D. ü.
- DISSERTATION« ACADEMICiE
de
ÜSU
AUCTORUM CLASSICORUM
IN
stilo latino perpoliendo,
PARS PRIOR,
QVAM
EXCONSENSU AMPL.FACULT.PHILOSOPH,
IN REGIA A CADEMI A UPSALIENSI,
PRAiSiDE
V1RO CELEBERRIMO,
Mag:
p e t r oEKERMAN,
Eloquent. PROFESS. Reg. et Ord.
PUBLICO DEFERTEXAMINI Alumnus Regius,
SAMUEL PETRUS LIND,
CALMAR1ENSIS,
IN AUD1T. GUSTAV. AD D. XXII. OCTOB.
ANNI MDCCLXIII.
A. A. M. C.
UP'SALI^E.
D. D.
§. I.
Ratio äefidentis Lingua Latina.
inguam Latialem , muta ta rerum Romanarum facie ex barbararum
gentium incurfionibus, nullius et- jamnum nationis elTe vernaculam,
tam eft darum, quam quod cla- rilUmum. Namque, ipfo inLatio,
ubi olim quam maxime ftilus flo-
ruit Latinus, poftea lic ccepit in- quinari, ut inde demum novaenata fitdialectus, cui no-
men Italica. Verum enim vero, tantum abfuit, ut
emendaretur, ut potius magis ac magis corrumperetur, inScholis licet Provinciarum Latine 'oquerentür docen-
tes, ac difcentes. Hine, quivis facillime videt, eos pa-
rum fiapere, qifli, Latinitatem, nullijam genti vernacu¬
lam, exufu tantum ac loquendi confvetuJine, fibi,fuam
in, facultatem pofie invebi, perfvadeant. Quse quam ita fint, non tarnennegamus Romanos, vernacula in lin-
gva, fola naturs ingeniique bonitate ad perfeäionem t aliquam pervenire potuifTe,quatenus id fiepeetjam in aliis
fieri foleat, qui fermonem patrium adcuratius fibi exco-
iendum exiftiment. Nequeyerohociuffe3urum;ip{ein-
dicat \
$ ) 5 C &
dicatCicero, III. de Oratore Libr.c.io. ajens: omnis lo»
quendi elegantia, quanquam expoliatür fcientia litera¬
rum, tarnen augebiturlegendis Oratoribus & Poetis. Ita-
que ergo, maxime efl perfpicuum, nos nihil proficere
inRomana lingua, Auftoribus nifi utamurCiaflicis, un-
de, quac Latinitatemperpoliant, fint depromenda. Sunt
autem fic adhibendi, ut non eos folum legamus, fed le*
ftaefejam in iis obfervemus, quodcaput efl rei^ eos- dem ut imitemur. Nam, fine obfervatione atque imi- tatione, in ftilo Latino, inutilis efl leftio, iramo, aufim dicere, nulla.
Praeter hxc, nonnefcius, taceo, neque.Lexica, ne- que Grammaticos, qua? flilum expoliant, fubminiftrare, quippe qui, adunum omnes, in id incumbant, certas
quasdam communesque ut tradant regulas, regulas vero particulares a?que, ac fingulares, tantum non infinitas, uniuscujusque induftria? indagandas, relinquentes, Hoc-
ce, quam perarduum fit opus, optime fciunt, qui lin-
gvam excolere ftuduerintLatialem, quum eamdem non unius hominis alacritatem ingenii, fed, multorum anno-
rum,immo,feculorum labores requirere animadverterint.
Quid, quod, vel me haud monente, nemo efl, quin, fcriptionem nihil prius juvare, ad fermonem expurgan- dum Latinum, quam quis ipfam'lingua? rndolem pariter, acgenium, animo conceperit, intelligat. Hoc autem commodum prrebent Auftores Claflici, idque longe per- feftifTimum. Quapropter, mihi quidem, fpecimenedi- turoAcademicum, inprimis vifumefl, de ufuCl. Aufto-
rum in ftilo Latino perpoliendo, diflerere, B. L. huma-
nitate folitafuffulto.
§. II.
Omnes A, C. vario utentesftilo, promifcue non
funt imitandi.
