DISSERTATIO THEOLOGICA,

D®3

DISSERTATIO THEOLOGICA,

SISTE ΝS

Γ Α ΛΑ ^kai ΒΡΩΜΑ,

(Ex occafionc Ditt. Paul ι Cor. ^{3*. 2.}

& Ebr.5:12.)

Quam,

CONSENT. VENER.

FACULT. THEOLOG.

IN REG. ACAD. UPSAL. ,

Sub PRjESIDIO

VTRI MAX. REVERENDI

AMPLISS1MT,

DnENGELBERTI HALENII,

S.S.THEOL. DOCT.acPROFESS. REG.etORD.

EURLICJE DISQUISITIONISVEMU TIT

STIPENDIARIUS REGIUS,

ELIAS EL. GEDNER,

FIER DHU ^- N

_

IN AUD. CAROL. MA], D.

OCTORR'.

ANNI MDCCLII.

Η. Α. M. G.

UPS A LI JE,

Excudit LAUR. Μ AGN.

HÖJER,

Reg. Acad. Typ.

S:.E R:.E Μ,-TIS

v i

MAGN& F1R0,

H

Per Wertmahniam

JUDIU PROV

JEquiffjmo,

Ordinis de Stella Boreali

Ε QU IT l

Splendidifftmo,

Perilhtflri ^ac Generoßfimo

MjECENATI GRATIOSISSIMO.

CTvElicium ₇ber,jidos , legum Sfuflisßme Tutor, Splendidapermittas

mihi

nuncad

Itmina

grejjum,

Ί*#/ fignificem gro.t<z mea tunera mentis, Conflcms _qua gietas

multumque

diuque recoxit,

Maxima

Maxima [unt, fateer ^,. ilhvi fDocumenta favoris, T/£/;

MATENAS,

placuit cumulaffe Parentes>

Maxima quctjuboli non gratia def uit unquam.

ArBis in rebus Tua ^me Jententia fecit

Intrepidwn ^:

nihil eß,

quod Je detrecio monente.

Hoc quoque, vera

lo

quor, prte/ens

teßatur opetk,

Doclorum qu<e nunc aadet prodire per

orbem

;

Nam, Generefeⁱ Juo

(ufinita eft

pagina

fv>a[u,

£> felix mihi emfilium

cakaria fubdit.

Dulcius heic igitur poterit nihil efie clienti>

Vrimttias Tanto quam devovifje Patrono.

Idas vero'y peto fubmiffe ^, 1« fronte Ierena

Refpicias : Jatis

egit

^{tum mea}

langvida Mufa.

Quod

/uperefl

^,

calido

mea

peclore

vota

feruntur

Ad Je ,

iutömi

trablas moderamen

Olympi:

Digneris , Pater,

/tac Tantum

jervarc

Patronum

^»

«/m/V ut fero deperdat Eundem!

IUc fwnma

eft

voti ^, femperque

in petfore flugrat,

GENEROSISSIMI NOMIN1S

TUI

devetijftmus ^cuitor,

ELIAS GEDNER.

RYTTMÄSTAREN

Wid

Kongl. Maj.ts Lif- Regemente til Haft,

Hbgådle och Wålborne

Herr JOHAN BOGMAN,

Min Hog-

Gunftige Gynnare.

^fag

wet το

ål,

atmerendels traftar

ordfpråket

in

bh-

J det år tiockareån wattn:och atman framfbr andra

ål/kar den^, Iom man genom blodet

år fbr

bunden*Menjag

tror dock, at kårlek ttl

ofkylda wålgiernings-Mån,

fom

jgiordt

ofs godt, den tid wi derföre

icke

wetat

tacka, bår

hyJasi

når

a, om icke lika (lor

ömhet,

(omtilfina Blods

får·

wanter. J åren, WålborneHerre, den,Jörnwiflafmiguti

Jlik måtto bor

ej mindre

ålfkas ån wbrdas. Jhafwen, då

Fbrjynen behagade ^utur tiden fordra minhuldaFader,

ock

minklena ungdoms"plantaaf

olycksflormnog

fwigtade,hu-

rtt en dryg delaf omjorgen

fbr

mitt

wål.

Jag

wifie Eder

huldhet om mig ej ånnuat råtteligen hedra ochprija♦

Nu

fedan jag kommit til moget efterfinnande af alt

fådant,

kanjag uprkhtigt betyga,at

wbrdnad och kår lek fbr

Eder»

WålborneHerre, har warit och

fkal

^wara hosmig

fåflor,

fem til

någon

min

nårmafte Anfbrwant. Lågligare tilfälle

at framföra detta ^ämne, har jagbittiIs

icke

funnit,

ån

nui då jag bdmiukaß utbeder mig låf, ^atteckna ett

blad

af

min

lårojpån

med det beröm ^, fem

Wålborne

Herr Rytt- maßaren af migtvål fbrtient, och zira mitt ringa arbete

medEdert få

alfkans wårde

namn. Himlen,fom

fåndtEder,

utiett wårnlbft tiIßand, migoch mina

(yfkon

til Förmyn¬

dare, wärefielf Edart

wårn, då

J

båren

Edra

årefulla

grå hår, ochgbre Edra dagar

ånnu få

glada, fom

många.

(jnßtar

^. \

Hogådle och Wålborne Herr Ryttmäftarens

bdmiukaße tjenare,

ELIAS GEDNER.

^ Admodum Reverendo atque

Treclarisfim*

D:no Mag. NICOLAQ COLLIN,

PASTOR! in Fundbo Meritisfimo,

:* . T. .. . ■■/;" 'T ;...' -*·. Λ··.'.··. '*\ ... ·

Admodum Reverendoatque

Preeclarisfimo

D:\oMag.ERICO WAHLBERG,

PaSTORI in Hagby & Kamftad

Dignishmo.

