D ISS E R TA TIO EXEGET1C0 THEOLOGIE A

D. D.

D ISS E R TA TIO EXEGET1C0 THEOLOGIE A

GENUINUM SENSUM

PSALM! SEXAGES1MI OCTAVI

RE STi TU TUM

SISTFNS.

cujus part. I:mam,

EX SPECIALI GRATIA SACRA REGIA MAßESTATIS

SUFFRAG. MAX. VE ΝER. FACULT. THEO LOG. UPSAL.

Ρ. Ρ.

NICOLAUS CHRISTO Ρ HOR US

CLEW BERG,

fac. theol. adjunct. e. o. a. ecclesiar. QUiE tible et

åland nomen gerunt pastor.

ET

MAGNUS ADOLPH.

up land us.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. IX DEC. MDCCXCV,

η. α. m. s.

T-w ,j

==========E====a«B,

UPSALIiE,

litteris Joh. Fr. Edman, Reg. Acad, Typogr,

SON EXCELE

LE .GÖMTE

CHEVALIER

COMMANDEUR

DE TOUS LES ORDRES DE SA MAJESTÉ.

ET

.

mAUD JLmE _LA GQIELTESSE

-dm se

NE JstNj.

^{Ν a 4.,} %N ^„ sX"vL

Tj-rr·

iL D _{aignez accepter le foible}

temotgnage du plus profond refpetf avec lequel j'ai Tkonneur cd el re

*jp iD) Ή

treshurr<ble & tres obejiTant {Vrviteur

MAG Ν. ADOLF Η. ABBERG.

KON GL. MAJ: TS

TROTTEN AR Ε

Samt

MAJOR vid DESS FORTIFIC AT ION

HÖG ÄDLE

WÉTTElWlST

MIN VÖRDADE MORBROR t

9

Långs ^{har jag} njutit min Morbrors huldhet, utan

at någon (in få fkånka mitt hjerta det nöjet, at of¬

fen _{teli gen} betyga fin år kan ila. Min Morbror täckes

ej illa nptaga, att jag nyttjar närvarande tillfälle;

och om jag ikulle iakna all ^annan förmåga for min

tackfamhet, fkall jag åtminftone yga en tillfredsftål-

lelfe af den fullkomliga vördnad och kårlek, hvar-

med jag hela min lefnad framhärdar,'

MIN VÖRDADE MORBRORS.

odmjukaite tjenare

Μ AGN, AD. WIßERG

CONTRACTS PROSTEN

Och

KYRKOHERDEN

Vid SKOKLOSTERS FÖRSAMLING,

HÖGÄREVÖRDIGE och HÖGLÄRDE

HERR MAGISTER

a

Så Ock

PROSTINNAN

HÖG ÄDLA FRU.

CMM.XST. JEBJS. WJBJEMGj

född wetter q v1s t.

MINE HULDASTE FÖRÄLDRAR!

Såfom ^et ofullkomligt for den tackfaoffer om-

Jorg och omvårdnad f haft for min barndom och

närvarande tid, tillägnas Eder vordfammaß deffa blad, af

EDER

lydigße Son

Μ AGN. AD. JVIBERG.

S· Ι·

Introdu&io,

In ^{aetate libris omni Hebraei} exftiterint, ^Codicis qui interpretandis operam ftudiurnque quam multi fuum

coliocarunt, vel iis notum eft, qui levirer tantum Sc ex¬

tremis, ut dicitur, digitis Volumina ifta tetigere. At

quo fucceiTu & quam feliciter eorum quisque in hoc

itudio fit verfatus, id quidem fcire eorum tantum eft, quibus ailidua le£tione cum diuturni diligentique exer-

citatione , Judicium contingit re<fte fubaclum. Multum

videlicet difficultatis habet illa Scriptores Veteris Tefta-

menti rite exponendi ^cura. Sermonis enim Hebraei,quo

Divina haec Oracula tradi nobis voluit Deus, ea fors eft

& quodammodo infelicitas, ut jam a bis mille 2nnis ufu

vigere defierit, atque ita quidem defierit, ut praeter Di-

vinor. Librorum Volumen, idque haud maximae molis,

nulla plane purioris ac veri hebraismi monumenta åd

nos devenerint. Haec ja£tura quam gravis fit, Sc quam

diiHciiis per illam reddita fit Veteris Teftamenti Inter- pretatio, ctim adeo a-nguftis cancellis nunc contineatur

lingva Hebraea, facillime a quovis intelligitur. Hinc non

mirum fi haud _paucos animadvertere licet interpretes, qui, quum non acuerint ad hanc rem judicium, Sc prae-

terea mediocri ad interpretandum praefidio muniti, falfum

facile _pro vero amplexantes, Sc decipiantur ipfi, Sc de«

cipiant alios,

Sunt autem inprimis duo Interpretum genera, qui¬

bus imperitorum multitudo quam facillime circnmveniri

A % folet

<ψ ( 2 ) «φ·

fölet. Unum eorum efl, qui pietatem fententiae magis

quam veritatem fecuti, bonum quidem & Sacrae Do£lri-

nse germanum Senfum, fed non proprium jui loci verbisque

fetis congruum indagant. Alterum eorum eil, qui, cum

nimium fibi confidant ingenioque luxurianti indulgsanr,

avgutum quemvis Zf ingeniofum potins quam verum ver¬

bisque proprium , exprimere ambiunt fenfum.

