Disputatio philosophica de elementis eorumqve proprietatibus et affectionibus in genere. Quam ... cum consensu et suffragio amplissimæ ac venerandæ facult. philos. in illustri et regia academia salana Svecorum sub directione et præsidio ... M. Martini E.

(1)

i K Nomine Jesu,

h

Disjutatio Philosoph!c &

De_*

ELE M E N TIS

EORUM Q\r E PROPRIETA-

■ TI BUS El AFFECTiONIBUS

IN GENER E»

g)uaM~>

MÄJE STATE

JEHOVAE Ä

UXUIÄKTE.

Cumco

-ijtnfu få ßitjfragio ampitßimx

ac vener

and# Facult*

Fbilof. in Uuftn få Regia Academia Sa-

Itna SvecoruM-j.

S U B DIRECriONEEf

P R iE S I D

I 0

Virt

Clartßimi få Exceßentißimi

M. M ARTINI E. GE-

S

T R I N I L Mathem. Infer. ibidem Profeil

Ord.

pmeeeptoris Sc promotorisftiireveren-

tér

perpetim colendi

Pro

infignibus Sc privilegijs Magifterij, in Philof con- fcquendis, publice proponit actuetur.

MAGNUS JON vE AGR1CON-

NI U S Sudermannus. S.R. M.

Stipend.

In Juditor to Majoriyborismatulinx confvctu,

dis t

$Ftbruarij.

UT~S

ALII,

~

Imprimebat iEfchiilus Matthias Anno \6

32.

k.

&

i '*

(2)

(3)

V K JE L O CfQ I Uf M.

PR*fens

Ie&ores lediflimi

»öifbonarumartium 6c bterarum pafroni

& humanism!) quodocutuarJmisd:Ve-

c-ptim?>

firis^, pMucts hifce pagellk inclufum, ingenio tenui, filpfrradiertv«-*

bis exbibitum, cernitk argumentum; ex media surea Vbilo(tpbit

&f*pienti&matrismedituilwydepromptume/se, pervos ipßs confiici-

tk_;Cujusvsro argumenti eximia dignttas,gra vitrtä, finervo[o £f

accurattor tpenfirarerunjudicio, Apellk certé penicillo adumbrari, Cte.

Eloquentja fidoq. proferri,• A*i(lotehsaccumta jngsnijUnapenden;

[abtilitatisîfagiftrifubttii judscio exammari; Ramirf ccnvenienti diß)ontordwe(me iudict) itgnum effet; Jûippe^{; cum} univtrftatk bufutornaußtmsÊUmentapritfiafintinitia.,eorporumtf,omnium fngulorûm,affabréâ De& &naturafattorum caufa^, Mundiampltßu

miper varirtdtfpofitwr.es ornaments optima, viventiumquorum- cuntfe ahmentaniteffaria ^, rerumffofingularum fomenta ^, extfiant;

nes memorem quod hk, (yäeribus micantißxmutnin fumrnoCdtlutn,

cum lockinferk"beluti aurek cennsxkfibulk; barmonice eleganti^

ordine,connettatiir;utpevjucundecantt Ovid. in Faß,

irtiliumflarn *1petit,propiorlocusaeracapit

Sederuntrnedioterrafretumep loco.

Zpuoniamverotantatflprafentk materiadignitas,utnit^as &jucun~

åttas, nondecuitmeadtngenijamußin Sapientizßuäiofum(cujus eß^,

rerum ante pedes pofitarumnon leviterpsrtranßre, fedalttus fctcn-

tiam Indefeffefettart) bos fetenti^t ignieulos alto ftlentiotnvolvere;

fedbk perfuaftt; buncingenfi meitentrem fat^um exigua Minerva ixclufityveflrkfc atutißimk judicijs &humanioribu*confpctttbutpla- cidéfubmifit; id uniceoptans,debitdctiamreverentia,falvo^cujusvu

honorc acfavöre,maiorem inmodumrogitansyUthos altqualediligen»

tia,inforophilofophicojpecimen V. R. C> acH.pUccat>atg.>me, xneaefe

fiudia,quo hattenuspatrocinioyfavoreac candorecomplext fikydetn»

ceps complettimtni.y. R. C. (fH, divins protettioni femper intolu-

mes fervsnärtj reverentér fubmiße (f amicé commcndans Up p*ii« Cal.Febr. A, ifyt»

(4)

x r N © b. a Dcj>

ELEMENT IS IN GENERE

THE S I S I.

Nivcrfum hoc

ampliflimum^ope-

rum admirandorum omriipQtentis

Dei rcfcrriflimum^, quem Mundunu*

appellare coromuniter omnes con- fuevere; inpittcmVEebeream &Ele¬

mentarem convenientér difpefcitur;

Quarum Illa corporain Sphsra na~

turalimagis

fimplicia;

utpoce

carlum,

quarq;

in

eo

ful»

gentiflimalucidiflimaq; aftra;

H*c autcro corpora

fim-

plieiafubluDaria^vide licetElementa& ab

bis compoii*

ta Mixta, quotidié variantia &mutabilia, continet.

2. Poftttiorisyeromembri, Rcgionit(cilicct Elemcnta.

rftftradationemquandamGentralcm>rudi minervådepi-

dam , publico exaroinUubjicereexanainandam animus

eft: Ut vcroidåoobis felicius,& rainori ^cum rereora

fufcipiqueatPrmtüm Elemente däri*prebarci Detndé

eorum Ellentiaro perdednitioocro invcrtsgarc;,ac7*»- dtmyproprietates Eflentiam confequentes^{^} & com*

munes ÅfFedioncsindagare,, é reelle arbitramur.