ι ' '

Admodum Reverendo atque

Pr<eclarisfhm

Dwo Mag.ABRÄHAMO PRINTZ,

PASTOR! in Löfftad & Enåker

Laudatisfimo.

PATRONIS Faventisßmis, AVUNCULORUM loco Honorandis.

ARdor,

^Profequor.

ReverentLe

^{Eo. Me.}

Quo. ^Addoxit. Nomina» Ut. Opufculo. Vefira. Patron!. Huicv

Kadern. Lubentisfimus. Praefigerem, Vos,

Eftis.

Fautores. Qui. In. La&e,

Catechetico. Propinando. Ad·

SolidiorL Acroamaticö* Cibo

Diftribuendo. Strenue,

Defudatis. Ignofcite.

Igimr. Quod. Specimen. Hocce.

In.Utriusque.

Limitibus. Definiendis. Occupatum. Vobis.

Dicatum.Voluerim.Tergeminus.

Qui Mihi. Ipfe. Honos#

Conciliatur, Triplex. Mihi.

Ne<flet# Obligatiönis.

Vincuium.

Singuiari. Animi.

Obfervantia. Dum, Per-

maneo» Er. Permanebo.

Adnu Rever. ^ac

PracJarijJ.\

Nomitiuiti

VESIKORVΜ

tliens, ELIAS G EDΜER.

Äämoäum Rceermh _atque Clarifimo

D:no LAÜRENTI ^O LYMAN,

In Hwittinge PASTORI

DignisfimoJ

PARENT1 HoNORA IISSiMO.

hJEque

_^ morem, neque

intempeßivum Imdandi

pftirttum oredas, PaterCariflime,

adduxife Filium,

utadTe jam exilem babeat, _{ewr.que per}

brevem

fermnenn hoe

enim utTua modefliaejjet

-tndignum,

ita

illud

mihi fervile nimisfuit vtfum. Al _gräti

anmiofftciis quafi exuberqns

pietas

fola eft,

tur Nomine Tuo^, fine reverentta a me

nunquam

ulurpando,

vivee

inf

ar

imcginis,pagellam

tiyoci*_

niihujus condecorareaufm-,mentemficrefncaturus

ingen-

tium memoria heneficiorum. Seilicetfångvis propemodum

mihieffervefcit, _praeter

it

a

ζ$

^pr

aefenti

^a

dnmrecmlor.

Al- teroPatre,ebeu!mortuo,fpes mea jacuitje

palta,

quee,

Te

in

ipfius locum jfuccedenté, Utiorrevixit.

Eteffim orbiim^me érexifti, erehlwnfovifti, ^{fotumj'amdtu tenerrime cur}aßi.

Tibi

itaque, Amanti(üfne Parens,

pr#

fem

emfortunam, proxime

ad DEum.gratiffJma

mente

ref

ero acceptam. Fa-

lam vero idfacitnti,rogo,tgnoj'cas.Levisnamque

betcopeL

la,_quam sequicon

fulas,

hwmllimus ^oro, aptifftma vifa eft,

qu&

immortales Fi li

i in

Parentem

tef!^etur

fgnificetque gratias. Salut

em

T

uam

Matris^ dulciflimue

intetifis- fime voveo. Faxit it_aque

Snpremum

Namen,utdiuturniur

Tua inter vivos mora

exhilaret,

^cum alios, _quorum

id

in-

ter

eft,

^tum me maxime, qui,

dum fpir

o

.futuras

Jum

Indnlgentufinu Ρ AREA'IIS

objequentisfimus filias,

ELIAS GEDNER,

^folute ultimtis, quem DEus , per datam Scripturam Sacram, inten- dit , fints , e(\ fua Ipfms gloria.

Fruftra enim Illum hanc homini- bus comiriunJeafie, de EnteSäpien- tiflimo, concipere, impium eit;

rationem autem, ^a parteSui,aliam

habuilTe , quam fuarn Ipiius glo¬

mm _, de jbdte'periectisiimo fiMque fufficientisfimo fta- tuere, iniqvurrv Ut autem gloria DEi abjoluta & inter¬

na _, Feu nw.jeflas ejjenttälis , comΠ ilens ia complexu o- fnriium perfeétionum in DEo, Job 2:1 f. Ipii ab aeterno competit ; ka eidem coordinata inteliigifur relativa &

externa, quas tftagnitio & celebratio ear'undem perfe- étionuin a creaturis Joh. Ii: 4. vHuic jfini plaeuit DEo

immtcüate iubordinare priem refpeBive ultimum ^, homi-

numT* iutemteternam. Joh, ιοι^ι. Adb 13:26.Joh.f: 29«

Vidit _nempe DEus, faliitiobfinendse, poit armfiamdms- ginem Divinam^{, non}fufficere notituimnaturalem,_quip-

pe quae, ad extftenti&quidem DEi aliqualero, non autem ad ejjtntiß Falutaiem Cognitionen) feie extendens, falu- tisque

, W® ) t ( SS®

tisqué #κξο7ίολιν JEfum ignorans, In comparatfone cum

revelata _{ρ non} nifi aliqualis ^, debilis & imperfe&a eftj

immo_, in

ordinc ad

falutem

formaliter

confequendam^,

nulla, Hujus de fedus fupplendi ergo, Scripturam Sa-

«ram, fufficientiflimurn cognitionis ialufaris prompeua- rium, homini falvando filtere voluit, ut Ipfum rite, &

pleno quafi ore, glorificare valeret. Maxime vero in»

