ssr DISSERTATIO GRADUALIS
ACCURATUM TESTIUM
HISTORICORUM EXAMEN
EXEMP'LIS DOMESTICIS ILLUSTRANS;
QUAM,
VENIA AMFL1SS. FACULT. PHILOS.
PRAESIDE
Mao. ERICO M. FANT,
Histor. PROF. Reg. et Ord.
S. R. S. M.
PUBLICE proponit
JOHANNES BORGSTRÖM,
fenno.
JN AUDIT.GUST. MAJ. D. XV JUNII, AN. MDCCLXXXY.
horis ante meridiem solitis.
U P S A L I JE ,
tlTTERIS DIRECTOR. JoHAN, EDMAN.
ACCURATUM TESTIUM HISTORICORUM
EXAMEN, DOMESTICIS EXEMPLIS
ILLUSTRATUM.
§• '•!
Quifugitivo; fed fagaci oculo luftrandumlatiffime patentem hiftoriarum campum, noningreffus fuerit; illum floribus quidem amoeniHimis, atque laboris tiedium compenfantibus veftitum; fed lpinis quo- que atque falebris obiitum fuo periculo deprehender. Ut
enim ab una parte cavere debet, ne in eventuum, mi¬
nus memorabilium & in humanum genus nullum effe&um
habentium , nuda arque ftcrili hirreat recenfione, neque anxia rerum minutilfimarum conquiiitione difliciles nugas
& ftultum ineptiarum laborem habeat; ita ab altera folli-
citius vitandum eft, ne nimium genio indulgeat fabulas-
que venditet, quae non, quemadmodum geita fint; fed quomodo geri fortalfis potuerint atque debuerinr, res ex-
hibeant. Notilfimum elf, omnem veriratem hiftoricam teßibus niti; fed in quibus examinandis omne id laboris arque patientiae incumbit hiftorico, quod circumfpe£to in
cautfis forenfibus judici. Au&ores fuos, fingulasque res illos circumftantes, ita fibi reddat, oportet, cognitos at¬
que familiäres, ut in ipforum loco veluti fe fiftere poffit,
& inde, utrum fides illis adhibenda fit, nec ne, dijudi-
care. Oculatos teftes , auritis proeftare feiat; äquales feu contemporaneos illis, qui fequiori aetate atque ex aliorum
relatione narraverint; qui ipfis rebus interfuerint & ma- gnas illarum fuftinuerint partes illis, qui, in longinquo &
inferiori loco conftituti, eas eminus tantum fpe&are co-
A a£ti
2 Accuratum teflium bißoricor um examen /
a£li fuerint. Verum non fatis eft ad idoneum teftem hr-
ftoricum efticiendum, fuifle illi occafionemjjudicio quoque inftru&um efte ipfum oportuit arque vera ab apparenti-
bus difcernendi facultate. Accedit integvitas, ne ftudio
veritatem celare voluerit; qua: omnia ejus funt indolis,
ut raro in uno eodemque homine conjuncta deprehen-
dantur. Plures igitur inter fe conferat, uno, dum opus eft, corrigat alterum, juftumque fic cuique ftatuendo pre-
tium, ex probabilitatis, ubi ad ceruitudinem pervenire
non datur , regulis veritatem eliciar. Ad hoc vero effi-
ciendum , jejuna quidem primo intuituj fed maximi mo- menti, haud negligere debet hiftoriae fubfidia, cbronolo- giam pura, genealogiam atque geograpbiam, fine quorum adjumento quovis paflii titubandi periculo exponirur. Et
illam quidem adeo neceftariam ducimus, ut nullius gentis
veram & accuratam condi pofle exiftimemus bifioriam,
nifi antea concinnati fuerint ejusdem non annales tantum,
quid fingulis annis a&um fit, recenfentesj fed Sc faßt,
dierum quoque memorabiles exponentes eventus. Ex his
demum, fine parachronifmi committendi formidine, ma- gnum fuum opus, fatta cum cauftls Sc effettibus genui-
nis tradendi, adgreditur hiftoricus. Quam necelfaria fit cjusmodi accuratio, atque quot ex contemto illius ftudio
in laudatiftimorum etiam hiftoricorum fcripta irrepferint
errores, multis, quod ad exreros, probavit excmplis Henr
ricus Griffet, Auttor Hiftoriae LUDOVICI XIII, in e- gregio libello: Traités des differentes fortes de preuves qui
fervent a établtr la verité de P Hißoire ; cujus veftigia, re- fpettu habito ad hiftoriam patriae, premere dum nobis
propofuimus, fin minus feliciter rem nobiliftimam tratta-
verimus, veniam ramen conatus noftros promereri fpera-
mus. Ut autem nimis longum föret atque operofum, per univerfum ejus ambitum evagari; proxima tantum nobis
teropora, WASE-få fcilicet quibus paruit familiae, elegi¬
mus>
domeflicts exemplis iUuflrotum. 3
mus, $x quibus diverfam teftium hiftoricorum indolem,
arque quantum ex eadem illis tribuendum fit fidei, illu-
ftrare conabimur.