3., Dati Elementa prcbarefupervacaneum ferédu-

cimus, ^nam propria cujusiibet experkntia,quemvis

lue imre,infotma*Netamenvide^amur aollro, m an er»

Ä 2. é&m

(5)

deetfe,unå velalterarafcione

propofitum confirmabi-

mus. Ratioi- Accidentia (ineprimis &

propriis fub-

jedisDondantur; At

daturmoeus redus fimpiexvtlé

medioveladmedium; E.cflealiquodhujusnaotus

pri#

mum fubjedum,

neccetfarium eft.' quod erit

corpus fimplex; videlicet

Elementum.*

^cum

limplex

motu«

ümplici cornpetat

corpori.

^%.

Ex quibus

corpus

mi«

(tum componitur6t in

quod ultimo refolvitur, aliud

ipfumeritensin^rerum natura

exiftens; Atcx Eltmen-

tis6tc. E.AiTumptiopatetexArift.

primel'.3. decsl.c.3«,

t;33. exquibus

nutrimur

ex

illis con£tamus,fcd

4.

Elena,

qua? potentia

funtin mifto nutrimur. Dein dt idem ibi¬

dem,morienteanimaliabit inpulvcrem,humorera,^va«

porem ac

fpiritum; Sic in combuftioneligni» exitfu«

musqui

rclpondit aéri, humor aqueus,cineres qui

con-

veniuotcum terra&ignis,&c. In

aperico ideo e/t,

aliquacorporainrerumnatura

dari,

qu»

& veredicun*

tur6t funtElemente,

4. Eflcntiamverö 6tnaturamElementornm

expli-

cat cor um defimtiocum Nomittalü) tum

Reatid

i Idé

enim

declarando Etymologtam, Synonimiam

&

Homtnymiams«

H&cipf*mEffentiams.-

5. Quod

conccrnit-

u

Etymologiam; dicuntur Ele¬

ments quafi alimenta,

quoniam

corpora

mifta

ex

hts

aluncur, fovcntur& confervantur; juxta fententiam

Philof. ct,7mrm r^e^evuj rdig 'duTolg wvrig

jeW Magir. 1.3,

Pb. c. 1.

6» i.Synß»)wapauc*funt.Latinis

Elementa vclprima

alieujus reiprineipia appcllantur..

SvaretzTom.i.Mat.

difp. 15. f,iQ. n.54. Gr&cüiSoizHcta

quod fignif.

eo

vel ordine incedo IA cu inde

swtp

ordine difpöno;

hioc indagiue cingo;.

Xenoph. Appellatione

fumta:

(6)

füßipta å Pogtis qui ccrtaiJ fyÜabarurri quantkaées iu

Verfuumpcdibus, pedcsautem certis c®furisordine in-

«Iudunt,itaunura Elcmcncu ccrtoordine intra fealte- rüm contiaeo: Hinc in plural. ma?ult Plutar- ehus, quiauno plura funt.

tiomonymianu: yarie vocabulum Elementi, å

yarijiufurpatur. Velt.Generaliter, _proprimiscojusq; rci principiis. Sic_& Philof. 1.5. Met»c.3. t. 4. Hinc Cinquit)

pértranftationemElementumvocant, quidquid unum cum

fity ffparvumff admultdutile: Jguocirca (fidquodpartum

tfl, ffquod fimpltx,ff quod indiytftbtle, Elementum dtcitur.

fiveidfit inartefa^ü,-ut ligoa & lapidcs domusfivein

artibus ipjts,ut Elemcnta Rhetoric®, Gramatic®

five inipfis fcientijs; ut prim®

dcmonftrationes,defigna.

tionesq; quibus ali»non funcpriores» Elementsappel- lantur; üc propoßeiones Geometrie® Euclidis , ele¬

mentadicuntur,quia exijs tanquam principiis> rclir quarum omnium feientiarum Mathematicarum coti-

clufioncs probantur Seapodidticc confirmantur.

8. u Specialitert_pro prineipijs corporis naturalis,- id^tX abfolgte_prtmis\ ut materia, forma Sc privacione

Ut philoi>12.Met.C.4 t. 19, Feiprimis in ordtne _corpo-

ruw; utpote4. Elcmentisvulgaribns, fgne, acre, aqua

&_terra; queaeeeptioeß maximé propria>confentientibui

Philof _5«Met.c.3. Averroe& Thoma in loc cit. expli- cantes,elementum «fleid,^ex_quoaliquid ft, ttautinfitff

tnquod ultimofit refolutioj Ta liaetiarnlunt vulgaria Ele«

mentaria corpora, quia ex illis miftaprimiim fiunc &

ipfis inlunc, inq; iila refolvuntur. ^Huic (tgmficationi noßrum [ubi/eimus calculum c andtdum, _{ff pro} prafentiatra-

flamut,

9, 3. Specialißitnb. ^i, Proprimo rcrum naturalium Sub-

(7)

Subjccjo» quod materlam vocané primam;9*aretz,d„

i?, t. i, f, io. n. 56. 2v|jtococlo,quod aliquandodicitur Elementum;per fimilicudinem quandam cumreliquis

EIcm. in fimplicitate; ut vultzab. üb. conft- fcicnc. p.

42. Nuncupatgrautern primum tlcra. ob ficum &di- gnitatcm. Item quintum rclpettu4.. rcliquorum, Ve¬

rum cnimvcroin illafignificatione, _quarcliqqa _Elem.

dicuntur,quatenus principia materiäliamixtorü funt, coclumroinimé dici poteft Eiern, (cd illis contradi«

ftingvitur, ut monct tb. 1. Et tantum denominis

rationov

10. Sequitur Realis Definitto: Élementa(unt corpora

fimplicia, homogenea, a Deocreata, ut bacUniverfitasex illis compleatur, mißa omnta prtmümcomponantur* & inqua ul¬

timorefolvantur, ipfaver6indivtfibiliainaltacorporafeprior*.

11. Definituropriusexplicatum cft, Defimtionis aute

refolutiofit\ngenus

iaformam-u

12. GenerislocoyonuntutCorpora

fimplicia,homogene

^a.

