USÜ AUCTORUM

D. D,

D IS SERTAT10 NT IS GRADUALIS,

DE

USÜ ^AUCTORUM

CLASSICORUM,

v ;v - ]j\j

STILO LATINO

PERPOLIENDO,

PARS POSTERIOR,

QUAM,

EX CONSENSU AMPL. FACULT. PHILOSOPH-

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

> PRAESIDE

V1R0 CELBBERR,

Mag. P E *R ^O EKERMAN,

. PUBLICO DEFEKTEXAMIN1 Alumnus regxus,

SAMUEL PETRUS

LIND,

CALMARIENSIS,

in aud. carol. maj. ad d. vii. martii, "

ANNI MDCCLXIV,

M. C. H.A.

U P S A L I iE. ^.

❖

' * #

Q. B. V.

§ IX. ,

Inåoles virilis Imitationis traditur.

Pirum

^fufficere,

ad ftilum decentifOrneexpoliendum

gnitum efle nemini. Etenim, illa ipfk, maximam

partem, in phrafibus obfcrvandis pariter, atque excer-

pendis, occupatur^ contraea, virilis quidcm imitatio,

fatis amplumhabet exercitationis campum,infignem di-

lo pollicens operam, rite fi adhibeatur, excolatur, per- ficiatur. Varia? igitur heic confideranda? erunt ftili vir- tutes, Inventio, Difpofitio, Elocutio. In quibus fumrna hujus imitationis elucet excellentia. Prius ^vero, quam

longius progrediamur,non prorfus inutile^putamus, quid

fit imitatio, quid ejusindoles, fignificare Itaque, vo- cabulo imitationis,ffcudium,quoftilus Au&orisatqueidea,

fihe ulla ptagii fufpicione, exprimitur, intclligimus. Prar-

terea, ipfum ad genium quod adtinet, ita inftituatur,

oportet, minime ut repugnet propofito, fed, cum eo- dem quam amiciflime utconfentiat, noftroque ingenio

ut adcommodetur. Tantumquoque abeft, ut imitatio,

fententiis utens integris, fit virilis, potius ut ab eadetn

quam maximedifcrepet, inprimis quum velperadditio-

nem, vel per ademtioncm, vel denique ^per fynonymi-

am, in aliam pollit redigi formam. At nihilo ^tarnen mi¬

nus haud impedit, qtiin vel eruditidimi ^unam alteramvc proferant interdum opinionem1, idque per ufurpationem

scque, ac translationem; quod fi ab his difcefleris, non niii puerile atque indignum, cui virilis tribuatur imitatio.

Fallunt tandem &fallunturegregie, qui vitiola raridima-

• ■/ ', -" _r"

H ^{) •;} t ^■'»

queperlnde, ac ß margaritas, eligant,imitationem, ultra

quam fas eil:, extendentes. Atqui, ufum Cl. Auclorum

circavirilem hanc imitationem, quousque frenuitäs per¬

mittat, in fequentibus dilucidiorem reddcre cönabimur*

§ . X.

Virtutum in imitations virili efl Inventio longepr<e°

ftantijjimci, ope Cl. Auctorum comparanda.

Utiiitas hujns quidem Inventionis optime cognofci-

tur, argumeatis in excogitandis, ad perivadendum ido- neis, _quum confiflat,nullumque fit argumentorum genus»

in quo haud liceat alios imitari. Verum enimvero, tri- pla funt argumenta, quorum alia rationes, alia mores»

alia denique dicuntur adfecius. Quse ad unum omnia»

tantam orationi prteflanc operam, vim tantam, nihil ^ut majuspoflit _umquamfingi. Quam namque praflantifli-

ma effata Cl. praebeant Åuåores, neminem potefl fuge-

re, qui laudabiles iniisdem fecerit progreßus. Htecau«

tcm, imitatori cuicunque, occafionibus tantum ^{non o«}

mnibus, licet ufurpare, fruåumqueex:illiscaperecopiofis-

lim_um, longe excellentiflimum. Iccirco, huic quidem

virtutidaturus operam, non in id foium incumbat, ne- ceflfeefl,ut reperiat argumentamagnorumOratorum cxi«

mia, fed, adcuratiflimus etiam in iisfitamomenta ut e«

ducat,quippe quibus robur pariter, atque emphafis,^com- prehendatur. Verum, in hifce efl lta verfandum, Judi¬

cium viro'rum eloquentium in dele^lu rationumnobis ut proponamus: prrefertim quum in lucem haud proferänt,

nifi qua?fint ad probandum firmamaximeque convincen-

tia; cetera, ut invalidareque, ac frivola, feu nimisple*

beja & vulgaria, vel digitis extremis adtingentes, vel o- mnino negugentes. Hinc perfpicuum ede credo, Cl. Au-,