§. II.
Inter hiftoricos teftes primum fibi jure locum vindi-
cant Regum ipforum atque principum Diaria, Litterce fa¬
miliäres aliaque, quas aetatem tulere, calamo confignata opufcula, Fieri enim non poteft, quin ex illis melius i-
pforum animi indoles elucefcat, quam ex aliorum, five
adulandi, five obtreflandi ftudio faepenumero du&is, ima- ginibus. GUSTAVUM I. avaritiae forte non immunem
purat, qui litteras ejus ad Axeliunt Pojfe an. 1529 datas
perlegerit, quibus ob condonandum rebellionis in Veftro-
Gothia crimen, vas argenteum recipit; fed binos elegan-
tiores equos ab illo ultra requirit a). Nequc mitifiimum hujus regis animum exiftimaverit quisquis ex litteris ejus
ad Jobannem Turonis Roos 1534 de difciplina militari,
in quibus ita : ocb tben tber funnes at löpa i fkrubb , då
alarm påkommer ocb icke fåker fm fänika, låter flbta bjertat
fbnder titiii, få lårde tbe val blifva i bop b).. Ad Ericum Flemming oppreflores colonorum cenliticorum in Finlan-
dia an. 1537 ita minatur: Tber i thet icke gåre , tbå fkole
j råtta eder härefter, at vi dre eder Herre och Konung, tben
tber vill fä väl bjelpa den fattiga fom rika ochfirfvara Kro-
nones fliattebonder, ocbtber tben fkjufsfärd ocb tben länsmans gåflmng afeder ocb flera icke blifver afflåldt, då fkola vi
tanka der annat til,få at en part fkola fpringa afde länd3-
mansgärdar,fä at thet Jkall knaka uti tbem &c. c). Infe-
licena R. ERICI XIV. animi indolem ex Diariis ejus ad
A 2 an.
n) Sr. Maga?.. 4:0, p. 10. Cfr. Stockh. Mag. 1780» P«
*) I. c. p. 21.
O I. c. p. 27.