Dicuntur Corpora*quia conftanccx materia & forma,

tumobdiftinäionem ab illis, cum illa aliquando Ele¬

ment« voccntur, (uperius di<ftum eft : Dcindé. funt

ctiam prima corpora in mundo exiftentia. Simplicia

non abfoluté quod nullam compofitionöm fubftantia-

!cmadmittant; fed refieBivé adcorpora mifta, qua* ex

legitima Elcmentorum temperatura compofita (unt,

h*?c autem non ita.v quare dicuntvit indivi/ibilia in alia

corporafepriorq: Homogenes; quia (ingulaeeorem parte«

corumcum nomen, tum Eftcntiamptcticipant; Undé quadibetparsignis, aéris, aquae & ^terrae eft, & dicitur ignis. aér, aqua & terra; fecus autero fit in roiftis; ut

planta dividitur, in folia,^raroos, truncuro & radicera-

&c.A niroal in ofta, carnero, fangTincm, fpiritum & ^N

bumores, i _1^ E6r-

(8)

i|. Forms,

in definition*, dtfumitur zxCaufis tim

internis quam externes•

14. ExternaCaufa

duplex ed: Prior Efidens Ele-

snentorumomnium &fecundum fetota,edfolus Dcus,

alias ä Caufis naturalibus, fecundum plurimas partes obpcrpetuameorum

a&ionem & paftionem,per

träns»

mutationemfieripoflunt.

15: Poflerior,

finü,qui duplex,

t. Uc

unå

cum

coclo

fint partesintegrantes

mundi; Idq; vel fecundum fe

tota,

dum inträcoelicompiexum, infao naturali

funt ioco,

per

qualitatos motrices;

Et

binc oritur

una

Elent.

con- fidemtio,^qua

Philofophes abfoluta dicitur, & proponitur ab

Arid. lib.

pofterioribus

de

coclo. Vel fecundum

partes

in

löco

aIieno,quando

unius

Elementi

partes,

in alterius

civitatisfinusfefe tngerunt,

propterfugaro vacui,

na¬

tursinimici. 2. Utfintfubjeåa primarum qualitatuna

& perilla^cau(ae

tranfmutationum Phyficarum,mixtio*

nis^j^ac

principia proxima mixtorum

corporum ;

undé

definiuntur,_fuod exiBiemixta

cmnis

componuntur

prtmümt

&ultimoin^esrtfolvuntur:

dicitur enim primüm &

ultimum

nonsbfolute,

fedin

fuo

ordine & latitudine, vidz tft

corpus primum in

compoficione & ultimum in refolutione.

Svaretz d. _if. f.ib.t.i. Pariquo q; modo Elem.

dicuntur

indivifbilisnimirum inaliacorpora.UndéHyprocrates

MedicorUm faciléprinceps, eleganterafierit: Homine

moriente fingula in propriam naturam

redire & in

idcrnundéortafpnt, recedere, ficcum inficcum,cali-

dum incalidum&c. Hin^calteraElem•confideratto oritur, qua

Philofophis rejpeHivs dicitur. quia confiderantur

qua-

tcrnusmiftorum generationem &

corruprionem

ingre-

diuntur. Hoc modo de illis rra&at. in lib.de Gen. &

Cor«Zab. de Conft.natur,feien,_p.66.

16. Sc-

(9)

lé. Sequuntur CdufiImerm^t qoae icidem duatfunt*

matens tf forma* Materia ^autem elem. eft primum

iüud fübjs&um feu/priöcipiuro fubftantials paffivum,

exquoindifferenter» quodvis corpus naturale abfoluU primo componitur,& its quod ultimo refoiviturj quod

Matert um primampieriq, philofophi appcrilant.

17. Tria verö hic probationc cgcic videntor ^r.

Element#haberesiiquam materianfe^prior^em> quod Expert,

erttia darum eft, Elements feilia.fe.fo in vicem agere&

unumab altcro pati^t lobftantialicér üo.um-in aliud

transmutctur , fivé mcaiaté fivé immediaté, fingulaq,-

rputuå opeconfpirant, progoncrando miftum; uodé

incer illa ert fciSftantiaiis tranfrnutatio ; fed qua? natu- ralitér traafmatantur , requirunt aliquod commune

fubjé&urn feu terminum in _quo fiat illa fubftantialis tranfmutacio, quodcrit materia, alias cnim ^res quas

corrumpitur.totacum ftngulis(bis partibus &accidea-

tibusperiret,a!iavcro totacum fingulisfois partibus 6c accidentibus heret, _atq;itaaltera tranfiretin nihilum,

altera ex nihilo ficret, nulla commuoire fub ucroq:

terminomanentc>nc unaannihilarecur & altera Crea- retur, quod tranfrautationis genus, ab omniadiont

naturäli & ipfa fana Phtlofophiaalieoum eft. Svaretz.

d. _13. _1.1. H ^i. Fatendum

Igitur,

clementa materiam aliquam le priorem habere.

j8, 2. Materiam ill&m

effe

Communem omnibtu clem.

quod hoc modo probari poceft. 1. Contraria debent

efl* adidem,Ted inter omnia clem. oft contrariecas,

Érgo.

2. fubje&um feu materia hzec eft indifferens ad quascunq: formasrerurncorrupcibilium &. difpofitio-

nes earumrecipiendisapta. E. non requiritinfe mul- tiplicationcm\ Imo ! ^non eftundéillam habest.

B _{19i l*}

(10)

*9» 3» tindemmaterutit etern. eßc itlamquamtur*

n»aPhdofopborumye}tugrprinctpes,prtma

appe//antyquod håc

ratiocinatiooeconfirmamus; Sielementsfune ^ex alt- qua,materia, tum autå firnplici autå

compofita,

noa

abbac, ficegrederencurdc lua firoplicitate. E.a

fimpli-

ci, _eaq;vel ^una vel pluribus, nouå pluribus

fic

enirö

entium praeternecefTitatem fieret multiplicatio: Elici-

mus proindé binc, materiam hane cfie iimplicens»,

unam& abfolutéprimam,utevnctur procefius ininfi-

nicuro. Ettantumde materia5 lequitur forma ele»

mentornm indaganda.

