlerea quantumvis effe legendmt ~ Ådmonttus, tenuit mumpfimus ille fuum.
Sic bodie niulti retinent , didicere quod olini
Λ'on bene? complefti nec meliara "jolqnt♦
SK ) « ( SK
Otto,deDlaconatu obtinendo,
commendaret Maecenatl,
& hifce interalia ufus fuerit verbis: Otto, DEI gratia»
rogat veftram clementiam, ut velitis
iftum clericum,
con-ducere in veftrumDiaconum; Mtecenasvero, ipfius Epi- fcopi literas, Diacono legendasexplicandasque
tradidiiler,
utoptime inde inteliigeret, an dignus
effec,
cuifacrum
hoc traderetur officium 3] illum ita quidem ailata legiffe
verba; Otto» DEI gram, rogat veftram clam, ut velitis
iftum Clencum convertere in vivum Diabolum. Erat
enimafellus llle Arcadicus, five potius Antronius, ab-
breviaturarum, ut vocant, prorfus ignarus, & quurn verba paulo concifius, aliquot omiftis llteris, quas
lineae
Interim notabant, exarata erant, tam inepte Epifcopis,
fuamque fimul, explicavit mentem τ). Qui etiam
lege¬
re vel ex libro recitare reéle valebant, neque ideo tarnen fapientioresfunt habendi3 mentem enim au&oris faepius
Ignorarunt. In rei fidem
vel
unicum adducereliceatex-
emplum. CumTheologusquidam Hifpanus, in
Enchiri-
dlo fuodixiflet: hseceftvera germanaque Theologiay quse
& Philofophorum fupercilia ®umfceptrafubjecit
Chri-
fto; ideo quidem damnata fuit hsec ientenfia, quod exi-
ftlmarent homunciones till, hifce verbis, Hifpanum con·
tendere^GermanorumTheologiam uniceeileveram.Quam
eleganterdicendaLatialiconfjgnarent fermone,non
difficile
hinc erit judicatu. Teftamentum futoris, amonacho e- Jucubratum , adferre placet 3 In DEus nomine. Amen.
DEus animarn, corpus terram, bos fuper
ecclefiam,
al¬tare vitulus & tibi tritulus: vigintipar fotularibus difper-
iit , dedit pauperibus. Reliquis & reliqua, intus
& extra, uxor & filia »). ldem quoque ex Epifto*
Iis
Cfr.Joh. Zwingen Qrat.deBarbarie fuperiorum aliquot feculo-
rem,quaeimpreffa habetur Lipf. in GostziiPrincipeGrace Do&o,p.104, n) Gabr, FoveUus9 Lib. II. de AntiChriftop. 449.Infcriptionem
re-
& )3( &
Iis Obfcurorumeodem Virorum patet, quse quamvis fidac (inf,
tarnen fcribendi modo utitur, quisquis demum ve- rus Carum iit tuélor*), ac illis tum temporibus folebant eruditi. Muitiinfuper tamftupidi erant, ut formulas,
in facris quotidie ufitatas, mifere detorquerent. Sic de facerdote narratur χ), quod Jn baptisrno, hane adhibue-
rit formulam: baptizo te in nomine Patria > Filia& Spiri¬
tus Sanéla y). Nec aiiarum fcientiarum folidiorem tene-
B bant
fepulcralem, infignisj fine dubio, illius aeri Theologi,habetSchwoer»
Cius Epitaph. Joco - Ser, p. ai7· hoc modoJ Hic jacet Dominus Magißer noßer Qui in vita fua argumentavit bis vel ter
Sem el in Celarent»
ha ut omnes admirarent,
Semd in Frijefotnorum
Requiefcat in Saecula SaecularufH.
Cfr. Mencken« Charlatan* ρ. tn. i8g. Ic Haud equidem diserim,
titrum eruditior, cujus in Iaudem haec dißa. iunt, an qui» in hoc, e- pitaphio componendo, fuam periclitatus eft induftria®.
Ncc pulcriora funt Epicedia illorura femi-Germanor-Latina.