4 Accuratum teßium bißoricorum examen,
an. 1566 & 67 colligere licet, in quibus ingenue anno-
tavit: die 12 Jul. erratum commift ex ira fubitmica. d. 22
ordinavi exploratores domeflicos Holmia. d. 2 Nov. accepi vie»
dicinam pro melancbolia. d. 16 M<iji inebriarunt me vinofor•
ti quidam convivx prceter confvetudinem meam atque illo-
rum d). Eandem, quae patri, animi vehementiam, fuis-
fe filio R. JOHANNI III, loquuntur litterae ejus ad fo-
rorem principem Elifabetham 1585 ? de nuptiis fuis cum Gunnila Bjelke, in quibus inter alia: Synnerligen var Sy- (ler , Grefviiinan af Ofler- Frislandyfom maß hafver brukat
munnen bårom — — vår Syder Grefvinnan, fom maß bjåb-
bar tberom — — bafver ock ibland andrafbrfmådeliga ord fkrifvit, at djefvulenJlet många par[kor fbnder, fbrrån vår ålfkeliga kåra husfru ßulle komma til den bogbet, men få hafver ock djefvulen ßiiit många par (lior fbnder, fbrrån bon
ock flera andra få forfmååeligen ßulle ßrifva och tala om vårt giftermål e).. Er in litteris patentibus contra Clerum
Ducatus fratris CAROLI, circa religionem fecum dillen-
tientem 1588. Och hafva de ibland annat fom olårde och
illa lärde ftympare ocb åfnebufvud ßamligen lugit ofs och
våra trogna mån uppå £fc. Derfbre ßola de beta Satanifler, Jäfom de ock med råtta kunna nämnas, efter de lydde djef¬
vulen efter, fom år lognenes fader f). R. CAROLUS IX
non tantum propria manu confignata reliquit diaria, a nob. R. Aulae Cancell. v. Dalin in hiftoria ejus frequen-
ter citata; fed & chronicon Rhytmicum ad an. 1592 tan¬
tum pertingens, litterasque perplurimas, vehementem fpiritum Sc verba minime penfitantem quae omnia pro- dunt. In litteris de procuratoribus coronae in Finlandia
an. 1607: Ocb j ßrifve åndå til medfor den tjufva hopen, fom hafva gifvit ofs några fmulor, får det de bafva flu/it
\ / ofs
d) Cel/ii Monum. Pol. Eccl. p. 223« K.Biblioth. Handl. D.2. p.56..
*) Bergii Bih. til K. CARL IX:s Rim-Chron. p, 195.
f) ibid. p, 305 , 206..
doftieflicis exemplis illuflratum. 5 cfs värt ifrä — ocb bruka vi mer a them och andra [adam
tjufvar, Ja nia alla tufend djeflar bruka dem. In aliis ejus-
dem anni de Erico Bjelke: nar de nu hafvaßäppt dejja tvä, Papißerna och Calvinißerna, fa de fedan ingen hjelp, fä må
de föka henne bos Fånen ibeIfvetet, bvilken bafver varit de¬
ras rädgifvare alt bärtildags, der måga de taga hamn ocb
förvänta deras befäldning afhonom g). Diverfum omnino
mentis habitum manifeftanr, quae ex filio R. GUSTAVO
ADOLPHO, relidua habemus monumenta. Hiftoria ab
illo incepta & a Bergio edita, quod dolendum, non ul¬
tra an. 1597 progreditur; eandem tamen quavis pagina
loquitur humanitärem, quoe ex orationibus ejus atque e- piftolis fingulis elucet. Illarum princeps eft, qua ad bel¬
lum Germanicum abirurus regni ordinibus valedixit -6);
harum, qua Ax. Oxenftjerna imperii familiaeque regiae cu-
ram, fi morti oppetere ipfi contingeret, commendat i).
CHRISTINE monumenta ingenii fummo ftudio conqui-
fivit nob. ArckenboltZy vivacitatem ejus haud minus, quam levitarem teftantia. CAROLUS GUSTAVUS pau-
cis, quibus regnavir, annis labori, plus quam alius, de-
ditus multa reliquit ftili fpecimina, ex quibus litterae ad
aulae Canc. Bjdrnklou poft pacificationem Roskildenfem
an. 1658 omnes msmorize ejus injun&as criminationes di-
luit ac refellit k). CAROLUS XI diarium etiam reliquit
pro an. 1672 —97 /); pauca tamen obfervatione digna
continens; memorabiliora fiftunt litterae ejus ad Sen. Reg.
Com. Nicol. Bjelke, in quibus animi fenfa fine fuco pro-
fert m). Humanitatis leges inter arma CAROLI XII fi-
A 3 lu^
g) Loenb. Upl. i Sv. Hift. D. 3. p. 5, 10.
b) GUST. AD. Tyfka Faltrag D. 1. p. 221.
i) Arcbenh. Mein, de CHRISTINE, T. i. p. 16.
k) Stockh. Mag. 1780. p. 757.