20. Altera interna eaufa efi_Forma; de _qua

nullo

nontfnapore,pr«ftantifiTimorum Philolopborum exti?

terunt altcrcatipnes,• Pars cnim Vna aaritér pugnat^

<$ualitatts dt bitas & eorFtenientes element, formaseffc, in

q uoruro caftra experientifiimi quidam etiam conce- dunt Medici, cujus fententie roburin lpfo confijcfiu

,ruu€>«5txanimabitur. Jltera namq; non inferiorisaeu- ⁽

minis pars, fi non firmioribusvixlevioribusrationura?

pröpugnaculis & arictibus, maiculc conccrtat; Ele-

munta habere internas (ffubflanttales formas_propriasyaqui-

btu tpfaelementa intrinfice& effenttalhcr confittuuntur, (f Operationen vers ex effentia profluentes, emanant. Hane quoqjfententiam veritati magisconfentaneam efic/his t.elis é pharetra fi_{gn o}runvfermat fubfhmtialis& adver;

faeScotentiae abfurdisydepromptis^rovirilidefendans»

zi. i- Ratio(TeiPteJüm ) defumpta efi cx Adtun- Bis Tutpf}£/us, form« fubftantialis. Et fuht r. Operatio-,

ttety Undéfic coHigimus^» Ubicunq; opcrauones pro*

pxiseformae fubftantiali* contpiciuntur(^non

poflibiles"

cxalioprincipio prodirej ibi forma iotrinfeca & fub*

fi.atuialiä fubefi, Åt in.dementis taics operationer

grOr-i

(11)

proprio COfifpiciun'tur. K. Minor frmabttur Boc difcurf»

ixpertmentak. Aquam intenfecalefaélam.rematoagen-

tccxtrinfcco, r«1i_{q u}isqfubiatis iropedimentis 3d pri-

ftinumfela naturale frigus reducere, cuivis iociaienci prirrium fspere^notum elt: (ed redudlio illa eft aliqua-

lisaéHo, Ergooronino fiat ab aliquo agente, vcl Intrin*

ftcovei ExtrinfccOi Ii abhoc reduceiur, aut a Caufa Uni- vcrfaliaut Particulari; Non ab illa»quemiaroeft in&é-

tcrminata ad hoc vel lllud agenduro, nifi åpareiculari

detcrminctur,jfi haecdetur, _ponatur _corpus proximé

arnbicns nimiruro aér, curn omnis a&io _corporea, fitcontaducorporeo .• Sed uecaérhic potettclU (ufH-

cicnsiftius frigoris reftitutioniscaufa, nam aqua fiacpU uspluresgradus frigoris acquirit,quam ipfeaér natu*

raliter habet, licet aér ad redudionem celerioiem

aliquidadjumeoti,ex accidenticonferre poteft.

21. Dicendumided, hanereprodu&iocé ab aliquo intrtnfeeoagent* fieri;idq;vel abalicf^ibtugradib9 naturalis fngoris, qui (altem in aliquibus partibus aquac reman- ferunt,velabipfa forma [evvtwttrna rcducitur. Si pri-

mumJntelligitur aqua adfumnaosgradus calefa&a re- dociåfrigore, qüedaut iecundumpaucosgradus, ^auc

in aliquibus partibus intenfum rcmanfit, ^a1 i isveropar¬

tibusiuteniécalefa&is : Sedneutrumdictpote/l9nzm

ii

^eft

frigus reraiilum, non poteft vincere calorem tamin«

tenfu,cöomnis aftio _qusefitcum finali ?idforia,fit å va*

Icutiori;quod autem frigus intenfum in aliquibus^par¬

tibusremanerenonpo(lic, patcti Qoia fenfunonper«

ciptuntur, & aqua uniformitér applicätur calefacicnti jgni; Ergo una pars nonpotcft minus calcfieri quåm

altera«., Concludirnmproptcreaaquamreßttuiprißtno frtqcrt tntrtnficé(f^pcrpropnam forrnam, txpelltndo contraria* qua-

B i. litaisst

(12)

litattSi (?%ip/am ad prißlnum naturalem ßatum

promavtnd*,

Svarctz,c. i. mec. d. 15. f. i- n. 8.

i3.. %■ Perfeflio &completio gffentia.

Uodé

hunc

itt

modum infcrimus: Si eleroenta funt infua (ubftantia natursli cornpleta & perfecta jInfallibilis eft eonfeque

tia,in illis forma fubftantialcmintriofccam dari. Atve¬

rumprius, E. Connexiomajori* fuå radht luce;

quia

ef-

fentiam incrinfeca prineipia conftitutivalargiunturL.'$

qua? tantumododuo funt,materia 5c forma ^, fed illa

oonfuffieife,cüm fit ens imperfeßum acnullius «(Ci¬

vitatis,tum quia eft prirnum fubjc&um omniumrcrum naturalium, utiq; fic aptaconftituere cujuslibetrei cf-

fentiamindiftinde,- requiritur idcircöaliquisa&usa- lius, quipotenseft, 5c dare extremam perfe&ionem, operationesveras5cdiftindionem fubjedo,Atqui ta¬

lisnoneft ullusprarterformamfubftantialem, juxcatri«

taaxiomata_». Forma quaveriforma f/7, &dateße (f0-

perationesfubje&ot& dißingtit rem art.j. Undé å PhiloC xctj'efyxtjv ratio quidditatisnuneupatur. 2. Phyf. c. 3.