Utroque hoc interpretationum genere faftum eil ut

loca Veter. Teflam. bene multa in tenebris adhuc reli&a jaceant, quod ii minime ignorant, qui vel Pietatem Exe-

geticam vel temeritatem in fingendo verborurn lignificatu

pertSeii, certiora quasrunt. Quaepropter & nos, neque

ab hac occafione, neque a temporum noilrorum condi-

tione alienum duximus, pro eo, quo in hoc iludiorum

genere ferimur impetu prorius finguJari, Pfalmum Sexa-

gefimum O&avum ab ejusmodi vitiis Exegeticis totum

eximere.

$. II.

Mujus Pfalmi difficultas. TraSlanäisRatio.

Neque tarnen hoc absque omni timidiraris fenfu no-

bis fumfimus, probe fcientes quor cautiones liabeat ac-

curata Librorum Sacrorurn, <Sc in his hujus Pfalmi, om- nium fere difficillimi, jnfta interpretatio, de qua tam mul-

rae, eseque varioe Sc difcrepantes virorum do&iiiimorum

occurrunt fentenrise, ut qui cognoverit eas, is opinio-

num varietate diilra&us _pene nefciat, quo pedem hgere poifit, Scilicet duplici difficultate hoc carmen laborat:

una nativa, quee efficitur eo, quod & ipfum ejus argu¬

mentum Sc apta partium coagmentatio ita latent, ut quid fit quod canat vätes, Sc quomodo iingula copulet

ec Conjungat, ex multorum fententia, vix videatur often-

di pofiej Altera adjcita> orra ex obfcura verboruaa non-

nullo-

φ ( 3 ) φ

millorum poteftate. Continet quippe hoc Carmen voca-

bula qusedam rariora, quibus, cum non nifi femel le-

guntiir, ac vim habent exquiiitiorem, ab Interpretibus

fubjecta eft poreftas, divinando potius ft&a, quam rite

demonftrata. Hanc quidem difficultatem ope Diale&o-

rum cognatarum, Sc Vetuftis Veriiombus in confilium

adhibitis, fuftulit quodammodo ^ac difcuftit Interpretum

quorundam recentiorum diligentia; qua etiam me, vi-

rorum iftorum Scripta aftidue voivenrem, in hoc opere

egregie fublevatum eile, grarus ab initio ftatim profiteor.

Sed alterum illud, quod Pfalmi hujus expofitionem red-

dere diximus impeditiorem, obfcuritas nempe argumenti

Sc apra Partium fingularum copulatio, novam Inrerpre-

tis diligentiam poftulare videtur, cum quae alias ad hacte-

nus adamatam ^, iive Myßicam iive Allegorie am interpretan-

di rarionem di£ta inveniuntur pailim, vel prorfus incer-

ta funt, vel non niii parti accommodata, a toto aliena.

Agedum periculum facitmus quousqne oculorom no«

ftrorum acies vergat. Erit autem difquifitio noftra ita

adornara ut primo de Autiore hujus Pfalmi, de Tempore

Scviptionis, Suhjetio de quo loquitur Pfaltes, Argumento, Sc

Ordine Sc Serie verum pauca praernittamus; deinde Tex-;

tum cum fubje£la Verfione appofirum illuftrabimus, vim

Carminis ac fententiam latius perfecuturi; denique ea,

quae ad Pietatis Praxin in hoc Pfalmo pertinent fedulo

explicabimus. Et ii haec noftra qualiscumque opera Erus-

ditis placuerit, eodem modo aliis itidem Pfalmi,s diffici-

lioribus lucem fpargere non gravabit.

§. III.

Pfalmi Antiar & tempus quo concinnatus videtur.

De Au&ore hujus Pfalmi fatis conftat ex ejus inferi-

ptione. Aperte enim dicitur mS, unde hoc carmen Dt-

A * vidi

ψ ( 4 ) Ψ"

vidi refte tribuitur. Verum quo tempore illud condi

tum fit & qua occafione, non iatis perfpicuum eft. In¬

terim _tarnen, uti cantica in libris MOSIS & SAMUELIS

& CHRONICORUM, ita hunc hymnum, dtta occa¬

fione ab au£tore compofitum fuifle perfvafum habemus.