/) Locnb. Hift. Upl. I'.2. p. 69. Cfr. ejusd, Hill..Arcli, P,y, nE), Siockh, Mag, 1780. p. 645..
6 Accuratum tefliiwi bifloricorum examen,
luiffe, nemo remere negaverit, qui lirteras ejus ad Cam- pimarefchallum Com. Car. Guft. Rbenßold infpexerit, Ita
an. 1703. Sä är bäft om j an blefve flående, få länge j kun¬
de, och togo ut til det bitterßa intet mera voro igen. — De
Jom man någon orfak bafver at nä(fa, båra antingen ruine¬
ras med brand, eller ockjå ofverbopas med pålagor, at det ringa(le intet blijver igen. Et in aiiis: Jag tror, at på den
fidan ock någraibland hfverfalla värtfolk, och vore häll, at jådane med plundran och brand förbårjides, jå val fom ock
deJom bo der någon gärning fker, /kyldige eller oßyldige
— — få at förr en ofkyluig [kall lida y än en ßyldig ßippa
undan »). Ex Reginae ULRICH ELEONORyE propria
.manu fcriptis ad Hiftoriam frän is CAROLI XII annota- tionibus, multa etiam, potillimum quae juventutem ejus
concernant, colligi poflunt memorabilia o).
§. III.
Ad regum & principum monumenta proximum lo-
cum occupant, quae calamo conlignarunt M'agnates, qui
magnas rerum geftarum partes ipli fuftintierint. Felici
etiam fato plura hujusmodi relidua habemus. De regi-
minc R. GUSTAVI I:mi nemo fåne melius teftirnonium
dicere potuit Senatore ejus atque de forore nepote, Com.
Petro Brabe, qui Chronicon Erafmi Ludovici fua manu e-
mendare atque au&ius reddere haud fuit gravatus p). E-
RIC1 XIV facinora oprime illuftrantur ex confe/fione cli-
entis ejus & confiiiarii intimi Georgii Petri, a Reverend.
Celfio primum edita q). JOHANNIS III:tii imperium fpe-
ftant annotationes Regni Sen. & Canc. Er. Sporre debusre¬
n) Loenh. Hifh Up!. P. 2. p.96,
o) Stockh. Mag. 1780. p. 568.
p) Vide ejus recerfionem in DifTert. de Hiftoricis R. GUSTAVI I.
ad hane Academiam 1782 ventilara.
q) Hift. R. ERICI XIV. p. 255.
domeßicis excmplis illuflratum. 1
bus memorabilibus Sveciae, Il.dae editioni Chroniei Dav.
Cbytreei inTerrae , ex cujus fcripto pro lege, rege £?* grege,
adhuc inter Mfcr. latente <Sc non fine cautione adhiben-
do, controverfia inrer S1G1SMUNDUM & CAROLUM
multum lucis foeneratur. Ex diario Com. & Regni Sen.
Abraham Brahe, plus limplici vice editor), multa ab an.
1594 ac* l&29 haurimus, quae alias ignorare cogeremur.
Ax. Oxenßjerna Annotationes de vita & geftis GUSTA-
VI ADOLPHI j) , ur & ab eo di&atam Cbewnitzii belli
Sveco Germanici hiftoriam quis non fide dignas reputa-
verit? CAROLl GUSTAVI filiique CAROLI XI tempo-
ra mirifice illuftrant vitae Com. Er. Dahlberg /); R. Ca-
merae Contil. Joelis Gripenftjerna u); Praetoris Provinciae
L. B. Salofii. v. Otter v); Com. & Regni Senat. BenediEli
Oxenßjema .v), Senat. Reg. Edvardi Ebrenflen y)'y L, B.
Scberingi atque Johannis Rofenbanez ), ab ipfis confcriptae.
