ELIAS PROFUGUS RECUBUISSE

AKBORE, _SUB

QUA

ELIAS PROFUGUS RECUBUISSE

LEGITUR

i. REG. XIX. v. 4. j.

CONSENSU AMPLISS. ORDIN. Quam PHILOSOPH.

IN REGIA AC A DE.MI A

UPSALIENSI,

PK.ES1DE

MAG CHRISTOPH.

CLEWBERG,

o. o. l. l. profess reg. et ord.

DISQCJISITIONI PUBLJC/E MOBESTE SUBMITT1T

HENRICUS WILHELM, POSE,

FENNO,

IN AUDITORIO GUSTAV. D. XXII, DECEMBR, ANNI MDCCLVIIL

H. A M. C.

U P S A L I A.

n jn

DISSERTÄTIO PHILOLOGICA

DE

SACR/E REGIiE MAJEST ATIS

MAGN£ FIDEI VIRO,

REVERENDISSIMO PATR1 ac DOMINO,

Dno johanni

nyländer,

S» S. Theologiae DOCTORI Celeberrimo, inda¬

tas Dicecefeos Borgoenhs EPISCOPO Eminentifli-

mo, Ven. Confiftorii PRdESIDI Graviffimo, Reg. Gymnahi Scholarumque EPHORO

Adcuratiffimo.

M/ECENATI MAGNO.

Favor ^quando, ille ßngularis, ^ftudiorum quem caufTa, Borgoae mihi experiri commo- licuir,

rarer, idefficit, ^ut oculos Tuos, Reveren- dijfime Pater, jam fubire audeam, munufculum

hocce chartaceum Tibi dicatum facratumque fa¬

cturus, non quafi refponderet Tuis meritis, uti-

que percelebrandis, fed ut pignus quoddam grati

animi & praeteriti memoris, deponerem. Quum

igicur deftnt alia & quidem teftatiora, Tuoque di-

gna faftigio patiaris, qusefo, quae mirandaTibi in-

eft facilitas & in diligentia, Prcefiil Eminentijfime,

levidenfe hoc ftudiorum ^meorum fpecimen ^, in

debitae venerationis, & nunquam intermoritura:

pietatis, tefferam ad Te deferri. Id (i Tibi haud

difplicuiffe fentiam, videor damnatus ejus voti,

quo omnis mea, in pofterum, felicitas lasta & in-

concuffa recumbat. Quocirca fupplex etjam oro atque obteftor, quemadmodum me immerentem amplexaris prolixiori affedhi, fic eandem digne¬

ris, ^non interrupta ferie, prorogare gratiam, me- que iis habere annumeratnm, qui Te hbi propi-

tium atque faventiffimum femper comperiunt.

Meum interea erit ardentiffimas ad DEUM, pro

perenni Tua, Reverendijßme Pater, incolumitatc

fundere preces, ut aufpicatiorem producas aeta-

tem _, in Dicecefeos Borgoenfis pergrande decus, NobiliJJima Familice folatium, & omnium clien-

tum prasfidium exoptatiffimum. Permanebo, dum

vivere liceat,

Reverendi/Jimi lut

cultor & cliens dcvotijfmus ,

HENR. WILH. POSE.

VI Maxime Reverenäts _atque Celeberrimis,

D:no Doct. GABRIEL!

Dioecefeos Borgoenfis ARCHI • PRABPOSITO Vigilantiffimo , Ven. Confiftorii

patrono

D:oMag.ANDRE/E KRAFTMAN,

Moralium LECTORI Meritiffimo, PASTORI in Lap-

tråfk vigilantiflirno, ConfifL Ecclefiaftici ADSES»

SORI Digniflimo,

D:o Do& JOH. BORGSTROM,

Mathefeos, Logices & Metaphyfices LECTORI Adcu- ratiflimo, Confift, Eccleftaftici ADSESSORI

/Eftumatiflimo t

PROMOTORIBUS &

Nominibus ^{prima, renda funt fi} Veftrfs, ^qua inftitutionij ^{in me} Patrom ^{, fapientice} hinc & Promotores fmdiorum ^perexiguae jam Optimi, reddi ^prseli

miam exadli, quantulumcunque exhibeo. Nihilominus, les, pro rnore folito, patiammi illud fimul inftar eharade perennaturse veneratsonis. Sic ardentiflimis ad Supremum

lurse abfolutiflima obtingat felicitas^ Permanfurus, dum M&xiwe Reverendorum _atque Celeherrimorum, NQMINUM

adtor

HENRICUS

RIS,

Admodum Reverend, & Praclariffimts*

FORTELIO,

Dignifiimo, Tempil Cathedralis ANTISTITI

ADSESSORI Primario Graviffimo, MAGNO.