Stilum licet Latinum, in§. I;a, demonilraverimm,
compa-
\
1
& ) 4 ( £
comparari hand pofie, fineledtione pariter, atque imita-
tioneA.Cl.j tamen non fequitur, nofiram före rnenterr»,
omncs01.A. fine delecluut imitemur, quum quilibet fla- tim, credidero,percipiat,(tilum inde oriundum efievari-
umfibique diflimiilimum. Atque, hoc vel magis confiat,
nobis omnes, quantiquanti funt, fipropofuerimus, Au- dtores,quorumalii verba fecerunt de dicendi genereAfia- tico, alii de Rhodio, alii de Attico, alii denique de La-
conico. Verum, quatuor ha?cce dicendi genera funt a fe
invicem tam diverfia, nihil ut fupra. Nam, Afiaticum
fenusens periodos, quiaGrteci, Afiamfuit amplum, tumidum, copiofum,incolentes, fermonislongiores ha-
amarunt adfluentiam. Hinc, Afiatici Oratores, inquit Cicero, de Clar. Oratorib. c. 13. non contemnendi qui- dem, nec celeritate, nec copia; fed, parum prefii&ni-
mis redundantes. Rhodium dicitur medium Afiaticum inter atque Atticum, quo nomine Cicero Rhodios dick
iäniores &Atticorum limiliores, id eft, baud turgidos,
aut copiofios, quod genus örtum dicitur abAifchine, de
quorefert Quintilianus, Inftit. L.XII. c. 10., quod Rho- dumexfilii iocum delegerit,eoquefiudia in urhem Atbe-
narum intulerit Atticum fait prefiius; nec vero conci- fum; nihil in eoabundavit nihiique defecit. Laconicum
efi: breve, folaque admittifc veroa, lenfui exprimendo
maxime necefiaria; orrmia vero refpuit, qua? ornatus caufla folent addi. Lacedsmonios non infcribendo fio-
lum, fed, loquendo etjam brevitatis ftudiofos fuifle, te- ftatur Plutarcnus inLycurg. Adjun&o vero hoc, jflilus
alius efi: fublimis, alius mediocris, alius denique humi-
lis Hinc, fiveftilus fitAfiaticus, fiveRhodius, fiveAt- ticus, fiveLaconicus, potefi: tamenefTe velfublimis, vei mediocris, vel humilis. Neque ha?c allata, maximam (tili, qui Au&oribus inefi:, varietatem, valent oftendere»
Si enim argumentorum, qua? inmediumproferunt fcri-
ptoresa
£ ) & s(
ptores, fimulhabcatur ratio, patet ftilum alium foreOra¬
torium, alium Philofophicum, Hiftoricum alium. Ex hac taritaque, quam enumeravimus, diffimilitudine, non
poteft non oriri ftili longior dilcrepantia, Namque in- a?quali, ac flbi parum fimili, adfvelcat, neceflceft, diclio-
ne, qui per omnes vagetur A. CK, modo hunc, modo illum imitaturus. Quilibet autem, me quidem tacenté,fa-
cile intelligiü, pruden tiorum oculos vix ferre a'difieium,
in quod architeftus ex mille diverfiffima?ftru&urae pala-
tiis conjeciflet, quidquid pulcrum ei eilet vifum. Con¬
tra demum ea, polita ac pudica videtur oratio, qua?, artificio licet varia, ubique tarnen eumdem fervat colo-
rem, nusquam cadem, & femper fui fimilis. Ne igitur quis credat nos remotamvelie le&ionem aéque, acimita-
tionem A, CL, e re eft, ut indicemus nos potius eam- dem urgere, illa tarnen fub conditione, ut unusin pri-
miseligatur, cujusad exemplum habitus fotius orationis componatur, ceteris haud exclufis, undephrafes, acumi-
naresque,majoris copia?obtinendargratia,poTTinfexcerpi.
§. III.
Unus in primis> isque optimus A.Ct. eflimitandus.
Non defuerünt, qui nullum A. Cl. imitandum, pu-
taverint. Eosautemegregie fallere fallique, &numquam ad verac Latinitatis facultatem pervenire, velinde adpa-r
ret, quumfieri non poffit, ut lingua? mortui nativum leporem fme imitatione adfequamur. Atque hifce, me quidem judice, in §. I:a demonflratis, hoc nos negotio fuperfederé arbitramur3ad ipfam rem propius pertraåan- dam, fcftinantes. Anteaquia fuimus in eo ocoupati, ut
promifcuam Cl. A. imitationem, haudeile adprooandam, oftenderemus; reftat unum pra?fertim,eumque optimum,
fore imitandum. Optimum eile debere, inficiari cenfeo
neminem. Quam od cauflam eleganter docet Piinius L.