Et ad derimendas, quae Tub minorennitate potiflimum ex-
ciratae Tunt, conrroverfias opus omnino eft, ut partes il-
larumque antefignani audiantur, ficque examinentur, quce
altera alteri fa&ioni objecerit, altera in fui artulerit de-
fenfionem. Hoc nomine conferenda Tunt Guß. Bonde ccvIk- Sotci Hiftoriae Svecanoe a), atque Jacobi Gyllenborg Relatio
de ftatu imperii, cum Tceptrum capefleret R CAROLUS
XI £), cum utraque defenfione Magn. Gabr. dela Gardiec}
at-
r) Loenb. Sv. Arch. T. 2. p. I. Locupletius vero in ejusd. Sv. A-
needoter, Vol. 3. p. 110.
t) Stockb. Mngaz. 178t« P* 145*
t) Particula ejus onnexa Poönati Gyllenborg, Taget ofver Bilt,p. 321.
u) Sv. Bibi. P. 2. p. I.
v) ib. P. 3. p. 114. P. 4. p. 3.51.
*) ib. P. 2. p. I89.
y) Loenb, Sv. Anecd. P. ?. p. 19.
O Illa Nya Sv. Bibi. P. 2. p. 575. Hac Loenb, Anecd. V. 2, p.?6.
a) Loenb. Hill. Mackv. P'. 4. p. 69.
b) Ejusdem Handl. til K, CARL XLs Hill, O Idtm 1. c.
$ Accuratum teßium bißoricomm examen,
årque Clnud. Rålamb Relatione de Comitiis an. i6go d).
CAROLI XII beila Adami Luciov, Lewenbaupt Si M. Sten¬
bock, Comitum, reli£tae narrationes luculenter exponunr mortemque ejus infequenris revolurionis diveriam licer,
fed urramque fat accuraram, ideam exhibenc relationes Com. Guft. Bonde arque Caroli Gyllenborg f). Specialia et-
jam facta multa funr, quae ex praefentium teftimoniis o- mni exceptione majoribus cognofcere licet. Sic nemo extrema R. GUSTAVI I. melius Mag. Johanne Ordina-
rio Stockholmenfi, R. JOHANNIS 111. Sylveftro Phrygioy
R. CAROLI GUSTAVI, Erico Emporagno, R. CAROLI XI, Georgio tValliiiy confelforibus horum Regum in ago-
ne mortis illis adftantibus, cognofcere Sc enarrare potuitg).
Comitia initio imperii R. GUSTAV! ADOLPH! habita optime defcripfit Paftor Arbogenlis Drivius b) an, 1660 Sc 1664 Johannes Elavi Terferus /), CAROLI XI in Scania militiam Ejus a Sacris Supremus D. Haquinus Spegel A),
confli£tum Benderenfem Legatus Holfaticus Fabrice atque Generalis locum Tenens Roos l). Femina? etiam in re¬
bus, quae ad illarum pervenire potuere noritiam, aliis faepenumero melius teftantur. Sic fiimma fides rribuen-
da relationi Comitiflae Maretha Lejonbufvud de ca.de Stu-
ria-
<i) Mfcr. in Riblioth, Acad, Upf.
t) Illa feorfim edita; hsec in Loenb. Hift. Upl, P.4. p. 3. atque Sv.
Anecd. V. 3. p. 14*♦
f) Illa in comprndium dufta & tyris edira fub tirulo: Hißorijk be-
r/itteife em Sveriges tilßdnd under K. FREDR1C l:s Regering ; hsc in
Loenb. Hift. Maikv. P. a. p. 136.
g) Videanrur eorutn relationes Bergii Tal om Stockh. p. 55. Nef telblnd Schvved. Bibi. P. 4. p. 217. Stockh. Mag, 1780. p. 745. Sv.
Mercur. P. IV. Partie. 3. p. 3.
b) Stockb. Mag. 1780. p. 693.
i) Loenb. Hift. Markv. P. 1 p. 4. 36.
A") Sv. Biblioth. P. I. p. 100. P. 2. p. 16.
