De re commodata, quæ casu mere fortuito perierit, quid jus Sveonum Gothorumque antiquum constituat, disquisitio cujus partem priorem venia consult. facult. jurid. Upsal. præside Jacobo Edvardo Boëthio ... pro exercitio p. p. Laurentius Lundstedt stip. reg

DE RE COM MOD _{\TA, QUM CASU MERE}

FORTUITO _{PERIERIT, QUID JUS SVEONüM}

GOTHÖRUMQUE ANTIQUUM

_CÖNSTITUAT,

DISQÜISITIÖ

CUJUS PARTEM PRIOREM

VENIA CONSULT. FACULT. JURID. UPSAL

PllAESI DE

JACOBO EDVARDO

_OOÉTHIO

PH IT.. (F.T JÜR. _UTR1USQUE DOCTORE

JURIS VATRM & ROMANI PROFESSORS REGIO ET ORDINARIO

•

rilO EXERCITIO

p. r.

LAURENTIUS LUNDSTEDT

Sij). Reg- Gestr. Hels.

IM AU DIT. GUST. DIE XXIX APR. _MDCCCXXIX.

H. A. M. S.

U P S A L I M

prosten och kyrkoherden öfver wester löfsta och enakers

församlingar,

högårevordige och

_höglårde,

herr mag.

P. P.

SVEDELIUS

1 • - ' ' . ^ " SAMT PROSTINNAN högådla Mu

A.

B.

SVEDELIUS

född WAPENGREN. t ' "

Un Jer den _{hugnande förhoppning,}

att J med bevågenhet

skolen se Edra Namn _{pryda ett ynglinga läroprof, vågar}

jag på

detta sätt _{offentligen för Eder förklara min oinskränkta}

tillgifven-het och erkänsla. Måtte _{jag äfven framgent så blifva uti Eder} ynnestfulla hugkotnst bibehållen, som jag städse i tacksamtminne

bevarar och i förböner innesluter Edra vördade Namn.

NICHOLAS

ENE

_{Q VIS}

_T

_es«;

AND

MRS CATHARINE

ENEQVIST.

Sir and Madam.

The uumerous marks o£ _{favour, You have been pleased lo}

sliow nie during _{the lime Ton honoured} me with the öfftierimr\1 O

charge of teacher for Your Children, assure pie, that this modest

and artless _{pledge of esteein and of ihe wärmest acknowledgment} will be _{kindlj accepted. The perpetnal duration of Your happiness} will ever _{rejoice him,} who _{most alféetionately remaius,}

Sir and _Madam,

Your

most linmble and gratefnl

servant

DE RE _{COMMODATA, QUiE}

_CASU

_MERE

FORTUITO PERIERIT, QUID JUS SVEONUM

GOTHORUMQUE ANTIQUÜM

CONSTITUAT, DISQUISITIO.

§. I.

In

universum conftat, rem interdum perire tali casu,

qui praevideri, aut certe vitari non potuerifc.

Talem

i-gitur perenndi modurn, ex ratione opellae

noftrae,

unice respicientibus, annotasfe nobis fufficiet eventus illos duos, ubi vel inter manus _{ipfius domini} res casu perit, vel inter manus _{ejus, cui ipsam dominus}

_tradidit.

_In

e-ventu _{priore a nullo certe dominus pretium rei amisfse}

repetere poteft, nifi forte promisfionem damni infecti, legi consentaneam> ab aliquo ftipulatus fuerit. In even-tu vero _{pofteriore merito quidem quaeritur,} damuum _uier

pati debeat, dominus an is, cui rem dominus tradiderit.

Ad hanc _{quaeftionem faeile quidem respondetur, ubi} de re _{paciscentium alteruter periculum rei aperte}

fusce-pisfe deprehenditur. Quod quidem Ii

omisfum fuerit,

ex

ipsa contractus natura definiatur, necesfe

eft,

uter illo-rum in fe _{periculum iliud tacito consensu}

_fuscepisfe

pu-tetur. _{Qui autem hac mente contractus huc fpectantes}

petluftrare voluerit, niox .inveniet, fupervacaneam esse

talem _{inquifitionero contractuum, quibus dominium rei} in _{accipientem transfertur.}

_Hic

_enim,

_qui

_traditione

dominus rei factus eft, a nullo mortalium jure prohi-beri _{poteft, rem}

_fuam,

_prout

_{jpfi libuerit, legitime}

trac-tare e. _gr. vendere, dono, dare, _conservare,

deftruere

e. s. _{p ; nec ulii tribuere}

_{poteft:, quod}

_res

_{inter fuas}

ipsius manus casu perierit, neque priori

domino« nifi

conditiones _{quaedam intervenerint, pretium rei}

_debit^e

folvendum detrectare _poteft.