Et licet hee occafiones potiilimum adhuc ignorentur, ta«

men ex infiris notis charaderifiicis easdem quodammodo indagare licuir. Hoc idem circa Pfalmum noftrum ob-

fervatum eil. Nam qui debira atrentione coniideraverit

commata 16', 17, 18, 25, 26, 27, 28, eorumque nexum

cum reliquis, facile aflentietur iis, qui hoc carmen a

Davide confe&um eile arbitrantur ^eo tempore, quo Ar·

cam Foederis rransferret ex aedibus Obed Edomi ad mon¬

tern Zionem. 2. Sam. VI. 12- 17. 1 Chrom XVI. 7.

Accidit eurem hoc circa annum 1046 anre n. Chr., haud

ita diu pofi: deletas veturtre fuperiiitionis reliquias, quae

in ifto _monte, ad tempora usque Davidis, duraverat. 2.

Sam. V. 6. 10. Atque facta tarn Iseta rerum converfio-

ne, in ejus memoriam, rex Divino aiflatu concitatus, hunc

hymnum cecinifie videtur. Quae his oppofuit Celeberr.

DATHE a) leviora profedo iunt quam ut ab hac fen-

tentia nos dimoverent.

§. IV.

Stibjedam & Argumentum Pfalmi.

Accedimus ad Argumentum Pfalmi & Subje&um de

quo Davidem Iocutum eile cenfeamns. Infcriptio qui-

dem tacet, unde eriam de hac re variac obtinuere opi-

niones, quas nec afferre, nec examinare jam vacar. b). Pro

fcopo λ) Vid. Pfalmi ex Recenfinne Textus hlebnei Ver-

fionum Antiqa. Leithe Ecvfi. notisque Philol, Pf Grit, illußr.

a Jon. Aug. Dathe. Ed. See. r,ßqL ρ- zip.

b) Ε as dem cognofcere qui difeupit adeat Opus Eibl.

4 ( s ) 4*

fcopo annotaife fufficiat, Veteres PFalmi enarratores ple-

rosque & ranrum non omnes, quos equidem vidi, hunc

de Chrifto ejusque Regno Spirituali nimis confidenter ex- pofuiiTe. Scilicet provocando ad loca Exodi XXIII. 20.

1 Cor. X. _4. Pfalm. XCV. 8. collato Hebr. III. 7. fibi

aliisque peiTvadere annifi Funt, Jehovam, qui Ifraelitas

per deferta duxerat, qui populum IFraeliticum formave-

rat ejusque Rempublicam legibus conftituerat, Legatum

Jehovae, Feu Dei Filium eile ^ atque ad hunc pertinere

omnia, quae hic dicuntur, arbitrari iunt. Verum eninivero

vereor ut ii juiFre earminis expoiirioni confulanr. Expo-

nam libere quid fenriarn. DiFplicet illa veterum libros

PFalmorum, & Prophetsrum inrerpretandi Methodus, quee ubique Fet e Meiliam Jenju direSlo quaerit, utpore quae Fat

Folido deftituitur fundamemto, & non niFi ex vererum Rabbinorum Schölls in Eccleiiam noftram tradu£la eil c).

Praeterea, uti hymnos plerosque oblata occaiione com- pofiros FuiiFe certum eft, ita nec concipi potefF Sacros

Auctores, quavis nara occaFione idem atque idem ceci-

niiie argumentum a re cantanda maxime alienum. Qiiis

diceret Fe in memoriam aeeeptorum Dei bentficiorum

condidiiTe hymnurn, in quo tarnen ilForum mentio nulla

occurrat. Hop idem ad PFalmum noiFrum obFervandum.

A 3 Et

Anglican. Celeber. Joe. Henr. Michaölis annotation es in

Pfalmos. III. Jon, Dav. Michaelis Annot. ad Preele&ioh.

Celeb, Lowihii de S\a Pcefi Hebrßor. p. jj-j feq. Nec

non Ejusd. annot. cid Ferßon. Germanic. ΡJa!mor:. p, 136.

Confulatuv quoque Celeb. Starkii Sy/log, Ccmwentaiion. Cf

Objervat. Fbilologico Criticarum. p. 136.

c) (fr. Frommanni fchediafma de Erroribus, qui in

Interpretationen» Veteris Teflarnenti a Judaeis v anarurit,

quod iegitnr in Opufculis Ejus Philologicis if Hißoricis, qucQ

Coburgi /770 prodierunt.

4^ ^, ( 6 ) "4^

Et quo diligentiore cura fingula' ejus verba luftramüs, eo

certiores evadimus Davidem egregio hoc carmine non

tam Me[fiam, Ejusve Regnurra Spiriruale canere, quam potius devota mence celebrare uberrima libi fuoque po- pulo clementiilime collata beneficia Jehovae, quibus Rem- publicam Iiraeliticam ab exiguis initiis profefttfm auxeriq,

exornarit & in pofierum eriam eiTet cumulaturus. Inefie

quoque in Carmine ipfo argumenta multa, eaque lucu-

lentiiiima, quae hoc oftendunt, in expoiitione pafiim pla¬

num faciemus: & profe£to ludere nobiscum opinabimur

eos, qui carminis argumentum plane aliorfum fiedterc

volunr,

$. v.

