CIYES ATHt^RUM

SYN ©EU

ATHt^RUM

CIYES

Q_U E

AEIZIAAIMONEZ

TEPOl

(Actor. Cap. XVII. v. xvi. & _xxii-) DISSERTATIONE PHILOLOGICA

Leviter

_Adumbrati;

Quam,

CONS. AMTLISS. THILOS.

IN ACAT).REG. TT SAL.

PRiESIDE

VIRO CELEBERRIMO

Mag

_JOHANNEJ.

AMNELL,

GRRLC. LIT. PROF. REG. ET ORD.

PUBLICE _{PLACIDEque VENTILANDAM}

EXHIBET,

S:m R:^e M:tis _{Stipendiarius,}

JOHANNES NORDSTEDT,

GUST. FIL. ROSLAGUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. d. XXIIDecembr. A. MDCCXLVIII.

Horis Pomeridianis.

DEN

_BÖQ-Å

_{REBORN^ENKE-FRIJN,}

FRU

HELENA

WESSLANDER,

Min Högtårada KÅresta MOR-MOR!

R.

_gunftoch

_vårdnad

_all,

_min

_MOR-MOR,

at

_beprifa,

Nu vore

_vifl

_min

_fügt,

_min

_bnfkan

_och

begär.

Hur gerna

ville

jag

mot

Den

migtackfam

vifa,

Som allan tid

_{fir mig}

_ß

_bmßnt

_hjärta

_bär.

Som

_från

_min

_barndoms\

_vdrhar

_ingen

_omforg

Jfiarat,

At

_{mig ftäds}

_muntra

tip

til

ärbar

dygd

och

vett,

Samt

_pd

_ß

_{många fatt fä mången}

gdng

förklarat

En

_bfverflbdand

_{ynft, och pd mitt bafla}

_fedt.

Men tungan,

finnets

talk, hår

all

_fbrmdga

_faknar

_]

At

_{fylleß trycka}

_ut

_den

_{vbrdnad hos}

_mig

_bor,

Min penna

_{ßadnar af. Helt}

_magtlbs

_handen

_flaknar,

Och nekar

_{mig den tjenß,}

_fom

_härvid

_nbdig

vor.

Smdeämnen

c?

min

lätt.

Men

EDERT

Idford[junget,

Ar

_hbg

_{ocb vigtig}

_{fak, fom}

_bfvergär

_min

_kraft.

Se dä, min

MOR-Mor,

ej

pä

fjäder,

hand och

tunga,

yito

_pä

_det

_hjärta,

_yo/w

_{har ocb}

_{altid haft;}

ÖV

7?^

mildhet an de bladen, /07«

_jVg

fkänkerj

£7/ mg# papers

fkänk

emot

fä

ymnigt

godt.

Jag

nägorleds

med dem

min MOR-MOR

vifa

tänker\

Atjag

vdndt

an

min

tid

Jörn

MOR-MoR har

mig

rädt.

Jag

repar up

i

dag

den

bbn

jag

daglig fäller:

L*/*,

MOR-MOR,

fäll

och nbgd ännu i

mänga

är!

Om uti Himlens

_{hbgd min}

_trogna

_{bnfkan gäller,}

Med

_vifshet

_jag

_dävet,

_at

_MOR-MO

_{RSJilfver-här}

Sku

_{blomßras, ofs}

_til

_frbgd,

_med

_{longlig glans}

_{och heder;}

OchMOR-MOR

_{fä til}

_flut,

_{alt hvad HON Sjelf}

ver

ber.

Men när min MOR-MORS

_fol

_vil

_{bergås och}

_gä

_neder,

Hon

_gänge

_fe

_dan

_uppy

_der

_hon

_ej

_bergås

_mer!

HÖGÅREBORNA

FRUNS,

Min Högtårada K» MOR-MORS,

ÖJmjukafte tjeasre

§.

I.

X

DEorum

cultum

Sacrorum-que adparatum , profanis

quibuscun-que gentibus, 6z revelato deftitutis Ia-raine, familiärem, quisquis vel ieviter introfpexerit, hunc , tanquam

funus

&

portentum omnis fanioris do&rins,

me-rito _{rejiciendum cenfebit. Loquunfrur annales &}

monu-mema _{vetuftatis, nen iis quidem rebus, quibus fummum}

vulgo ftatuitur pretium, verum brutis animantibus,

omni-um teterrimis

, immo rebus , qn® , quod vita &

fenfu

careant, iftis adhuc ignobiliores exfiftunt, divinos paflim

honores delatos _{, fa&aque facra fuiffe. Neque vero}

barbaris folum , politiorisque bumanitatis expertibus po»

pubs , haec adfpergenda eft labes 5 fuerunt fane , qui

non multo bis meliora fenfere

, quamvis omni

j£gyptio-yum Graecorumve arte & do<ftrina Inftrséii. Sic cum

2 _{•#-5 C • ) 2-&~}

terarum miraculo venerabiles _{inprimis effent}

ATHENAÜ,

& dfe _{fapientiae ipfius offtcina, ea tempeftate fuis} concJu-fa _{moenibus, gratulari fibi poffent5 (a) nihilo minus illic} facer _{cultus, non religionis, qua», quemadmodum}

phi'o-fophatur SENECA deosfanfle colit, verum

_{fuperftitionis,}

cjuce eosclcm violat, infigniendus efl titulo. Etenim prs eeteris Achenienfes _{, in multiplicandis diis}

, adeo

vere-eundiae omnis & _{temperantiae refregerunt clauftra}

, ut,

quot populi in univerfum omnes diverfos colerent

de-os, tot fere fibi proprios ducerent ipfi , & cupide nec

fine fumma _{ambiticne, quae demum cunque haberet Or¬}

bis, urbe facra reciperent. Hinc ed, quod ATIANUS

xoivtjv trittvtyjg «AAetåog _{adpellet Athenas: (b) &}

LUC1A-NUS _{(c) ct7ra.v7u%oiiås, inquit, ßauo),}

koli

S'vtri^ty

kgu vcnoi,

vccu _{7rctV7jyu^ag Mf<?cu dt Åtog}

7Tcltcu fAtv ayvicu y

7tcjl-rcu ås

uvS'pooTrcttv

ccyopcu- In quorum qaidem

au<do-rum fide licet nihil defideretur , tarnen profanos teftes

hoc Iubentius mittimus , quo gravior diviniorque nobis

eft _{hujus rei arbiter}

, isque ocvT07rrtiS , PAULUS s&vuv

cL7ro^ohog _(d) , qui Athenienfium illam vanitatem

per-ftringens, urbem eoru-ra xonåtåaXn)) _{civesque ipfos} d:to-i~

åcufJLMSs-tpxs

(e) deprehendiffe fe adfirmat. Quse

qui-dem verba _{inprasfens, breviflima corvimentatione,}

pro vi¬

ribus _{explanaturo mihi}

, ut aequus ac benignus adfis,

Erudite _{Le&or, Te, qua par eft, veneratione & obfer-.} vanda exoratum velim.