I. epift.4. Stultiflimum, credo, aaimitandum nonopti-
A 3 raa
$ )«( &
. ma qua^que proponere. Aft vero, videre mihi videor
contendentes, remeile maxime periculoiam tantumque
non aWonam, defignare, quis ilieftt optimus» prsecipue
totin prreftantiflimis, ejusdem astatis, fcriptoribus, qui,
a nemirie fi difcefleris, quam maxime, linguaeperpolien-
dsevernacuhe, dederint operam.
Hoc, aliqua ex parte, licet concedamus, interim
camenoptimum non immerito judicamus, qui cujusque ingenio pariter, ac ftudiis literarum, fit convenientifli-
. mus. Nam, u»num omnibus opportunifTimum definire,
omninofieri non pofle, mihi quidem perfvadeo, quate*
nus veriflimum ducam, unius naturam naturas akerius fore diflimiliimam. Hinc,non fequitur alteri convenire,
quse mihi corrveniant: funt enim diverfx natura, funt aiverfaingenia, funt denique diverfa vitae genera. Ni¬
hil vero, invita Minerva, efle imitandum, quivis me-
cumfacillime confentit. Quapropter, etjam naud inele¬
ganterLipfius: hoc fateor fvadcoque, connitendum fo¬
re ad optima, & arte ac du£tu quodam adhibitoj fed,
non ut vis naturaeadfcratur, &, ne fiat, utveteri mone-
murproverbio, invita aliquidMinerva. Quod fi inter-
dum evenerit, evenire autem poteft, ut quidquidin eo
defidereturA.Cl.quem nobis imitandumefegerimus, ni»
hil impedire crediderim, quo minus id ex aliis colligen-
dumfitfcriptoribus, quatenusvixaliquis fittam perfecta, quinquibusdamin rebus deficiat. Prscterea, quo magis quidamnobis placueritAu^tor,eo magis eumdem,cenfea-
mus,neceffeeft,noftroquidem ingenio convenientiorem.
§. IV.
In imitatione puerili contparetur, oportet, vocabulo•
rumphrafiumquc copiavf AnalyfeosGrammatik
ca facultas.
Explanatis, quinam fint Auåores imitandi, deducit
H05 inftituti ratio, ut, quo prsefertimpa&o, eosdemimi-
temur,
$ ) 7 C &
temur, inquiramus. Quum vero duplexhsec fitvia, &
puerilis, & virilis imitatio, primum de illa, perinde ac fimpliciori naturaque priori, agamus,necefle eft. Altera, Äudtorisphrafibusnexuque orationisarsutendi adpellatur.
Altera, integrum orationis habitum itemque virtu-
tes, Inventionem, Difpofitionem atque Elocutionem exprirrendi arsaudk* Ex datis patetdefinitionibus, pue¬
rilem ad virtutes Auctoris non extendi, quum ex fint ad
virilem referendac imitationem. Hancce, in prüfend, omittimus, de illa interim afturi. Tantum vero abfit,
ut quis puerilem illam defpiciat, quoniam in vocabulis phrafibusque adquirendis, maximo quidem opere, ver- fetur, ut potius eamdem, veluti fundamentum virilis
confideret imitationis; nam licet fimplexfitac rudior, ad
illam tarnen haud perveniunt, qui, locutionibus tantum,
ex oratione Au£loris, excerptis, nexus fere omnis cfle
rationcm habendam, negügant. Quam obrem, imita-
tio noncurans nexum, redle dicitur fervilis, quin iramo, afinina, fed, nequaquam puerilis. In qua, quoniam
Latini qvidem fermonis facultas confifiat, quivis, fine
ullo negotio, inteliigit, eam imitandi rationem fingulis inverbis, phrafibus acformulis conftftere, nihilque ve»
reLatinum ac Durum dicipofie, nifi quod ab aliquo fcri--
ptore, Latiali'florente lingva, fuerit ufiirpatum. Ergo
roilluseft, quinvideat, ad imitationem, copia vocabulo-
rum ut adfit, requiri. Narnque taediofa admodum eft,nec inftituipoteft imitatio, qua? noninpromtn varias habeat didiiiones, adexprimendum lenfum, prorfus neceflarias.
