IN VERB A PAULINA: GAL. III.ao.

/ t

D. D.

DISQUISITIONES PHILOLOGIG®.

IN VERB A PAULINA: _{GAL. III. ao.}

O ÄE ΜΕΣΙΤΗΣ ΕΝΟΣ OTK ΕΣΤΙΝ.

QUAS

CONSENT.AMPL. ORD. PH1L. FJCULT.

PRJESIDE

mag. CHRIST. DAHL,

GR^EC^K LINGV. j?IlOP"ESS. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

PUBL1CO ΕΧΛΜΙΝΙ MODESTE OFFERT

S V EN 0 AL L G UREN,

SMOLANDUS,

SAC. ORD. INITIATUS*

IN AUDIT. GUSTAV. MAJ. DIE XIX OCTOBRIS MDCCXCVT

Η. A. M. S„

U Ρ S A L I JEy

Litteris Jqhann. ^Fredr. Edman, Reg. Acad. Typogr.

§. I.

Llocum ^{Paulinum Gal. III. 20. μ&ΐηε} svcs sk ssiv fi*a premi difficultate, nec quidem exigua, abunde teilatur in-

terpretum disfenfus. Etenim alii in id laborant, ut com- probenr,haec verba conftiruere generalem propofitionem}

cujus fenfus eo recidit: Ubi mediator prodit, necesfario ad-

evunt duae pluresve partes, quas inter mediationis cfficium per- agitur. Alii fpeciali opera hane ξησιν fpe£tare, Ii ve Mojen

five Cbriftufu iiatuunt, atque adeo in diverfas longe par¬

tes difcedunt, fcopumque Apoftoli, in contraria prorfus

distrahunt a). Quomintis tantis flu£libus fragilera commit-

teremus ratem, disfvaderet conamini impar ingenii fu- pellex, niii juxra anirnum erigeret exfpe&atio mitioris

«enfurae; id enim, quod in re alrioris indaginis peccatur,

facilius plerumque candidi Le£toris invenire fölet in- dulgentiam.

§· n.

Inter praecipua, quae Judacorum & Gentilium in u-

num, Chrifto dicarum, ccetum coalitionem retardabant, impedimenra, merito numeratur pertinax illud ftudium,

quo Judaei, praeter, baptifmum, circumciiionem quoque

esfe necesfariam contenderent. Qiiam fenrentiam ex animis

eorum evellere, ^tanto erat difficilius, quod cum ipfo, ^ut

dicitur, la£le materno illam fuxisfent, atque adeo de ^ne-

cesiitate circumcifionis esfent perfvafisfimi. Attamen e re fuit, ut erronea haec tolleretur opinio, ^{cum cteteras} gentes

corporis deteftarentur mutilationem, qua ad legem ceri-

moniarum univerfam, non modo juxta Mofis pracfcriptum

fed & fecundum omnes Do&orum Judaicorum commen-

ta-

zj) Cfr. Nov. Tefl. Editionis koppiana, Vol, VI. pag, 120 f, Excuif.

VII. QxoTiua ad L, C,

Ψ ( 3 ) 4"

tationes, fervandam fe viderent obftri&as. Itaque Apo-

ftolo Paulo, quem ad Gentiles inftituendos praecipue Deus ablegaverat, hoc intergerium deftruere adiaboranti, Ju-

dro Chriftiani, ubique vehemenrer fe oppofuerunr. Ια

Galacia Paulus, dum primum verfaretur, Eccleiiae, ibi m-

ftitutse, do£hinam Evangelii puram annunciaverkt. Ipfo

aurem mox abfenre, nonnulli, forte Ecclefiae Galarinae nafcentis Do£lores, Judaifmo faventes, circnmciiionem

acriter commendare cceperanr. Apoftolus ^vero, qui falfo

hoc & Evangelier Do&rinae inimico dogmate, homines

a proiitenda Religione Chriftiana abfterreri animadverte- bat, ad Galatas miiic Epiftolam, in qua rationibus maximi ponderis & ad movendum aptisfimis, alumnos dile£lisfi-

mos ad falutiferam do£trinam reducere conatur.