Qrdo & feries verum, quce in hoc Pfalmo ohvice funt.

Ad ordinem ^autem Sc feriem rerum attendentes, non unam etndemque perfonam decantantem concipimus,

fed plures Choros hunc hymnum invicem recitantes. Si

ad hoc attendatur, plures Fane evanefcent difficultates, ne- minemque oflfenderit valde abrupttis harum partium ne-

xus. lpfa autem Oratio nobis iic procedere viderur.

Primo univerfe laudat Vates antiqua Dei beneficia po-

pulo, inde ab exitu ex iEgypto usque ad occupationern

terrae promiiFae prseftita, comma. 1,-15·. Exordium

nempe capit ab eminentia ac Majeftnre Dei fumma, ejus-

que feveritate in hoftibus coercendis tremenda, lenitate

vero Sc bonitate _erga populum Fibi dileclum, cujus vin·

dicem feverum femper Fe praeftiterit, comm. 1 — 4 De-

inde a commate 5 ad 15 altius repetit origines populi;

canit liberationem ex /Egypto maximaque Dei beneficia

in defertis, datas in monte leges, reda&am in potefia-

tem Palceftinam, devi£lis, qui ^arma moviflent regibus.

Quae omnia ica perfequitur ut res iftas in Hifioria Sacra

uberius

Φ ( ⁷ ) Ψ

uberius expofitas, atque tum temporis omnibus notas, pau-

cis verbis arringat: ob quam brevitatem quoque eorum expofitio nobis moleßior eft, quod non femper ira fup-

petunt res olitn geftae, ut, quid canat Vätes ftatim fuc-

currat. — Denique ad ^recens beneiicium delatus com-

mare 16-20 celebrat ele&am in Zione Dei Sedem, eam- que ut iingularem pr^erogativam laudat, v. ao - 24.: Sc

prsefertim inde exfpectandam tucelam Divinam adverfus

mala omnia. Deinde follemnem Arcae migrationem, ejus-

que pornpam pingit v. 25-28: his fubjungit preces pro quieta fede Sc impetrando auxilio Divino adverfus ho-

iles adhuc debellandos, ad v. 32: denique ad tantam Dei bonitarem reverenter agncfcendam Sc rite celebran-

dam fuos exhorratur.

§- VI.

Textiis ^cum perpetua annotatione illußratus.

His praemiffis ad Textum enucleandum pedem järn

promovemus, expoiituri cum formularum vim Sc elegan-

tiam, tum omnino fententiam carminis partiumque a-

ptam conienfionem.

Verba Carminis ira fera convertenda cenfemus.

iicto mb maoS ¹ Praefefto Chori Muiici. d) Car¬

men Davidis ad inftrumerrta Mu- fica cantandum.

iduu YTMn wie» ο*η*>χ _Dip* 2 Surgat Jehovah; difpergenttir

s.vaaD iwva hoftes ejus & fugient inimici eo adventante.

un Dina «pun {tvy »pana 3 Ut difpellitur fumus eos difpel-

-uao D'j'tfi nan* »κ-'iflD les; ur cera liquefcit igne fic im*

jcn^x probi peribunt Deo confpe&o.

Probi

d) Hoc iytelligitur ex l♦ Cbron, XV. 77, 22, 27,

•ψ c 8 ) 4"

vsh Λ* irw D'p'un 4 Probi vero gaudeant, exfultent

:nnft5f3 vw) vrhn coram Deo, & letitia gefliant.

CHORUS.

iSd ici» inni ü^binb ιτ» 5 Canite Deum, ipfi pfallite; viam

low π'3 ni33i»3 33iS munire _per deferta ve£lo. Jah

fraaS nty) eft nomen ejus, igitur coram eo exfultate.

V. 2.

OTlVx Dip*

Arcam levantibus, qui eidem ad Arcem Zioniticam transportandae infervirent, ^carraen orditur Davides, choro tripudiantium ftipatus, in hunc modum : furgat Jehov ab <?),

iisdem fere verbis, quibus uti quondam folebat MOSES, quando Area Fasderis locum mutabar. Numer. X. ^35.

2 Chron. V. _41. Pfalm. CXXXII. 8. Hac autem for-

mula Davides inducit Deum jam {urgentem ad novas Sedes Tibi _paratas occupandas Sc fefe accingentem ad res maximas ibidem perpetrandas. Igitur 01p, renuente Tex-

ru, non fumendum eft fenfu militari, pro tnjurgere, in-

vader _e, boflilitev agere, quem quidem fen Tum Ära b um f*-

ndmittere non negamus. Neque innuit haec for/nula ^a

Divino Vate uftirpata, egreiium Dei ad hoftes profligen-

dos, ut fingit Celeberr. DATHE pro flabilienda fua hy- potheii militans, ^qua vult hunc Pfalmum forte ^compo·

litum fuifle _quum David Arcam fecum ad expeditionem

bellicam educeret/).