D:noMag. PETRO BONSDORF,

S. Theologiae LECTORI Meritiflimo, Confift. Eccle-

fiaftici ADSESSORI Dignifiimo,

D:no Doå. PAULO KROGIO,

Eloquentiaj LECTORI Adcuratiflimo, Confilt.

Écclefiaftici ADSESSORI /Eftumatiflimo,

FAUTORIBUS Sufpiciendis.

hoc majori jure dicetur praefens mea opera, quod ejus

dia & fundamenta, Vobis Veftraeque fideli accepta refe-

turus rationem, documentum hocce temporis, ad Acade-

utut exile eft tirocinium, fpero tarnen fore, ut Vos faci-

ris haud _unquam delendi exftare mei in Vos obfequii Se

Numencontendam votisi ut fumma Vobis vitgehujus & fu-

vixero,

Admodum Reverend. & Rvteclarißimonmi

VESTRORUM

humitttmuf,

WILHELMUS POSE

Landt-Råntemåflaren utiSavolax och Kymmenegärds Lån.

ÄDEL och H

Herr JOHAN POSE,

Min Högtårade Kårefte FADER.

J~)ci jag fbr allmänheten vill framgifva detta Academi- (ka lävoprof, påminner jag mig den flora förbindel- fei hvaruti jag häftar, mot Eder, min Huldafte Fader, for otaliga ömhets prof, jag i frän jpädafle även fädtrbna.

Min äßundan vore der fbr e denna gäng, att i barnflig bd-

miukhet vijä min erkänßa ^> men vid ärhindran af välgär¬

ningar nes mängfaldigbet, mäifle jag faß ogerna vidga, huru det fom uti ett tackfamt och vbrdnadsfullt broß, _nog långe legat fbrborgadt, i brift af tienliga tolkar, nu äfven

ßadnar i blott upjät ^: ty om jag än oorutalt lämnar ^, hu¬

ru hbgt mitt val varit Eder om hjertat, den tid, min K.

Mor deltog i Edra bekymmer, och dä jag ej fbr (I od att fät-

ta det värde pä välgärningar, fom de fbrtient, har jag dock fedan ett fvärt båefbrment min K. Fader en fä Kår Ma«

ka och mig en (ä bmftnt Moder, i Eder funnit mig äga ^en

bäde vardandet ta och Mor. Jag behbfver ej ^vara mäng¬

er dig härvid, nog af, at Eder Fader liga omforg, möda,

och dryga kaßnad, hafva varit de medel, genom hvilka den¬

na äker bIif vi t fruktbar, fom nuframfkiuter fbr (la axet.

Uptag der fbr ^e, jag bdmiukt beder , Huldafte Fader, med

välbehag, dej]e blad jag Eder upoffrar, ingalunda jäfom ve¬

dergällning fbr ätniuten godhet > ut an faß mer till ett ofor- falfkadt tekn af vbrd/am njt, och fonligtillgifvenhet. Mitt (landiga [kall vara,att till den nädigeGuden fända täta fuck- ningar, det täckes han Er, min Huldafte Fader, til fe- naße ätdren uppehålla, jamt med god häl fa och all/konsfåll-

het bekrbna de fnart annalkande grä hären, till min ocb mi • na Syfkons gemen]amma hugnad. Förblif ver med ouphbr- lig vördnad

Min Högtårade Kårafte FADERS

bdmiuk-lydigfle fon,

HENR. WILH, POSE.

L N. J ^. C.

§. I.

e herbis arboribusve Bibllds com- mentari non minus utile ^, quam moleftum _atque difficile merito ha¬

betur. Perutile atque gratum omni-

no fuerit, facras pernofcere plan¬

tas, quo fenfus locorum, in quibus

harum injicitur mentio, fcecundior

luculentiorque pateat. Sed haec

eadem opera difficilis admodum eft* atque incerti non-

nunquam eventus. Fontes enim in Philologia Ebraea,

Dialeélos loquor cognatas & vetuftas verfiones, 0 ullibf,

certe hic fsepius nos dellituunt. Nec ^a contextu Ebrseo

praefentius vel fatis tutumauxilium femper quaeritur, prse-

fertim fi nom en plante in Codice Sacro rarius occurrit,

Ornnem igitur laudem jure fibi depofcunt, qui, de hac

refiituenda cognitionis humanse parte folliciti, fua auto¬

ritäre, opera, confiliis effecerunt, ut in oras Palaeftinge

& huic adjacentes rnitterentur, qui plantas* ibi viren-

tes, oculis luflrarent, julhs defcriptiones adornarent, &

nomina notarent* ab mcolis ißarum regionum frequenta- _ri

# ) 8 ( #

ri (olita, ut eo certius tandem innotefceret, ^utrurn anti- que & Biblicse earum appellationes adhuc ibi vigeanf, Nam haec fere _unica fuperefie videtur via lucem & cer-

titudinem majorem Botanice Sacre conciliandi. Quam-

obrem apud julios harum rerum effimatores maximi pro- feélo pretii femper futura ed indefefia _{cura, quam} Sacra;

