DISSERTATIO ACADEMICA

d. d.

DISSERTATIO ACADEMICA

de

US U SC RIΡ TO RUM

C ICEROMS

IN

HISTOR. LITTERARIA,

Quam

SUFFRAGIO _AMPLISS. SENATUS PHILOS.

IN 1LLUSTRI UPSALIENSI ATHENAO, '

Sub priesidio

CELEBERRIMl

Mag. Ρ Ε T R I ERERMAN,

Eloquent. PROFESS. Reg. et Ord.

PUBLICΜ CENSUR/E SUBMITTIT

SAMUEL CHRISTOPH. HEDENGRAN,

VERMELANDUS.

IN AUDITORIO GUSTAVIANO D. XX. DECEMB.

ANNI MDCCLVIII.

Η. A. M. C.

υ Ρ S A L I /E.

7

Μ

IM S:M

MAGNJE FI

Reverendiifimo Ρ AT HI

Dn NICOLAO

S» S. Theologie DOCTOKI Celeberrimo > Diceeefeos Coniiilorii PR^ESIDI Graviflimo^Regii Gymnafii

M/ECENATI VTRLS Adn.odiim Revs

Dn. Mag. NICOLAO SPAK,

In Gymnaf. Carolft.S. S.Theol. LtCT &Ven. Conlilt.

ADSESS* Primario, PR7EP & PAST. in Grava longe dlgniilirno.

Dn Mag. BENED. TINGBERG,

Eloquentise LECTOR1 & Ven. Coniilt. ADSES2ORI grav^Bi^o,

Du. Mag. ELAVO SEIDELIO,

Eth* & Logices LECTORI & Ven. Coniiit. ADSES- SORI laudatiflimo.

Dn. Mag. C A ROLO

Chriftinaeliatnienfis Scholse REGTORE

Έη fe {Ter am venerabimdi _arque gmiflirni animi hunc te~

* Vobis _r Patroni Exoptatiflimi% ob documenta favoris

(Tromm omnium felicitate confecratum eile volui >

Reverem Ädmodum Reverendorum & Pr^clariflimor.

cultor

SAMUEL CHRISTOPH.

K:M M:TEM

BEI V1R0,

ac DOMINO,

LAGERLÖF, Carollt. SUPERI NTENDENTI Eminentifiiino, Ven»

Schoiarumque EPHQRO Adcuratiffimo.

MAGNO»

rendif atque Vrzclariftimis y

Dn. Mag. JON/E ULLHOLM,

Ebr» & Graeoae Lingv. LEGT. & Ven» Confift. AD»

SESS» PR AP. & PAST^ in Hamaron longe

meritiiTimo.

Dn. Mag. JOHANNI FRYXELL,

Hiitoriarum & Mathef. LECTORI & Verv Confiitorii ADSESSORI digniffiv·

Dn. Mag. ABRAH. LOTHNER,

PASTORI Ecclefice Chriftinaehafnicniis

& Varnum fideljflimo,

S P A K,

vigilantiilimo, Adfini honoratiflimo»

nelfurn ingenii fcetum Tibi _r M<ecenas Magne, netr rrorc perniagnacum ardentiflimis _pro perenni Veßra & Ve- diffimi '

DOMINUM V ESI RO liUM

dcvotiffinurJ

HEDENGRAN.

i Stads-EECRETER A REN uti Chriftinsehamn

ädel ocb

högaktad,

Herr SAMUEL CHRISTOPHER HEDENGRAN,

Samt

dygdådla _frun,

Fru ELISABET LAGERLÖF,

Mine Aldrakårafie T bråldrar.

Om jag ^innerfta någonim har fog ^{ligger fordold ,} förklara den vördnad ock kärlek i ^{för en huld FADER och öm MODER,} mitt

är det vilTerligen da, når jag, förfta gången, framvifer ett litet lär-' doms prof vid Academien.

Mine Käre Föräldrar 1 Hvem är jag väl mera ikyldig ett tackfamt hierta , än den , fom med mycket befvär framfödc mig till verlden , fom otaliga ftunder vakat öfvev mitt lif, fom ei· _{utan myc¬}

ket bekymmer måft räkna det ena året efter det andra, uuder mine och flere fyfkons forgfälliga upfoftran ? När jag fielf ei kunde hielpa mig det ringefta, ia använder en öm MODER mången trött ftund till mitt vidmagthållande , ock en huld FADER undandrager ei ett ömfint hierta till min upfoftran ock vidare upkomft, Eder friko- ftighet, Mine Käre Föräldrar, har giort at jag och mine Bröder vid detta Kongliga Lärofätet, blifvit underhåldne. Är då intet jag och de Eder den mäfta ärkänilan ikyldige ? "jorden ikulle ju ei bära nå¬