Weckius in Chronico Dresden*! p. 114. unum, in memoria® Fri»
derici Strenui? elaboratum habet:
Hier leit ein Furße löhelich , quem vulgus flebile plangit, Von Meißen Marggraf Friederichi cujus infigniapangitt Clerus, ClauSralis, Laicus den Fürflen zeitlich Magen,
Duxj inops, altus» infimus» Fürßlich Wort von ihm Jagen»
Wahrhaftig» weife» Uigendlicb, aHabilisatque benignus
In Gottes furchte (lediglich» fuie hic landgravius dignus:
Da reniam Chrifte9 laß uns Gnade erfinden,
Anima ut ifta, loß werde v»n ihren funden.
*) Vid,Morhof. in Polyh, Lit* L, I. c. α3· 4). U* in lib.
de Rat. conicr, Epift. ρ, 10. he prsccipue9 Vitam Equit, de Hutten Ρ. I. p. i6f. feq. au6tore Burckhardo, Wolffenb. 1717. editami iibi variorum hac de re adferuntur fententise.
x) Arent. Annal.-Boiorum Lib. ΙΠ. ρ. aftO.
j>) Hallbauers Einleitung in Übungen des Lateinisch Stili. p*
p7.de feq. Adiri pr*terea poteft. Ii placuerit» Chr. Junckeri Differt.
ineptiij Clericorwu Ro»anenitum licerariic 1 quae habetur inter dis¬
pute
JK 5*0 (
JK
fcanf Cognitionen^ quippe,
uti Joquitur Spanhemius ζ),
in Epifcopis &
Sacerdotibus
nonperitia requirebatur Sa-
crse Scriptum, multo minus
linguarum, difciplinarum &
antiquitatisnotitia,
fed modo
utlegere, ut cantare, uS
Oradonem Dominicam, Symbolum ,
Pfalterium, Coin-
putum reeitare vaierenf, nec
nefcii eiTent Canonum»
Verbo: rem totam exponitJofephus
Clauderusö), dum
oftendit, - - plusquam
Scythicambarbariemuniveria non
folum ftudia theologiea > fed etiam omnes
omnino hu-
Hianiorum literarum llmltes, inftar diluvii
cujusdam, in·
cuitis & horridis litis feculis ,
inundaffe, quibus
neipfi
quidem praeceptores, prima
grammatices rudimentacogni-
ta habuerint: monachi ac
facriiicull ejusdem artis
nomendeclinare non potuerint; multi nomina nec
reble legere,
nedum reble fcribereaddidicerint;
ineptiilimas
etymo-Jogias effinxerint,
iic prorfus, ut fi quis omnes barbari-
fmos, ineptias omnes,
quibus fingulae
artes»quae ad hu·
manitatem perdnent, per barbara
iila fecula, fcediffimo
quaii cseno
eommaculatce flnt & obdublse, coliigere vel-
let,iaborem fufciperetvix, acne
vix quidem, exantlandum.
Feilinanter vero infelicia iilhsec prsetereo
fecula
,& laetus ad eame conferc, quse bonis literis
amiflum
re-ftitueruntlumen.
§. III.
IHuxlt, feculo ροίΐ N. C. decimo
& quinto, clara
illa dies, qua literse> longa
velud noble fepultae, prodie-
runt, orbemque exoptata
coliuftraverunt luce. Magnos
lllosliterarum inilauratores, quorum
nomina in immorta-
litatis faftis dudumfunt infcripta, omnes
heic
enumera-reput. Rechenbergii p. f43» feq. Jofephi Clauderi Orat, de Incuita
δε
horrida fuperioris Pontificise & flgrid» noftrte Lutheran» aetatis La-
tinitate.
tz) Hiß. Eccief. ρ» κ\. 10$. α) In ©jatigjie feculari> nupe?
dtata.
3K ) " ( SK
re non vacat#); inftituti tantum poftulat ratio, ut exu-
ies Grsecos, fimuique cum illis exulantes & in Itaüam
adventantes confideremus Iiteras. Everfa C.Poii bb), de
omni politiori literatura a&um fuiiTer, nifi hts calamita-
tlbus interceiTerint fata, qu&, dum mortem minitari vlfa
ibnt, vitam reddiderunr. Migrarunt enim ttaliam viri doétifTimi, qui non iinguam tantum Graecam, fed Philo- fophiam etiam & felentiasLatio fecum invexeruntc) quo.
rum agrnenduxit MANUEL CHRYSÖLORAS» quiGrse-
carumLiterarum do&rinam primus in Italia inftauravit cc).