§•

(a) Athenas 7TOLVTUV

OLV§pte7TUl

7r^SUl^pm

_{adpcllat DIODORUS} SIC. Biblioth. L. XIII.

(b) Var. Hiß. HL IV. t. VI.

(e) In Prometh. T. I.p. m. 97.

•*H r o ) w

§•

FamiliarilTimum Graecis , in defignanda Ytligionc _y

S-py]<ry.xazg

vocabulum

,

«Vo

tuv ©pyjkuv hoc majori veri

fimilitudine arceflendum _{conjedant plurimi, quod initio}

ipfa facra fua e Thracum vicinia haufilTe Graecos ,

ve-tus fama tulerir. Et fane _{magno confenfu tradunt}

ha-rum rerum _{fcriptores, ORPHEUM Thracem, (quiCCC*}

LX. deos _{inuehens, uti docet ANDR. CHRIST.} ESCHEN-BACHJUS , (a) numinihus omnia replevit ) , non

fu-os modo _{populäres religione jilla imbuiffe}

, fed Grae¬

cis etiam facrorum auåorem _{rituumque bene}

mulfo-rum fuiffe architedum. _{Inprimis ab eo örtum duxere}

TsåCIcu , Orphica facra il Ja , quibus qui praeerant, in

au&oris honorem

_{cfåeoTSÅercu}

_{adpellati, & Athenis} o-lim in _{pretio habiti funt, quippe quos [frequenter adiere} civium _{religiofiores}

_{TiÅeg&tfCopum, rnyflevus}

_Orphtcis initi-andi : ceu non obfcure _{prodit THEOPHRASTUS}

(b). Ab ipfo igitur effufam Atticae religionis pompam rite

_aufpicari

_{nobis videmur5 quae quidem}

, ab illo inde

tempore , au&a & fenfim amplificata , adeo in

immen-fum crevit , ut demum , quo adfurgeret , vix haberet.

EJt enim _{opum vi, civium frequentia}

, morum culru ,

Ji-terarumque gloria ceteris fere eivitatibus praecellebant Athena;, in quibus.unis tanpuam iv

_inncy*},

_tjjV

oÅtjv videre fibi _{quisque videbafur}5 (c) ita , nefcio qua

perfuaiione inani tumentes , pariter in divinis plus fe

credebant _{fapere. Neque parum huc contulit vana ék}

niolefte fedula _{curiofitas, & novae cujusq, rei percipiendae}

A 2 _pruy

(a) In Epigentf. Commtntar in Orpbie<t fapitnti* rcliqaiar. (b) _{H&IX.UV Xapajc] Cap. XVII.Trift}

_{JeteriJcuycvMS}

4 *♦$-? ) o (

pruritas , vitium omnibus

quidem

Grajcis in

venis

vifce-ribusque hatrens , fed vero civibus

inprimis

Atticis hoc

familiarius _{, quo major in urbe , literis}

_pariter

_&

com-merciis clarifftma , fuit frequentia ruv

ém^tjfx,xnuv

,

quorum mentionem injecit LUCAS (d) pariter & THEO-PHRASTUS _{(e). Quorum ille}

_infuper

_{teftatus eft,}

A-thenienfes «f ere/jov euKoc/osiv, tf Xtynv n xcq oucxav

kcu-votuov;(f) hic autem morum cenfor

gravisilmus

, inter

alia civium fuorum _{vitia, paflim infeftatur & illud,quod}

frequentius ipfis in ore effent héec

égoowjputTx'

71 Mysig 5 ii^ev cLKrjKoa,g'y reyi rx^e et7reiv Koufvov ; pctj Atyercu n

jcacfVOTipov 5

quomodo dicit etiam

obvio

amico

o

Ao^o^-ot-cg' Ja«« _{fxoi ert evuxqireiv kcwcvV Myoov. Kcu pwv}

#.yct,&ct-yt

éV<

726 Myopsvcc, k. t, A. (g).

Sic

autem nova etiam peregrinaque facra cupide ipfos

arripuiffe &

novo

fubin-de incremento _{patrios ritus}

_amplificaffe

_,

_{facile nobis}

perfvademus. Et quamvis

do&rinam PAULI

Evangeli¬

cam, nunc primarn a fe auditam , non

illico

admitte-rent Athenienfes _{, ut quae univerfae}

_{fuperftitioni fuae &}

avito deorum eultui dicam fcriberet 5 maximo tarnen

e-jus avdiendae ftudio fefe duci, apertius ipfi loquuntur:

Juvctp&ct,

yvM'.'csf, inquiunt , ng tf Koyv ocwf n u7ro crx

Aat-AXfitvtj

håcixy

j(h) & mox :

ßxhéfte&oc,

yvwctj, 71 ccv

3~éXot

tutj-m _stvocf (i) & demum _{, cum} 7J7g _xvctreureug veftpaiv

men-(d) AU.XVlt.2w. (c)

C.lVyrs^i

_{ctdsţ%ieif,}

Quam uolupcfuerit Athenimfipep»l», cum hnfpitibus aduenissfttc fcr-moncm _fcrtrc

, innuit Tbcophraßus C. XXIV tf XXVII. cfuantoquc

•

plus cidern peregrinnnrriferint, quam domeßica} non obfeurt prtdit

e. VI tfXXIV. _{(f) C. tf V. cit.}

(g) c. ix n-ipi Myo7rosctgy

-K>-2 ( o ) $-<&- 9 wentionem fecifTet

_ApoftoJus(p)

, ajunt :

ctKxrcpu&ct

rv

vra^v txtx. (q)

$.

?.