/) ib. P. I. p. 139. 369-
domeßicis cxeviplis illußratum. 9
riana w), Beata Stenbock de arnitae fuae Magdalena Sture
raptu ex arce Hörningsholmenfi »), Cbrißina Baner de fa-
tis parentis fui Gußavi Baner & funefto ejus exitu o). In«
ferioris fortis homines ad reftimonium dicendum facile
admitti poflunt ejusmodi de rebus , quas cognofcere at-
que dijudicare non fupra illorum fuir condinonem. Sic
non conremnenda defcriptio caedis Sturiante ab ydndrea
Simonis atque Hacjuino Lank adornara/>), belli GUSTAVI
ADOLPH1 in Boruflia a Tubicine Teet^), CAROLI XII,
a miniftro ejus cubiculi Hultman r), atque captivationis
L. B. de Görtz a famulo Piblgren s). Neque rejiciendi prorfus, licet maxima cum cautione admittendi, libelli
famofi partium ltudia aperte manifeftanres, quales plures
res patrias fpe&antes emifTos novimus, ut Georgii Nicolai
Po(je Hertig CARLS Slagtarebdnk; cobi Typotii Relatio Hißorica; Georgii Boraßi Caluvmice Orationis Job. Skytte;
Sam. Pußetidorfii Anecdotes de Svede, cet. Ex illis enim,
licet di&ionis vehementia atque voluntario iniqua tantum
promendi ftudio fufpe&ae femetipfi arguant fidei, fieri
ramen non poteft, quin temporum rationes atque res
principes perfonas circumftantes plurimum mutuentur lucis,
§. IV.
Dolendae fåne funt rerum humanarum vices, quibus
effeftum eft, ut atta & diplomata, publico nomine edita,
haud femper tantum fidei mereantur, quantum illis tri-
bui poffe deberet, aliudque voce & litteris proferre, quam
B in
»i) Loenb. Hift. Up!. P. i. p. 27.
n) Stockh. Mag. 1780 p. 511.
o) Iietgti Append. ad Chron. Rhyfm. CAROLI IX. N:o 89»
p) Loenb. Hift. Upl. P. I. p. 32. 80.
q) Loenb. Hift. Archiv. P. I. p. 21.
v ) Servatur mfcr. in Colleft. Praefidis.
O Loenb. Hift, Uplyfn. P. I. p. 99.
lo ccuratum teßium bißoricovum examen,
in peftore geranr, neceflum fkpenumero habeant illoram au&ores. Id quod difficile hifiorico praeteritorum rem- porum imponir officium de illis dubitandi, qute acquali-
bus omnibus credi atque perfvaderi voluerunt publica fi-
de inftructi fcriptores. Hoc autem extra dubium ponit, quod haut raro inrer fe pugnantia reperiantur ejusmodi A£ta, quodque una vice illis firmiffime ftabilitum fuerit,
altera penitus rejiciatur. Qui fententiam verbi gratia or-
dinum regni 1567, accufaros a Rege perduellionis Sturios
condemnantem f), contulerit cum cauffis depofitionis R.
ERIC! XIV, fequenti anno, nomine eorundem Ordinum promulgatis «), ita e regione oppofitas deprehender, ur
quod uno tempore juftum maxime pronuntiaverint, illud alio, tanquam omni humanirati contrarium atque crudelis ryrannidis luculentiffimum fpecimen, adferre haud dubi-
taverint. Evenit hoc potiffirnum in libellis bellorum caus- fas adferentibus, Manijeßa vulgo dicunt, utpote in qui-
bus neutra pars juftitiam armorum Tibi vindicare non an- nititur. Non vero fatis eft, ipfam mareriem ejusmodi
A&orum cum grano falis accipi deberi; formae ipforum plurima infunt, quae accuratiori fubjicienda funt examini,
antequam fide digna funt exiftimania. Magnam frpc-
numero difficultatem creant tempora , quibus data, exqui-
rendi rationes, inprimis ante annum 1555, quo demum
receprum praefentem eadem defignandi morem in patria
novimus. Dupplicem antea in dierum notatione adhi-
buiffe modum majores noftros conftar. Aut enim Calen-
davium feeuti funt vetus Rovinnum, ad Calendas, Nonas at¬
que Idus fingula referens, id quod in Bullis Pontifi-
cum potiffirnum confpicitur, aut, ad Calendarium Ecclefia- ßicum attendentes, proximum, ex quo exararae litterae,
diemfeftum attulerunt ejusque a die, quo datae, diftantiam.