1X13*

«II II ■ ■■— '' *- ■ " "

—*

e) Qptime. Max. Revend. Dott. Tingstadiüs ad hcec

•verba: Nu lyftes Arken upp at baras af Preflerne. Prof.

Öfverjattmug af Ρ/altaren. Up fila ^ιηρι.

f) Lvco citato. ρ. 214.

4* ( 2 ) 4V

uns' difpcrgentur. Metaphora du£la eft ab aquis dif-

fluennbus. Verb. pa proprium eil aquis Sc flu min i bus

euni iropetu ruentibus. Hinc de difperfione hoilium,

eorumque Sc turpiifima, calamitofa Sc celerrima fuga,

fluminis inttar uiurparur. — Fiacenr verba Celeberrimi

SCHULTENSII g): Valet pa fepe, dilabi, divngari extra jedes fuasj habetque noxam, errorem, interirum denique

conjun£tum aliquando.

ra'i* Sc rtopo iunt gentes qui alienos colunt Deos,

4 Mof. XXXII, 2i. Deutron. VII. ίο. Deurr. XXXII.

41, 43. Exod. XV. 7, atque Ifraelitas non raro infe-

ftarunr.

V. 3.

Optat itaque comrnate 3, ut tanti Numinis pracfen-

tia in Zione maxirne confpicua fit in hoitibus arcendis

ac fugandis. Hic non folum continuatur, quidquid di'

£tum in antecedentibus, fed variatis etiam figuris incre-

fcit. Notanda eft imaginum elegantia a fumo aura quavis

levi dispulfo, Sc a cera facile diffluente, duclarum ad ex-

primendam hoilium imbecillitatem divina vi facile con- ficiendam.

Pro verbo «pjn Interpretes antiqui: ALEXANDRI- NI, ARABS, VULGATUS, SYRUS, Sc ipfe denique

CHALD./EUS legiife videntur ^{t snr; quam} le£tionem, cum fit elegantior Sc membrorum parallelifmo accommoda-

tior, llluftrtjj: MICHAELIS Sc Celeber. STARKIUS ^re-

ceprai praeferunt. At quam caute in ejusmodi mutatio·

nibus admittendis procedendum antea monuimus b). N.on quaevis le&io elegantior ftatim eft verior. Et qvamvis

B non

g) Ortg. Libr. 1. Cnpt IV. jf. β.

b) Vid. Disfertat. noflråm de Vcrfionis Alexanir, uftt

Sf AuSloritate in caftigando bodierno Jextu Hchao,

C ¹⁰ ) 4*·

son negandum illud rp3n locum redders paulo difficilio-

rem _, inde tarnen non fequitur illum eiTe vitiatura; qua- propter & nos nihil mutandum efie arbitramur, prsefer-

tim ^cum le&io, quam impreffa tuentur Exemplar ia, fa«

tis aptum admittat fenfum.

wyvri pltir, a fingulari re*», cujus late paret ufus, pro omni fcelefto, improbomjuriofo, reo. A LXX Interpreti-

bus plerumque reddi fölet άσεβης, impius, vefanus Nu-

minis contemtor, idque in locis plurimis haud male.

Hoc loco aurem fubinnuit injuftos populi Ifraelitici op-

preifores Si inimicos, quod ex orationis ferie Si ufu in

Libris Sacris obvio, dudum obfervavit Jliuftr. MICHA¬

ELIS. Inrer loca quae hoc confirmant notanda funt:

Deutr. IX. _4. 5. XII, ^29. 31, s. Chron. XVII, 9. 2.

Sam, VII, _10, 11.

V. 4.

Η is opponuntur o'pny ppenuini, jufli, pr oh i, qui nian- data Dei fervabant, h. e, Ifraelitae'. Ätque hos Ifraeli-

tas, qui nomine o'jns fhperbietanr, quibusque u ber rim a

erat materies laetanai de fummis Dei in fe collaiis bene- hciis, hos inquam Ifraelitas hortatur Vätes hoc com ma¬

te Si fequente ut carmina dicant viamque ilernanr.

CHORUS.

V. 5«

In formula nmra mnS »Sd enodanda m til tum interpre-

tes fudarunt. Fuerunt inprimis ccniofi in explicando

nomine _n»:nj», feil loco. illo definiendo, _{per quem} vehi

dicitur Deus, quem multi, Chaldxum Si Rhbbinos fecuti,

putarunt effe coelum, Alii mtindnm vaftum Si fte.rilem:

A-lii reddiderunt: amcenitatis , vel qui. infrdet amcenitatibus,

h. c. qui ^ameena omnia poflidet. Nec melius ^rem fuam

egerunt, qui interpretari funt occvfum, Ita Verfio Ale-

xandrina

•Φ C ^II ) Ψ

xandrina vertir: ΙττΙ $ϋσμων, quod etiam probare vidertir

Celeherr, STARKIUS , exiftimans Deum iic fingi ab AE- gypti fioibus Cherubis vedtum; ac invira Geographia.