PAULUS, ut Athenas venit, vidit x<ray

■ziv 7roÅiv (a). Quid fibi velit heic loci tcctT&fuAog, inter

fummos _{Philologos jam diu difputatum fuit. HUGO} GROTIUS ttJv 7toMv KcLT&fuÅov, ad exemplum vocis

>cct-jxS-ecv , urbcm inferre faltem h£uåci$ horumque cuitui

addi&am _{, contendit ; fed non a>que illorum}

numerofis-fimam teflari multitudinem , quam quidem alii

inter-pretes voce ifta vel inprimis denotari autumant.

Qui-bus nos etiam album addentes calculum , non

idolo-latriam folum , fed & immenfum deorum

numerum-a S. Scriptore intelligi _{, hoc confidentius}

_adfeveramus,

quo plura , quove luculentiora Sacrorum pariter & pro¬

fanorum au&orum teftimonia _{atque exempla ,}

Athenienfi-um illam 7roAv&toTYiTu _atque imraanem in facris

quibus-cunque adoptandis luxum & prodigentiam arguunt (b).

Egregie docet JS. CASAUBONUS , urbem

kccth^Aov

e-umdem in modum _{dixiffePAULUM, quo STRABO} Mas-filiam _{Kocza;j.7rtA:v adpellavit}

, (c) i. e. vineis refertam.

Quia vero jam tum primo in urbem adventu ,

Deaftro-rum _{imaginumque ingens copia incurrerat in oculos}

Apo-ftoli5

(Settfxyres

xeroiv

iijy

7roÅWy)

ipfe

dein ? in

A 3

con-fp) Mor. XVII, 16. Cq) V. /2. (a) V, i4,

(b) Cfr, HERMAN. WlTSlUMin'mifttllan. S,pag, $o.fec/M, COR-KEL, AD JMI in _{obfcrvat. Thcolog. Philolog. fy, J9?,/ce[*t Adelt}

q»* §.fuperioribrtviteranobit ditia/utitk

6 ~lW (o )

£§*-conciorte civium triftioris iJIius

fpe&aculi

indignitatem

a-perte

loquitur:

ctvJpss,

inquit,

ä&qvetfqty

xcctu ttx'.'tu us

åt*

-riÅctifAovtSTipxS

u/tag

Sscopu.

Aiep%ipcsvos

yup y.cu

avet&tu-(>uv tu

treßsctr/Lcxiu

vpco^v, evpov kcu

ßupcov

k. t.

A,

(d).

Mox

verum deum , orbis

conditorem

rerumque

dominum

, a

deorum fimulacris in urbe

adfpe&is,

luculenter

difcrimi-naturus , quae in

his

animadverfa

erant,

ab ilio removet,

dicendo: xk tv _x^07701*!70^

vuolg

_kcttoixe*.

Ouåtu/io

xH~

quv

ctv&(>u7ruv &t£ßt7rtvtTcu

,

frqosåtofttvos

7ivo$.

(e)

&

de-mum concludit: xx o^MÅopttv _ovv

vofu^etv,

xpuT<? > V <*>?'

yl^oo,

;;

Ai&p,

x^^z^71

kc(*

sv&vpiyrecos

uv&gtwrx

9

,7a S-éiov ttvcu ofzoiov

(f).

Quae

cun&a

manifefte produnt,

.circumeuntem

PAULUM

,

ubivis

non aras

folum

&

fa-<5ta in his facra, fed & arte

fabrili

fcuJptas

,

vel

e

no-biliori metallo, vel e

iapide

,

icones

ftatuasve,

deorum

referentes fimilitudinem,

adfpexifle.

Et

dicirur

quidem

,h. 1. PAULUS

cbvct&ttaptiv

tu

ctßucjjlutu

,

h.

e.

JOH.

CHR. VOLFIO interprete, (g) in editiari

loco

confpicere

nras ofßmulacra. Sic tu

c-eßucpcutu interpretes

pas-fim reddunt pes numina vel dcos:

Vulgatus

interpres

fi-mulacra, THEOD.

BEZA &

PISCATOR

facra

,

ERAS-MUS Roterod. culturas, transferunt.

Neque

tamen

hi,

quando

vocabulis

difcrepant, in

fenfu hujus

loci

interfe

diflidere _{putandi funt ;}

quin

eodem

fere loco

habendae

illorum verfiones: pfaefertim quum

BEZA

quoque

& PI¬

SCATOR 72

a-iQctrpcu.

II.

Theff.

II.

4. numen

inter-pretari non

dubitent.

Sic

tu

trtßugpicnu

vfxZv

,

praefenti

loco _{( h )}

_reddidic

_interpres

THEOPHYLACTI

_per

nu-

fni-(d) jf£l.XVII. -v. 21. &TS- CO 2^.1$ is-

(O

") 0 _{C £-§9" ^}

Httoa _qua

_Colitis•

_Sin

_autem

_{contenderit quis,}

_n

_<rtßa<r»

Po,,

communi

ufu

fcribendi

,

venerationem

defignare

cul-*imve divinum, non

ipfum

deurn5

meminerit^

fteratvpioc,

quam vocant,

adjundi

pro

fubjctto

,

familiarius

nihil

effe

optimo

cuique

e

Graecis

Scriptori.

Sic profanis pafTim

audoribus, iisque ATnxwnpois ,

vreLfåivfXwm

audiunt lite*

Yarum fludieji, trTpoinvpeetTu

milites

,

ctKpocéjucum

hiflriones

& tibieines. Sic in novo federe Graeco

etp%aj,

ivm/uts,

kv£/ot>iS) concretive acceptis vocabulis,

fae-pius

audiunt

vel

ipfi

Angeli

,

vel

certe

civiles

Magidra-tus _{, in}

imperio

_ac

dignitate

conftituti.

Quin etiam

Scri-ptores

Latini,

eidem

tropo

identidem indulgentes

,

confl»

lia adhibent pro eonflliariis , matrimonia pro

uxoribus

,

poteftates pro

his,

quibus

ed poteftas; (Attice

7»?

äpyflis

pro to?

<tp%x<ri).

Athenis

vero quam

longe

lateque

pa-tuerit ide kJuåocv eultus, innuit PAULUS, (i) , ubi

ci-ves in univerfum ait effe

å&o-iåcupionenexe,

& quidem

xar

to ^roij/TOj uti all

fly

eke,

reddit

optime Suecus

interpres..