<

§· "I·

Poftquam oftenderat Apoftolus, fe doclrinam de Ju- ftitia, gratis per fidem, absque circumcifione & obfervan-

tia Legum ritualium, obtinenda, a Chrifto accepisfe, Cap.

I. 12. feque Hierofolymis degentem, ab Apoftolis quidem

maximae au&oritatis, ob fuam docendi rationem adeo non esfe reprehenfum, ut hane potius omnes comprobasfent;

Cap. II. 3. 6. 9. Galatis in memoriam revocat maximum

illud Abrahami exemplum, quem ftirpis Au£lorem habe-

bant Judaci, arque docet, gratiam, qur ei contigerat, &;

ex qua omnis regni Mesiiani felicitas proficifcitur, nec

circumcifionem, nec caetera de crrimoniis praecepta per modum conditionis refpexisfe, fed potius magnas has promisfiones ante toti generi humano esfe datas, ^quamj

per feriora ifta ftatuta, in duas quafi clasfes, Judros

nempe & Gentiles idem erat divifum. Cap III. 16. Per

recentiores conditiones, quum antiquior aboleri non pos- fit £an£fio, nequidem in rebus humanis, nifi ufui recepto,

& juftirir adverfi quid committarur, idem hoe certe non

poteft Ron recedere ^a perfe£tisiimo illo confiMo, ^a San-

)( 2 .ftis-

Φ ( 4 ) Φ

&isfima illa agendi ratione, qua ad totum terrarum or-

bem inftituendum & beandum, Deus, fibi conftans fem-

per, utitur; fiquidem CCGCXXX a η nos, prcmisiione po-

iterior ilC νομοε παξ&βχσεων χαξίν ώοίΐα-γειε ^{sv χείξι} μεσίΐα ^>

de quo tandem hcec verba addic Apoftolus ^— o de μεσίΐηε

evos ax e&v: quse claufula, ut breviter exponamus, quid ^ex

noftra fententia fignificet, praefeatis opelite qualecunque

conamen luci committimus»

§. IV.

Nullo negotio intelligitur, verbis $ μεσΡιηε ενοε, elli-

pfin inesfe; cardo autem rei in eo vertitur, ut patefiat,

qua voce lit fupplenda: plerique voculam partis fubau-

diunt, quaii hic esfet fenfus: internuntias unius numquam eft partis. Ubi mediator e(l, ibi plus quam nna pars adent.

O å? ^{©ses eis s^iv,} At lex cum ed er et ur, Deus unam confli-

tuebat partem b). Quisquis facile videt, quam jejuna hcec

ii t interpretatio, & quam parum proeilciii tam fimplex

atq,ue iniulfus ultimoe epilogus argumentationis conciliet

fententiae Paulinae. Inter argumentandum ita decrefceré

numquam fölet Apoftolus, quin potius augendo maximam

vim verbis adjungere ultimis. Cel. Koppe vel vocem

νομχ, vel rrqocyparos fubesfe autumat. Sententiam ^certe

habemus, tum perfpicuirate, tum ufu deftitutam, ii fenfum

ita conftituimus: v o po ε εςι hcclctyéts εν χείξι μεσίΐα, ^με Αίνε

vero νομα αχ ενν. Multo attarnen minus, Viro Cel. ad-

fentire audemus, dum juxta ftaruit, νομον hic indigitare

Chrifti religionem, cujus Mediator Mofes non erar, fed

Chriftus c). Vix ad fidem pronurn eft, Apoftolum fenfa

fua aperuisfe, verbis, adeo infolitis, &, prteter omnem finem, ©bfcuris. Vox ττξχγματοε addita hic non modo

nu Ι¬

έ) Sic Moidenh-avsrus ^, in Dns N". Teftament. Γο uberferzt und ti··

klart dns es ein jeder Ungeiehirer veiTUhen kenn. Tom. 11 pug. 1034^

Zachari ^je. Parnphr. Erlddr. des li r i ef. an die Gälatir, ad b. 1.

c) Loc. cit. in nctis sd b, L

/

/

4" ί 5 .) Φ

nullum parit fenfum; fed & qua? infequuntur: o & (dsos ets ε^ιν a fcopo proiTus alienar. Itaque accedendo fententiae

Rofenrmillerianae itatuimus, vocem σπεξμχτος, hic esfe addendam, cujus .cum ab ipfo nulla ratio fit allata, a no- bis nunc ea funt adducenda, _{qux nos} jam diu in ean- dem deduxere fententiarn d).