£tores elegantiffima exhibere enuntiata rationesque doce-

re haud fbernendas. Quod fi ab adfeclibus ordiam «r,

nuiiusdubitabit, quin iisdeminconcitandis (int eximii ac

A 2 pra:-

$ 5 ( »

pracipue Cicero. Hancce rem Oratori tanto eüe ufui^

nihil ut fupra, velinde convincitur, quod ad permoveiv.

dum etiam atque etiam valeant adfedus, moliisque &

enervata fit ratio atque oratio,-his deftituta. Qua; licet inventio, didas ob caufias, multum faneprofitImitatio-

ni Xtili, at non tarnen, fme fumma cautione judicamus exercendam, taliaquoqueinAudoribus qvum invenian-

tur, qua; noftris neqnaquam congruant moribus, qua;-

que ideo nul'la fint ratione imitanda. Sed, hinc nemo credat adbm eile hac devirtute, potius vero quisque Jfl- foiperfvadeat,multa dari egregia pra;clarifFimaque,quam- Vis interdum, quod non negamus, vitanda occurranf

inventioni. Qua; fiquidem ita fint, eledionem eflc ha~

bendam adparet, bonum pulcrumque ut teneatur, raa- Ium autem atque obfcenum ut rejiciatur. Qurs igitur eft, qui commodum, idquelaudatiffimum, quod Å. Ch

in variarum rerum inventionem conferant, non perfpi*

ciat? Sed hadenus de Inyentione. Jana ad Difpofitio«

fiem, quam

§. XL

Ducibus C/. Auäoribus nohis demonßrabit.

Quod in argumentorum excogitatione Inventio^

idem _quoque in collocatione eorumdemefRcit'Difpofi-

tio. Eft enim hsecce partium orationis idonea ad per- fvadendum conftitutio. At _vero, heic multa £e nobis fiftunt, haudindigna, qua; imitemur. Nam, non fuffi- cit, ordo partium orationis ut obfervetur, qvippe quum

argumentorum etjam omnium habenda fit ratio. Pne-

terea, eftoperanavanda,^utaptus decorusquc fiat tranfiüus ab una orationis partead alteram, ab uno argumenta ad alterum.Atque, hxc etfi fint diffimilia, haud tarnenobftat5

quo minus lic connedantur,unum &quidemconcinnum

orationis flumen ut conftituant. Quapropter, res non mi~

mmxeft momenti, quo modo fingula aifponantur argu-

men^r

/

$ ) I? (

menta,*introfpicere. Parfes1autem orationis, adquasharc

refer atur Difpofitio, funt exordiurn, propofitio,tradatio

atque epilogus. Quantum interfit, ut res inventarrite

colloeentur, quisquis novit, lumen memoria ordinera

maxime adferre, rerpendens, quume contrario, virtu-

te hac negleda, vel minus adcuraté obfervata, Tumma

non po/Titnon oriri confufio, intima iummis paria faci-

ens, turbans, miicens, unde Tne ullo negotio eveniat,

ut, nec pes, nec caput, quod dicitur ; ejusmodi infit

orationi. At enim, honinfolita eft argumentorum, per

fyllogismospariter, atque enthymemata, inftitutio. Ex-

emplum, qui defideret, hujus rei, adeat, precor^, Hei«

rieccii Fund. Seil. Cuit. Part III. c. 2. de Imitatione. CL

Audores eile eam ob cauffam conTulendos, neminem inficias iturum cenfeo, qui eosdem ad perlegendos, de

induftria, adtenderit antmurn, contra autem ea , quem- Vis adfirmaturum, illos, Ii qui ^umquam, hane ad exfe- quendam Dilpofitionem, eile idoneos. Emolumentum