&et<r$ecipconct, 7rapji

7s

£eurcu

r&?

icupcovag

fic

dida,

vi

O-riginis

fuae,

metum

deorum

defignat five

religionerna

quo-modo

_{$ei<ri£cufjeouct}

Tre^/e^efS-eu

_,

_ATHEN^LO

efE

religio-ne teneri , & Ador. XXV. 19.

univerfum

eultum

Judai¬

cum 3 FESTO

Jeio-iÅcufjio/éCts

nomine

comprehendi,

non

paucis

vifum

ed.

Sicut

vero

apud Romanos religio

,

&,

quae huic nonnunquam

aequipollet,

fuperflitio

,

ita

faepis-fme _{apud Gra:cos}

åct<ri$eufuf\ci

_{in malsm}

_partem

accipi-tur, pro inepta quacunque

&

importuna

religione

,

veltimo-re numinis inani. Quare THEOPHRASTUS (k)

J«cti$cu-

p*0-Ci) jidor. XVII. 22.

»

_.'-fe-S

_{( O ) !*.}

ftwutV

defmivit

per ^h\Iav 7»

äcufiimv.

_{Ubi quidem}

per adfeélum _{intelligit meticulofum , & religionis}

quandam intemperiemj

_^otipcovia

lautem vocabalo

compre-hendit, quidquid divinitatis opinionem fibi adjunåam

ha-bult: _{quomodo frequentiftime Graecis Scriptoribus}

,

Poe-tis _{praefertim, $edi K<zj}

_JcqftOveg

pari pafüi ambulant ,

ta-metfi hos ab _{illis, tanquam genios a diis}

, diftinguunt

a-lii(l). Et fane Graecam _{vocem, qua nimlum illud in} cul-tu _{religiofo fcriptores Sacri & profani plerumque}

indi-cant

, hoc itidem fenfu PAULUS in praefens adhibuit,

vehementius iftud & molefte fedulum Athenienfium_{? circa}

delira facra fua , ftudium ob oculos _ponens. Qua etiam

ratione _{exponendum equidem malim locum modo}

allega-tum _{(m) ubi}

per rtvct tyg \2lctg

(tmv

ix&oyMV^)

ÅetiriÅcafjwvMg,

qua; PAULO objeåaffe _ipfos,coram AGRIP-PA _{Rege narrat FESTUS ille,}

non tam ipfam religionis fummam, quam potius vaniflima _{quaedam gvcA}

Judaicae capita, fuperftitiofo rigore zeloque intempeftivo

ab ifta _{gente mordicus}

propugnata, maximique habita,

fa-tis commode _{quis intellexerit. Nifi forte FESTUS eRo¬}

mana _{gente, avitae}

religioni profanae addiftus , nec

puri-oribus facris _{initiatus, doétrinam omnem Judneos inter &}

Chriftianos controverfam _{, adeoque revelatam religionem}

uni-(0 Cfr* HESIODItpyct kcci _ypiEgvers. /2/,feq. & 2S°* fa*

Jotf/utovxg

facit --

tariv&ovwg

CpvXaitocg &»tfTuv

_ctvB"^7rMv

7T\üT9^QTBtgy - - eosque humunisrebus a Jovepr*f'etfos

Querum_{quidem largiffimam ejfcfegetem te/laturVteta.}

rg/$fjWfJlüSi i. e. _{trigint4millia numer}

uns. ldgenus Demoauscoluere itidem

Athe-nienfes, eeu docet, CHRIST. BRÜNINGS, in _Campend, Antiqu,

) O ( _f

univerfam,

Jei<n£cq/u,oncc$

nomine traduxitj id quod

innu-ifife mihi videtor, quando ejusdem cum fuperioribus

p*e-tii ac ponderis

ipfi eft

_-n

l*iitjfice,

_{7rt£/ nvoS}

_itjtrbs

TtS-^Ko-rs; , oV iCpet<rxe> o IlatvAos

(jjv.

(n)

§. 4»

Poétae Grxcoram _{antiquiflimi , popularis fuperftitio*}

axs _{interpretes, ante alio9 Theologorumornati fuerunt no¬}

mine _{, quod deorum}

_{fAv&io-TOpctv}

_{literis confignaverint, in}

laudem eorundem _{compofuerint hymnos , & inprimis in}

BsoyovU , feu deorum ftemmate enarrando , diligentius

verfati fint _{(a). Quam tarnen deorum feriem}

genealogi-cam non inuenerant _{ipfi, fed ab ./Egyptiis Afiaeve populis}

acceperant. Cujus rei fi primam quacfieris originem,

anti-quitus fone in Oriente profani paganique homines,

MO-SEN _{imitati, de primis rerum omnium} incunabulis/quid-quam tradere voluiffe videntur }

& primum

quidem

He-toum contexuiffe _genealogiam

, quae vero mox in

3-eoyo-wav abiit (b). Etfi vero fic £?A<*^of Poetis immenfae in

diis _{multiplicandis luxuriae nota inuri pafiim fölet}

,

nihilo-fninus^

hos,

quamlibet licentiofos aut imprudentes , non

omnino male de deo fenfiffe credibile eft. _Fortafie,

quod ait SENECA (c), tot adpellationes DE1 effe _pofie,

quot munera , fibi perfvaferant _{, unum} adeo deum variis

nominibus colendum _{proponcntes. Verum tarnen hi,}

cum unum _Jovem

_fummumque

rerum Statorem in Orbis

B

po-(n) Mor, XXV. rp,

(a) Vid. RUDD£USin _{Thtf. de Atheifmo fuperfitt,p,ffßt}

HM C <> ) £-<&"

pcnerent theatro, ipfumque non indignis'divina ' majefta^e

fua titulis _{nominibusque efferre fecrederent, myfticoillo} diceridi genere, vulgo non fatis perfpicaci januam

fene-ftramque aperuere ad deos totidem colendos, quot dei

tradita fuerant nomina _{(d). Quae certe conjetfura hoc} facilius admittenda videtur _{, quod plurimis}