■

§· v.

Mentiönem hujus ^ενός Apoftolus hic adco nude certe haud injecisiet, nifi in antecedemibus artigerat ev quod- dam, animo facile repetendum. Quod quidem sv in prae-

cedentij v. 16. fe offert: ^τω ös Aβξχοομ εξξη$ησ<χν en επονγ- yskiotf Hgf Τω σττεξμαη χυτά, 8 Åsye; v&f ras σπεξμχσιν, ως επι πολλών, αλλ ως εφ ενος. Qua quidem indu£tione Apoilo-

lus _{non, ut} vifum eft haud paucis, Grammatice folum

argumentatur, fed & Logice, Ur vero fenfum hujus ver-

ficuii rite expediamus, a re non erit alienum ad Abraha-

mi attendere vocationem, quo Επxyyeλ^ots penitius exa- minemus, Abrahamo ejusque σπεςμχτι fadtas. Hae duplicis

funt argumenti: Geoef. XXU. iH dicitur: qimn "irmnm ymn Sd quae verba LXX ita vertunt: ev τω σπεξμχτι

σα evAoyfåtjeovreu πχντχ τα ε&νη ^{της γης} ubi voce σπεξμχ-

τος Chriftum figniflcari nulli dubitamus. Juxta vero ob-

fervare oportet, Apoftolum minirne hane refpicere pro- njishoncm, qua nihil, τω σπεςμχτι ChriilO) fed τοις εβνεαιν

obtinendum exhibetur. Hinc necesfe eft, ^ut aitera pro- misiio animo Pauli obverfata iit: πντπ y^n πν }ΠΝ' qsm^

3ωσω την yrjv τχυτψ τω σπεξμχτι ca Genef. XII. J, Quarri

voluisfe Apoftolum lucidisfime patet, quod posfesfio, ut

verba funt, promitteretur τω σπεξμχτι τα Αβξχχμ, id quod

ulteriUs aperit Apoftolus in verfu i8, ubi ipfam' eandem

Ε TixyysXiciv appell a t κληξονομιχν, ην οι svxyy ελιάς τω Αβξχχμ κεχχξκ&α* ^c @εος. Idem promisfum ab Apoftolo adhue

clarius expiicaiur, Rom. VI. 13. loco presfe parallelo, ejus-

d) Scholia in Nov. 'feii, Tom. IV. pag. %2.6,

* ( 6 ) ψ

ejtisdemque argumentationis, per το κληξονομον είναι τα κόσμα.

Hinc nemo ηοπ facile peripicic, illam promisiionem Ge-

nef. XXII. in femine tuo omnes t erra Gentes beneåicent.uv,

hic haud commemorari; nam quid hoc ^argumentum va-

leret, ut fcil. σπεςμού, in quo orbi terrarum benediceretur,

non nili unum esfet, ut unus, nec plures, exfpe£laretur

Mesiias & quid, quaefo, hoc faceret ad circumciiionem

Chriftianis ^non obtrudendam? Quum Interpretes haud

bene diftinxerint inter hs:c duo promisfa Abrahamo fa£ta, accidir, ut hunc locum impidite expofuerinr; & a faciliori fenfu recedentes lucis quidquarn addi, fibi viii

fint Apoftoli explicatione: ^ro Ss σπεζμχ e$t Χςιτοϊ.

§. VI.

Voce σπεςμαros-, quod hic fertur accepisfe promisfio-

liem, qua fieret κληξονομοσ τα κόσμα & de quo v. ¹⁹ di-

citur: ω επηγγελτοα, Chriftus ipfe neutiquam defignatur.