gon tyngre börda än mig, ^om jag ei deremot hyfte vördnad ock tackfamhet. Jag har oek derföre ei annat at Eder upoffra, än ett lydigt hierta och der näft denna fpäda förftlingen af mina vitterleks öfningar. Den frambär jag för Eder, Mine Käre Föräldrar, ej få-

fbm någon belöning för alt godf, ty dertill räcka aldrig mina da¬

gar, utan i hopp at, på Eder tilltagande ålderdom, få tilllkynda E- der någon fägnad. Mina böner till den Nådige GUDEN, ikola all- drig uphöra för Mina Kära Föräldrars beftändiga fällhet, då jag till mitt fifta med barnflig vördnad framhärdar

[Mine Aldrakårafie Fbråldrars

bdmiuk-lyäigfte fon

SAM, CHRIST. HÉDENGRAN.

D. D.

$.1.

tiliflimum quemque Iibrum fapien-

tice ftudiofis impenfius eiTe corn-

mendandum» illi demum fatebun- tur, qui nec fine multorum ^au- xiliis folidam adqulri pofie erudi- tionem> ^{nec tamen} fingulos eo- dem cum frudu legi Audores, intelligunt. Quamvis enim Singulare Summi Numinis donum reputari debeat, quocl, fcriptionis ope, pulcer-

rima fapientiiTimorum hominum monumenta ad pofte-

ros transmittantur, ficque ufuin pluribus praftent mul- tiplicem : concedendum tarnen eit, non omnes, qui co-

gitata fuajitteris commiferunt, fapientiae laudcm fibt expofcere merito, _neque illos, qui egregios reliquerunt labores _, omnibus _parem adferre utilitatem _$ inprimis

cum, pro vario vitse _genere atque inftituto, non eadem ubique bona (int aut noxia* Deledus igitur fcriptorum

follicite atque prudenter eft inftituendus, ne libris inu- tiiibus pervolvendis tempus fruftra terant juvenes* ad ipfum fapientiae faftigium, redo & piano itinere, dedu-

cendi. Ex libris jvero antiquioribus, quorum ufura ad

nos pervenit, vix ^, ac ne vix quidem, ullus invenirl potent, qui, pluribus fimul ufibus, bonarum litterarum

A culto-

Φ ) 2 ( #

cultores juvare poflit, ^quam eximia illa v<?reque aurea fcripta M. T. Ciceronis. Vt enim cJariiFimus ille atque

diligentifiimus fcriptor in omni fere feientiarum genere

elaboravit: ifa mirum non eil, cur eum, ducis iniiar peritiflimi, confulere atque fequi ioleant omnes, quibus

non Latinatantum eloquentia, (ed foiidior quoque rerum

eognitio, cordi fuerit. Sed plura funt hujus viri, fane

maximi & fupra laudes fere omnes pofiti, in rem litte-

rariam rredta , quam ut, brevi quadam & tumultuaria difputatlone, digne tradari ^atque celebrari queanf. Hinc fpeciinen qualecunque Academicum editurus, unum dun-

taxat ufum, ^ex monumentis Tullianis percipiendum, ita expendere egomet decrevi, ut nemini ^non conftet Ci-

ceronem Hiftoriae litterariae ftudiofis Audorem effe per- utilem. His vero conatibus innoxiis, Tuam B. L. cen- furam adprecor mitiorem.

J. II.

Scripta Ciceronis in Hiftoria litteraria ^, in primis intiquiori, longe utiliflima efie & rnaximopere commen- danda, tum demum, ut ego quidem arbitror, luculen-

ter fatis patebit, fl tam Hiilori® litterariaj indolem at¬

que originem, ^quam librorutn Tullianorum argumenta

& fcriptoris audoritatem ^» paulo curatius expenderimus.

Ante omnia igitur Hiftoriam feientiarum, intentis con-

teinplabimur oculis. Quatenus vero hsec in fatis feien¬

tiarum exponendis occupatur , commodiffime definiri

poterlt per narrationem ortus» progreffionis, admini-

eulorum atque impedimentorum verse erudltionis ex genui-

nis fontibus hauftam , & ad augendas atque confirman-

das felentias, humano generi faluiares, deftinatam.