Heic vero multum intcreft, bene ut perpendatur, quid fingulis in verbis conjunctisque ufiu obtineat, & fe- dulo, omntm Grammaticorum seque, ac Lexicorum,
induftriamfugkntia, notentur. Keque hoc lohnn, fed,
debet etjam obfervari vocis & phralcos proprietas pa-
riter, ac fignifka-tio, pe; qu« fint adfinia, confunda-
mas,
SC? ) 8 ( &
damuSjfécUuo quodam modo &formali diftindta. Quam aidclaftem illa vocabula cfidtionesque pertinent, qux rem
quidem unam fignificare videatur, fed tarnen inter fe funt valde diver fe.
Sic e.g. uti & fruihaud multum videnturdilcrepare,
atverotarnen ratione fubjedtorum, quibus adplicentur.
diftinguuntur. Non enim uti voluptatedicimus, fe ifrui, neque frui inftrumento, feduti. Sic eadem verbaratio¬
ne fledfionis, ratione collocationis, ratione denique ca-
£us aliteraliterque ufurpäntur. Inhis itaque confidjeran-
dum eft, qua lignificationis differentia verbum unum-
quodque apud C. A. efferatur. Illi namque ipfifunt fon-
tes, abs quibus dicenda feribendave hauriamus quosque confedtemur. Hinc patet nobis haud efte licitum, aliam adhiberc vocabulorum notionem,quam veteres adhibue-
runt fcriptores. Praeterea, maxima opus eft diligentia,
ut bene examinetur, utrum has vel illae voces ßo, an
alieno, confiftant loco. Nec inutile eft, ut difquiratur,
quam ob rem hoc illudve verbum, poftpofitis ceteris,
fit ab Audtoribuseledtum. Atque, totam licetGramma¬
ticam minirne prius velimusevolvendam,quam lingvam optime habeamus cognitam,quum huic quidem negotio
multumineftet ftultiti«, tarnen utile, quin immo maxi-
me neceflarium, breviftimum exiftimamusGrammatices compendium, in eopracipue confiftens, utprobe fciant pueri adquamnam orationis partem hoc, vel illud, apud
Audtores pertincat. Qu« quum. ita fint, nullum dubi-
tare credo, quin habitusfleaendi nomina «que, ac ver¬
ba, heic omnino fufficiant.
§. V.
Obfcrvationi non minus, qvam imitationiy vehe-
menter nocetfeßinatio.
Tantum, vix utdici queat, parit detrimenti fcfti-na- tio, ledtioni Audtorum Cl. atque imitationi, quippe qu«
impe-
& ) 9 C &
impediat, quo minus jufte, uti decet, ad ea, qua; fiilo
in perpoliendo, maximifintmomenti,adtendamus. Con¬
tra autem ea, plurimum intereft,- fingulis pauiisper ut inhaereamus vocibus,atque credamus nos.noneam folum
ob cauflam legere Au&ores, ut mentem eorum percipia-
mus, (ed , ut etjam, qua; ad ftilum formandum fpeftent*
bene confideremus. Iccirco, qui heic optet proficere*
maxima cum animi folertia, in id incumbat, necefle eft,
ur rationem fciat, quam habuit in mente, qui fic, non
aliter, fcribere decreverit. Atque, quidquam licetåt no-
tum, non tarnen eft ftne debita inveftigatione prretereun- dum : etenim, obfervando videmus plura, quam nos Grammatici doceant ac ftili magiftri. Verum, reftinatio-
riis amans neutiquam adfequitur, qualis fit genuina lin-
gva; indoles Latinee, qui ejus fint idiotifmi, qua; natura¬
lis fit ftili pulcritudo, cetera. Ha;cce ergo, regulis quum obtineri nequeant, adparet fedulam leftionem, non vero pra;properam, in ftilo Latino expoliendo, maxime fore
commendandam. At irritus tarnen eft labor, nifi acce-
dat obfervatio pariter, atqueimitationis exercitatio.
§• VI.
Non legere, fed relegere, ad ncxum totius orationis
/ addifcendum reqvintnr.