hujus uberrimum etiam inde conftat, quod hand leviter

ad perfpicuitatem juvet hfc argumentorum ordo lauda-

bilior, _{quo non} fervato,nullum erit dubium, quin ratio-

ncs vel exquifitiflimar debita ad commovendum^eareant

efficacitate pariter, atque incitamento. Tarnen, in his

omnibus, cuilibet perrnifläm ^non nolumus libertatem^>

ita feriei inhaerendi bonorum Oratorum ^, quasdam ora- tionis partes ad exemplar illorum utdiftribuant, ^{at, quas¬}

dam, dedita opera, negüganf, a generalibus reguhs o-, ratoriis aliquando fecedentes.

§. XII.

Res inmutas ceque^ ac åifpe/itas, exphcat Elocutio,

Divinam hancce virtutenvtanta?efle prarftantiar, fru-

dus tand, nihil ut prius>antiquiusnihil,jam nobiseft ani-

musoflende;e.Ad: hare plures compleditur virtutes,quas

omnes _> noftri inftituti ratio poftulat, ut percenfeamus.

Quam

ft > ¹⁸ ( &

Quamob remJuventusin primisFiocutioni quum detope-

ramarque, ac ftudium, adeo non partim refert, queedam

circa haneutmonearaus, notanda. Heic ergo-, fecundum

Oratores,licetvirtutes Elocutionis inElegantiam,_Compo-

fitionemacDignitatem diftingvere.Purum ftilumnon mi¬

nus _, quam perfpicuum, etiamfi doceat ekgantia^ tan-

tum tarnen abeft, ut fit illa fufficiens, fatius utpetantur cetera, ftius imitationi virili fi concilietur _ornatus, fu-

um decus. Quoniam non in eo folurn cardo rei verta- tur_, yocabula phrafésque ut fint Elocutioni, nam, hoc ad _puerorum pertihet imitationerna fed, requiraturetiam

verborum eleftio, Cl, quia Auftores alterum altero ca-

ftiusfcripfcrint atque elegantius. At eo tarnen minime

res deciditur, ut pureloquamuracperfcribamus, quan- do genius qüidem imitationis proveftiorum forma: to- tius ädquiefcat orationis, diftiones alias Vei äddens, vel demens, vel _quo demum-cunque modo varians. Hinc

fequitur omni diligentia adcurationeque cavenda eile,

qux ftiii poflint munditiei officere. Difquifitio autem haec tanti quidem eft ponderis, ut fit vel perneceflaria.

Kon tarnen eft, _quoa aliquis evidentiam minoris eftc

momenti exiftimet, potius quin, ab eadem fi clifcefleris,

omnia forent ambigua, nihilque daretur diftinfti. Itaque

ergo, quis eft, qui non videat, quam maxime efle hanc virtutem feftandam , pratcipue quum Eine illa in peius degeneret ftilus, ipeciemque induat arnigmatis. Fe- ftinantes ad compojitionem ^, opinamur expecnre, ut indi-

cemus illam comprehendere junfturam, ordinem, pe- riodum zeque, ac numerum oratorium. In quibus Omni¬

bus eft elaborandurn, ut ftilus fit lenis mollisque; utfre-

quens vocalium concurfio devitetur; naturalis ordo ut

haud reportetdifturbationem; ^ut periodis jufta fit men-

fura; ut denique numerusAuftorum Gl. peafitetur, ce¬

tera. At enim ad dignitatemjamdeferimur. Hxc figu-

ras

& ) '9 C

ras & varia verborum fententiarumque kimina confide-

rat, difia ab Oratoribus Schemata. Atque, hax licet

virtus longe lateque fediffundat, ac valde fit coramcn- danda, ^tarnen, hac in re, potius frenis egent juvenes,

quam ealcaribus, ^qnippe quod plurimi tropis immode-

ratius, quam parce, utendi flagrent cupiditate. Hinc

adparet aiftincte, omni ingenii vi nitendum efie, ne fiat, fieri namque potefi, ^ut infignis quidem dignitas ni-

mis anxie quarratur, quemadmodum contra ea ^, non

minus ftudendum _, nequaquam ut defpiciatur. Quam

obrem, filentio haud prtetereundum arbitrarnur, quas^

dam virtutes virtutibus aliis eÜe fuperiores majorisque necesfitatis; _qvatenus aliqvibus fe magiftram ipfa dedat