24. II. Ratio defumpta alt ex Abfurdiscontrariam*

fententiam confequentibus. Nam fi qualitatcseflent

formst elcm. fequitur enim, dari aliquam mareri&m

qu» deftitucreturadta informanto. ^2. Dari aliquam

eflentiam completam ^ex adu 5c potentia diverforum

ordinurni 5c ficnoncflct aliquod unum perle, quo- jiiarononpoteftex unofubjedofubfianciali 5c aduac- c^dentali,componiuna Eflentia fubftantialis.maxime,

cumforma fit qua- datultimumgradum 5c perfedione

clFentije. Undé philo!. 1, 1. Pb.c. 6. ait, fubllantiä non

cornponi, ex nonfubltantiiSjficenimefler tranfitusde gtrere in genus.' 3. Aliqua accidentia expropriis vi¬

ribusconliituerenc aliquam lobdaiitiarru. Inlinitae.

(13)

tiam hiac alla oriunturmonßra, qu®

brevicatis fludia

omittimu^.

25. Hinc cum D. D. Sencrt.

I.

^b

Ek

^frl>

confhnter

concludimusElem habere proprio,tntrinfecas

&fubflan-

tinlesfornjasytxquibtu qualitatespropriaⁱut

cator, frigw->hu-

mär, Cfftecitasperemanationer»

fluunt& dependtnt,

cum

in

tffetuminoperari; Nam qualitatcm

aliundc

quam

å for¬

mafuaprofieifei, abfurdumeftj Nec

illas Elem. formas in

iüisfubjeBtsotiofas&

tffftas

effe,

nullasfy edert operationes &

qualitates,reBa ratio

concluderepcteft.

26. Ingenuc tarnen faccmur- 1.

Nos alias Elem.

formas vcrioresqualitatibus ne(circ,(nectarnen

peni-

tuslatentquoad elTcntiam

&cflentialia attributajnec

noinealiquodigniori&fpccialiori^eas

jndigitare pofle;

cum ob intelledlus imbccillitatem,tumrei ipfius di- gnitatem& eminentiam, nam pleraeq»

formte

carcnt

nomin«aefuntjgnotse, afferente

fubtilitatis Magiftro

Exerc»_707.f.22. nec earum cogöitio hauritur

nifi

per 'zSiplirets. idena ibid.f. 21. Ram. SchobDiaLp. gi.

27. Quare etiam^2. Neceflitatc &

ignorantia cogi,

has formas latentes per qualitates primas

cireumfcri-

bere,cumhx illarum potiflima inagendo

funt inftru-

menta. Quare fitqaodqualitates primat-xcvmpgqriKus

fuo modo,dicipoffunt formst feu

difFcrentisc eiemen-

torum cflentialcs, _quatenus formas

aobis ignotas de-

nionflranc&aptiffimaoperationuminftrumenta funt;

Unddeft.quod operationesdieantnrfieri å qualitati-

bus, _tanquam ab inftrumento Scpriueipio fecundario»

åcerta formaoriginaliter&prineipio primario.Scalig»

2.deplant p. 3>2, Svarctz. d. 16.1.1.f.2, n.7.

28. Hincctiarn eilquod Arjft. qualitates fepins e- lemcnea vocat, aliquando formas elé ßcprineipiaeon-

A j fhtu*

/

(14)

åicutiva,

aliquando quäl formas,

&c,

SicHypocrat!

üb.denathum, _4. Elero. ixpå calidi, frigidi, humidi öc

ficci nomine infigniuntur Galen, 1. detemp. c. $. Er¬

golicet6t formttarn

abßruft

(fnobis latentes ftnty nontarnen

tat cßetpenitus negabimut t cum anofiraignorantia tffapina negligentia in fcrutando naturam, addensgandam rei Efftn*

tiantyeßfunem ^{ex arena}neßert*.

2?, DiflblutisnodisDefinition«pro iogenijvi»per nominis enodationem & eflentia? ac nacutae inquifi«

tioncm,vcras canfaståm externas quam internasex- ponentem-»-» Ordo& natura?, & Cognition« dcducit

nos,adcognofcendas elcmencorum Proprietates & Af- fcBionts immediaté vel mediaté, ex «orum cflentiae grcmio refultantes,quarum beneficiomunera fuanon paucacxfqauntur,cumnulltfubBantiacreatadtnudataac-

cidentibuitpoteß eße operationumfuarumtranfeuntiumprin- tipiutn-j.

30. PrimaSrgo Blem. Proprietät (fAffeMio fit Quanti¬

tät ; q«£finita & determinata : Quia 1. funt corpora

naturaiia,qua;non funt infinita. 2 Eorum magnitudo

ctrcumfcribitur& determinaturcorporibusfinitis; ut-

pote C2I0 exterius, & miftis,cum haee componuntin¬

terne. 3. Principia corura conftitutiva,ut materia 5c forma,iunt finita& determinata, quibusaccidentia in- fcquuntur. Pcrerlib.de Quant, ter. c«*$ Thom. 1. p, q.7. arc.3. 4, Abfurdumcft diccrc elcm. efie infinita;

fic necrooverenturnecquiefcerent.autagerentaur pa- tcfrentur, autullius mifti principium poflunt eflé, Pe- rtfr.l.io deQuant, ter. c 7.

31. Dcindé cumQuåltrates^yipfis elcm. intima?funt necaliquxabillisprodeunt operationesnifi pcripfas,

non immcritö id«o fecunda proprismü locmnßbi Pcndi-

(15)

tant, & quoniarö

elem. duplex

fortiuntur manus, ni:

th: _i'5.di&ura eft ^,tot quoq;exigunt qualicatu genera ad munera fua obeunda_>. Sunt irg$ duplkts gualitattr*

Motrices& AUeratriccs*

$2. Sunt ^autem Motrices qualitates, _{quarum mu-}

nereelem ccrta cccupancinmundoloca, fuat natura*

convtnienti* Hsevcro duse funt Levitas & Gråtit#i

TU* autemefii feeundum quam?aliquid natura fuåfer.

turå medio mundi furfum ; Hicfiscundum quam res a-

liqua movetur naturalitérdcorfura. Ut^ratq; hsequali¬

tatesfuntduplices,aut Abjolute^autRtfptSivétalts.