Superiori §. licet probaverimus, leåionem C. A. ni-
mis feftinanter fieri non debere, tantum tarnen abeft, ut, fl velmaxima cum mora produceretur, fufficiat, ut ite-
rata leftio potius exigatur; immo, fecundumillum ver- fum notiftimum,
LeSlio kela phicet, decies repetit<t placelit,
Nam quivis faciliime videt, femel perlegereLatinitatis feriptorem, nullius prorfus efte fruiftus, quuminde, 11
ab exercitatiftimodifcefleris, nihil fere commodi redun- det ad ceteros. Taceo memoriam fepius fore fallacem, ideoque hsecce, yel illa, res alia opportunitate ut repe-
B tatur,
& ) IO ( $
tatur, urgere. Praeter A. autem Cl. non alia ulla eftvia, qua in ftilo perpoliendo progrediamun Hincergo fequi-
tur, eosdem eftefaepenomero le&itandos fcriptores, quo in intimam eorum penetrare poflimus familiaritatem.
Difterenteshtec, minime volumus, ut fingulos, quos le- gimus, fcriptores imitemur, fed, ut omnibus exleflis,
unusin prirnis eligatur, cujus ad exempluna ftilus forme¬
tur. Hisce prius obférvatis, deinde folliciti efte debe-
mus de convenientia &blando qüafi concentu, in para-
graphi ambitu, conjunflarum vocum, unclepernofcimus, quomodo fit faclum, ut unam omnia formam obtinue- rint. Praeter hxc curar nobis fit vocum forniularumque folemnitas, infigne illudflili decus: nec verborum neg-
ligamus deleåum, fine quo incultus plane eft ftilus ac ftolide vagus. In ne&endis quoque orationis vinciilis
maxima verfabitur opera, ut periodus periodo mem-
brumque membro adeurate jungatur. Fft enim hoc tanti quidem momenti, nihil ut prius, antiquius nihil. Qui
autem nexum orationis addifcere cupiat, verborum col- locationem, in qua magna eft vis, animo fuo diligen-
ter imbibat, necefteeft:, prifeum, ejus in fcriptis, Lati-
um, ut confpiciatur. Integra quequephrafes cbferven-
tur fedulo, & ita quidem, ut ad fermonem integrum,
atque ad cauftam, cui lerviunt, referantur: nec eminen¬
tes folum bene conftderentur loqucndi formulär, fed ra-
riores etjam,quo manifeftum fitpofthac nos nen ufbs efté locutionibus, aucloritate carentrbus5 caveamus tarnen,
ne rariores quovis ufurpemus loco,quum & fufpicioamb-
itionis apud doffos, ac foloecifmi fpecies apud indoctos judices, fit fngienda. Ergo, quiseft, qui ron perfpiciat
iteratam quidem Au&orum ledionern fmul cim cbfer- vatione pariter, atque imitatione, perneceflariam forc,
fi ex iis nexum totius oiationis cxplorare condifcamus? ,
§. VII.
» ) »1 f 5K
§. VII,
Auftores Cl. cptimam tradimt Syntaxin.
F.volutis, mea quidem fententia, in §§. pracedehti- bus, potioribus argumentis, de ledione C. A nec fefti- nanda, neque adunam reftxingenda, e requoque eft, ut üfum, quem in Syntaxi, prorfus egregium pradtent,
commemoreraus. Meditante? autem hocce, nan poftu-
mus non aperte fateri, Grammaticos non tam bene hunc
expedire nodum, jfibi ut vindicent omnia, led potius,
ut multa, quin etjam plurima, reftent, qua? fine C. A.