Sic t) Nettelbl. Schwed. Bibi. P. 4. p. i?o.
») v. Stjernm, Riksd. Bcfl* P. I. p» 300»
dorneßicis exemplis illußratum. n Sic feria i poß Dominicam Latare , Craßino S, Jacobi, Vi- gilia VIII Corporis Cbrißi, etiam GUSTAVI I regis tem¬
pore, diplomata lignata atque notatas res geftas inveni-
mus, quas fruftra extricare conatur, qui antiquitates ec-
cleliafticas haud calluerit. Ex illis vcro conftat, alia Ro¬
mano Catholicorum fefta fuifle immobilia Sc in eundem quovis anno diem incidenria; mobilia alia, quae diem quo-
vis anno mutaverint. Ad illa quod attiner, (ine difficul-
tate ex martyrologio Romano eruuntur, utpote quod in-
dicat, diem S. Georgii fingulis annis d, 23 Apr. XI M. Vir- ginum d. n Oft. Sc fic in ceteris, fuifle celebratum; fed
haec, non nifi cognito termino Pafchali & ex iilo fequen-
tibus Dominicarum reliquis, perfpiciuntur. Qua ratione
hoc effici potuerit, docent computi fcriptores; brevifli-
ma autem via, ope tabulae pro 532 annis elaboratae,qua- lem in Ephemeridibus R. Societatis Scientiarum Beroli-
nenfis pro an. 1776 ediram confpicimus, determinatur, poft quorum decurfum iterum in eundem diem Feftum
incidit Pafchatos. Sic an. 1523 hoc Feftum fuit d. 5 Apr.
Dominica Lcetare igitur d. 15 Marr. Sc feria 2 poß Domi¬
nicam Latare d. 17 ejusd. menfts; VIIhva Corporis Cbrißi
feu proxima poft Penrecoften Dominica d. 30 Maji, See.
Fefta fcilicet mobilia ita fe invicem excipiunt: 1, 2, 3,4 Domin. Adventus, 1 poft Nativ. Chrifti, 1 poft circum-
cis. Chrifti, 1, 2, 3, 4, $ poft Epiphanias, Septuagefi-
ma, Sexagefima, Efto mihi, quadragefima f. invoeavit,
Reminifcere, Oculi, Laerare, Judica , Dom. Palmarum,
Feftum Pafchatos, Quafimodo geniti, Mifericordias, Ju- bilate, Cantate, Rogate, Exaudi, Feftum Penrecoftes,
Dom. Trinitatis, 1 —27 poft Trinitatis, quae fingula, cognito die, in quem Feftum Pafchale incidit, inrerje£to
inrer quoslibet feptiduo, eruuntur. Feria finguli dies heb-
domadis communes, Svet. bvardagar, dicuntur. Craßini
atque Vigtlia dies profefti, feu proximi ante feftum &c.
B 2 Sed
12 Åccuratum teftium bifloricorum examen,
Sed ne fic quidem omnis difficultas chronologica tolli-
tur. Interdum in ipli^ annis hallucinati fuiit diploma-
tum fcriptores. Sic litteras ad exteros principes de ty¬
rannide & depofitione Regis CHRIST1ERNI ll:c!i, d.
•9 Decemb. 1523 Sudercopiae datas adferunt Hvitfeld v), Hadorpb x) , Se v. Sliernman y), licet ipfe contextus nia- nifefto prodat indicio, iIlas compolitas elfe an. 1521.