Philofopho-rum Athenienfium _{7roÅv9-eoTtjg ifta minus arriferit.}

Equi-dem novi EPICURUM _{ejusque difcipulos illam}

_ftatuifle,

fed vero Stoicos aliosve non item_{5 quae resvel maxime}

u-trasque fetfas illas, mutuis diffenfionibus atque odiis cele¬

bres , inter fe commifit. Neque tarnen inficiandum,

i-pfos quandoque Philofophos , errore vulgi , tamquam

torrente, abreptos, faltim ei oblutfari nec valentes nec

audentes, deos plures admififfe: & Graec-os

demumPoe-tas , plebeiam opinionem ftudiofe fetfatos _, mu4ta de diis

falfa _{perhibuiffe 5 utpote qui non femper quid}

vere, fed

quid decenter & opinioni populari convenienter

dica-tur, adfpicere fueverunt. Et fane vel hi, qui eeteris

prudentiores videri voluerunt , animo fatis aequo

tu-lere adautfum _{paullatim deorum}

numerum, novaque pas-fim civitate donata numina : Å7ro&éu<nv loquor

, civitati

Athenienfi haut inufitatam _{, qua Heroas , meritis fuis}

re-busque praeclare _geftis admirandos , poft fata in coelum

evetfos, divipo cultu _profequi , religioni fibi non duxere.

HERCULIS nomine _{plures circumferuntur}

, fortitudinis

& _{ingentium laborum farna illufbes; Thebanus autem is}

eft _{, cui quidem Athenas ccfnttv yevér&cci iyjg}

_{afyetvetricv;,}

gloriatur' ISOCRATES(e) i.e. cui, divinis adfetfo

hono

-tu

fd1) Vid.CHRIST. BRÜNINGS _{Campend, jlntiquit Grat,t,XVII.} (ej In örat. ad PHILIPP,_{p. 12p, Ed. Bafil.}

•^ ( O ) ^. TI

ribus _{, omnium primi Athenienfes facra fecerint. Sic} quoque CASTORIS & POLLUCIS , expeditionis

Col-chicae _{fociorum, cultu devotiori, ceteris Graecis}

cYitati-bus _{praeierunt Athenapj id quod & fanum}

, illic in utrip

usque honprem exftfutfum, & inftitutum in Prytaneo

fa-crum _{quoddam convivium , cujus a PAUSANIA (f)}

fa-tfa eft _{mentio, abunde teftatur. Ut de}

AlSCULAPIOce-terisque , ex humano genere in deorum ordinem

coopta-tis, nihil jam dicamus j quorurn tantus in Gnecia, &

prae-fertim _{Athenis, numerus fait, ut vix eos, ac ne vix}

qui-dem, coelefti aula capi poffe , adfirmet Judens de more

fuo LUCIANUS.

$. f.

Quando

_PAULUS,

(a)

åietÅeyc/aevog

ev tq

dyo^ßi

xa»

7b& 7ra<rav _{qpie&cv 7rpog th(}

_{Tra^tTvy^dvovTxg,}

(videlicet evry e».-yop£ (b)

7rht]§is<r7j,

ubi

_{dit/jue^évetv,}

_THEOPHRASTO

(c) tefte, quorundam Athenienfium fuit

_{é7rny$svpia,}

, &

eorum _{quktem non raro}

fieydXij]rj

\pavij

tp&eyyopéivuvy

ug _{(rvvyj^eiv ctvTBig ccycgepv )}

nv lqrxv xou\

tijv

amgrairiv (

ve-fcpuiv) av-nig evyyy

eXi^en,

_(xatv/yyeAe,

_{v. 2$.) hane de ipfo}

quidain tulere fententiam:

_j^evav

_{dcufMViav doxn}

xarayye-Åevg eivetf. Zeva

_doc/ptcvut,

_{quorum xumyyeXietv}

_Apoftolo

tribuunt _{profani homines}

, de peregrinis novisquc diis

in-terpretes in unum fere omnes _{accipiunt. Et fane quod}

B %

Athe-(C) In dtticis,cap,XVIII,

(a) AÜor, XVII,/7,/g.

, . 1 V , * f »A

byoyt* vcrbo medio, uyrjyt^t, locus t(l, ng ov _ayeipoVTXf

0*

TTOÅlTCtf, quemadwodum dieit EUSTATHIUS,

) o (

Athenienfibus h. 1. falt jrévx

_JotfpLovict

xa.Ttiyyiyk.Hv, id

XE-NOPHONTI _{(d) eft kcu/u}

_Åxfptovta,

_etripépetv.

_Sic

_alias facri _aeque ac profani fcriptores deos gentium _vocant

ÅocfpLivix.

: PAULUS (e) vero etiam let

^otfptaviot

tm 3-ew ,

uni deo vero _opponit dcaflros, _rxs

_pttj

_(purst

_oviu;

_{Srsxs (f).}

HincTHEOPHRASTO

_äaqptöviov

_{effe7» d-etov feu in genere}

quodvisnumen&,

Åcuptive&g

latiorifignificatu faodeos pariter&

genios comprehendere , jam ante notavimus (g). Et quia

écuptovng fua

natura

adjettivum eft

, in neutro

haut dubie

per

e?Ac4\piv

_ponitur

fubaudiendo

-n

irnü^x-,

quemadmodura

BOSIUS ille non immerito arbitratus eft _{(h). Unde}

$cu-ftovioL non deos

folum, fed

&

, pro re nata, res

divinas

(feupwut

7rp5typt>A7K,)

(i),

denotant.

Quo

fenfu

vocem

il-lam _{nonnunquam adhibuiffe videtur}

_XENOPHON(k);

quodque apertjus adhuc loquitur ,

ARISTOTELES

(1)

7»

ictjftovMV,

inquit

x£ev i<rtVj d/A

i)

B?>.sg

t)

Sex

_epyov.

At

lic tamen non eft, _ut adfentiamur OLEARIO _, (m) , qui

noftro illo loco

_JxqptovM

_{non de diis} ,

fed de rebus

fo-lum ad eos pertinentibus, exponenda ducens _,

fcev*

[zovict

KeL7uyyé?&Hv

idem

effe

vult, ac nova

ratione

de

di-vinis _{philofophari, mvam admittere Theologiam , & , ut}

verbo rem compleftar _, heterodoxa de diis ßatuere.

Namque heic una cum

facris

peregrinis novos

deos

con-notari, paullo

poft fubmonet ipfe PAULUS

5

qui

,

in-

jun-(d)

HmfMtJILtmvfletTUV

_ßtßA

_{pag. 44/. tdet. Safil.} (e) i. Cor. X. 20. (O Galat. IV. g. efr, A£lor. VII.40,

(g) Vid. §. j, ad.de, fi placet, BOSIUM ad 1, Corinth. X. 20.21.