Regie Majeftatis Archiater, & de ftelia boreali Eques,

Dominus Doélor Carolus Linneus, Academie hujus no-

ftrae ornarnentum ingens, in hoc eruditionis defe&u re-

fareiendo pofuité Venit etjam in hujus Iaudis _{partem (ii.}

gnus Magno Magiftro difcipuius, qui, preceptoris fui flexanima Jexhortatione _motus,

ejusdemque commendatio-

ne adjutus, tam ancipitis & longinqui irineris moleflias firmiori animo, quam corpore, adiit. Horum vero co- natus quemadmodum maximopere funt laudandi _j ita acer*

biflime dolemus, bis obftitiffe _prematura

Haffelquiftii fa-

ta , que tot votis expetitum Philologie ^{facre frudura} vi- dentur invidiffe. Adhuc _ergo in Botanices facre _campO)

non prout debet, fed ut licet, decurrere _tantum datur, quamdiu ratiombus adquiefcere necefie efl, _maximarn,

forte non femper, veri faltem fpeciem pre (e ferentibus.

Cujus infelicitatis _trillern

experientiam in hac opelJa ela- boranda _ego quoque cepi, quippe quem obruturn difficul- fatibus objeélis argumenta fufcepti fubinde _{pcenituit. Mu¬}

tare tamen confilium _{cum minus}

poflem, arborem Dm,

inerti ÜGet _manu

delineatam, Tibi B. Ledlor nunc fifto,

non élantia, felicius, inepta opinione quam tumens alii folverim , quaü _, dubia, fed Tua humanita- eandem fpe-

te fretus, _cujus benignior _{cenfura, morem} tibi familiä¬

rem opelle inimicos, fequendo, fequuturam fi non tollat, certe faltem confido, _{minuet. nevos, huic}

§. II.

Si querls, quid _{antiqui de OD*) noftra}

fenferint, &

ipforum ne interpretationibus flare Jiceat, fcias, vix ullum

apud

Sjt ) 9 ( #'■

apud hos inveniri veftiginm, in quo pedero futo figat.

In triplici fere funt dilcrimine hujus vocabuli interpretes.

Nam vel Ebraicam ^vocem reeinere maiuerunt, aut non explicaiam relinquere, quam certi quid in re incertaaffir-

mare., vel vagarn & inftabilem expofitionem fequuti Tunt,

vel denique diverfis inter fe explicationibus difienferunf.

Ignorantiamquafi fatentur, vel haefitationem fuam mani-

felte produnt oi o i reddentes TatQph in i. Reg, XIX. 4.

item Syrus & Arabs, voce DfH» in Joboobvia, prorlus

negleéta. Nec minus eandem Grseci prae fe tulerunt in

Pf« CXX. _4- pro ö*Dfn fubftituentes ocvSqukus ^egrj-

fXM8s, quin & Arabs, vertens <-V*vl carbones com-

burentes. Ancipilis dubitationis indicia ^non oblcura edidit

quoque laudata verfioGrseca in Job. XXX. 4. ubi

cequipollet rf D^m Flu&uant paritcr Symmachus

& Jotephus, quorum ille in diélo Jobi loco crirov clygtov a)

habet, hic Eliam dormiifle ait nvi $evfy<u b)* Nec fa»

tis fibi conftant Syrus & Arias Montanus, Iile in Pf. CXX.

4. Qiiercum & 1. Reg. XIX. lerebinthum exponit, hic uno

loco Juniper um, reliquisGeniftarn defignari docet. Magis ta¬

rnen vaciliat Latinus Syriac« verfionis interpres. Narn

qui UD*) in v, 4. loci pofterioris lerebinthum reddiderat,

hic in v. 5. , nefcio qua fui oblivione captus, Jumperum

transfert. Qui vero fixa? explicationi inhseferunt in duas

diferepantes fententias ufitatius abeunt, vel Juniperwn

intelligentes, vel Geniflam. Unde R. Sal. B- Melech t»