_Supereft

_{igitur, utnaturam}

do-niHiio non _{tramlato, eadem tn fpetk tt}

_ftitnatur.

_Quomro

slteri _{ejusrnodi Amt, ut foiummodo nudam cqnotdant}

porfiesfitmem e. gr. depofitum et pigntts; alceri yero talesyut

tuum rei vel _{fruetus lar-glantur. HoMim autem is, quo}

res _{gratis utenda five frur »nda concedirur, nomine in«.}

figmtUr commodati a); is vero, ubi lnvrees pro usu vel fructibus conflituitur, locatio et conduetio appeliatur. K

natura _{quideni horum conrractuun» ieqtunu, ut rei fic}

aeeeptae et casu perditse nemo certe dammur» resarcire de-beat, ii;fl pericnlum rei iliius aut aperte in fefusceperrr, aut ob emolumentuui e re_{exspectandum, taci/o emisensn}

ftjsce-pisle exiftimetur. Quo ex praeeepto generali con-cludimus,. et

_{depoßtarium%}

_qui

_nullius

_cominodi

_causfa

_reui

accipit, fed ut eara cuftodiat atque ex arbitrio deponentis

in _{Jpecis reftituat, et conduetorem, qui mercedem pro} ra-tione comruodi et _{perieuli folvit, juste omnino a datnno}

illo, quod expreßle non fu&ceperint, überari opcrte-re. Nec de ea re, _quanfcum nos quidern feinus, vari¬

ant _{leges populorum bj. An vero Pignerator}

etCommo-datarius a _{pericuto illo feniper exemti}

judicentur,

dubi-tari forsan _{poteft. Pignerator enim five Creditor, etii}

pignus, quo magis in tueo fit creditum, Debitor

con-cesfit, cuique usuram peeurrse creditse ftipulari iicuir, numquam pecunias creditae

jacturam fa

c er e

poteft,

nifi?

pignore perdito, Debitor

lofvendo

non

fit.

Debitor

e

a) Verbum Sveticum LSn (Lan. Lean, LJSn) in jure antiquo

figni-ficat i) rem aut commodatam auf mutuatam 2) contr3ctum de

re tall initum. Et praeterea promiscue usuroantur phrases: lina

uxa, låna baßoi&a, kåino, jord add. II» ad _WGL. X BB. 7. 8*

III. 112;

f) Inftit. Juft. III. XXV. 5. III. XV. 2; LL: XXXV. BB; VIII

KmBj UL: XVII IB; Gott I. St. L. II. XXX; Isländske Low

XXI KiöbeB; Norrske Low Beg MDCIV: XIV KiöbeB. &c. De

3 .-contrario, _{cujus tarnen gfatia totum negotium fsepisfwve}

transactnm eft, dominus rei mutuo _{acceptae factus, a} nullo _{pretium rei exigere poteft, fi inter fuas ipfius}

ma-• nus illa casu perierit. Pretium

vero _{pignoris, casu penes}

Creditorein _{perditi, rtpetere, live, ut majore verborum}

fubtilitate _{loquamur, debicum pretio pignoris perditi} com-pensare, neque jus noftratium. antiquum neqne leges alio*

rum _{populorum communi concentu Debitori perrnittunt c).}

At _{majore disfenfione agitatur quaeitio, an}

a pretio

fol-vendo rei, casu deflructae, Tiberari debeafc _{Commodafarius,}

qui quidem e re coinmodata omne _{péreipit emohirnentum,}

quum e contrario ab arbirrio Cammodantis, certe _pepen

derit, rem aut coffimodare aut tibi retinere, deftruere a-ut _{fervare, de re denique, utcunque piacuerit, legitime}

ftatuere ac demurn conditiones _{exhibere, quibus rem} tra-ciitam veliet. _{Qua vero conditiönum expofitione omisfa,}

Commodans periculum rei in fe fuscipere voluisfe eense-tur ex jure _{Romano, quod, cum res infpccie rcßitui debet,} generalem ponit regulam : ''Casu rem periredominoAtextra ouinem dubitationis aieam non _{eftpofitum, quod}

Commo-datarius ex jure noftro _{""propter majorem vim majoresve casus}

'gioh tencafür_{^ ß modo ipßus culpa is casus non interucneritNec}

mirum _{videatur, Codicem Friedericianum, qui in}

_§.