Hiftoria igitur litteraria id imprimis agere debet, ut, ex monumentis fide dignis, dilucide exponat, quid in qua- Jibet difciplina, vel excotenda ^, vel loruoletanda, pne- ftiterint cujusvis feculi atque civitatis hornines ^, quas-

nam eruditio in fingulis gentjbes fubierit viciflitudtnes,

quam bene, aut fecus, fuam collocaverint diiigentiam

cale-

# ) 3 f ❖

ceiebrxores littersrüüi C'jlfcrss, & qü£ ίϊϊΐΰϊίϊΐ ίϊίΐΓΐηί

errorum praecipuorurn initia atque remedia. Dici omni-

no nequit, quanta non minus utilifate, quam jucundi-

tate, fefe commendet ftudium Hiftoriae litterarias. SI

enim cetera vel hominum fa&a, vel rerum aliarum do·

cumenia _, non fine ufu & oble<ftatione recenfentur, quis

crederet ingratam atque fterilem efTe humani ingenii ef- figiem tam multiplicem, & praeclariflimarum artium ^*

per tot feculorum intervalla ^, continuatam memoriam?

Hinc faåum eil, ut in monumentis fcientiarum traden·

dis, fed difpari modo & fucceiTu, omni fere tempore t

defudaverint plurimi ; quos tarnen heic enumerare lon·

gum föret & ab inftituto noftro aiienum. Nos igitur

hiftoricorum in re litteraria cognofcendorum cupidos ad confultlflSnd atque ctlebcrrimi Hifloriarum in Academia

Lundenfi Profefforis , D. Svenonis BRING Hiftoriam litterariam _, patriae lingva elegantiffime confcriptam » prae ceteris, abiegamus.

§. III.

Sedquoniam Hiftoriae omnispraeclpua hsec debet es·

fe virtus, quae a fabuiis & mendaciis eam diftlngvat,ul

nihil falfi comminiicatur admiiceatve, fed veritatem, in omnibus,incorrupte tradat: maximo quidem opere inan-

nalibus litterarum _, tam condendis, quam perluftrandis,

cavendum efl, ne quid pro vero habeatur, quod vel nu- dis conje&uris, vel aliis ineptis nixum fuerit fundamen-

tis. Genuinos autem fontes, ex quibus deducenda eft hiftorlca fcientiarum cognitio, in ipfis eruditorum fcri- ptis, fi modo fuperfunt, merito quaefiveris· Cum vero non omnes eruditi libros reliquerint, & plurimorum _pri·

fci aevi Auåorum lucubrationes, vel _temporum injuria,

vel adverfariorum fraude , dudum perierint: necefTum eft > hunc fuppleturi defcétum, ^eos confulamus fcripto-

res, qui fideli opera etponunt fententias eruditorum,

quorum vel nulla fuere, vel deperdita funt opera. Non

A a qui-

Jjc ) 4 ( #

quldem a>que tuto hane viarn ingredimur, atque illam ^,

quse per ipfos veterum libros ad ilaturn feientiarum co-

jgnofeendum nos perducit: Ted quando vel unus haberi poteft teilis, exceptione major, vel plures adfunt, qui

easdem huie, vel Uli, tribuunt opiniones, ab ore vel feri- ptis ipiius pereeptas ^, errandi perlculum non admodum

extimefeimus. Er, quaj ejus indolis fünf» feripta Hlilorise

litterärt« arnplificand« merlto judicantur aptiifima.

§ IV.

Ut vero pateat, quo jure Ciceronem feriptoribus

uFui hiilorico litrerario adeommodatiffimis adferibamus, agedum ad Scripta ejus penltus conüderanda ^{nos con-}

feramus. Sunt aufem feripta Tullii ^non unius generisj fed tarnen omnia fere ad _{eum, quem} heic commenda-

mus, uium nata atque fa&a videntur. Etenim fuit Tul-

lius nofter omni, ut notilHmum eil, iludiorun> atque leientiarum _genere politiiBmus , utpote qui non modo optimis, in quacunque difeiplina, magiftris ufus erat $ fed & clariiiimorum Philofophorum feripta tarn fefici in- genio tamque acri judicio pervolverat ut non tantum fumma floreat eloquenti« laude, quae fine literis 'utique obtineri nequit^ fed etiam maximus, fuo feculo ^, Phi- lofophus haud ex vano haberetur, cujus etiam veiligia

premere poitmodum fummi viri non dubitarunf. in pri-

mis vero maximas promeritus eil laudes, quod, ^magno

civium fuorum eommodo, cum Grseris Latina conjun- xerif, &, traditis vernaculo fermone plerisque eruditio«

nis capitiöus, id effecerit, ut non modo Grcecamm Iit-

ierarum rüdes, fed etiam dorii, tum ad dicendum, tum ad judicandum, pfurimurn fe adeptos eile adjumenti pro- Eterentur. Adjungam hane in rem verba Ghriilian!