W c) ad has ciafles interpretum de hac ^voce dis-

fenfum revocaf int« O'iyfrW «TO O'WSTO W

im« D^yV?^ «TO 0TO1« ISW i. e.nonnulli illam

interpretantur per iä, quod in lingva peregrina, vel bar¬

barn _, Genifta audit, aln äicunt, eandem mtare arboremy

B quam

a) Vid. Drufii fragm. Vet. Interpr, Gr tet. p> m. $31%

b) lojepbi Antiqv. Jud. L V III C, VIL c) Ad /. Reg*

XIX♦ _4%

# y to c #

quam Belg<e vocant jenevcrboom, Latini Junlperum.Ad polteriorem fpeftant R. Sal. Ifacides, interpres Svecus,

Danus recentior, ßelga, Lutherus, Vulgatus Latinus, Tremelllus, Aquila, Hieronymus,Coccejus Hillerus e) Joh. Stengelius /) Joh. Jac. Schmidt g) cet. Priori fe adjunxerunt Rabbi Levi Ben Gerfon h) Joh. Avenarius ia Lexico fuo Ebraico, Schultenhus i) & qui inftar omnium

in hac clafTe erit, o wccw Celfius k}» ob fuum Hierobo-

tanicum de plantis facris immortaliter promeritus. Hue

ergo fumma rei inter eruditos hodie redit, utrum cm

apud veteres Hebraeos Juniperum, ^{an vero} Geniftam fi- gnificarit. Nos ita hic verfabirnur, _{ut, examine} trium

S. Scripturse locorum inftituto, in quibus Dm occurrit,

difquiramus, utri fententise Sacer maxime Textus faveat.

$. II f.

i. Reg, XIX. ^v. 4. f. Job. XXX. 4, Pf.CXX 4. funt

fria ifta loca, in quibus ob via eft vox om, & quidemin fingulari femel, bis ^vero in plurali numero. In primo quidem loco 1. Reg XIX. 4. commemoratum deprehen- dimus, quod magnus DEI Propheta Elias, occifis Baalls prophetis, contra fe Ifabelis, Regis Achabi conjugis, tam ardens concitaritodium, ut confilium _caperet Elise eadem accelerandi fata, _quse ipfe Pfeudo ^- prophetis adtulifler.

Elias igitur Ifabelem, mortem ipfi intentantem, effugitin defertum, ibique fpatium diei emenfus, confedit tandem

nn« Dm nnn fub quadam Genifta, vel Jumper0. Et

fub eadem hac arbore recumbens obdormivit, ut ex comn?.

fequenti patet. Quum vero jam admodum probabile fit,

in defertis Palseftinae utramque arborem 3uniperum & Ge¬

niftam d) Lex. Ebr.Chald.c. jlo. Henr. Moji fuppL e) Hie- tophyt. P. 1. C. XXVI J) Biblioth. Brem. Claff. VII. Fa¬

ßte» V.p. m.SjF. g) Cf> Phyfteum BibLp.m*?^#. b) In Buxt,EiblRabb.ad /.RegtXIX, 4. Col a. /. ^zo. fin. /') Comnn

in Jobum _p. $27, k) Hier ob. l.I.p. 247.

❖ ( # )«I

mflatn obvism fulfie, quippe quas in iftis oris non raras efie itineraria pafiim docent, merito quseritur, utra fpe-

cies contextui facro fit convenientior. Is enim videtur cxigere, ut arbor, hic intelle&a, tantum umbrae & alti-

tudinis habuerit^quantum vel quieti vel aeftui leniendo

fufficeret. Quum tamen duo h«c requifita in Genifla non

tanturin, fed & Junipero inveniantur, res adhuc infufpen-

fo manet, utri hic adhoerefcamus. Ad Getiiftam ^quod at- tinet, prefertim Hifpanicam, quas in fpecie per to on"), ad Spartium a) Linnaso nofiro relatum, intelligi puta¬

tur, hsec altior eft & pariter umbrofaj nam Geni fix & af-

tius & denfius nonnunquam [exerefcunt, uti Boerhavius

teftatur b)> De umbra Genifiß Virgilius cecinit e)

- _- - -

falices, humilesque Genifiac,

Aut ill<e pecori frondem, mit pafioribus umbrat fußt"

ciunt.