GUSTAVUS enim ERICI regni Gubermtor in iliis fa- lutatur, licet d. 6 Jun. ejusd. anni Strengnefue eledum
regem fuifle fciamus. Hinc colligitur, datas elfe litteras
eodem anno, quo eje&us CHRIST1ERNUS, videlicet
1521; biennio autem poft Sudercopiae typis expreflas at- que novo die notatas non animadverfa mala textus cum illo cohaerentia. Plur na hujusmodi proferri- poflunt ex-
empla, nifi libri potii quam breviusculae commentatio-
nis Academicae fugge.erent materiam.
§. V.
Multum in temporum rationibus cognofcendis vis
atque ponderis habent exterorum, in primis Legatorum
de illi-s narrationes; illi enim faepe de latentibus illarum
cauffis melius inquilinis inftru&i , neque, quae in rebus
domellicis dijudicandis menti adhaerere folent, praejudi-
catis opinionibus occoecati clariori easdem in luce collo-
cant, quam contemporanei alii. Sic aulam Reginae CHRI¬
STINE 0gerins, Cbanut, IVbitelocke; CAROLl GUSTA-
VI Terlon, CAROLl XI Carlifie, Starenberg 6c Robinfon
mirifice illuftrarunt, in quorum fcriptis adhibendis id tan-
tum cautionis utendum eft, ut ad partes, quas in aula fu-
ftinere debuerunt, attendatur, atque inde illorum tempe-
retur oratio. Proximi his funt, qui confultis archivis
at- v) Hift. CHRIST. II:di p. 304.
x) Appendix nd Cliron. Rhytin. p. 467.
y) Riksd. Bcflut, P. I. p. 22.
iomeßicis exmptts illuftratum. »3
atque A&is publicis nec non aequalium monumentis, Hi-
ftoriam periodi cujuslibet confignaverinr. Qualis fuit Eri-
cus Georgii 'leget, qui priori Hiftoriae GUSTAVI I:mi
parti Chronicon Erajmi Luclovici, potteriori Svenonis Ela-
vi Paralipomena inferuit, multaque infuper diplomata,&
opus fuum tandem oculis Reg. CAROLI IX lubjedtum
ipfiusque manu corre<ttum prohretur. Hiftoria vero ejus
ERICI XlV-.ti minoris omnino asftimanda ett, cum paren-
tis Georgii Petri, facis tubaeque confiliorum regis, tacino-
ra adeo fupprimat, ut vix ejus in eadem invenire liceat
nomen. Pujfendorfii opera Hiftorica, in primis quod CA¬
ROLI GUSTAVI res geftas compleclitur, optima forte
funt, qu-cE huc usque patria vidit, cum non tanrum acre judicium , fed & rettimonia fide digna calamumque ele¬
gantem quavis pagina prodant. Unicum vero adhuc,il-
ludque non leve, ab hittoricis noftratibus deliderare mihi
videor. ER id accuratior illarum rerum crifis, quae dubiae
per longioris temporis rra&um fuerint & de quibus, non
niii penfitatis ab utraque parte rationibus, certi quid erui
potuerir. Exemplum talis difquifitionis, in Hiftoria fua
GUSTAVI ADOLPHI exhibuit Mauviflon,de mortis ge-
nere, quo occubuir Heros, accurate differens 8c copiofe,
arque tale etiam, quod ad cafum R. CAROLI Xll,prae-
ftare conatus recentiffime Dom. Coxe, Angius. E libro
alias in librum narrationes frequentilfime migrare folent
8c iine praevia difeuttione bona fide admitti. Qiii compa-
rationem imaginum Regum MAGNI LADULÅS & MA¬
GNI SMEK a nob. Lcgerbriiig duclarum inftituerit cum illa, quam éx praecedentibus fcriptoribus fere omnibus
habemus eorumdem idea,facile reperiet, quam necefTaria
fit ejusmodi jufta 8c accurata crifis. Reg. ERICUM XIV
ante Celfiuvi, nulla ratione meritorum & bene inftirutorum
habita, omnes tyrannidis ac dementiae tantum infimula-
runt. In bellis illorumque gloria a R.GUSTAVO ADOL-
13 3 PHO