Thomaiii, qui non adeo faventem ceteroquin agere folet facundiffimi oratoris cenforem. Ita vero in fuis cautelis,

circa prscognita jurisprudentiae , de noftro judicatr hiter k&manosy Cicero operam dedit ^% ut oJlenderety do~

Sri mm

# ) } (#

Brifiam Phih[opb>£ nequaquam ad linvvam \Gr£cam ad- /triff am eße ^, ut Green vulqo per [vader e intenåebant, cu¬

jus fcripta adeo, cum fludium Philojophite jurisprudentia junxerit, tnultas reliquias hißonß Pbilo[ophic<e coti-

Jervaverit , rvtiqms f commendanda ftudiofo juris,

Hinc primus ad Hiftoriam litterariarn ex libris Ciceronis

hic redundat ufus, ut ltquido conflet, quam, Tulitanis temporibus, apud Romanos habuerit fadern Philofophia, quodque de bonis litteris Cicero , Γι quis unquam, fit

immortaliter meritus. Non quidem is fum, qui Tulli-

um ab omni ^errore atque vitio immunem fuiffe conten-

dam. Homo fuit, &, quod magis forte nsevos ejus ex- cufat ) revelatione, ^qua nos fruimur, faera deftitutus.

Nec omnes, qua* jam orbem illuftrant ^, veritates, Tul-

lianse induftriae _aeeeptas refero. Dies enim diem docet>

nec euiquam mortalium omnia feire, aut poile, datum

eft. Hoc vero ut mihi coneedatur, jure poftulare vi¬

deor, fuiffe Ciceronem fui temporis lumen longe maxi¬

mum _, atque etiarn multos recentioris aevl Philofophos

non tantum perfpicuo atque elegant! fapientiam tradendi

modo, fed etiam foltdiore multarum rerum ognitione, quin & mukis virtutibus, fuperafTe. Sed Jisec aliis ^per»

fequenda linquo*

Qjjoniam ^autem Cicero in fuis feriptis ptaeifa anti-

quorum Philofophorum paffim adducit, ^atque etiam Inter »

fe, notaiis fubinde erroribus, contendit, altera, & qui-

dem praeeipua utilifas, quam inde5 perclpit Hiftoria litte- raria, in eo fita eft, quod fe&is & opinionibus celebrio-

rum virorum cognofeendis atque examinandis plurimurn

Iuris adfundat. Scilicet dividuntur _opera Ciceronis in Rbetorica , Oratoria ^, Eptßolica ^, & Pbilafopbica. In iinguiis ^{vero non panta} inveniuntur, quae Hiftoriarn bt-

terariam antiquioris cevi Iocupletare poffint. Sic ex Ii*

fero, Ciceronis ^% qui de Claris firatoribus feriptus eil , &

Brutit

# ) 6 C #

Bruti nomen praefixum gerit, örtum & progrefHones e-

loquentiae difcimus, variasque fimul clarorum virorum

fententias & opiniones, magna utique diligentia notatas.

Orationes Tullli non tantum prscclaram viri fapientiam

& facundiam produnt, fed etiam ea fuhinde admifcentj

qua? ad placita veterum Philofophorum illuftranda maxi*

me faciunt. Epißolds Ciceronianae non pauca? ad Fami¬

liäres eruditos, inprimis vero ad Pomponum Atticumy

virum litteris ^non minus, quam moribus ornatiilimum, datse, plurima continent Iltterarise anticjliitatis monumen¬

ts. Maxime autem ad hane caufam conferunt fcripta

Tullii Phtlofophica, quse, ut plurimas res fcitu dignifE-

mas referunt _$ ita permultas erudiforum doétrinas, ^ve·

tuftatis ereptas tenebris, pofterisque confervatas, ^expo·

nunt, idque non exiguo Hiftoriae litterariae ernolumento.

Atque hic uius adeo inter omnes jam dudum innotuit,

nemo ut noftra aetate inveniatur, qui, nullis a Cicero¬

ne arceflitis teftimoniis, hiftoricum Iitterarium fe audeat

dicere» Oleum igitur & operam ^, ut ajunt, perderem ^, a&umque egiiTe cenferer merito, fi omnia difertiffimi pariter, atque acutiflimi Au&oris ioca huc tentarem transferiere. Mihi potius, qui hoc ago, ut Hiftori»

litterariae itudiofis fcripta Ciceronis pro merito commen- dem, fatis erit fingulos tantum libros philofophicos, po- Iltioris Iitteraturae _atque felentiarum praecipuarum Hiito-

rlam locupletantes, digito quafi indicare, ^ut ccnitetTuI·

Ikjm noftrum non unica, qua? tarnen per fe ampliffima eft, eloquentia; laude, ut quidam volunt, fed ,aIiis quo«

que ornamentis longe praecIariiTimis, eile confpicuum.