Nobis autem iic videtur: a nativa vocis iignifica-

tione non eft recedendum. Vocabulum rrsiy nobis eft forma pluralis a fin gul ar i rv, quee, vivente lingua Ebraea procul dubio in ufu fuic habuitque fignificadonem dejerti\

habet etiam apud Arabes vim eandem. Hoc a SYM- MACHÖ, HIERONYMO redle intelledlum. ille vertir:

i v τη ccoUrjroo, hic ^: in defertis. Η i η c nmjD eft: qui

veSius eft in defertis, feu qui per defert a incedit. M. R. D.

TINGSTADIUS: Öknar nes rymder. Ex noftra fententia

his verbis refpieit Vares Åvcnm Fcederis, certum prsefen»

tiae Dei fymbolum, vel i altem tcmpus illud, quo Area

fcederis in deferto vehebatur.

De vera notione verbi iSd, quod Tsergum perperam vertir lauåate, certiores evadimus tum ex aliis locis, ut

Jef. LVIi. ^10. tum veterum Interpretum audlorirate. A- QUILA vim propriam, pro more fuo, fectarus, reddir:

<%7ΐοσκΰλο7ϊΙσΐχ,τε , SYMMACHUS : κοίτα^ξωσατε cécv A- LEXANDRINi: ο^οττοιηο-ΐχτε. Alludir _nempe hsec formu-

la ad mores Regum antiquorum ^, qui iter fadluri mit-

tere folebant viam munituros. Hinc paret non quodvis

Poetse verbum ad vivum eiie refecandum, vel quteren- cium quae finr deferta, qute viae, qui lapides, quibus

fternatur. Sunt Metaphorre in Sacris non folum frequen- tiifimse, fed etiam diverfce quam plurimum. interea, quan- do Metaphoris uruntur Sacri Scriptores, <St in eadern Meraphora omnem fcenam exhibeift, omnes Tropos non pr a cife nec prejje urgeas. Sunt Metaphorce fpeciales, qute ad cardinem Scense exhibirse pertinent; funt aliae-, qua:

eleganrioe caufta illis jumftte funt, & ex genio populi de-

ducendae, Neque myftice hare de Chrifto exponenda

efle arbitramurj nam feriei- Orationis repugnat; fed hoc

B a omni-

ψ ( 12 ) -ψ"

omrnno velie vsrem : Jam cum fe levat Deus ( vel po- tius Area Foederis praefentiae Ejus Symbolum) novam fe¬

dern fibi parat am occupatuvus , adsfte venerabundi coram eo ,

offlcia pia preßate.

Tandem CauiTam addit, _qua? Ifraelitas ad haec officia prseftanda alacriores redderet. Pergit nernpe: le» rra in Jab nomen ejus. Verba hsecce mirum, quantum Inrerpre

tibus atrulerint rnoleftiee, quin adeo inter fe diifentiunt,

ut diveiTas opiniones recenfere loogum forer. Uc pau- eis omnia compleéfamur, neque CAPELLIANA, neque

J. D. MICHAeLIS hic placet immurario texrus, quorum ille hb)t cui etiam aiTentitur HOUBIGANT, delenduen

cenfet illud 3 quod difficultatem creat in voce mn, le- gendumque jubet, ^{rv x>.} quia Jab eft nomen ejus: Hic ve-

ro, qui receptam le£tionem adeo difficilem eife ac im- peditam ferio pronunciat, ut nulla ratione commodam

admittat explicationem, elidere quidem non audet lit-

teram a, quam fervant SYMMACHUS i) Verfio V:a k)

& Hieronymus /), eam omittentibus reliquis fere omnibus

Verfionibus vetuftis. Sed ut haec difpareat difficukas piincta

mutanda cenfet, _negans formulam ullo modo explicari poife, nifi legatur rra bajab cum patach fub littera a <Sc

kamez fub _», quod verbum apud Syros viget in

ac notat folari, recreare, unde vertit: Nomen ejus recreat.

Nos autem arbitramur leftionem vulgarem, qualem pur.-

£lata injungunt Exemplaria, fibi omnino conftare, nul- lamque, five contextui, ilve genio linguae vim fieri, ii

reddatur Jab eß nomen ejus. Ex genio linguae tam He¬

bräer quam Arabicae hsec interpretatio fatis tuecur. In

utraque Beth, quod dicitur Eßentia, quo utuntur ad ex- primen- bb) In Critica Sacra p. C $β. Ed. Ree. i) Δια ^τχ la η ονομασία άυτ$. k) εν τω Ια το ovoμα αυτ$. I) In Domino

nomen ejus.