-fignia in hoc elucent β<χ3·&ς dcCplcts veftigia, quod

eodem gradu, quo per nosgloria DEf manifeftatur, no- ftra _quoque falus promoveatur. ; Inter utramque cnim eil nexus perfpicuus ^, qui inquolibet hominis ftatu fe

exerit, Sic _, uti per notitiam naturalem, nonnifi ob-

fcure & langvide, per eos , qui funt^extra ecclefiam,

DEusglorificatur5 ita tantum abeft, ut per hane iilis ob- tingat falus , ut non nifi occafionaliter ad quaerendam perfediorem Cognitionen} eos manuducat(a). Per illu- minationem, ex verfeo hauitam, divitiae gratiae £>Ei pne- venientis cognöfcuntur diithidius ^{, quo} ipfo ampliorem fubnafci occafionem DEum magis glorificandi ^, homi-

nemque ad falutem fuam propius appröpinquare, in apri-

co

eft.

In regeneratione■ & jufiiHcatione prteparans &

Qperms DEi

gratiå di/tipdius docet

^, uf

attributorum

plurium , ita in primis

ju(tif

ide

&

mi(eriewåide

Divin«

gloriam extoliere, dum hominem ^, de ^vera

falutis obti-

nendse via jftilrudum^, fimul certiorem reddic, ex filio

ira? jam filium gratice fadum. In remvatione coeperans gratia in

fiomme

jam renato virtutes veri norninis ope¬

ratur', quibus, ut gloria DEi mamfeftatur Matth, ^y: 16.;

ita falutem ipfius hominis eodem gradu iisdernque pasfi-

bus, ad apicem fuum properare, hand^,obfeuris exmde

iodiciis conftaf. Et tandem in glorifiiGtione, ubi eledi

DF.utn facie ad faciem vident 1. Cor. 13:12. ^, i»tenfisfi-

meque & perfediffime amsndo, infinieas ejus

perfedio-

nes celebrant, maxime ejus manifeilatur gloria ^{; qux}

tum

v _t

)K

tum re

ipfa

cum

hominis beatitudine coincidif« Nam

quöd officii

hominis

^,

in ordine ad DEum,

apex

eil, iJ,

refpe&u ad hominem

habito, eit

ejus

beatitüdo & falus

confummatiffima. ... -

(a) Vid. Rev. Archi-Ep. DoB ffac. Benzelii rep*

Iheol. ⁱⁿ

quieft*

VI II. Art. de

ΊheoL

in genere.

h Π*

Gloridm DEJ, formaliter fpedlatam , non

nifi

^crea-

turis rationalibus maniféftari poffe liquet. Etenim illa requirit in ente^, cui manifeifabitur,

cognofcendi &

in- telligendi facultatem, quippe Citra quam,

attributs &

perfeétiones Divlna? pércipi,

&

per

confequens celebra-

ri, nequeunt. Hxcautem facultas ^, quum non ,

nid

ereaturis rationalibus competatj nec ergo,

nifihis,.il-

lam manifeitari poffe ^, iiquet· Quo autem

plures DEi

perfeétiones creaturte rationali patefcunt j eo major

&

fplendidior fit ejus glorias manifeilatio. Hinc elegit

DEus _vsam, orrnibus fuis perfe&ionibuS

manifeftandis.»

aptiffimam : fcilieét ordinata fua potentia, cum homini-

bus _agere decrevit. Si potentia fua

abfoluta,

qu<e

Ip/i

jeeundum fe corivenit, nec preevio aliquo decreto aut

lege

determinatur (b)J cum horninibus ageret ^, non omnis pöiTet manifeftari Ejus gloria,

fed

unum tantum

alte-

rumve attributum. Ea enim ratione, pro duplici poil

mortem ilatu , homo^nonpoffet non,veI aeternos fubire dolores, vel aeterna nancifci gaudia; quorürn

illud,

ex

attributis DEi ivs^yyjriKctc arguefet &

demonilraret fo-

liim juflitiam, non om orem, grattam, miferieordiam

&

honitatem ^: hoc autem folum amorem , grätiam , cet.

non vero jufiitiam. Sic non omnia eidem homini pa- tefcerent attributa, nec confequenter omnis

manifefta-

retur DEi gloria. Pro immenfa autem

fua φίλαν&(»·*Ιΰο9

trahit DEus hominem iapfum ad fe D"1K

funibus

B hominis

) λ

((SS®

hominis_modo Hof. 11: 4. h. e. non violenter lecJ ieniferi gratis abundantiilimo _naturseque hominis con- venienti & adcommodato. Ut, .quemadmodum honii-

nes prorniilionibtis facile permoventur & pcenis n.i-

nisque a vitiis defthunf; ita DEus jam promiflionibus dulcißimis, _{jam minis poenhque, ad fuam.. volunratem} e^fequendam allicit & movet. Et hac ratione,,^circa

falutem hominis procurandam, omnia manifeitahtur DEi attributs, _pmnis g]oria.

(b) HoUaz. ex am. Theo!, ρ. m. 301.

III.