Fruftra _ergo negat Do&or de Pineda aliique muIti,Geni-

ftam convenire noftro huic loco, quo Elias diciturdecu-

buifie fub _Drn ad fomnum capiendum, quum frutex hicce

ex ejus fententia nullam fere umbram facere pofiit d),

Fateri tamen fimul necefium ducimus _, Geniftam , faltim vulgarem, non prorfus aptam videri arborem, fub qua quietem aliquis capiat. Juniperum autem fi fpe&es, quce apud nos humilis & terra plerumque ^repens deprehendi-

tur, vix videtur idonea arbor, fub qua Elias quiefcere

potuit. Si tamen vera funt,quas au&ores dtjunipero ha- bent, tradentes, duas efle hujus arboris fpecies, quantt-

tate magis, quam quilitate, differentes» aliam majoremi

minorem aliam; majoremque in tantam nonnunquam as- furgere altitudinem, ut celfam &vaftam imitetur trborem,

B 2 unde

a) Vid. Bened. Job. Strand. Floram Palaflitue. p. 2f.

b) Allegatus ä Clar. Burm. in Grat. Cyneg. v. ijo. t efie

Schultetifio in Comment. üt. c) Georg. L. II. v, 4)4. d) Ad

/. Reg. XIX. 4.

$ )' 12 ( Sjt

ün<Je& fpecles arborefcens appellatur, percommotfa omnf-

no fuifTet Elioe dormituro. Eft vero hasc Juniperus illa,

de qua Plinius affirmat j e). Irabes ex bac fpecie atque

&diwn c&ntignationes fabricantur, & de cujus umbra ce- cinit Virg. f)

Seiet effe gravis cantantibus umbra ffuniperi, gravis umbra /

cujusque magn® funt fyivse in Gallia, prafertim Narbo- nenfi, Italia atque Afia. Quarenoneft, quod objiciat Vrfinus: Sane fub vidgari Jwiipero tiormi re, rum circa fe bumi abjiciat acute os fuos, infvave eß ^g), Nam ^non neceffe eft credere, Dfil Elise fuiffe ffuniperum vulgarem,

quum major illa & arborefcens in iftls regionibus crefcat:

nec a profugo & feffb ^tam qu&riturid, quod fvave, quam

quod tutum & quieti fit commodum, quanquam, fi (va-

vitatem defideres, nec illa defit f}uniperoy odore non in- gratse. Hinc ergo conficitur, haud inepte exiftimari, ar- borem > fub _qua difcubuit fomnumque cepit Elias, ffuni-

perum ioxKz fuiffe; quod etjam ut vero appareat proxi«

iduib _, in fequentibus pro virili allaborabimus.

£ IV.

Airer locus , in _{quo vox,} nobis difcutlenda, fegitur,

eft Jobi XXX, ^4. isque fohge difficilior, ubi Sacer auåor defcribens homines obfcurioris fortis fummseque inopise,

quos in trifti rerum fuarum converfione fe irridentes nec Ene indfgnatione fentiebat, docet, hos adeo _pauperes &

miferos fuiffe, ut balimos ji/per vir gult o c eiligerem,

Don'? ffam & radice j-iiniperorum vei Genißamm pants loco uterentnr. Hic circa explicationem ulfimse vocis DDnS in duas partes Interpretes abeunf. Pöteft hoc vcr- cabulum concipi, vel ut infinitivus^ cum praefixo k a radice Qött taluii, vel ut fubftantivum cum

affixo e) Hiß. Na t, L. XVI. f) Buu Ed X. v. jf, 16.

g) ArboretoBibl.p. m. 577. /,£

# ) Ig c #

affijro _g perfonse. Hinc duplieiter Oörf? 0W1 ftW

verti fo!ct, vel hunc in modum; tzåixflfluniperorum {.Ge-

ni flamm adfe calefactendum: vel ita; radix ffuniperorum ⁹ five Genißarwn panis eorum erat. Priori expöfitionl, ad-

modum antiquse, utpote cujus veftigia apud veteres Rab-

binos reperluntur, adftipulatur etjam Celfius nofter, ea

ratione adduétus, quod flipites & radices arborum homi«

nibus non fint efui# Afferunt tarnen Hirtorici exempla

infveti ejusmodi cibi v. g. illud Bakb-Exncri a) in Va¬

ter i o Maximo Chrißiano: Regna rite in Africa Honorm

•

Vanda lo, fitbort a eß incredibitis fames, ideo non Johan

hmines fed & jumenta partim interibant. Superßites (e- puttnram qimrehant, alü aberrantes per campos f alii ab-