ψ C 13 ) Φ

primendum nominativum qualitatis, tum fuljeSio tumpra-

dicuto prarponi foler. m). Atque hane expoiitionem loci

hujus perdifficilis eo lubentius quidem ample&or, quo

certius eil viros harum rerum perinffimos eandern inter- pretandi viam ingreilbs eile n). Venerum tarnen quae-

dam in mentem, quae & vulgarem leébonem tueri, & huic

loco lucem affundere poilint. Si enim vera funt, uti quidem videmur, ac revera fat folidis argumentis evinci poiTunt, quae fupra diximus, hunc Pfalmum conditum

eile quiim Arcam Foederis ad locum ei paratum in monte

Zionicica transferret Davides; probabile omnino eft, hsec

verba & proxime antecedentia refpicere Arcam Jehovae,

atque iic in his intife allufionem ad 2 Sam. VI. 2. ubi

de Area dicitur _{jopr tpx} D'nSxn ριχ ι V otnsn aer imarx nin'

Dt? ό<7 Mino erit iententia: in jfebova vel per Jobovam

Arcam inhab itänt ^em eß digmtas ejus^ Seil. Area, igitur ^ex- Jult te coram ea\ Neque incongruus provenirer ienfus, fi

quis maluerit τ8 qv lignificationem nominis retinere, cui

ientenriae favet veriio SYMMACHI ^aicc, rS ^{icc rj} cvopciAu άυτχ, _quam expoiitionem hujus loci optimam eiTe nulli

dubitamus.

Sequitur jam formula cantici hujus, & quidem pri-

mo antiqua beneficia enarrantur. Pergit Chorus.

nudSa ^m ox 6 Orphanoium pater eil Sc vidua-

nanp ρ·Ό3 D'nbvs rum vindex, Deus in ian£tuario

nrra □,τη· tbmo d'HSn 7 Deus profugos facit habitare

q'tdn n'sio domi: educit vin£losad abundan-

:nmns Udv o'-tod-j« tiam ; fed oppreifores petram fte-

rn) Vid. Glßjii Pbilologta bacr. p. j#6 Ed. rec. v) Max.

R ver. Zf Celebet.. D. Dotter Ptojesjor. Tingstadius in Perftone Pfalmor. vernacula habet: Hvars namn år rhen Evige. Similtterßr Celeb. D, Dathe: Jak φ nomen ejus.

fuo.

V. 6.

ψ C >4 ) φ

V. 6.

His Verbis Deum adorat Vätes ut Vindicem praefen-

tem & praepotentem, qui manu fortiilima populum ^op- prefTum aileruit, atque de voraginibus calamitatum extor- üt. Formulam fere eandera videre licet Deutron. Χ. ιδ.

v. _7.

Ad fpecialiora autem defcendens beneficia, quibus

populum lfraeliticum affecerit Deus, regreditur Vätes ad

formationem populi, illiusve liberationem ^ex ./Egypto &

occupationem terrae Canaan. Quid per trriT intelligatur difceptatum eft. ALEXANDRlNI vertunt μονοί ςόπαε ^>

folitarios, AQUILA μονοίχχε, & plerique Interpretum

haec verba retulerunt ad conditores populi Ifraelitici, inprimis Abrahamum diu prole deftitutum, quem pro- pterea Prophetae dicere folent inan Jef. LI: a. Mal II. ^ij.

ac Γι fententia eiTet: Deus facit ut prole deßitnti domum

ante vacuam impleant. Verum varia funt, quse fuadent ut

ab hac expofitione recedam. Ampleclor potius fententiam

Celeber. SCHNURRERl o) qui h. v. explicat de botni-

tiibus patria five domo extorribus. Certe huic interpreta-

tioni favet Sc verbum ^xwio babitare faciens, 8c membro-

rum parallelismus. Quod etiam obfervavit Vir inhis lit-

teris Summus, Max. R. D. TINGSTAD1US reddens, fom husvilla bevberge gifver. Lucem quandam quoque af-

fundit locus 1 Chron. XVI. 18; 19. 20, ubi res eeedem

decantantur. — Verbis _quae fequuntur nntioa ο'τοκ x^a Vin&os educit ad al· un dant i am, doeetur quomodo Deus

liberatam gentem Ifraeliticam bonis omnibus r.eddiderit

affluentem. Difficultas quaedam haeret vocabulo Baccofcbo-

rot. KIMCH1UM, ABENESRAM, aliosque Rabbinos

fecuti

o) Peculiari Disfertatio/ie Tubinga 1Ί94» b.ihitä, hunc

Pfalmum illußravit, c itänts Celeber, Datke. /. c. ρ, 2i6. d.