Quisnam enim verba Gen. XII fic exponeret: bnnc ter-

ram tibi Cbrifloque larginr? Itaque fole clarius videtur,

per hoc σπεξμα prolem Abrabami denotavi & quidem ^pro-

lem ^— fcederis ^— Ifaci progeniem Rom. IX. ^7. Apofto-

lus autern, verborum accommodatione fa£la ad Spiritua- le Mesfiae regnum, hoc ^σπεξμα nobis explicat Rom. IV

16. εις ro είναι βεβαιοον την S7rccyysÅixv πχντι τω στΐεξματι,

8 τω εκ τ 8 ν ο μα μονον, χλλχ τω εκ ττιςεωσ Λ/3 ξ χα μ, ος

εςι πχτης πάντων ημων. c fr. ν. ig. id eft: nulla lex, nulla

circuracifio eam efficiebat conditiooem, fub qua Abraha¬

mo ejusque femini data eil κληρονομιά, τα κόσμα, fed fola iides, quo firma fieret promisfio & quidem toti Abrabai?ii

proli, non Judaeis tantum, qui legi poftea fubmittebantur, fed gentili-

bus etiam, qui per iiduciatn divina receperant promisfa, premcndo

hac in re Abrahami veftigia, adhuc ^non circumcifi, & in gentilismo verfantis, qui hoc refpe&u, omrtium noftri eft parens; seque Gen-

tilium ac Judasorum: & fenfum hunc esfe, patet ex Rom. IV 11 & ^τα

ubi docetur, circumciiionem tantum fuisfe σημειον> H&j σφξαγι^α,

ut esfet Abrahatnus pater Symbolicus omnium gentilium, qui prsepu-

4" ( 7 ) Ψ

tiati, Evangelio corda pracbent & fimul circumciforum, qui ad inftar patris naturalis fide promisfa Dei ample&untur. Quam ob rem Paulus argumentando, per σπεξμχ^ nibil fuos edoftos voluit, nifi esfe incon- veniens & durum, gentilibus Regni Mesfiae negari focietatem, absque conditionibus, quse uni parti hujus ενοε σπεξμχτοε pqftea injunftae funt, praefertim cum Deus promisiione Abrahamo ejusque σπεξμοίΤι fafta, in fingulari loquatur, adeoque haut memoret plura diftin&a

σπεςμοίτοί hoc eft, Judaeos atque Gentiles diftin&os", fed tantum εν σπεξμοί-, vel, quemadmodum Apoftolus Rom. IV. 16. dicit: παν σπεξ- μοί, id eft Judoeos atque Gentiles conjunftim. Nos ideo p,er εν σπεξμςί nihil intelligi putamus, nifi Judasos & Gentiles absque discrimine—- Qui vero fit, ut hoc εν σπεξμύί dicatur Χξίζοε? Cum jam monftra-

tum fit, ibi Cbrifti perfonam nullo rnodo intelligi posfe, nihil fuper-

eft, nifi ut hoc nomine Chriftianam compellemus Ecclefiam, cujus

membra Judaei forent atque Gentiles, fine difcrimine, & nulla alia fub

conditione, quam Abrahami fidei & obedientiae. Ubique in V. Teft.

Princeps Caputque famiiiae norpinatur pro tota domo & gene-

re; fic Juda, Ifrael, Ephraim, Moab, Ammon frequentisfime leguntur,

pro Judseis, Ifraelitis, Ephraemitis, Moabitis, Atnmonitis, cet: Haut

nos quidem dubitamus, quin, eandem ob rationem, v. ΧξΉοε pro Cbriftianis hoc loco pofitum fit. At, ne hsec loquendi forma linguse

careat ufu, nulla clarior hujus rei videtur demonftratio, quam quae oc- currit, i Cor. XII. 12. ubi dicitur: Καναπές yccg ro σωμοί, εν ε?ι,

Hgj μελη εχει πολλοί, ποίντοί τοί μελγ\ Τ8 σωμοίΤος τα ενοε»

πολλοί, οντον εν εςι σωμοί 8τμ y&j ο Χςιςοε·, nec ulli dubium erit per Chriftum hic intelligi posfe Ecclefiam Chriftianam.

§· VIT.