_i.

XI HB. paucis et, forsan dixeris, leviter rem transeatet

tantummodo perftringat, Iocuiti dubitationi relinquere,

qüum ex

jure

antiquo, quöd fusius de re disferit, fen-tentiam certain _{atque omnibus probatam iiaurire nonlicet.}

Qui enim temporibus ante

Codicem Fried,

editum

proxi-c)■inftit. Jiift Iii. XV. 4', LL. XKmB; UL. VIII KmB; Eriks Ri

be ret ₇₈ cap. & c; in contrariam veropartem conferantur: Gottl.

St. L II. _{XXX; Leg. LongobartJ, II. XXI. 8 & 25; Spec.Saxon.}

Iii. _{Leges! et confuet. Burgonutn ed. per David Regem Scoths} III. IV. 3. & c.

mis de hisce rebus _{fcripsere Icti, in partes abeunt} diver-sas: interiturn rei mere fortuitum in Commodantem

träns-ferunt Cel. _{Louenius, Stiernhouk, Nehrman &c; contrariani}

fententiam defendunt Abrahamson _{d), Amelie), quibus poftea} accedit Kofod Anchcr f). Cupienti igitur in hisce rebus dubitationem omnem _{tollere, opus eft, non folum}

ut

varias Auctorurn fententias _{disquirat, fed etiam}

ipsum

fontem, ex quo argumenta _{hauserint, diiigentius}

exaini-net. _{Quamvis vero hoc unum noftra respiciat disquifitio,}

nec quaeftionem multo ampliorem _{perftringat, quantum}

in _{interpretatione §. i. X[ HB praecepta juris Antiqui}

valeant: tantum abeft, ut in _{campo hocce arctiore, tot} Ictorum _{evagationibus infigni,} cursnm _denique nos rectis-fimum tenuisfe confidamus, ut _{potiirs dubitationes}

quas-dam et observationes, omni, qua tirones decet, modestia

proferentes,

juftae hujus

argumeuti pertractationi

tan-tummodo _{prolufisfe existimemur.}

§• II.

Leges igitur antiquas de re commodata, casu

per-dita, figillatim inquifituri, haud a _{propofito alienum}

exi-ftimamus, prsemisfis quibusdatn observationibns universe

exponere, quibus finibus

jufta

hujus materiei tractatio

contineatur, quo fcilicet clarius Lectori illucescat, quid

in verbis _{legum examinandis nos quidein praesertim}

dy Anm» vid Vill Km. B. LL.

e) Anm» vid XX BB. St. L.

f)

Samlede jurid. Skrifter. II. p. 452» Meni henseendetil laan,,

nem-lig Commodatum, hvoraf et vift brug allene bliver en anden over¬ ladt, följes ikke samme regel, thida heder det: "Lasn man an¬

drum lan, tha ma. _{thy aldrightapaesfore aencti wserd&c.*' Skonske}

5

fpectandum

esfe

putaverimus> afque ut brevfor deiride

ad fin_{gula legum placita explicanda fufficiat commentatio.}

Obs. i- _{Quum culpa vel levjsfima commodatarii} res _{perit, quam, emoluraentt gratis fruendi causfa,} Com-modatarius _{accepit, damnum in ipsum Comrnodatariuui} transferfe tan» _{jus noftrum quam Romanum.}

Obs. 2. _{Quidquid vero datnni fine culpa Commo¬}

datarii rem _{tetigerit, 'rut animalium casus, mortes#}

quae-que

fine

culpa accidunt . . . tumultus, incendia . . —

id Commodans ex jure Romano _{pati debet, quia hic do¬} minus rei eft, atque, rem tradens, fe _{expresfis verbis} a periculo rei defendere omifit.