Ψ ( *S ) Φ

fecuti cogkarunt de verbo itfp, a quo noftrum, 3 pro ρ poiito, ducendum putarunt, reddentes: educit vinSios de compedihus. At vero nos, iüa litterarum permutatione pa-

rum del$£lati, aliam fignificationem huic voci fubjiciendam

efle eo facilius judicamus, quo certius deprehendimus reliquos Interpretes vetuftos a notione vinculorum eile

maxime alienos. Nam ALEXANDRINI reddunt: εν ccv

fydcc, ARABS Sjä», VULGATUS: infortitudine, THEO-

DOTIO εν ivSurrjc-iV Sc SYMMACHUS ^a notione vin¬

culorum maxime recedens vertit: hs απόλυαν. Denique

CHALD^EUS aliam notionem expreflit; dicit enim

Deum Ifraelitas duxifle ex Aigypto 'aatsa i. e. pro- fpevos cum povtpa. Optime autem vim vocis expreflit

SYRUS fiio ]Z.Qp..fU_i2 ^cum abundantia, vel ad ahm- dantiam, a verbo fAO, quod profperum felicem ejje figni-

ficat, cui refpondet Årabum in CORANO fre»

quenter obvium, & notat numerofum copiofum efle, quam etiam fignificationem in Hebraico *>»3 fervari nos docet

locus Cobel XI. 6. Hinc locum noftrum reddimus ad a-

bundantiam. M. R. D. TiNGSTADlUS: fim trykta fån¬

gar i rika parker utfårer. Sic Apprime refpondet Pialmo

LXXI. _is, ubi Deus dicitur eduxifle Ifraelitas rmb lare- vajab^iå abundantiam, vel loca irrigua. Illa igitur abun¬

dantia innuit non tam ingentem numerum ad quem ex-

creverat populus Ifraeiiticus in ^Egypto, quam potius

terram illam bonis omnibus affluentem, _{quam ex} fervi-

tute liberati occupaflent Ifraelitse, Exod. XIII. ^5.

Major difficultas eft in fequentibus: w d'yud ytt nrvrre

opprefjores vero babitaverunt in faxo flerili. Aperta oppofi-

tio eft in his membris inter res profperas populi Iiraé-

litici Sc infortunia calamitatesque illas, quibus iuccumbe-

bant ejusdem oppreifores. Significatio vocabuli tfm» in·

telligitur facile ex cognato Arabico quod non tan-

tum

ψ- Q 16 ) 4fr

tum fignificat: tnalum improlum ejje; verum etiam ndver-

Jati) injuriam alicui inferre. Innuuntur autem hoc vo-

cabulo iEgyptii Ifraelitis infenfifilrni, quod & apparet

ex Pfalmo LXXVHI, 53. — Atque hi Sorarim habita-

runt πγτπϊ. Qvid autem hoc? In djverfas partes abeunt

Interpretes. ALEXANDRINI, ARABS, VULGATUS

& ipfe adeo SYRUS reddunt Sepulcra, forte refpicientes

vaftam illam cladem ^gyptiorum, cujus mentio fit E-

xod. XII. 12, 13, 29, five etiam fatale ac üupendum

exitium torius exercitus Pharaonis mari rubro iubmerfi \ Exod. XIV. 26. _27. 28. XV. f. Vim vocis vero me¬

lius aflecutus eft AQUILA reddens : πλην άφιςχμενοι

εαχηνωσαν λεοπετξίανδε. S Υ Μ Μ Α C Η US: κχτοικησχοΊ κοίυσ'ωνοε ξηξότητχ. Atque ad Judaeorum Magiftros delati, eosdem

deprehendimus hane vocem interpretari: petn m midam

calore Jolis exuflamj cui expofitioni etiam aliquid roboris

cedit ex Diale&o Arabica, quae fervat agnatam vocem s==-o, quae, Au£tore CASTELLO, fignificat Jonum lapidis pe-

tr<e Miß. Hinc vocem γϊτπϊ exiftimamus optime reddi :

Petram fterilém. Nam qui hanc vocem interpretati funt

de Pharaone ejusque Exerc-itu fubmerfo in mari rubro ^,

& per nrvmr inteilexerunt nqa>m pur am, hmpidam ^, a ver·

bo ηηϊ can dt dum, limpidum ejje ^, vix eam vocis fignifLa-

tioriem ex coonatis Dialectis commönffrare poiiunt. Jam,

cum faxa nuda fifiant elegantem fterihtauis & vafiaiionis

imasinem , Poétam hac voce voluifie puramus, non tam /Egypti defcriptionem, ^quam potius pinxiiTe ^poenas illas

ab rnato Numine iEgyptiis infli£las, quibus eorum terra

vaftara _erat, omnibusque bonis ad vitam neceflariis, tum temporis prorfus vacua. Exod. X. 15, IX. 24. Pfalm.

CV. 3). 32,

V. 8.