(h_) De ellipfGraca Lingva, p.160. (i) Sic loquiturPLATOin apologia.

(k) Loc.alleg. (1) Rbetor. lib. II p. 23. §, 2j4

-$*3 ( O )

junftum

fibi

opprobrium , 737?

xcmtyyeXlastu>vl^s'vw]

doupa-v\uv in concione retundens _,-oftendit adnunciare fe non

novum _{quendam deum,} fed _{antiquiflimum , eumque or-,}

bis univerfi Conditorem & Confervatorem : _{quem, etfi}

divinitatem fuam jam diu omnibus teftatifiimam fecit, ipfi

non norant hatfenus _{(n). Jure quidem contendit OLEA.} RIUS _{(o) iile, novos deos Athenienfibus magnopere arri„}

fiffej (id quod nos quoque jam ante fignificavimus,§. _ii.)

exiftimat vero ea _{propter novorum deorum annunciationem}

eos nunc etiam ultro fuilTe _{admiffuros, quam tarnenheic}

praeter morem averfati funt , ubi non fine indignatione

in-quiunt: (p)

fceytfyvm

wo, eig tu g

dxcag

y/u&v. Sed

vero ad haec _{regerimus: primum quidem,novitatis ftudio &}

curiofitate folita _{impulfos Athenienfes,}

_eVi

_{ny Apetoy Trctyov,} h. e. fummam in colle Martio _{curiam, abduxiffe}

_Äpoftolum,

&ad dicendum inuitafle: _{(q)Mox vero etiam rationem fuas}

de Deo vero & Chrifto _{doftrinas, quae aova ipfis}

vifa fuerat,

reddéntem eum_{(r), cupide fatis & patienter exaudivifle (f):} atfic tarnen eosdem fatis cauffaehabere _{fibivifos, curnovam} doftrinam illam acutum non admiferint. Präster ifia _enim, quae fupra in hane rem paucis diximus (§. ii.), tenendum, omnino nefas Athenienfibus _{fuifle, a privatis& obfeuris}

ho-minibus, quales ipfis erant Apoftoli, novam eultus rationem

accipere. Nac enim fine _{publica au&oritateöc pompa} fol-lemni,_{aliarum gentium facra illic adoptata fuere. Hinc}

A-reopagitarum

fenatui,

quem Tracnccy

Jispsytcéir

jxy

eV

niy

jifotjin

B _{3 ro*}

(n) Aäor. XVII,2J,

(o) Cfr,\Dijfcrt.ante* citatant.

(p) Afitor. XVII. 20, _{(q) V. tf,}

lr) Averfu or. usque ad12,

14 "*^3 C o ) S-G**

avv£$(>iaiv dixit ISOCRATTES (t) , vel inprimis _cura

reli-gionis demandata fuit 5 quippe qui \zkmo uovov ,

e^povv,

tvV/-V t . '

•7TU$ _{[tqotv /AtJTl TOdV 7T<tTglUV KCLTttXxjtrUHTl}

} j\XtyT TU>V V0~

ptifyptsvoov

TftGS&yruariv.

(u)

Et haec

certe cauffa fuit,

cur PAULUM,

fctva,

_cicupeovice adnuntiare _{vifum , ad hoc}

potiflimum

tribunal

deduxerint

Athenienfes.

Sic quando capite damnarunt iidem illijudices SOCRATEM Philofo-phum , 7j fxev

y^cLtyrj

kat

otvri

roia^e

rtg w

Å^ikh

fZuKgct-r*jg, (etvtj7roÅig

vopii^et Ssovg,

a

vopci^cov,

$1

kcu-voi

_åcMfxovia

_{etgQt(>uv (x). Nec vero crimen aliud Paulo} in-tentabantii Athenienfium, qui prehenfum ipfum, tanquam C7re(>y>oXoyov,

fyviZovm

riva, eig 7ug ctKoccg dvTuv

_ttgQy.Qovnty

bi) ny _{Ageiov TTccyov yyctyov} (y).

5.

Demum occurrit nobis _{, nefcio quis deus , nullo}

Rotus _{nomine; cui quidem aram Athenis fuiffe* dicatam,} tum ex LUCIANO _{(a) aliisque profanis au<5ioribus, tum}

ex capite (b), quod nobis _{utramque facit paginam,}

con-ftat. yLcLTeiSuAov urbem effe in _{Areopago probaturus}

Apo-ftolus ait: _{evgov kcu}

_ßcopcov,

_{iv &> i7reyi&t7ttt.}

_äyvtorp

Dici v/x _{poteft, quantas haec ara, Ignoto Deo infcripta,}

•ruditos inter excitarit controverfias. Horum _quidam,

cum HIERONYMO , (c) einypufitjv, heic _a

PAULO

in

fmgulari numero enuntiatam, in duralem detorquere

ad-nituntur; adeoque ccyvugroig

Seoig,

& in urbe

palhm

ex-"ftrutfis

_ßupcolg

_{avawpcoig locum concedunt : quibus}

_favere

vi-(t) In örat, Arcopagtt,p. 2*f.. (u) Ibid. p. IX3, (X) ATTOflVtJfl. Lib./. _f.44,, (j) V. 1$.fa.

(a) In Pbilepatride,

-*?>-$ ) O ( *5

videtur PAUSANIAS,

Beu>v

ayi&igT&iy

altaria

commemo-rans. Aft horum fententiae argumenta non

infirma

oppo-fuereOLEARIUS(d)

REINES1US (e),

VOLF1US,

(f)

ce-teri. Sunt, qui

Athenienfium

facra,

fvafu

Epimenidis,

ad,

avertendam peftem , ra irgortjKorrt &ea>

fafta

,

(

quorum

mentionem DIOGENES LAERTIUS (g)

injicit, )

ad

ßa-fjicv AyvutTTu

Qex

referre

non

dubitantj

liquidem ab

illo

in-de _{tempore,'tti kcu vvv, ut acvo}

fuo

DIOGENES

iJie

per-hibet, _{ertrtvqetv wm ryg}

^fiovgruv

A&tjvaiuv

ßwpcug

ctva-yv/iovg, v7roju(.vtji^et TTjf Ten yevojxevtjg

sfciAettreug*

Sed

qu#

huc trahi non debere, laudatus

VOLFIUS

oftendit

(h).