B 2 A-
b) Franc. Veirarcbae, concordiifimo Hiftoricorum fuffragio»
reflorefcentis literatur® honos defertur prjecipuus, - - Quand on ne régärderoit Petrarque , que comrae un grand Poete* comme un hom-
me qui a beaucoup contribué a donner du göut a fa Nation & a perfettionner la Languc Italienne, il feroit par cela feul dignes des
plus grands eloges. Mais on le peut confidérer fous un autre poinC
de vue, qui doit rendre ia memoire infhiiment précieufe a tous ceux qui aiment & qui eultivent le» Lettre»« Tout le monde convient,
que le retabliflement des bonnes études en Europé , eft du principa¬
lemenc a Petrarque» &i qu'il eft le premier qui par Γοη exemple &
par fe3 leqons a montré le chemin qu'il falloit tenir pour tirer les
Lettres de la barbarie, ouelles étoit plongées lorsqu*il vint au mon¬
del on ne peut pas difconvenir non plus que les iävants, qui font
venu depuis, ne lui doivent une partie de leurs progrés. - Tale qui-
dem de Petrarcha Judicium fert, Mir Le Baron de la Baftie, dansles
Mérn. de L3Acad. des Infcript. T. XV« p. 747. Ed·, in 4Io. Cfr, Chaufepié, Supplem, au Diftion. de M,*r Baila T, 3. p. 130.
bb') Cfr, Terferi Chronolog. Tabulas ad Ann. 1440. & 14fr.
it. Benzel, Hift. Ecclef» p, m. 2,72. & 282. it. Ruperti Obfervatione*
ad Hift. Univ; Synopfin Befoldianam p. m. Ö14, Oblervatu fane di-·
gnum eft, Novam hane Romarn, nunquam non calamitatibus fuifle
preffam·, eamque, inde a primis fuis initiis, ad deplorandum ipfiusex-
itium, peftifera jam lue, jam terrae motibus, bellorum turiis & nefcio
quibus jaftatam miferiis, Cfr. Diftion, Moreri, artic. Conftantinopl?.'
c) Cfr. DilT. Abo« Ι7Ϊ4· fub Praef. Prof. Haftel habitam, de
fratfentj Reipublicm Literarite Flore. Ρ. I. p. 16.
cc) Aldus Manutius in prxfat. Erotem. Chryfolora», Paul. Jo-
Vius in Elogiis virprum literis iUkjftrium P« m. 54, ed. Baf. in fcvo,
& ) " c &
Åtiam Éerfe ob caufiam Grseciae vale dlxit Chryfoloras»
quam ut Italiam habitandum eligeret» extin&aque ibi, per longam annorum feriem , literarum ftudia inftauraret.