33. Hinc ruit. j. Elem. sffcftio3 locut naturalist qucm

quodiibet elcrocatnm ex natura inftin&u _occupat,

tum ad integrandum hoc fublunart fpacium» cum ad acquirendam fuamperfe&ionem; Undéex diftinäio-

ne fupcriori thefi data,ita dicimus. Corpus quodab-

foluté leve, fupremu fibi vendicat locum &proxi-

mum concavo Lunar. Scdlgnis elementaris eft abfo-

luté levis, quod exnoftriignisafccnfuclicimus. E. fu- premum fibi tribuitlocum. Quod ^verorefpe&ivé leve, proximéfuccedit, utaér^j Deindcé contra, quod ab- folucégtavéeft, utterra,pecitcentrum& mediumme- ditullium

ipfius

mundi, refpeflivum ^vero gravé fuc-

cediu»

34- Sednotandumhicdifigenter eFementa habere qualitates has motrices gravitatem 5c levitatem; vel ABuprimo\ut loquuntur) ideft, quod

fcmpér

inbäret

dementis aptitudo acpropenfio

adiocum

_fuperum

vel inférum,ctiaro in Iocis fibi natura debitis: vel a&u

ftcundo) b.e.pro uti^am funt in operationen & adiumo-'

ventur, 5c hoc modo in fédibus propriis ^non habent gravitatem &levitatcrofQuodSeholaftki licet minus

elcgan^

(16)

eleganter^,

idiomate Romano ficproferunt, Elements ia/edibus naturalibus habere

gra

vitatem & levitatem,

(cdnongravitarc

ncclevitare. Scarf. l.i. ph,

c.4. ax 5.

35. Hinc

fequitur,

elem. ^competere^MQtum Ucaltm.

(eritq;

4.^/f#/*)quoniäapta

nata

funt moverifecun-

dumnaturam, adlocum fuumnaturalem, idq; metu u»

nico,fimplici &rtBo. Movemur enim, quiacorpora na-

turaliajqu«habcnt infe principium

motus

&quietis.2.

ph.c. j.Motuunico

(f fwpltci:

Corpus

firaplex unicoßc

fimplicimoyetur motu,

natnraliter./fcäfo,

aliasnatura abundaret infuperfluis, quodabfonü,quia«mülabre-

vitatis cft5 lincaautem re<5Ueftbreviflima inter duos

terroinos _4. Def. i.Eulid. Et confed 5.1.2, Ram» la hacprotenfa, å medio

mundi

ad coclum undiquaq;,

fumuntur^omnesdifFercnciac locorum.Zab.l.2. demot.

grav.& lev.c 9.

Jam Ii

motus

fieret

per

lineam longio-

rem& non redarn, dum poterit per redarn 5c bre-

viorem fieri,qois nondixcriccfle fupervacancum. Sed

hocadfurdura E. propofituraverum.

36, Caufa cfHciens hujus motus cd, principium.

internumadivum, quod ed ipfa forma elem. fubftan-

tialis. utapparetprimo^ex ratione. th. 35,Deindcex hoc

canon*; EfFedus aduexidcns rcquirit etiam caufam

aduexiftentcm.4. Met.c. 4.t.16. Sed ^motus in Elem.

ed effedusaduexidcns, E. At talis caufa adu fcmpér

exiftcns, ^noned aiia quam

forma fubftaotiafisalia (i

quse

condituatur,

aut non

fem

per

adu

erit,♦ ut gene¬

rans pqd

gcnerationcm,

autad motum nihileonfert;

ut impedimenturo folvens. Dimum accedit 5c ill lud

efFatum; Efficjcns quod dat. format», dat etiam for-

rnam confcquentia, five immcdiaté fiye mediale, £.

formacd e(ficicnsmotus,

37. Mo*

(17)

37« Motum optsmo jure excipic

Figur/,

^/. AffcBi*

Slem.Liest autem cerram & determinatam illis figu-

ram attribuere ob reclamaneem experisntiam, noa dueimus confultum; Nara aquam &aerem (ut exte*

rataceam, cumdeparibus idem fitindicium)fuiscon-

tinentibuSjfivecriägularibus,fiTCquadrangularibus vc!

circularibus fincomai «dentis deliquio pofie cfFor- naari,eonfpicirous,- Nibilominus prout rota in uni- verfo exifiuDt fpharricam figuram ea obtincrearbitra-

naur,velquamproxroé ad caro accedsre» moti bis ra-

tionibus. i, Quodtota univerfitas (it rotunda; Undc

exquadamanalogis dödueimus,primaria?quoq;partes ejusdem eflefigura?. a. Ccciuni quod bsec inferiora fiua

fuperficieconcavaelaudit,cft figura fpharicar. ^3. Circa

centrum Eiern, concinué continentnr.Scalig. Exereit.

105.fi^1. Sed de his fufius tradare convenit illis, qui fpeciales tradatus edunt; de

quibus

ctiam videantur

libelli fphasrici.

38. Abfolmaiam cradatione de qualicatibus rao-

tricibus,& affedionibus elementorum ab illisortis, fequuntur Alteratriees qualitatcs & qua? illis cohfe-*

quuntur; funt autena ha? infirumenca, per qua? eie- mentainfe invicem agunt Sc patiuntur, produeendo

Voi fibi aliquid limile,vei miftnm; Et hae qualicates vulgo «guatvor numerantur, dicunturq, Primjg; Esq;

alix aBivåzM&faßiv*, non ratione adionis univoex, f«daquivocae,dumex his quxdam terminantquardam

vero tcrminactur D. D. Senerc.1,3. ph.c. 1. Magir.l.