§■

Homo rationalis, cujus böno fjam DEus manifefta-

re voluit ghriam, duas habet facultates praecipbas, quoe communiter vocantur(uprriores, etiarn principes, intel- Itchim 1 puta, & voluntatem: _quarum iJia fpfendidaco- gnitronis luce, h&c_magna fandirate,iß ftatuintegro, fuit initruiftifHfna. inteileElus eh facultas^auimcerationalis,res

diftiti&e reprcefentandii Voluntaseil facultas ejusdem, qua honum counitumappetitmalumquecogmtumaverfatur. ln-

tclleQusJecundum

^fuas operationes.remobJatamrepisrfen-

tat,dseadem judicaf&ratiocinatur.Voluntas,fi modorecle fuo_cia fungatur officio , fequiiur reproefentationes & judi- iftpelle&us, & inde motiva agendi vel ^non agendi deiumit; néc, in jufto agendi ordine , determinari de¬

bet voluntas _, nifi anteä fuerit determinatus iniellé&us;

coatinetur ergo ratio appetendi vel averfandi

vqlunta«

tis, in intelleélu I i _aurem, unde hsec ^ratio defudien-

da fit, procedat, necefle>eft ^, iÜud , quod _per.eandem

rationqm determinatur. "Hinc, (ut veibis utarD Bud-

„dei ) (c)\ ^cum voluntas bonum _{a'ppefere aut malum}

■

„averfari, nifi ^a faculrate quadam fcognofcente, fpecia-

^,tim,

ii objech inteürgibilia fißt, ab int II chtv bona ifta

-·· ,1aut mala exhibita

fint,

nequtai ^> res i^fa profcdo &

>>exAe-

<£*£ ) S C

experiéntia

doeet,qiiod intelleBus procedat vohintätem.tC

Λit; vero intelle&ui, polt lapftim, perhaturas cörrupt'.·. ^~

nem _, maximas adlige,rent iåiperfé&iones, morbique gra, viffimi, imrno in fpintualibus fumma cihvcty.lci. In pri¬

ma ejus operatione dominatur ignorantla, idearurn ^con-

fuiio ae imperfeétio, in naturalibus qujdetn magna fatis >

in fpiriiualibus vero tarita ^, lit irregeniti non foium ϊσ-λοτισμένοί rtj

JiOivc!<z

^, fed & omnino w.qtcs dicantur:

Eplv 4: 18. 5: In altera operatione ^, error & fallt*

tas in judicando, fefe produnt In tertia » ratiocinia corruptionem eo clarius iftdicant, quo certius eit, ea- dem vitiis, prioribus operationibus adhserentibus, fuper-

itruita eile Unde Paulus de gentilibus ^:

sv teis

'^MÅcyiTfjtcjs

οίυτων. Rom. ^1:2t. Cum veroab ejus-

modi vitiofis intelledtus repraefentationibus & falfts ju- dkiis, agendi motiva deiumat voluntas deperdita ^, & in- fuper appetituum ferdfitivorum imperioad vitia commit-

lenda deprlmatur Rom. 7: 23. ; non poteit non fåcile

falfum _{pro vero,} malum pro bono, nubern pro Juoone ampleéti. Sequitur itaque 5 quoniam vitiavoluntatis ha-

be_{>nt, qua} maximam ^{partem ,} fui rationem in errori-

bus intelkBus ; emendandae voluntatis rationem quseren- dam eile in intelleBus emendatione, quae , deficientibus

rationis _, circa fpiritualia, viribus, per informationem

Divinatn fiat, neceiTe eit. Hinc

DÉus

^, hominem la- pfum falvatnrus, ab intelle&u ejus emendando , gratio-

lam operationem incipit, Scilieet, per fan&a fua ora- eula, fupernaturali efFicäcia, Ipiss licetnaturali, initru-

dta, infeilectum, κνχμγίξον τόπον, 2.Pet. ij 19. tan- quam perlueernam, illuminat Pfalm. 119: Ϊ05., ignoran-

tiam in fpiritualibus tollit, & intelligentem reddit v. 104.

Unde, queroadmodum antea voluntatis Divinae ignarus homo, gratiam mediaque falutis nec noveratnec appe»

tiit, ignoti enim nuIlacupido t ita vera cognitione in-

B χ iiruftus

) 6 (

ftrndus Jntelledhis , prsebet volunfati motiva appetendi

ρedia, per quse vita emenäetlir. Fatet igitur, ititelletfum

faiutari cognitione prirro cfTe imbuendum, utaélibusrö- luniatis convenientibus,

DEurmglorificando,

fuarn falu-

tem promoveant homines. Hoc ipfum ipfa rei natura &

fana ratio probat : probant exempla Salvatoris &: Apo-

ftolorum , continuo inNovo Teilamento occurrentia, qui intelledumauditorumpriroum diflindanotitiaimbue- runt, diftindosque conceptus dernyfteriis impreilerunt^

notitia vero credendorum in illis praefuppoiitå, fiirn de*

> rr>um voluntatis emendationém ineulcarunt. confr. Luc.

24: 27; feqq Job. ^3. Ad.2: 3.(7, $8· Cd) Probatur dénique

ex fine totius Scripta*a? immecjiate intermedio, qui tft

informatio & ngtitia, Η.ne merito rejicimus iilam In-

^differentiilarurn impofturam ^r qua ad ioiam voluutatm,

infalutis negotio ^, oinnia redire vblunt ^, iiitdle&ui pa- rum aut nihil tribuentes, & Jkquid notitsae fit neceffa-

riuen _, id ante praxin parum aut nihil eile, poft praxin ab ipfa undione, non ex inilitutiorre quadam catecheti-

ea, ediiei. Quod figmentum jure meritoque contendi-

musj veteratorium humani gepeiis hohem, ad fidem labefadandam, in medium

produxiiTe.

(c) Theol Mor. _paq^ßi. {d) Videripojjwitplurabae

dere inFECHJIl exam. IbeoL Indijj.Cap. IX.

§ IV.

Idr per quod intelledus in faiutari cognitione diri- gitur^, e-ft

ScripturaSacra,

normo, credendorum pirfeciar adkquota, totalis Si infattibiJis. Hoc fenfu vocatur no- tanter ψ Pialm. ιρ: 5. Ef. 28: 10. i?. Kccvdv, Ga!. 6: 16.