Cum fic indicavimus, cur ενοε fuppleamus voce σττεξμοίτοε & per

εν σπεξμού intelligamus Ecclefiam Chiftianam, redimus jam ad prsece-

dens verbum: μεση8. Multi etiam inter recentisfimos, doétrina fpe-

ftabiles viri, Chriftum hic exponunt per μεσπψ, qui non erat r8 ενοε e)..

Cujus fententiae rationem petierunt partim ex incommoda explicatione,

v. 16, partim ex eo, quod Chrrftus μεσιτηε dicatur 1 Timoth. II. 5.

& Ebr. VIII. 6, IX. 15, XII. 24. Contra in ea nos fumus opinione,

quae a plerisque probatur, ex verftculo 19, μεσίτην hic repeti, nec

quemquam alium esfe posfe, quam Mofen. Plures ante nos viderant:

hoc

t) Bastholm N. Teft,. in nota huic loco fubjunöa.

( 8 ) ιφρ

hoc nomen Μοβ imponi, jam olim in fcriptis Philonis/), & originem hujus compeilationis Iegere iicet, Ex. XX. 19. ubi memoratur, quem-

adrnodum Ifraeiitse, cum lex ferretur, a Moje peterent, fuus ut föret internuncius, quo Deus immediate non ilios alloqueretur. Hane, quae inter Judaeos frequens erat, appellationem Apoftolus ad Chriftum trans- fert, Ebr. Vill. 6, tamquam Mediatorem v el Inftauratoretn melioris Aicc&t]KV]ff, _{quo etiam} 1 Timoth. II. 19. fpeftat. Sed praefenti fua argumentatione per μεσιτψ. Apoftolus minime intelligit Chriftum,

cum de eo agatur mediatore, in cujus manum lex tradebatur, atque adeo additamentum τϋ evos, fignificatu donaretur, quem tamen fuftine-

re nequit, nifi rupta tota argumeutationis catena.

$. VIII.

His igitur penfitatis, fequentem hujus loci a a v. 16. Paraphra-

fin examinandam proponimus: Magna? iltce promisjones qitando Abra-

hamo & ejus proli darentur, difcrimen inter plnres Nationes nondum

Deus fecerat. Non pluraliter inquit rtte^ccat, qnaii diveriis, ut de- fignasfet Judaeos a gentilibus diftinélos; fed fingulariter uni σπεξμοοτι, quse progenies Chriftianam conftituit Ecclefiarn. Hinc contendo, hane

Dei promisiionem, quae antiquisfimis temporibus ftabilita fuit, ratione

habita venturse Ecclefiae Chriftianae, per Legem, inde quadringentis triginta annis poftea fancitam, haud ullam accipere posfe conditionem Eteniril ii promisfio de terra Canaan occupanda, (imagine Mesfiae bo-

norum in nova fua Ecclefia) Legi fervandae fuperftru&afuisfet, fun-

damentura fuum in libero & gratuito Dei confilio, non habuisfet,

cum tamen nemo neget, Abrahamo hane gratiam contigisfe ex libera

& mera Dei bonitate. A t cui, dicis, ufui fic esfet lex? vx haec po¬

ftea adjefta eft ττοίξχβχσεΜν χκςιν, non ut seternum valeret, & fingulis

falvandis poneret conditionem; fed tantnm donec σττεξμοΰ^ cui promis-

lio data erat, Ecclefia nempe Chriftiana prodisfet; quae lex profefto

in manum mediatoris, Mofis, porrigebatur, qui hane a Deo fumebat.

Hic vero μεσπηε non prodiit, ut quidquam transigeret, nomine Eccle*

fiae Chriftianae; fed unice tam quam Populi Judaici caput repraefentans.

Quam ob rem, quod Deus Judaeis atque Gemilibus, per Abrahamuna communiter, & fine difcrimine promiferat, illud lege quadam recentiore

& uni genti, Judaeis fcilicet peculiari reftringi non poteft. Neque po- fterior obligatio pertinere poteft ad ^eos, qui promisiionem absque

ejusmodi conditione fuerant confecuti.

/) Pmilo de Vir· Motf« III. 628.