3.phfc.6«

39' Harumautem qualicatnmprimarumur am,uni

Elem.iu fuo natuxaliftatufingradufummo inefie ftatui- VXMr^ztiy^xPrim^Rationtbui. 1. Quodlibetaccidens,

C per

(18)

per

naturalem refultaniam

ex

aliquo principio ortum,

ineftalicuifubjedo primariö, 5c

quidem ilii,

ex

cujus

dimanavit forma. Qualitates autem primas,tslia

eile

' sccidentia,perpriora pacet.ß.Ä<s/r'ö

msjoris eß; quia

pro¬

prium noumigrat

de fubjedofuo,

nam

intrinfecumeft

oatur$,SvaretzDifp, ^5.1.1,f. 8.0. 8. 2.

Impofibileeft

duasqualitates, primasuni Elem.

in gradibus fumis in-

eflej Nsm contraria immediaca in gradibus

intenfis,

unumalterum é fubjedocxpellerec.^3.

Summusgradus qualitatis primas eft accidcns. E.

conapetat

alicui fub«.

jedofufceptibili, Ted

miftum tale

non

poteft efle. E.

cric

quoddam firoplex

^corpus,ue

Elcroentunu*

40. IL Autboritattbm Fhilof. L^2.deGen.5c Cor»c- j4t. 23.

vy^H, itr)g

Jg

^{/xetX^ey}

ij

^, 7Wf)

åt

ftas&ovtj

fygS»

idem

l»3.de|cxl,C.r. Connimb.in citloc. Magir I.3»

c. 2. tb.n.

41« Exbisqualitatibus

Akeratricibus oritur

quar- dam _pugna intar elem. Undé caufantur GcmrAtton11

&Corruptiones> qua? 6.

Afft&ionis

vicem

fubtunt,

per quas quodlibct elem.

inalcerum agit progignendo vel

fibi fimile, vel miftum,idq; fecundumpartes,nam

ulli-

uselemcnti totä molem cotfeculis,(ob divinamdilpo-

ßtionem& mundimachinacimperfedionem)

trafen

^u«

tatamfuiO«quisquaro adhuc depraebendit.

Etfymbo-

la quidem afymbolis citius 5c ceierius permutantur, cseterisparibus,valproportion«pariratisfcrvata. Hxc ßngularationum robore ßabunt.

41 Ratio^1. Daturaltcratio_qua? infallibilc fignum cftgenerationis. E. etiamgeneratiodabiturintcr elc-

rnenta Priusverum eft experientia; Namigoisaquam

iti luain iraturam coover?it dum, ipßadmota fuerit»

q'da

(19)

• quk

refoluta coafcendit

contra naturam

gravitatit

Tuse, £efic de caeteris. i. £a _pernautari aptafunt,qua»

(ont contraria & commune habent fubjedum ^, fed quodlibet elera. alteri

ed contrcrium

per

qualitates

(Nam acr contrariatur aqua^calore»terra:

humidiacc,

aquarepugnacaeri

frigiditate,

terrae

humore, item ig-

nisadverfatur aquae caiore&c )

fubjedüm

commune habent materiam prirosm, ut antea probacum cd.E.

43. Minor hujus Profyllogifmi roborarur.

Singu-

la elementa, aut funtfymbola h. e.convenientiau~

nåqualitate,fcd

contraria altera,

^aut

afymbolab.e.

nullaqaalicateconvenientia,

Ted

utraqjodio plusqua vatinianodifiidencia-.»; Quareaddidimus illa citius&

celerius, bdtcvcrö tardius iuterfecommcarc; Ratioefl:

Quia cumduofimul iunda å duobus contrarijsmutan*

da, foreius refiftunc, _quam dumuna taotum qualitas

eftcontraria, alteraveroGmilis,quiaob

fimilitudinera

contrario facilior _patcc aditur*.

44. Diximus quoq, ex elementisgenerari raidurn, quod

intclligendu de elcm.

utroq,*

qualitate contrarijs,

éxilliscnimfacilius _generator sliqned medium quam

unum abalterö; ut^apparecexigne& aquagenerar? ae-

rem qui

quafitatibuscum

utroqj priore convenitFitq;

exmutua eorumactione 5c padi-oae,cumtantaelem.

inscqualitas ed,ut^unura

alterum

^non

poffit penitus in*

terimere& in fuamnaturam cooverter«r,&tuncmutuå aüione 5c pafliote lefc

debilitant,

^ac

quafi

amicieia

initain uöam midinaturam coéunt.

45. Qualitateselem.exipic

alfa

eorum AfftSioSfptu ma&tdiltctt Proportio:Haneautemclcm.vicinortsm pro-

portiooem>fecunduraritatem&denfitatem decuplara

clle,pfcriqp

datuunf>nixi vcrbis

Arift

1.2.de Gen.&Cor.

Ca _c, 6*

(20)

e.6. (inquientisjrx jextåth unode^ce aerit

fiant.

Sed

feineftatuere,6rmiternoopoftunt,tota quantitatismö.

U alicujos dementi fupsrioris, ^cIls dscies cnaioré tota rnoleclem. införioris. Seddiligenter advertendum: quod

Philof. hfe&3»dc coeL ^c.$..-loquitur comparaté;Uodé rdpiciendum cfl: adcompamionis ternurq, nimirura

ad rcfolutionam,* ita, ut qucm3dmödura cx uoopu-

gillö terra?,fiant decemaqua? per rarcfadionem, ita d

totum elcra. iöferius in proximurn luperius, per rare- fa cHonem migraret, ^tunc illa preportio proccdem;

minimé_{vcropro ut} elements iamaclu exiftunt;con-

fentiantibus Connimb- Clavio_{in cap.} _i Spha»<rse Sacrc- bofci,Piccolora.de Quant. ter.Scalig. Excr.19. Viccl.U

10 opt.prop.60,

46. Qüava. autem eltm, afftßio eflImpuritas. Impura

autm funt Elem.quoniam unumquodqJ& alienamad«

mittitqualitatempraetercatn quam fuå natura ingra- duexcellentiexigit: St inträ fuum gremiqra aliacon-

tinet corpora j ut terra metall», aliaq; mixta, item elcmenta ipfa, aer«m, ignem 5c ^aquam licet valde im¬

pura. VidMaglr.l.3.c. iCoanirab. in probl. ad lib,

de ca?l. T. ^i.