Denique aliarum extra

Graciam gentium

numina

9

vel

Jcufzovtci, quae

modo

diximus,

illic

intelligi,

cumCASAU-BONO _autumantj

_nonnullu

_v

_Id

_quod

BOSIUS

(i)

vel

id-cifco non probat,

quöd iftorum

quidem

deorum

nomina,

HESYCHIO _tefie,

_{Athenienfibus}

_probe

cognita

fuere. Nec

vero omnibus fatisfecit

OLEARIUS (k),

quando ignotam

dehm fecit_.Egyptiorum

_ISIDEM

illam5

etiamfi

enyfetQtjy,

r9cZyvtoSTco

&eu> ,

fcribendi

ufus

probatifllmorum

quorun-dam Hellados au&orum non

difficulter

admittat.

Ipfum

autem etov_AyvufTov

fuiffe eundem,

quem

reverebantur

Jq-daei, quemque nos ,

Chriftianis

iacris

initiati

,

fanfle

colj-müs, eruditorum plerique

confentiunt.

Hic

ille

eft

verus

Deus,cujus obfcurior

quaedamnotitia

cum a

Judaeis

ad

Egy-ptios, ab his porro

ad

Graecosemanarit,

ipfius

nomen

non

.acce„

("d) Vid. T)iff.mermrat. XIX,

(c) Ja lnfcription.p.

(f) In Curts Philolog. Critit.

*d j48.

XVlI,ij.

(g)

ßitoVTOui

e y

QiAcerotp.

tv^oxi/jitjg.

lih,

I,

c,3o>N.j<

(h) In Curts Fbilo.og.(£■ Critic. 1.e,

i

4$-3 (o )

£-<§*-accepere Athenienfes , & Ayvugrov

adeo dixifle cenfentar

(l). Cui interpretationi locum

inprimis

faciunt

verbaPAU¬

LI ad cives Atticos t ov ayvoxvng evttßu-n rxnv eya

Kctmy-y{)h.to

vftiv. (m)

Qaa

qaidem ad

verum

Deum

adplicatio-ne _{faåa, numen ejus}

praefentidimum

_, ipfis _quaerendum,

& facile inveniendum , proponit

Apoftolus

y ac deinceps

hunc in modum concludit (n) txs/utev xt xgovxg iyg

ciyvoictg

vTegiÅuv

o &sogj 7» vvv

7roL^xyye?^ci

rojg

xv&(3a7roig

7rct<ri

kolv-•myx fjiiTztvosiv.

Et

certe

civium quibusdam,

ex

Paulina

concione meliora _{edo<dis, atque in his DIONYSIO}

Areo-pagitae , non

amplius

xyvurrov

0£ovfuiffe

coeli

fcerraeque

Do¬

minum,

facra hiftoria

tradit (o).

5. 7/

Infinitum deorum numerum _{aequavit omnino}

_ingens

facrOrumAtticorum _{adparatus 6z pompa multo}

magnificen-tidima, quam quia Sacerdotes procurabant, cultusque ra-tionem alios edocebant , diis honore habiti funt proximi

(a). In his vero muneris, quo fungebantur , commentitia

fanåitasnullam _{corporis labeculam admittebatj unde non} fine adcuratidima indituta

_JoKipao-ia

_{(b) ad}

_facerdotium

quis-quam admotus ed. Heic pariter incenfum veniunt

ögtpson-Mtrrcu,antea nobis. memoratij o(>v&oo-K07rOi, augures ] y,av

nig &

BsofÅctyjeig,

oraculornm cudodes ₅

'efyyyTau

_,

prodi-giorum interpretes,

owgoxflou, fomniorum

arbitrij

denique

1zQ&iaj\y facerdotes feminae f. piatrices. Quorumquidem

fin-gulorum & nomina & munia

diverfa

commemorat

THEO-PHRASTUS _{(c). §. 8.}

(I) Vid. CALOVII biblia illufir. ad M. XVII.23. (ro) V.23.

(n) AEtor.XVII„30. (o) V.34.

(a) BRÜNINGS antiquit. Gra c, c,XVIII. §, /. (ib) Vid, lec.cit.

"5§-3 ) c ₍

§• «.

Templa,

utpote'deorum , quibus confecratå _eranf ,

habitacula, (a) Athenis eran t innurnera. Graviter olim que-ftus eft PLATO de

_{fuperftitiofis}

_civibus

, praefertim

muli-erculis, quod, leviffimis de cauflis & mani _timore,

aras 6c facella diis

_ftatuerent,

_{ita ut nullus iis}

vacaret

_locus,

_non

domus _{ulia, non vi-cus (b).}

Namque

&

_loca^

_{in quibus}

monftri _{quid aut pertenti vifum}

fuerat,

religiofa fieri

fve-verunt. _{(c) In facris aedibus deos}

deasque fuas vinculis

& catenis _religarunt

Athenienfes,

ne _{quando ftationes} fuas

defererent _{fcilicet, & ad hoftes tranfirent}

(d). Haut

fi-ne _{maximo horrore}

videmus admifTam _{quandoque in}

Sa-cris _Atticis

_{sifåguroSvtrixv}

, caefasque victimas

facinorofo-rum _hominum

, calamitofo reipublica;

tempore ,

placan-dis diis carne _{fua infervienti-um}

(e) Vix _{dubito, quinhuc}

refpexeritPAULUS_{(f), conqueflus fe,}

ceterosqj item

Apo-ftolos,

ug

_{Tre^iKA^uPjuLstTK}

_t#

xarpony f. tanquam piacularia

pro _{populo facriftcia reputari;}

quae erudita admodumLAM¬ BERTI BOSII eft obfesvatio _{(g). Neque}

diffentiuntii,

qui

Gra>cailla _{perfccleratos}

abjeftosquchominesexponunt;

quip-pe tales Athenis immolare mos _{fuerat. Si qua}

vero alia

re, certe in celebrandis_{fefiis nimii fuere Attici}

; quorum

quidem _{praecipua ducebantur :}

nxvxB-^vcux in honorem

A&qvtfS f. _{Pallados, cui nomenfuum referunt}

acceptum

A-then$, inftituta.