Phil. _3: .6. &

·μόςφωσιε:

της γνωσεωςx&j της αληθείας,Rom·

' 2: 20. Qjemadmodum ve ra hxc normafint ultimo obtt»

nendo fufficienter iniervit {§.1); itaquoque intermedios

a SummoÄudore intentos, _per efficaciam iibi congeni- tam.

) ? ( mm

tam, prodticere valet.

Horum jprior,

a parte

n^firi,

isque immediatits,

eit informatio ad falutarem Cognitio¬

nen). Sub hac autém informatione ^, cum fit vel Theo-

fetica vel Praélsca ^, compreheridimus quinque

fines fub-

ordinatos, ό)ϊασ·/.<χλΙαν ^nempe, ελεγχον,

επχνόξ&ούσ-ιν,

τreu- hloiv 2.Tim. ]t ut& TTοοξοίκλησιν Rom. 15: 4. Quo-

niam igitur Scriptura,

difto Paulino citato, φφζλιμος clici-

tur ad omnes hos adtus neceflarios ^, fidei & falutl obti-

neadie infervientes, quibus

potitis,

ex prineipio eogni-

_ tionis, perfecta haberi

poteft adfidem Sc jüftifiam infor¬

matio ₅ inde jure concludimus ^, illam

eiTe

n^rmam

fufli-

cientem tradendoe , explicandse ac defendend« falutis do-

«firinte (e). ^- Licet vero tota Scriptura

©εόπνευςος fit Sc

ωφέλιμος ^, & cundla in ea occurrentia

momentoia

^, nec

niii gravifilmas ob rationes

fingula allata;

non tarnen o-

mnia eandem, ad fidem Sc falutem ^,

haben

t

relationen»

teque immediatam. Qjanquam enim

fides fubjectiva,

ge- nemliter fpe&ata, pro objedto habeat omnia

in Scriptu-

ris contenta, five fint hiftoriney

five doftrinoe, five

pree- cepta, five promisftones , five comminationes; quia

de

his omnibus verbo DEi fides eil haben da, prout ea in

Scriptura traduntur r confr. Matth. 5: *8- 19·

quippé

qu® ad totius oceleftis dodhinos

cynofuram

^, propter or*

dinatam cognitionemtmquam panes, pertinentg

jpr-

tiaIiter tarnen confiderata^, verfatur circa dogmata fidei

Sc credenla, qua talia, quee aliquid in

fe

eontinent eo-

rum_, quee ad noftr-im falutem vel

effieiendam vel

con-

fervandam vel ermfirmandam ordinaritur, Sc vulgo vo-

cantur articuli f,d?i. Neque tarnen horum

riogmätum

eadern eft cognofcendi &

credendi

neet

Ritas

:

qunedam

enim funt abfolute feitu credituque

nebefiaria, qtiaedam hypotbetice

· adeo ut

illa

ab

adultis

^,

fine falutis difpe'n-

- iho jgnorari negariv'e nequesnt ;

L\tc

autem

ignorari,

nmplici ^y non tarnen

maliiiofa, negationo tejici

cjue-

ant.

) 8 (

ant. Et binc ^enata eil diibnåio articulorum fidei in fun¬

damentales & nöH'üvc prtete?fundamentales. _Ubi te-

nenda elt obfsrvatio Rev. Fecbtii _, dicentis (/), hane diitin&ionem ^non univoce, fedåquivoce & οίκΰξως, effe fumendam _{> com}jar^ieuli nonfundamentalesy improprie

tantum &

remotiiFime,

dicantyr artivuli fidei,

( e ) Öuenft. pag. io6. _part. /. ( /) _{24. ew«-} pend, Ibeol.

f

V.

Licet _{vero articuli}

fundamentales fint ejusmodi dogmata_{dem &} fålutem^, qua* ₅habeot_{non tamen}rationern_omniacauflandi_{& &} fundandi fi¬

fingula, qua; cir-

ea eorum fingulos vera funt > eandem iubeunt confide- rationem. Multa neceffaria _funt äd fidem & iaiutis do- élnnam ab offuciis 3clverfariorum defendendam?qui nul-

lo nontempore ecciefiam & falvandos infeilant, qiiäe ta¬

men ad fidem intrinfece conibtuendam non ceque pertiv

nent.aceuratior,Sohdiorrequiritur abarticulorumeccleficefundamentalium

Doétoribus,

cognifio &quibusfa- lütisviam _aliis monilrare& _{fidem ab erroribus}

illiefam

prseflare, eil

iiijundhup,

^{cum tamen} rudior

fimpliciorque,

rudioribus fofficere pofiit. Multa toti ecciefiie fcitu ne-

cejTaria funt, qure, fa Iva fal_{ute» a} quibusdam membris*

fimpljciter ignorari pqffunf. Hinc _communiter

recepta

Theologiae diftinclio in Catecbeticam & Aeroamaticam fua _repetlt incunabula, Quanquam autem Theologia

noiT έζοχψ dicatur aceuratior veritatis coclefbis notirfc ₅ nullum tamen dubium eil, quin eriam rudiorilla, qu&

quoque_'Jbeologiaåd falutem_dicatur perducere _potefl , citra ώκυξολογ'ο&ν,

5 ut adeo diftinåio _foee non fit _pu¬

re nominalis.

5. Vf.

Iheelogia

Catechetica , licet_{seque ae} Acrodmatica, verfetur

cjjrca

articulos

fundamentales?

eorum tamen non

nifi

v·

I» )|,( ra

nid maxime neceiiarios & primario fundamentales ordi¬

narie prcronit, eosque fimpliciori methorfo, pro captu

fubjediorum

^, explicat.