Obs. _{3. Quod vero dominus defenfionem illam}

neg-lexerit, in mit ior em partem JuS Sveo Gothicum inter-pretari aliamque rationem fequi videtur. Hinc enim se-quum censere

vidétur,

ut neqiie

Commodans alieno

lucretur _{damno, neque commodatum forma contractus}

aleam continentis induatur. Illinc autem Commodatario

benevolentiam et liberalitatem Commodantis eo trahere

non permittjt, _ut folvere recuset pretium rei, quse

ca-su ideo periit, quod Commodatario tradebatur.

Obs. 4. Eft _{igitur diftinguendum, utrum Commodans}

rem, inter suas ipfius manus, ab illo ipso casu salvam tenuisfet, nec ne. _{Quod poßerius ubi affirmatur, damnum}

rei _{perditae in Commodantem; ubi prius, in}

Commoda-tarium translatum vult _{Jus noftrum} antiquum.

Obs. _{5. Cui quidem fententise vim quandam etiam}

conciftari posfe putamus, fi conditiones Commodatarii et

Emtoris inter (e _{comparaveris. Commodatarius enim,}

fi rem commodatam et vitio quidem laboranten» _{tali, ut}

in certam inter fuas _{ipfius manus perniciem ruat* revera} emisfet, ni! _{profecto damni inde contraxisfet: quia, vi¬} tio _{cognito, injunctum fuisfet venditori,} ut, II perspectum

ante fibi habuerit _{vitium, et pretium et mulctam luat;}

III. KmB. LL; II KmB UL & Coromentar iiber die Heinecc. inft. _{§. 734 von Hopfner. Unde persplcue}

nobis _{quidem videtur, neqüe Coramodatario Legilsatorem,}

fibi conftantem, _injungere, nt is pretium folvatrei, quae

ante traditionem järn laborabat vitio, quo inter manus Commodatarii deftructa fuit.

§.

III.

Quidquid Codices juris UL. VI KmB, OftG. XXVI. Bß. et LL VIII. KmB de interitu rei commodatae

for-tüito fanciunt. in _{partein utramque trahi poteft. Ex altera} contractus locationis et conductionis _{atque commodati}

omnino congruere videantnr; legislator enim, fi ds iltis,

in eodein _{capite eodemque fub titulo comprehenfis, prae*} cepta quaedam diversa tradere voluisfet, prolixius certe de commodato edixisfet. Ex altera vero _{parte baud} inepte dixeris, legislatorem nihilo minus plane

disjunxisle

commodatum a locatione et conductione, quuin diligentius

ohligationem exposaerit Conductoris: "Jvillis tritt, fände

före mtdh edhe tiu, manna .. ok fet Hanum legho i händer" nec

de commodato _{quicquam fanxerit praeter illa: ''Lan a hand§}

hem baras" _{g), neque addiderit quicquam e. g. lagh samma} wäre &c. _{quo Cornmodatanus a pretio rei, easu mere} for-tuito deftruetge, folvendo iiberaretnr. _{Quibus a}

legisla-tore _{omisfis, Commodatario ex allatis legibus, ut}

da-mnnm _{resärciat, injungi videtur, idque eo magis, qued}

g) Idem etiam pluribus verbis in VIII KmB LL fancitur, Nec re.

pugriant neque fuperracanea fur,t verba: "Ej må lån missfaras',J legislatorenim ea _{apposuisse videtar ideo quod Commodantis} in-tereft, _{(quamvis jure daraoum persequendi fruatur), ne usus rei}

cottunodatas lit perversas e. gr. ne vaccae aracro jungantur et fic

?

ceteri _{legufn Codices, quörum ipsa verba apponere nobis} licear, in eandem conspirant feiitentiam.

A- VII 1 Rått1 B WGL. Quidquid cömmodaltir (autmu-tun _{dntur?) ßnt excepiione in domiim ejus,a quo aeceptutn eß,}

iransferatiir. (<*(r obs. 4)

Quamvis heic (üb eodem titulo: "Um lan ok

Irgho-fd ok tim få i dya dar" contineantur contractu» locationis et conductionis _{atque comrrodati, attanun, fe idem de}

oonvmodatärio ét conduetore _{fanxisfe, eo minus indicare} voluerit _{Legislator, quod conftat, in codieibus ipfis, a}