forent numquam eyolvenda. Sunt namque hi, quiver-
naculte (utelingvae experientiftimi, talia ediderint fcr/pta,
ad qua? omnia, reguJas licet adplicarent Grammatici', ta¬
rnen cogerenturdicere femetiplos & oleum perdidifle &
operam, fibi ii perfvaderent, ejusmodi adhibuifle cano-
nes,qui optatos abfolverentnumeros.Falluntur ergo ma- gnopere.nifi me omnia fallanpquiccrtis regulisfermonem
Latinum diinetiri atquead analogiam quamdam vocabu-
la ejus dicendique modosrevocare ftudeant. Non equi-
dem ipernendosefle dicoGrammaticos, Prifcianum,San- diom, Scioppinm, Bangium, Voflium, alios, qui ea in
re futrunt pra?clari, fed tantum icTvolo, impedimento lingva? före Latina? difcenda;, nimium ac fuperftitiofum
Grammatices ftudium, quod ad fummam perfedionem dedudum, viros ctjam hand inexercitatos fatigabit, caus- fas Jingva? aftius rimaturos. Cfr. Morhof de PuraDidio-
ne p. 262. Animns enirn communibus illis notionibus ac
philofophicis, lequidem ipfa,avocatur, & femper quafi pendulus fluduat, quum ille, qui iemel optimas loquen-
di rationese ledione pariter, atque exercitatione Audo-
rum, adfciyerit, poftea fbi ipfe, quantoeft ingeniofior,
tanto plures poftit regulas formare Non autem video,
qua heri queat ratione, ut aliqris notionem de lingva,
quamipfeignorat/ibicomparare valeateamquead ufum,
3K ) x« ( &
in quo tarnen folo omnis lingvae vis confifbit, adplicare. Hinc per- fpicuum effe credo, praepoftere docere Grammaticorum fervos, qui
ab Au&oribus legendis pueros, donec plures annos in Grammatica prse-
cipUcqueSyntaxi difcenda fudarint, deterreänt, quam tarnen fine lectio-
ne Auctorum, ne percipi quidem poffit Grammatica* Proecedentibus
vero fcriptoribus, breviflimo tempore, & quidem ita feliciter eoque
cum fruftu, ut nihil fnpra, bona poteft Grammatica perlegi. Vel le- viffime demonftrata pervincant, necefle eil, Gl. A. optimam fuppeditare Syntaxin, inque Philo expoliendo plane prsftantiflunam collocaffeoperam.
§. vor.
Scriptio eß imitationisexercitatio.
Scripfionem, nihil prius juvare, quam indoles lingvse geniusque
ex diurna ac nocturna lectione, fit cognita, nemo non fateatur, opor¬
tet* Etenitn, quivis intelligit, hoc nihil fore aliud, nifi ullo fine profe-
£tu, terere ternpus, quod aliter longe melius poflet impendi. Quod fi
sedem, poiitis nondum fundamentis, velle exftruere, fit ftultorum, non minorem utique dementiam eorum prodit conatus, qui, femetipfi, in cultura ftili, pofie principiis A. folide Cl. negleclis fe, credant exerce- li. Hisc quis efh, quin improbet prius ad fcriptionem accedere tiro-
nes.., quam periodum, ne dicam, Auetorem, feiant evolvere. Eft au- tem htecce, in Lingva Latina progrediendi via, bono tarn inimica ordini, utreperiri nequeat inimicior ulla. Quae ita licet fint, tarnen noh rnirum foium efl, Ted, per etiam mirum, haud aiiquos tantum, at
quod magis horridum, cum plurimis plurimos ervare malle, quam a confvetudine majorum diu reeepta , vel ungvem latüm recedere.
Nempe nihil folidi habet habebitque feriptio, fine progrediente lectio-
ne pariter, atque imitatione Clafficorum Au&orum. Contra ea >, non
poffumus non quam maxime fcriptionem, leefioni comitantem, com- mendare , quandoquidem ei optima fit occafio , quae prseelariffimos apud feriptores, imitatione digna, obfcrvaverit, ea fequendi. Neque nefeii tacemus, ufu Auctorum Clafficorum, feliciffime addifei conftru£tio-
nes fimplices aeque,- ac compofitas. A veterumque ufu fi difeeffe- ris, qnantus, quantus fis, haerebit tibi, ut ajunt, aqua, qua quidem ratione, poffit commode fieri, ut incorrüpta hauriatur Latmitas. At¬
que hinc dilucide patebit ufus Auctorum Clafficorum, in ftilo La- tino perpoliendo, longe maximus, excellentiffimus. Hocce , quäle id
cunque eft, ad imitationem puerilem fpectat. Verum, nec tetnpus, nee 'facultatum ratio, nobis, hac de re eximia, jam finit copiofius differere.
Interim, fi tulerintfata, alia quidem occafiore, noftram, quam rn-
cepimus, telam.pertexere haud fumtis intermiffuri.
*1* *1*
§. IX.