Eli

igitur,

abjolute

&

babitua-

liter Ipeclata, mtttia

elementoribn

^,

cmlibet (αΐυαηάθ

^ne- tefjariorum rudior,

perfricua

tamen ,

er5

ad

fidem lalu-

tewque cenfequendam

(ufficientt Reläte

vero &

fyfl

ina- iice conhderata ^, ed doctrnm imtialis ^, element^a & ru¬

dimentär reliQionis Cbriäianjés velvi va voce, vel(cripto

traden r, af in jaciendis doclrituefdei fundamentis ^, apad

rudiores p&tffimum, occupota. Nuncupationis origirem

debet verbo_grieco m&j%s7v

vel ίί«τ^·«0α;., qul^pröprfe

& qem;ratim fignibcat viva voce, kn> reciproco.red- dita, vel in ore difeentium &

docebfiurn

qua

ii

refonan-

te, fi\re Vicisfitudine mtefrogantium & refpondentium,

inllituere vel inilitui. Impropmé vero & fpeciathn ^, ex ufu primitivs eeclzfia;,

figrufieat

prima religionis ele-

Sftenta tradere,; imde, qtii in element-is ß'dei chrifthnoe

erudiebantur,

li&i

funt

γ,ατήχύμεν:ι,

qui veroaiios in- ilituebant χοντηχρνΐεε » Gai. tf: J5- nec non κατηχηγαu%

Kctrrr/rtcu, & epifome articuiorum, .q uibus imbuendi ^e-

t$i)t, yJcrnxm^ Hinc tandem

Üoloqia

Catecbe-

tka fuum habet nomen, Alio _prajterea nomine vocatur Exo- (*) Hoc eodemnomine quoquefubindevenit ipfe aduj inftitutio-

nis, quo in genere, alicuju« fciéntiae cleinenta traduntur, & infpecie,

quo prima Chriftianae Religiopis rudimenta, ad captum puerorumex- plicantur. Sic Pcrpbjrius in prjnc. Quseft. Homer, ημεϊε

ås

^, in

re ε 7i<Xihxijs ttatffQQ?πϊξίνοΒμεν μκΜ,ΰν iu τois 7tJ\sidois$

ij νο&μεν. Congruit etiam h^c acceptio vocis, éum derivatiene mox

adduéa : prout etiam hinc difti κ<Χ>τηχ#μενα, in primitiva eccj fiaj priusquam jungebantur ecclefias, docebantur praecipiiareligionis Chri-

ftiar.as capita, deque ill:s publice» coyam Eccl-fiä in-bantiftenointerro- gaci,faöa vefponfione & confeflione publifa, baptizabantur. Örigi-

nem, procul dubio, hsec craxitcor.fvetudo, e'-χ isdto Philippi, ^epnu-

chumReginteCandac:s baptizannj^, Λζΐ.g: ^7, Haneitaqus conrvetu- dinemjcujus, m noftra ecsiefla, circaritus pasdobaptifmi, adhuc fuper-

diatrelquise,fiuärapriginisSe

Μκοζηλίχε

papiiticccinoufant Calviaiani,

β*#'Τ·ϊθ

(

Exotericti , «W rS εξωτέξχ, quia eil

(impltcior,

& qua«

ii exteriör, in ordine ad A^roammcam. Ad hanc Theo¬

logie ipeciem oculum intendii Paulus, loco^ i.Cor. 9: 2, Uhi ex textu ita: yocÄoc υμ£ς Ιποτισχ ncy έ

βξωμα

&c.

Et Ebr. _{y. i 2.} Γsyovecr* χξείοίν ^{εχοντες} ycchuxros x&j é ςεξε&ε τξοφ-ης &c. Quae ioca parallela & ie invicem-ex- phcantia, ut diiTerfatiunculte noilrse titulum dedere , ita

paulo prolixior in illls explicandis ^, qualiscunque noflra

veriabitur opera. Eile has lbcutiones allegoricas, nemo non videt, ita quidern, ut per

adcommodationem.,

do-

drina intelligatur fpirituaiis ^, ad ufum aliquern ^{1 ex} in- tentione Spiritus Sariifii, relerenda. Disquirendum^{ita <}

que eil ^, quid fibi velint vocabuia in propria, quid in impropria

iignihcatione.

§. VII.

Vocula yoikoi proprie iigniiicat alimenti genus , ex

pecoribus mundis, fingulis, in fpecie autem infantibus,

aptum, vel fuccum rnaternurn, _quo iniantes & pulli nu- triuntur, Iwproprje ^vero fumta, duplieern fubit fignifi-

catum 5 vel generahm & latiorem, noratque

doÄrinam

veritatis, verumvitte fpirituaiis alirrientum. Ita fumen- dam eile loco Petrino ι,ΈρίίΙ. ^2: ι. ^, commentatores

plurimi ivadent (g), veljpeciahorem & ßv.icHoj\em, ii- gnificatque ^prima ficlei fundamenta, elemenfa vel riidi- xnenta : quem Egnificatum in locis allatis obtinere, cori- textus & Apoftoli fcopus haud obfcure indicat. Scopus Apoiloli, circa utrumque locum, eil, 11t invehatur in

Auditores, vel _propter carnaÜbus afie&ibus prseftitam obedientiam; vel obfupinam, circa rnyfteria fidei,cogno-

fcenda, negligentiam, quod non attenderentad.ea, quae

ipiis

proponebantur. Hac mente vocät eos

vécfkkés·

r.