natura, dum cetera: fine difciplina pariter, atque excr- citatione, fint nümquam impetrandax Ad naturales du-

as tantüm acumen referre ac venuftatem non infölitum eft, utireliqux debent artificiofis adnumerari. Quilibet

enim, me quidem tacente, perfpiciet, ingenium alioquin

excellentiflimum, nollo, ^tarnenmodo, nifi diligentiflima

Cl. Aufiorurn lefiione atque obfervatione, conlequi pofie, fiilus ejus utfit purus, ut fit elegans, ut fittequa-

bil-is, ut fit ornatus, ut dcnique fit copiofus. Hifice've-

ro adlatis haud repngnat, quin alterius fiilus, folo na¬

tura beneficio, _a?que fiät acutus ac venuftus, minorem quamvis habeat elegantiam, ornatum, copiam, Tarn igitur efi darum, quam quod clarifTimurn, naturam

artemque conjungendas efie, alterutra enim deficiente,

non potefi.non mancus reddi-fiilus ^atque imperfedius.

Tot autem tantteque virtutes fupremte funt Elocutio-

nis dignitati, tot tantosque pollicetur ubetrimos fru*

&us, _quot, qui non adfecutus fuerit ornnes, in id in-

cumbat, velim, ^utobtineat quasdam. Etenim, uti ^non

cuivis contirigit adire Corinthum, ita qnoqueheic non

ornnes\omnia feiiciter imbibere valent praxepta, quip-

\ • pe

&' ) 50 c $

pe quüm velingenii, vel fortuna: faculeates ahquando

tale remorentur. Iccirco, qui fuisin fcriptis nequeat da copia atque ornatu ib jaftaie, ei cordi fit, oportet, ut captet perfpicuitatem, faveatqr/e femper decoro ^, unde

fiat, ut ftilus ipfius néque difdiceat. Quod fi quis de

ftilo fcriptoris cujusdam ferre fuffragium cupiat, ^omnsj,

quantte, quanta; funt, tam natura;, quam artiricii, re-

ipiciat, neeefie efl, F.locutionis virtutes, ^e quibus, iis

utrum fuerit pra;ditus, an minus, examinetur. Atque

harea nobis adlata, pertinent ad Elocutionem ac viri'em abfölvunt imitationem. Inventioni ^, Dilpofitioni _atque Elocutioni addunt eiam OratoresPronuntiationem. At hxc noviffima,complectensa^tionenrgLeparatam quidem

operam depolcit inque his paginuiis nequit includi.

§. XIII.

Ad imitationem exercendam virilem, Analyfis Logica requiritur ac Genefis.

Imitatio licet provechor, maximopere modum,

quo habitus totius orationis formetur, doceat, hsec ta¬

rnen numquam adquiiitur profpere, analyfis nifi ante- cefierit Logica, quippe qua; imitationi, lande dignar,

häud leviffimam praeftet utilitatem. Sed analyfeos pra;«

ftantia hujus inde cognolcitur ^, quod fit artifieiofa peri-

odi cujusdamFua in membra refolutio, qua, quidin fin- -

gulis artificii lateat, perfoiciatur. Qua quidem ratione

ba;c fit analyfis inftituencia, confulatur, ^oportet Logica. p Ejus vero fcientia; vel paullulum infirufius principiis,

non eft nefeius, hancce'per fyllogismos fieri refolutio-

nem. Atquehoc eo eil: certius, quö fcripta, ad unum omnia,legitime elucubrata, debent illius efie indolis, in

certasut queantdirigi conclufiones. Hane^autem rem, ut- pote notifiimam, ^{non opera;} pretium ducimus, exemplo

Hluftrari, leientiam _quum arbitremur fugere nullius.