åitifftma jylvarum ^potentes radices arh&rum vel quisquilias

avrodebant. Serl opportune, uti mihi videtur, monet

idem Celfius, accidere nonnunquam, ut ab inufitatis cibis

non abftineant hornines fame urgente, fed excipiendos

tarnen eilt fiipites & Ifgna, qua?, fuppetentibus fubmitifß-

mo ccelo herbis atque frondibus, in cibum nemini homi-

num venifie, exiliirnandum eftr Addo quoque his Cele~

berrimi Viri rationibus,quod exempfa hujus generis plura,

apud Hiftoricos forte obvia, pertineam ad extraordinariam

famem, integras regiones vaßantern, qua de horninum

"deploranda conditione non agit hic Jobus. Quum itaque

nec radices Juniperorum, nec Genifise, teftibus Botani-

eis magni nominis , fint efculentse, concludit Celfius,

mnb debere reddi ad calefaciewdum fe, fcilicet hoc vo cabulum reducit non ad OH1? quod panem fignificat ^? fed

ad rad. DDH calefecit} unde infinitivus ( verba funt Gel-

fii) efi ^{D1DH vel} DV7 quod cum iitera fervili & affixo,

erlt DDH5? lacbmam, prorfus ^ut apud Efaiam cap. XLViJ.

v, 14. Sed uti merito Bidem aflurgimus feribenti, ho-

ttlines non dici poffe eomedere ftipites & lignaf ita non

B _$ pofTu-

a) pt 134, ciu Stengelio,

# > *4 ( #

poflumus tarnen ^non fateri ^, hane refolutionem "vocis

Dörf? minus nobis placere, quum Grammaticae & Ana¬

logiam Hebraeam repugnet, ut ex infin, Dian vel Dlllj cui

litera ferviiis & affixum adhaeret, prodeat DDn1? lacbmam.

Verum quidem efi, femel hane formam occurrere apud

Efaiam , videlicet 1. c. & reéte hunc fenfum ibi fundart;}

ad c alen dum _; Ted _{parum tarnen} hic locus favet beatiCel-

fii & fuffragantiuin fententi®. L\Jam attentiori Leåori

ftatirn fere patet, in Efajana fede verbo DOnV Iiteram fervilem prcemifTam elfe, (ed absque ullo affixo, id quod

veterum pariter omnes obfervarunt, ^prout ab explicatio

ne iplorum, nobis tradita, colligimus. Accedit, quod for¬

ma lacbmam non nifi femel occurrat in fenfu calendi, fampifiime vero & ordinarie ita, ut fignificet, panis eorum.

Quare non absque ratione, pro noltri-quidem _judicii an-

gultia, judicat Schultenfius, eos confidenter nimis _age-

re, qui in Jobo ad calefactendum fe vertunt b). Prse-

tereafi contextum Jobeum infpicimus, deprehendimus, &

antecedentia & confequentia , iramo ipfam aAA>jA«%<W

membrorum in commate noltro requirere, ut DDflV ^ex- plieetur de cibo, five pane. Verfu enim tertio mentio fit efuriei egejlatis, ^quse omnino caulTa elfe videtur

t olle cl t om i balimorum & radkum roöv Retbamim, in fe- quenti commate quarto commemorat®: deinde j.ubieon-

tinuatur defcriptio horum famelicorum, diferte dicitur, quod ^e penu abjiciantur & clament, fcilicet clamantes, adverfus ^{eos >} ficut adverfus furem. Habitus igitur ora- tionis Jobeae poftulare id videtur, utaccipiatur DDH1? de

cibo eorum. Prseterea benehic monet Pifcator, non opus fuiffe hominibus iltis ^ad calefaciendum effodere radices,

cum faciliore labore ad hoc uti potuilTent ipfa (tirpe, vel

ramis vei Juniperorutn, vel Virgultorum aiiorum: id quod fuo exemplo etjam docet Thevenotius apud Ccl-

fium»

e) Comm.in Sfob.Lf. cit.

# ) IS ( #

fium. Non poffumus itaque non affentiri alteri fententise, DDn*? hic exponent! panem i Horum, quippe quam noa

tantum frequequentiffimus vocis ufus fed & contextus fta-

bilit» Quum enim Celfius nofter judicet, homines radie! ^-

bus arborum haud vefci, radix autem Juniperorum vel

Genift® non fit efeulenta, rapo Genifte etjam Iongum

valere juffo, non reftat, nifiut cum Hillero c) DDH1? in- teliigamus de eo, quo cibus paratur, feu de viétu, quem fibi ^ex venditis Juniperorum radicibus inopes acquifive-

rint: quo pado fenfus hic emergit; carpentes halimum

(i, e, falfas vilesque herbas ) fuper vir gult ^{o ,} & radix Ramper i erat panis eorum i. e. quo vi tam fuftentant ci- bumque parant. Notum certe eft, Iigna Juniperina ob

odoreui plurimi fuiffe & ^ex radicibus corbes aliaque ut- enfsiia percommoda & rei familiari apta fieri folere.Adeo-

que Jobi forte mens fuerit, pauperes, quos ille refpicit,

his conficiendis divendendisque panem fibi quaefiviffe.