Cor. _{3: ι.} & νω&ξχς- ^rotis.åxcctis Ebr,_{5: 11.} In priori lo¬

co corripit dementiam Corinthiorum invicem altercan- tiunV

) ^II» (V

' ■ ' '4 ^{· -} ' "i _v - - y

tfum , Cap. B· 3. ^, q? orum

fmguli fui Dod'öris proefeni

tiam jaäitsbant,

affeckuumque turbine abrepti, nécjden-.

tiratem do&rin« Pauli & Apoliinis a^foebant , ynec cauffam prineipa^m "& nümkerialern rite

cUicemcbant

-

v. 4 f. (eqq. Ei fubinde

cauffam Pmplicitatis

·, m·.co·

ädna

Chriffi propönenda ^, fibi

'familiaris,

quÄ

iliociiin

^>

quibusdatn minus piacu.il ^{> a}

fe

removet

hoc modo

5 ut

dicat eos, fuac ipforum hegligentise & camis

pradqmi-

nlo, eam accepiam

referi

e debere ^:

affinnat

enimi,

fe

non ^. potuiffe ^, i. ^e.

'ex ufu

non

judicaiie, ipfis do&rinarn fidei,

ut fpirituaiibus, qui omnia

fpiritualiter dijudicänt-,

exa«n

<kiöri & exquifitiori methodo ⁵ ied ut

carnalibus,

ver- bis fimplicibus, potenter tarnen

ad convkkionem

con-, fcientise, proponere & explicare.

Pofferiori loco, objU;

citHebraeis neglechm, in.expUcamdjs myfteri-is, attentio-

ncm, & rerurn, fibi éxpofitarum, fam citam obiivipnem,

ut,

&

quod jure, in cognifkme fundamentalium, perfedi eite _{debuerinf, 8t} quod facto, per propriarp negligen- tiam, ipforum rudimentorum memoriain refrjcare ^opus habuerint, in eorum ignominiam pronuncjare, non dü-

bitet. Sicuti adukis, ,cibo iolido~affvetis, ignominiss du-

citur, 6 ex Uberibus materois lacfugsnfj itaHebr&is,ar-.

dpis myfteriis antea affvefaétis, pudorem meutere

vult

Apokoius ^, eo quod dicat ^, eos rudimentis

addifcendis

etiamnum Opus habere Expllcati'oni huic vocis^■

γάλ^

mukumprseterea iucis affunditur,ex conkderatione Syn- onyrriorum ^, i in conßnio occurrentiurn ^: quorumq-pri-

mum habetur eodern verficul© * r« ςόίχ^ά t?]s· άξχηε των

λογίων ®s8. Onanium artium principia voeantur ecr/jicc, 'elementη : fic Hebraeis legis principia vocabantur

ΓΠΙΠA*T©> ^, ut ex Maimonideteiiatur/C^/öuu/r (h). ^.Per ςριχήα autem λογίων θ% inteUigUÄtur furnrne

neceffatia

religionis Chriffian« rtidimenta pv^uridarnéfiTi,

ioco

^ex

verbo DEi hauriendai AIterum oceurrit capite 6: v. ν

C ubi

) J 2 C &&

ubi mentio fit Xoya d?xrjs rS χςι?% ^» 'l110 quidem no¬

mine fignificaturevangelium, a Chrifto &Apoitolisprar-

dicatum, in totofuo complexu; quatenus tamenvi? τε-

Λείότν\τι opponitur; refpe&us proeul dubio habeturmétho·

di tra&andi fimplicioris, ^Tertium denique conftituit io-

cutioilla:3εμελιον

K«T#/3Ä«y,eodArerfi,quae

fignifica?fun«

damentum penere,cui nempe reliqvum fidei doétrinae aedi- ftcium fuperftruatur. Synonyma hsec, quoad partern, quo- que removent oppofiti formidinem ^, quo minus tuto af- firmemus ,yaXa Apoftolo denotare moduai docendi fim- pliciorem , religionis fundamenia inculeantem. Con- fenfu tandem _magno Patres & Gommen^{fa tores} , hunc fenfurn adftruunt, Ubi quidem ingenue fatendurn, mi¬

hi, non nifi pauciores eorum vldere & confulere conti-

giite

^j auctoritate tarnen nixus Laud- Sviceri (i} affirma-

re non dubito, veteres ομοφ^φως,·hane yocern, éodem, qüo jam explicui, modo^, interpretatos fuifle* Sic Cle¬

mens Alexandrinus (k) explicat illud : yccKa υμΖε επο- τισα _, ita : Κατήχησα υμαε εν %ξΐς<*, απλή ngj αλη&εϊ,

y&j αυτοφυίί Τξοφη τν πνευματική. Et Theopbylaffus (Ι)

vocai -γάλα ^τψ άπλχτεξχν

Μασκαλίαν

: ut reliquos Γι- lentio feiens prseteream. Inter illos ^, quos viderelicuit, primo faltem obrutu, dubia, & ^a rePquorum diferepans,

videtur fententia Ίheodoreti (w), dicentis, yxXa iignifi-

care rxz ταπεινά πεξϊ Xoyas ^, ths πε/n της σαξ-

Kos ,· & ejusdem (n) exnlicantis ςοιχέϊα τr,s άξχρε &c.

per rfcV τχπείνεοτεξ8£ περί χξίΤΰ λoy&r, vel τα πες) ^rys

άν$ξωποτητύε

: Ut Sr

Chryféfiomi

ⁱ &\ contendenfis, ^ςα- χεία indicare τψ dv9-ξωπάτνιτα.· Sed vero dififenfus hic facili negotio tollitur. Nam Theodorftus ad ,Ebr. Cap.