Superfedentes hoc labore, yel nominafie fufficiac, a-

na-:

» > « ( »

nalyfin quoque phrafes ac yocabula confiderare Aucto¬

ris, fiquridem fxpius conjungantur, ftiii ampiificandi gra- tia, qua: diverfi fint fignificatus, ejusdem plane quam- vis efle videantur. Denique, in eo oecupetur, oportet relbiutio, _qua quidem arte, fingulae inter fe perioai par¬

tes conneftantur, ut diligsnter perpendat. Analyfi hacce pera&a, eligere licet materiam,fecundum eumdem ordi- nemdifponendam hancquein locurn exemplarisfubftitue-

re. Eftantemgenefis féu compofitio-materia?cujusdam dis- pbfitio, alterius exemplo conveniens,in fmgulis ejus parti¬

businftituta. Haneergoadhibens, omnia magis exingenii

penu, quam eximitätione ftiii,putaturdepromere. Nam, cujuslibet arbitrio licet fit reliftum eamdem fequi inven-

tionem difpofitionernqaeeamdem, quinimmo,eadem uti

dkendi forma, preftapariter, atqueacuta, tarnen,id fiat,

necefte eft, phrafibus mutatis & vocabulis. Verum, hinc

nemo credat, imitatorem eo irrnelli, omnia ad formam

Auctoris atque ordinem ut exprimat;fufficit enim, ut fo-

la resad im;tationem trahatur, _ceteraqueomnia tit imma-

tentur. Kequeerit injueundum, alio quidem fenfu, eadem

ufurpare verba, aut locaplura, diverfis coilocata locis,

in unum eonjungere, aut connexa aliis aliisque locis di-

videre. Itaque ergo tarn eft.elarum, nihil ut umquam fit clarius, hanc geneftn in pueros non cadere, fed, ia

juvenes ac viros, eosque nec infeiieiter exercitatos. Nam-

que verendum eft fane, nec fme caulla, ne juventus, in

eam ineumbens, a natural ad coaitom usqueftiium de-

ducatur. Qva: licet ita (int, tarnen haud impedit, quo minus etiam hjec periti prareeptoris inftitutionea:que, ac

correftiore, qieat non parnm proficere. Contra autem

ea, quidquid lcribantex^erti, iuis excogitationibus fuqi-

ma cum übertäte eruant, necelTe eft, quatenus alioquin

labor eorumetiam atque etiam augeatur.Pr&'terea, maxi-

me inteveft, ut quisque, virilis imitationis ftudiolus,

B fum-

JK ) 22 C JK

lumma guidem folicitudine, profpiciatauditoribas, mä-

teriam utju/te ponderet, finetn orationis exade dcnique

obfervet. In bis vero non minori opus eft cautione, ut Jfuo cumingenio ^perquam congruentem fumat ftilum⁹

eumque ita, nihil ^ut fupra, excolat, perpoliat. Sic fti¬

lum perfecerunt Qefär, Nepos, Livius, Cicero, alii.

Tandem, qui has rede perceperit regulas, eis haud qua*

quam adquiefcat, oportet, fed, in id feratur, honos ut smuletur audores _, quin etiam, ii potuerit, fuperet.

Quod multis in rebus prorfus egregie Virgilium.adiecu-

tum fuide reperimus. Atque, totum licet hoc imitan- di artificium a paueis, uti fas eft, teneatur, neminem

tarnen movere debent rei difficultates, quuxn quotidia«

na exercitatione fenfim, magis ac magis, red¬

datur facilior, ha?c imitandi ratio, ionge alioquin operodon

S. D. G.

Htiglårde Herr Candidat.

Huru c?en oimdgångeligautur defs gamla FörfattaresLatinlkafkrifter, viferVältalighetenHerr Cfkall^anrattdi dainhämtas},_ten, i fi«.

ra tvånne Academifka Arbeten. Med det famma fkånjes Herr Cnn»

didatens vackra infigt och ltyrka få .val i andra vetenfkaper, form

befynnerligen uti vitterlek. Med detfamma får ovåldighet kart till¬

falle, att foroka fin fagnad, ofver Herr Candidaters beråmliga egen»

fkaper; fom å daga Ligga i hvad nara, nyttig, och behagelig förening,

Lärdom och Dygd både kunna och böra flå med hvarandra. Nar Herr Candidaten, på fådant utmärkt fått;, fortfar, att idka vete-idka- perna,_då och alfka Dygden, fom altld hafva lyckan till foljellagare.t

uppfylles min, oeh andra vänners onlkan.

D. E, B,j

fy fy fy

■fy fy

■fy