Cel. Collin et (Sehlyter editis, commodaturn in c. 10. ioc. et conductionem in e. 12 RetI.B. inveniri. Tantum enim

aheft, Ut in jure WGlhoLegislator idem de commcdato et

Icc. cond:e ftafcuerit, ut _{potius plane disjunxerit in}

Ut-giaerdae B. codicis (ecundi, a Cel. Coli, etSchlyter editi:

Fodherfce ok hghofce, tcekiufce ok namfce, ihrt fkal alt i enotti

laghum wara, ihij skal mardi

firi

allom wangomstom .... them

skal alter, bota mrdh_{tolfmaminedhe. Firi oejli\ofcjle casus mere}

fortuitus, quanrumvis gravis. Ihre Glöss. Svio G.) skal

e,y wardce. Cur Legislator heic oiriiit lansjcp, fi illud et-iam esfet alt ienom _{laghum som fodherfce, leghojce &c. ?}

Ex _{quibus jam abunae patet, perspicuam nobis non} esfe rationeni, qua viri Cel. Stiernhouk h) et Nehrman i)

commodatarimn a _{compensatione iiberarint, verbis} , e

Vill Rått!. B aHat is: "Firi ofåwli skal eigh wardå/' Quae

quidetn verba eo minus rem commodatam spectare yi-dentur, quod inveninntur in XIII Utg. B cod. II et VI Fornamix B cod. 1 a Collin et _{Schlyter ed., neque in}

alterutro Ioco ad commodatum referri _posfunt.

h) De. jure Sveonum G. vetufto p. 256, i) Inl. till jarispr. civ. III. I. 7. Rh XII 8.

B. XVI. ₃

_Skåne!,

_ed.

_Hadorph:

_{Si res alteri}

ccmmo-detur, numquam perire debet pro nullo pretio k) sect in domum

femper referatnr, aut pecunia et lex (h. e, _{juramentum), prout}

ceftimet id _quod commodatum efi. Sed priut _{femper j}uret/), fe id

non _{habere, quod erat}

commodatum. Si vero deinde inveniatur ,

quod erat commodatum, in _{poteßate domini erit, rm} suam

reci-pere, et refiituerei quod solutum eß, aut _{pecuniam iftam habere.}

C. Lib. II. c. XXX Gottl. St. L: *'Si _{quis rem}

su-am _{aliquem deposuerit,}

et, _{ß furto} eam amisirit aut_spoliis

incendiisque perdiderit, vel,_fi animal mortunm futrit, nullam pro

eo _{poenam sußinebit, dummodo ille suo}

sacramento, Åor dolo suo

non _{accidisfe, declaret.}

Qnidquid vero conceditur aut _pignoratur, «7/wi reddere tenetur non _{pejoratum} aut}

fecnndum fui valorem

ex-solvere."

Depofitarius igitur

jure

fruitnr excipiendi, quod rem

easu _{perierit, dum Commodatario et}

Pigneratori idem _ju¬ ris _{denegatur. Nec verba: unverdetvet}

wedderbringen

tantum

dolum et _{culpam indicant. Totum enim hocce}

caput in Speculo Saxonico (III. 5) et in Codice antiqui juris Ham-burgenfis _{(XII. 12),} iisdem fere verbis exp.-esfium et ul-terius, fiopus fit, explicatum invenitur m). Codices enim

princeps Ghem. Hafri. 1505. ancth

praeterea muitum verbis, ron re

k) pro cencti weerd habet editio

wcejfli = casus fortuitus. Et

differunr.

/) Salta == jurare. Cfr. Lib. II, cap. 1. Dyls nokat, faliå swa _logh

fore, sum for år målt.''' m) II. XXX Gott. St. L.

So welic man den anderen dot fin Gut to _holdende, wirt it

eme verfiolen oder _afgerouet,

oder verbrant oder ftrouet it, ofte it Ve is, hene- darf dar neyne noet ume lyden, dar he

dar fin Recht to doen, dat it

ane fine ScuLt gheschen fi. unde

III. _{5- Spec. Fax.}

Swilch deme andern

fin Gut tut ZU _{bthaldene, wirtes}

ime verfiolen oder _atgeroubet,

öder verbrant, oder fiirbt es ab is Vihe ift, her an darf da nicheine rot umbe liden, tar>er

da fin Recht zu _{tun, d3z es} ane fine Scult _gesehen fre . . .