6: v. t. coneedif, Apoftolumc vöcare pcenitentiam, ba- ptifmum, cet , μοιχεία άξχήε Åcyhv Θε& , ut nonminus

ille, quam Chry(*ftomus, exiftimandus fit, partem quan·

dam primariam, gro toto,

hoc infigmtarn

nomine vo-

L,- . ,.··· luiffe,

' ; '■ " '

··-■' 'i: ^ ···:'

ra )nf

luifle, do&rinam nesnpe de incarnatione, vel aWcimt*

humana natura , μεγάλα rr,s hasßslas μνςή^ΐω i. TimL

3: ιό 5 adeoque hane tantum dotftrinse i'alufis particu-

lam nominale , plura autem fubintellexifTe , quae ad hoc myfterium ^{f qua} cauflas, applicationem & effe&um ri¬

te mtelligendum ^, neeefTaria funt Simul non ert _pu- tandum , Apoilolum, Corinthios yotXa 7téfcίσαντοο, in- formafie iantum.de humanifate Chrifti, cum illis expli-

cuerit efFe&us falutares _{, quos} Chri/tus ©eccvS^xos·,

non ψιλοίν$ξούποε, nobis acquifivit, quce omnia djvini-

tatem certisiime dernonilrarunt. Ex adverfo, in colla-

tione Summ! Sacerdotis Chriiii cum Melchifedetho,

quam do&rlnam Apoftolus, proeul omni dubio, ad &·

ξεχν τξΰφην relafam vuit, plurima inculcantur idiorna-

ta _, huroanae natur« propria ^, ut adeo ^, juxta eandem hypothefm, acquali ratione, nomine yccAazrcs veniat.

Exprjmit Apoftolus etiam iubjectum, cui yaKu fit pro-

„pinandum per vocem 7tne i.Cor. j: t. Ebr. _{5: 13.}

Quae vox ut proprie notat infanrem, ita ihiproprie eum,

qui inftar infantis, do&rinas rudis eil. Dicuntur vero ita Auditores Pauli, non habita temporis ratione, per

quod Chriilurn cognoverant 5 Ted intuitu rijs- προκοπής·,

pf&qreffus in do&rin*' CKrifti: non tam ratione aetatis,"

quam cognitionis. Cum vero in cognitione rudesfint,

non folum pueri ^, fed & adultiores non pauci 5 inde patet, fuhje&um, cui yetXcc eil propinandum^, effe eos,

qui tantum, primis quafi labris, elementa religionis atti- gelunt.

(g) Svicerus in Ihejauro ^, Sfockius in Ciave N. T.

ad vocem yccAa , Ravenellus tn Bibliotb. Sacra ad vocem Lac tfc, (b) in BibbiHüft,ad bunc locum (i) in Ihe- fauvo advocem yccAx. (k) Libr. 1. padäg· C. 6.pag 98·

{1) ad i Cqr.'f: pag. 183. (m) aptid Oecunu in loc- Ehr, f, paq.822. (n) adeundemlocum. (,o) InHomiL VIIL in,

banc

epift,

pag. C 1 §.

Vitt.

V V·· ' ■" v 'v ,' :V/;\'·-V ^'· ^·

X 'y ^ : ^- - :· . — '··rv.'i ^. - ·

) *4 ( *

§. ΥΙΕ

QuamvIs

Theäogia

Catechetica ^, cuifibet ar! falu-

ternfuflicére poffit^{j nentarnen , eam} ecclefizSyntbetk#

fufficere, ftatirn

e/t

eoncedendum. Quaedam enirn ejus

membra_, felicioris ingenii, rnajorumque ih fide profe-

tihjum iVétielniis Catecheticis eontenta efie noh deeet;

ie i quibus folirliorem cibum _expetere & in cognitione

Domini noftri 8: Salvatons JESU Chriiti crefcere con- venit : i, Pet. _y 18. Qusedam funt CMWCfXo) μυ<?Υ]ξ!ών

, quibus mcumbit ^, alios in veritaté informare,

■

tcv Λ&γον τγ<ς ctKrftslccs ^oobrere_y.s'iv 2. Tim. ζ', i^. §ζ

; τ8$ clvrtAeycvtccs ?Λεγχ^ειν neg■ μ/ΐιςομιζειν Tit. Ii 9 I Γ»

Horum- ufui infervit Thcologia Acroamatiea ^, elemen-

tis catecheticis perfpicue cognitis ^,. tanquam bafi ^, fu- perilruenda Ed vero illa Notitia vel dochina qu&

myjleria Adei, & omniη in Scriptum Sacra occurrentia,

-proltxiiir £f äccurnriits cognojcit, übeet; explicat, tf

ioiürari&y (au£ doefritue ^errores refellit» Debet _,ap-

r

pelia-tk)

hiäsc örlgiiiem verbo grceco ccrgcuaBcu ^, quod quidem genérarim ügniiicat audire: Jpeciatim vero acu¬

te & cum judicio audire ^: ut non difficile firperfpice-

re denaminationis rafionem ; nempe quod itaNcirca ino- rr.enta ariiculorum fidei yerfetuf, ut , in verbo DEi expücando quid verum faifumve C\t, eadem inftru-

élus _, jo licare pöfTit 1 Alio nomine andit Efotericay,

cc7tb rS &(ύϊεξ$% quod timturn valet, ac mteriui, quia

in cauiTas my/leriorum qoafi interius mirofpicit ^, ea-

demque pro moijulo examinat. Tandem, apud quos- darrTTheologos,

Syffematice

nomine Venire folet: ubi

notarr'um , eo cafu hanc appellationem ^non generatewy

fetl fpeifäfem induere (ignificatum. Hanc Theoi ogine fpeciem demonilrant probantque, prreter loca §. VI. ab

lata , vet?am illay quoe occurrunt, At\.. 18: 26. & Ebrhf:

14. Ut ex j.cit-. vocis yevkoe lignificatum haué obfeu·

• - "·· _re

pa-