47. Neceflariotn

d«niq;

eft ea eflf impur», quia nullumclementunrpurum poteft nutrire, nec gene¬

rationensfubire,fiquidensroiftam non habet furnmum graduinqualitatibus,Årift. ^2. de Gen.& Cor.^c.3. t,z1,

4g. Licet autem elements ita fint impura^, non

tamenrepugnat,ea inloco eorurn natural! däri in fua eflentia _pura; yel pro ut iern cxiftuntin rcfpe&u ad

mixta 5c quidem extrema puriora medijs: quia feri poteftut partes aliquas elementorum,ita(iot abditse ut

åcontrarijs agentibusimoaunes

jint.^vare«,

Diip.

13^

torn.

(21)

tom.i.f. _i..

Qnamvis vérå Itt fmpöritata f«né affeås

clementsibullitenustarnenfiroplicitatis nornanimit-

tunt & mixta dicandaTunt. Nana aa tantum roifta appellanda

funt, in quibus tantuså

^natura

6c putitatc

alementorum faäus eft rc€eflüs,tJt ab)e&a forma &

nomine.aliquidaliudab

alemantis diverfuoi iam fint,

noVumcJ; Scpeculiare

alicujps fpecici corporis

natu¬

ralisnorocnlafcipiant. D.Senart.

Scdtantus receflus

elementorum noneft•* £. aodammeritö6c nomineSc eflantia gaudebunt.

49, Rciiquutn efi

ultimo

vi da numero elem. ali¬

quidcerti difiniarousi Htexcommuni

fentantia

qua*

ternarium defendaräus, hisargumentis. i. Quotfune firopliccsmotasreéti, tot funt fimplicia corpora litis

motibus fubjefta; At duotintüm funt motus re&i

fi'mpliccs;

Ünm

furfum,

^quofefcurccrpusabfoluté icv«

utignis; alterdeorfarn quofertor^corpusabfolutégra ve

vtterra; Sed natura eft ftudiofa unitatis;dao autem extreme contraria unum mundum conftitnera non

poflunt; quare cenftitocndum «fl: aliqooa medium,

qtjo extrema copulantur, titpartesfupérioris

infima?,

conneriantur cum inffrioris fupremis: fed nec iliud pöteft efie

Uhiéum,

quia fic Jocum teneret exarié

mediuminterutraq,extrema6c ipfinullu?,compcterct

mötes redus,nccad medium ^nacåmedio, (ed äqua¬

lem

portionen^

gravitatis &levitatis natura habere*s

quodfierrOoapotefl;

cum duo adverfaarqualibusgra.

dlbÖs uni fobjeüo ineflé fimul Sc femal non poflunt*

Hrgo ncceflanum eft duo (tatuera media ^; quorum

unum fitnaturalevs 6cfubfit motui å medio furfum, &

(ecundumqnidgraye, quodacr appeliari priifjt i aiu~

rum verönatutå grava Scfub fittfeo tüi^ad mcdi^{u, v}a rutu

C _j feun-

(22)

i r.- '■jt-\t.* '' ' * :h

fecundum quid leve,

qaod

nomine aqasc indigitare

polfumus.

Ex bis ergo4, motuum (impliciura diffc.

rentijsconciudcre optimélicet,4.efle corpora fimpli-

ciabisdcfferentiisfubje&a, nimsrum Ignera, aérem,

aquam &terram: Etpar haue «andernargumentatio.

aemtequiturjnecplura

neepaucioxadari

Elementaria

corporiu.

50. Deindé Secundo ^ex num tro qualitätum pri¬

marum quaternario; Ratio confequentia? cfl:; Quic-

libetcnim qaalieas primacertum cxigitfubjcäum cui

in fummograduinfit, At4. tantum qualitates primae

E. _4. tantum qualieatum primarumfubjeäa; fic Tum¬

macaliditas ineftigni, humiditasaeri,frigiditas aqua:, (iceitas vcro tcrtx.

51» PractcreaTcrtidexquatuor qualitatum prim1-

rum fine quibus cohcrere ^son poflit mundus

feil.i.frigidi cum humido, ut in aqua 2. frigidi cum ficcoutinterra.3.caiidi cumhunaido utinaere. 4 ca- Jidicumficco ucinigne; Exharum Ergo combinatio-

numbisbino _numero, totidem indubié conftituimns eleraentaria corpora^.

52. Hisallatis rationibus pro hujus rai gravitate afler«nda,nos reddimusconccntos,quivcroplures defi*

dcrat videre.adeat ipfum Philofophura, Connirob,

& Magir. aliosq;cclcbratiflimoshunctradatumeden-

tes. Ethascproiaftituti rationc, de praefentis argu- meatidilcurfu, di&afufEciant; Jarn Ergoperdivmam gratiamvela fcrmonis noitri

contrahimus,atqsportuna

petimus, divino dirigeneenumine;Cui laus, ho.

nor&imperium in fempiterna feeula.

AMEN.

(23)

Parerga^.

i# An

Philofophia fit difcenda

ex

libris Ethnico-^

runii? A»

2. An tropus

locum habeat in £ota praedicatio-

no ?

N.

3.

An habitus

prout

eft Ipecies qualitatis cadat

inbrutal t N.

4.

An adjun&a propria falva

^manente

fubjeöi

*

, effentia,

poffunt

^per ^naturam

fuam å ^lub-

jedlo fuo feparari l N.

5*.

6. Anforma fubflantialisfit_capax

intenfionis &

remiffionis? N.

«- 7. An Stellas

primae magnitudinis fint

omnes

aequales* N.

An lunafit

propior

terra

MercuriojMercurius

Venere, Venus

Solo

^•

A»

p.