Deradice vero Geniftse nil ejusmodi conftat, nec quod foco, nec quod rei familiari prsecipuum ullum ufum prü¬

ftet ₅ unde confequi facile videtur, quod CPDm W1W ad

radicem Juniperorum potius,quamGeniftae,referri debeat.

$. V.

Ultimus locus, qul vocem 0"*Orn offert, habetur Pf*

CXX. v. 4. ubi Hieropfaltes Divinam in anguftiis opem,

toties fibi latam, prsedicat, Jiberationem ^a mendaci &

doiofa lingva implorat, diras v. eidem imprecatur con- fueta Hebrasorum exfecrationis formula, tandemque v.

4. eam aftimilat telis acutis, a viro valido vibratis, ut

& CDm ^riJ DJ? id eft prunis Juniperorum. Sunt qui- dem, qui exiftimanf, vocem hic obviam, non red-

dondam effe prunas^ fed ignita tela, quibus, ^ex Genifta

faffis jaclisque,fcuta vel cafas hoftium veteres adurebant.

fi) Nec diffiteor, hane explicationem primo intuitu con-

textui

O _{L. fupra} nit.

sjs ) 16 (

fextu! confentaneam vkleri & priori .hujus commatis

membro , in quo etjam mentio fit t clor um acut orum, quß potens excujferit. Verum enim vero diffimulare tarnen

non poffum, hane fententiam, accuratiori lanci appen- faro, difplicere ccepiflfe ^, partim ut minus futatri, partim

quoque ut Philologorum palato parurn aptam. Ut enim

taceam^ nondurn effe probatum, quod "^riJ in facro co- dice figoificet tela eaque ignita ; valde quoque dubitave-

rim , an argumentis idoneis confirmari queat, Geniflam

ad conficienda tela, quibus hoftes adurantur, veteribus

fuiffe adhibitam. Hine _ergo fit, ut in confveta fignifi«

catione prunos, utpote contextui omnino conveniente,

liare malim. In primis cum conftet i) reperiri carbo¬

nes, qui ignem conceptum admodum diu fervant, i) vi«

vas prunas, fub cineribws per Iongius tempus deliteCcen»

tes, imprudentem gravius f«pe lcefifie, immo \) lingvam dolofam, qu® odium diu diflimulat &, fub fpecie amici«

tice, inftar teli, ex improvifo in hoftem jaéii ^, tandem

nocet, vix ulli rei melius comparari, quam prunis, ignem

diu foventibus, & quidem prsclpue Juniperinis. Nullius

enim arboris lignum igni fervando aptius effe, idonei

au&ores contendunt, narrantes, quod hujus carbones

per integrum annum ignem retiqeant. Scharfius ita b) Juniperus accenfa ignem non illico folum concipere, fed

& conceptum quoque diutiffime fovere, ignisque vice

effe iolet: notum enim eft, quod fi cineribus, ^ex ligno Juniperi confeélis, carbones vivos ^eosque vel Juniperi*

nos, vei etjam quercinos addas, illisque hos obruas, per

totum annum glifeere ^, ita ut eodem polt ^annum ftatu

permaneant, fic ut inclufi fünf, c) Conoinit etjam Scali¬

ger in commentario in L. III. Theophrafii de cauflis plan-

tarum, carbones Juniperi omniu® optimos & immorta-

les dicens. Nec vero haec de carbonibus Juniperinis len-

tentia recens eft , fed pervetufta, utpote cujus luculen-

tiora

$ ⁾ I? ( #

tlora habemus teftinacmia in ipfoTalmude a) ; linde me- rito collegeris, eandem quoque cognitam fuifte veteribus Hebracis, quamvis poltert, uti vulgo fit, hane, ineptiif

& fabulis adau&am , fufpe&am fecerint. De prunis au«

tern Geniftarum nil tale conltat, nec videtur ifte frutex ejusmodi gignendis carbonibus ^, quales narranrur Junipe- rini, idoneus efle. Quare fequi videtur, D'Drn vl"tf

7uniperorum effe prunas, adeoque om fignificare Juni»

perum ^non autem Geniflam. Quod tarnen non ita acci- piendum velim ^, quafi credam ^, earbones Juniperinos

per totum annum vivere. Vivant faltem breviori tem¬

pore, nec repugnabo* Sufficit duntaxat mihi, quoddiu- tiffime] fub cinerlbus ignisj concepti tenaces, admodurn

urentes & ad fallendum nec opinantem maxime fint ^com- pofiti. Quod fi mihi non denegetur ^, concedendum ea- dem facilitate mihi poftulo, quod ipotiflimum hse prunse egregiam imaginem fiftant lingvse dolofae, famam aliorum,

nihil tale praevidentium, poft longa intervalla igne quo*

vis gravius pejusque habentis.