Etenim fuit miffus ab ImperatoreC:Policano, Johanne Pa-i laeologo, Andronici Junioris fiiio, qui, fummis Euro-
pae Regibus, adpropinquantem, etjarafere inidantem»Hel-
Iados antiquse , denuntiaret interitum , ipforumque fimul
maturam &fat validam expeteret opem, qua,deftin«qua-
fi, labanti huicmoli, iupponi potuiffent, illiusque adeo
ruina prohiberi d). Sed venerat jam C:Poli inevitabiie
fatum. Variis enim, mole/iis fane, per multas reglones, confe&is itlneri-bus, fruftraque Principibus , ad auxilia
Grseds ferunda , hoililiaque Turcis obvertenda arma ,
excitatis; iegationls pertasfus Chryfol. , maxime quod
in caflum fuos exantlatos videretiabores, & animo qua- fiprsefagiens, Graecas literas, expatrio folo moxexpul-
fum Irl) in amcenioribus, Mufisque inprirnis tutioribus,
Italise fubftitit oris, Graecasque ibi literas, intermortuas fere,
Sequens »d effigiem Chryfok>rte extat epigrammai
EMANUEL CHRVSOLORAS GRAMM. GRÄCUS«
Pairia Roma nova efl\ veius altera patria Roma I In Latxum per me Graecia doSla venit,
Cif, Halbauer« introd« in Stil. Lar. ρ, ΐογ,
d) Digna funt, quae heic adferantur M, R, D. D, Serenii ver~
ba9 in iaudata DiiT. EpiÄ. p. 13. - mirari», inquit9 mecum fapientem
•illam, dignamque fupremo rerum arbitro gubernationem, qua rniiTus
in Italiam legatus Emanuel Cbrjfoloras, ut miflus olim Romam A- thenis Carneades, obiter ea fparfit literatura Graecae femina, qu*
velut bofpichjm pararent fugituris in illum finum Qriecis exulibue Bes- Jarioni> Traperuntio,Argj/rvpulo9 Apoßolio> ceteris, qui non fu-
ae tantum literas docerent Italo», Gallot, Germaner, fed Latinarum ttjam literarum intermortua plane ftudia refuicitarent, Neque enim
fcviYifcere Romana potuit cruditio, niii ab antiqua matre recreata: ne¬
que HeucblinuSf Agricola, Erafmus9 Budaeusf ceteri, absque Gr»-
corum epera , Illam Tel intelligendi reliflaitafldi LatinosScriptores fk
«ultatem affecuturi unquaaa fuiiTefit·.
& ) IJ ( &
fere, refufcifavit^ & in priftinam nativamque evexitglo»
riam. Ad illas vero docendas pofteaquam animum ap»
pulerat, Venetias, Florentiam, Mediolanum, Ticinum, ipfarnque Romam, Schölls fuis nobilitavit, difcipulosque
habuitccmplures, qui tradita, Tibi ab hoc dolore, Grae-
carum Iiterarum fcientia poftea exceliuerunt. Variis de¬
inde peraétis memorabiiibus, Conftantiarn eft profedlus,
ut rebus in Conciiio gerendis intereflet; non ita multo poft, quam eo venerat, menfe videlicet Aprili 1415. ex vita migravit e) *J.
Μtäte huic proxlmus BESSARION, Cardinalis &
Patriarcha CiPolitanus. Non Ipie quidero pro&jgus, nec Graecarum in Italia Iiterarum docens» quum alla; & qui«
dem Ionge majora negotia, ipfius folicitudine diitriäum
tenerent animum; verum tarnen, quum non dicendifint
Iiterarum inftauratores Uli foli, qui ipii docendi mune-
re occupantur, quin fummo etjam jure, qui fcientlis o-
pitulantur» literatisque optlmos fe prsbent Patronos &
Mgecenates, hic certe digniffimus , fumma qui laude,
aeternis poiteritatis faftis commendetur. Patria hic°erat
Trapezuntinus, natus ljpj\ Feliciffimo quo gaudebat ingenio maximas peregit res; quas inter non minima,
B 3 qo®
e) Confcratur Chrift. Frid. Beerneti, de Dofti· Hominibus Qrae- cis, Iiterarum Gratcarum in Italia inftauratoribus, Lipiiat i7fo, p« I«
feq. über, teftante Serenio, (in Diff. Epift.) bonte frugi# , eruditio-
nis humanitacieque pleni/fimus > quem juvenis per particulai ediderat»
fenex au&um, perpolitumque uno rolumine emifit. C£r. etjam Weber»
in Hift» LL. p. 362»
*) Fuit Chryfolorae, ut habet Jovius? in docendo nunquam fei-
Tue, Cacile in fcribendo defidiofur, egregium tarnen ipfiui habemui Ii»
bellum Grammaticum, εξωτημάτων titulo iniignitum. Venetii» prl-
num prodiit 1484* gr* & lat· Adfcrvari adhuc varia* ipfiuj, ad il"
luftriflimo» do&iifimoique fui »vi virof, epiftolas Mfr« in ceteberri-
mie Itali* Bibliothecil , narrat B. de Montfaucon in Kblioth, Biblior tbecarum MSS, aova, Tern. Γ, p. ooo. 23f« 266. &c.