_QstrpcQCpo^x

_pariter

_&

ÉAevrwM',

quorum

C _hacc

(a) Ev _{%ett30T9l)jT6LeVXOiS X.CITMLHV Ttf?}

3~e^g, Athtnicnfcs fbiper» fvaferant: id_quod non _{obfcurt ip(i$ exprobravit PAULUS Att, XVII.}

24. fl)) _{Vid. CASAUBONI Commcnlar.}

ad _{TbcophraRi C. XVil.}

(c) Vid. _{CASAUBON. ad}l c.

(ti) _{Brunings-Antiqu.Grse.C XIX.} §,2j.

(c) Ibid. C.XXL. _{§. VI.fe}

q. (f) 7, Cor. IV.t_£

) O c H*~

haec,propter fummam

filen ti/

religioncm,

THFOPHRA^TO

(h) aliisque mvt^pioov

nomine

KetJ'. s^o^tjv infignita

,

ab

Eleu-fine, regionis Attieae

oppid©,

adpellationem

traxere :

utra-que Cereri, primae legum

latrici frugumque

parenti

,

facra¬

ta, Toi Auvvrict,J«

**1'

A<ru ,

verni

temporis

,

&

Jet ku}'

ay^us-,

au&ummo

celebrata

Bacchanalia

: quorum

memi-nit THEOPHRASTUS (i).

ÅvS-srtjp*,

Baccho

itidern

di-cata.

Ä7TxJoDgict

demum

_{, quae}

1.

_c.

THEOPHRAST

US

memoratj & afia id genus longe plurima, quae

heic

recen-fere non _{vacat, q ixque}

ab antiquitatum

Atticarum

fcripto-ribus _{defcripta pailim invenies,}

_Leftor

Benevole.

Quod

fupereft, eo vanitatis

prcgreTi funt

Athenienfes,

ut

ex re

quaqüe

levidima omina

ceperint.

Si

forte

viam

tranfcurris-fet _yctAr,)

_(mufiela

_(.felis,

₎

_{non ante}

_progredij

funt aufi,

quam alius quis prior

transierit,

aut

certe

ipfi

tres

lapides

träns viam illam miferint (k). Quin imrno

felis

fuo

trans-c^rfu civium _quandoque

_comitia

_diffolverat

_(1).

Si

quando

mures farinarium faccum arrofiffent, digna

vifa

res

eft,

fu-per qua

confulerentur

oi

zfyytjjcu f. ominum

intevpretes,

ro-gando

:

Jixpyj

7roieivj

Sicubi vitus

erat

angvis, isgev

f.

facel-lum ifto loco exftrui fvevit (m). Somniorum autem

veJ

in-primrs

habita

eft

ratio

(n)

5 ut

reliquam

omnem

fikamus

ÅeiQ-i^cttfjtmoLV

, quam

integro capite

XVII. laudati

THEOPHRASTi _graphice

_delineatam

videfis.

(h) Cap. IV. 7. (i) c. 4. 3.9.

(k) THEOPHR. C.XVII. 3. (i) CASAUB. inl. c. (m) THEOPHR. C, XVU.V. (n) Cap. cit v.4.

TEREXIMIOET

JUVENI,

Dom.JOHANNI

nordstedt

PopulaRI et Amico, _{In Paucis} Dilecto.?

FIrtus&f

prafagiendi,

cruditio

fuppeditarunr.

Tua

,

anfam

mihi,

Jta enim

tiefcio

Ti totum

quid egregti

Mußs

ftmper dedifii, ut

fmul

vitam intcgerrimam ac mores

elegan-tißmos adjunxeris. Scilicet in Philofophia, illa rerum huma~

narum_divinarumq-,fcientia,tantosfecißi progreßs, _{quantos a} tenera Tua atate vix,Ö3 ne vixquidcm, exfpeftare potuimus.

Jmmo, in eofupra communem

nofiram

fortem

fere

evedus

vi-derii, quod peritiam ,non difo, lingvce Graca ,

cujus

pereie-gans Tua dijjertatio teßimonium ,

fde dignijjimum,

exhibet;

fed lingvarum, Germanica,

Gallica,

Angl

iea 3

Italicay

Tibi _{comparavcris haud vulgarem. Videlicet omnia in} Te _corufcant , qua Juvenem , /» optima

ßore conßitutum,

crnare _pojfunt. Quam ob _rem hac Tibi, _{quanta quanta}

ßnt,

CfVTT ma\ima_{funt, gratulor bona,} ßmulqj gaudeo, gz/orf

propenfiorfortuna Te mihiamicum ind-ulferit. Quod

fuptreßy

preccsadfupremumrerum Moderatoremfundere non deßnam,

velit _{TV? m carijßma petrie, longe Honorat}

_iß

_m.orum

Cogna-torum_{Tuorum, atque Amicorum decus Ö5 folatium, fofpilem}

ö5 incolumemfervare. Eß hoc ipfum, <5^0^ voveoy

honor atissimi domini respondentis,

Amicus obfervsfnfiffiimK

Min

K&ra

_Bror!

1?ho

^ ra

fom underrättar

fram (t_eg uti

vishet,

fig

om

undrar

de

Athenienfers

_{med ftörfta}

fto-fog

deruppå

, at et

fa

högt

utlyft

folk,

fkulle

dock

_ta¬

ga

ville

om

det

högfta våfeiudet,

och den fanoa

xiygden,

J

min

vårda Bror

, vifen af desias

efter-döme,,atet

_djupt

_fordand,

_{da deticke}

_{nyttjas til}

men-nilkans

_fanlkyldiga

_forkåfring

, må anies fom et

blott Minnes-vark. Håraf fiutar _jag

_billigt,

at

E-dert

_upfåt

,

med den

mogna Lårdom J Eder _{ijelf ,*}

yid Parnaflen famlat , år fad ädlare _; och fom

J jemte

detta

Prof åfven

_månge

_flere

_af

_dygd

_och

mognad

aflagt,

ty

Ikal

J cj framdeles fakna l ådan

belöning

,

fom deruppå följa

bör.

Den

_upriktig

glådjc,

hvilken

jag

med

flera

håröfver

fattar,

kau

icke uti få ord

beikrifvas.

Det Aval blifva mit be¬

kymmer

at kunna

följa

Ehrt efterdöme, och

fåle-des

_gifva

_{ofs ömfom}

_ordfak

_{til inbördes}

_fägnad.

PETRUS

_WAHLBERG