5. VI.

Exarninatis locis facris, ubi vox Hebraea om occur-

rit, expendendae quoqve erunt rationes, quibus nituntur, qui pro Genijla ^$ quique _pro Junipero hic depugnant.

Qui prius ftatuunt, hsec potiffimum adferunt argumenta.

I.mum ex derivatione defumunt, monentes, nomen Dni rötterna, radice Dm ratam defcendere, in Mich. I. ^v* _i}«

& apud Arabes fignificante _jüngere, ligare, quse fignifi-

catio admodum _opportuna vlåetw flexili Geniflz* II:dum

ex Arabifmo depromunt, in quo Ratam, & apud Hi-

fpanos, poft expulfos Mauros adhuc refiduum _Retama,

notat Geniflam. III;tum denique ex convetiientia ^cum locis Ribli eis derivant. Ad hsec bre,viter notari volumus»

minus hic valere pratenfam derivationem, quum ligan*

C di

In Gemara Avodab, _{Sar* O} F,

❖ ) i8 C #

åt notlo facile competat ßuniperoy ^ex cujus radicibus fjuis nefcit, Lapones nodros alicsque varia utenfilia con*

ßcere; ceterum de deri\?ationibus in genere monendum efle, quod non tanrum his tribui debear, ut principii ^co- gnofcendi vicem & normce exa&iflimae iocum, ⁱⁿ dubia notione definienda, femper fubeant, quum in quavis Iin-

gva haec Iis ex ufu tutius quam origine _nonnunquam difceptetun Nec Årablcse dialeéto totum inter didi- dentes fententias arbitrium _heic committendum putamus,

fiquidem una eademque ^vox in cognatis quoque dia- leélis diverfas plantarum fpecies fignificare omnino _pos*

fit. Sic on^ apud Ehrlos ed panis ^, apud Arabes ^vero

taroj ex ea poridimum _ratione, quod panis,five frumen-

tum» pro terrae indole, quam habitabant, [erat praeci- puum alimentum Hebrasorum, ^{caro vero} & in fpecie tamelina Arabum praecipuus cibus, Abfit tarnen,?ut hoc

pa&o fublatam velimus cognationem inter Hebrasam

Årabicamque dialecdum t indicare potius animus ed, ex eädem & communi utrique notione vocjs prima deri-

vativas in dialetdis diverfas _oriri potuide. Huc acce*

dit,, me dubitatione fufpenfum _etjam hcerere, utrum vel celeberrimus Celhus, vel quicunque demum alius ,

quantum fat ed,, rn ond rare adhuc valuerit, quod Rat ^am apud Arabes hau i dubie fignificarit _{Genißam Non} ignoro, hic provocari ad Lexica Arabica, quae ita ver- tunt fuum Rateiin, fed véreor , ut horum auéloritas

omne ferat punctum, orta circa plantas facras contro»

verfia. Condat enim, quod Lexicographus Arabs no- mina exotica plantarum mutua plerumque fumferit ex

Diofcorlde, eademque' exponaf, prout hunc plus minus-

Ve intellexeritf at de nornfriibu* Diofcoridis plantarum longa & difficilis Iis ed. JMultum tarnen ponderis inefle

liu-ic argumento merito concederem, fi modo vera effet

tertia affertio, Genißam _optime convenire locis fcriptu-

r«

❖ ) 1.3 ( #

r®, Hebräern oni cornmemorantibus. Loca enim fin«

gula fine ftudio partium penfifanti non unum fubori-

tur dubium. Ad primurn quod attinet, non negamus T

fi excrefcant majores umbrofee Genißz, Eiiam fub tali

quiefcere potuiffe, seque atque fub Junipero. Jobo^ve-

ro convenientior omnino videtur Juniperus quam Ge- ni/ta: immo in Pfalmo citato Genifta locum habere non

poteft, optlme autem Juniperus. Unde colligimus,

quum Gemfla non nifi uni alterive loco Biblico con-

gruat, Juniperus ^vero omnibus , & huic potiores par¬

tes effe tribuendas. Hsec funt _{pauca , quae} indagaturis genuinam rs CHI vim Philologia fubminiftrare potuit.

Dolendum interea, eam caliginem adhtic obfidere Hi- ftoriam Naturalem Orientis, quam forte non nifi

fera tempora difpellent. Ergo _tantisper ma-

num de tabula.