5. VI.

Sic in libris, vel fragmentis potius Quteäionum Aca- åemtcarum, Socratis, Platonis, & fe&arurn, quse his fta- toribus debuerunt initia, in prirnis vero Academicorum, qui Platonis erant difcipuli, dogmata atque cerfamina de

natura rerum» de bono & malo, de vero & falfo, ele¬

gantes

❖ ) 1 ( #

gantet & copiofe, explicat Cicero. Libris qulnque de Fi-

tiibus bonorum & malorum, de fumma felicitate & maxi¬

ma miferla fubtiiiter admodum difputat, ita quidem, Ufr in hoc eruditionis genere omnium fere antiquorum, cu·^

jus demum ^cunque fe<hae Philofophorum fententias in ^me¬

dium adducat, inter fe conferat, & Epicuri inprimis at- que adfeclarum ejus do&rinam perflringat. Et, quamvis

dicere vix aufim TulJium cogitata (ingulorum percepiiTe

animo, nedum adcurate atque verbis expofuiffe, cum

(int, qui Epicuro in muitis injuriam fieri, fententia ejus

nort iatis intelle&a cum GaiTendo exiftiment, ut de aliis

nihil addam; dubiurn tarnen non eh, quin maxlmo cum fructu hsec legat, quisquis antiquorum fapientiam, ejus*

que variam indolem & diverfas viciilitudines rimari vo- iuerit. De Qudcflionibus Tufculanis, ubi de morte con-

temnenda, de tolerando dolore, de aegritudine lenienda,

de reiiquis animi perturbationibus deque virtute, ad beate

vivenrium per fe fufficiente ^, fufius agit, idem ferri

debet Judicium. De Natura Deorum, de Divinatione

& FatOi qui fuperfunt, Jibrl, ^errores Philofophorum ^ve-

terum ita proponunt, ut vix (ententiam veram tangere,

ne dieam confirmare, interdum videantur. Interim ta¬

rnen ex his quaenam fuerit apud prifcos Philofophos re-

iigionis facies, mifera nempe & obfcura, nullo negotio, perdifcimus. Ad jurisprudentise fata pernofcenda, & le*

^gum antiquiffimarum cognitionem libri tres de Legibus

manu quaii ducere poterunt. In pulcerrimis ve- eque aureis Tuilii libris tribus de Officiis non raro Wiorum do&orurn adferri opiniones, notiflimum eft.

£a denique, quse de SeneBute, & Amicitia » de Para-

ioxis Stoicorum, & Som nio Scipionis elegantiffime fcri- pfit Cicero, exemplis non minus & rnonitis veterum ,

quam praeceptis ialuberrimis, prudentem augere poiTe

ledorem, nemo, niO Latialis tarn lingvae, quam diiei-

plins ι rudis dubitare poterit. Et optandum omnino

foret

ψ ■ ) 8 {

föret, ut fapientiffi ftudiofi, noftro tempore, diligentius

fctipta ^{vecerum ,} inque his Philofophicos Ciceronis li-

bros, leditando pervolverent, quam ufu venire folet·

Nam, permulta licet egregie fcripferint hodierni fcien-

tiarum inftauratores , atque in erroribus antiquorum

exterminandis non fegniter defudaverint: nefcio tarnen qui bat, ut in muliis prifca illa monumenta tarn re- conditam tamque fuba&am contineant fapientiani, ^{ut e-}

mendatricem poileritatem vix, ac ne vix quidem, de-

fiderare videantur. Inprimis vero hunc habet ufum an-

tiquitatis memoria, crebrius repetita, ut pudore fuffun-

dantur Uli, qui plerasque veritates, a fe ^nuper deteétas, glorientur, cum tarnen fsepe nihil aliud dicant, nifiquod3

multis abhinc feculis, di&um fit prius.

§. VII.

Sed non deerunt forte Tullian® Iaudis convicia-

tores , qui fru&um ^, ex amceniffimis hortis decerpen- dum, vel hoc nomine extenuare fatagant ^, quod Cice-

ronem, in Hiftoria litteraria teilem minus habilem, tra- ducunt. Sed ^cum ad bonum hiftoricum id inprimis re-

quiratur, ut vera dicere tum velit, tum poffit: fides fane

Tullio noftro, maxime in fatis litierarurn enarrandis, ne-

utiquam eft eritque deneganda# Non enim eit, quod du- bites, quin potuerit do&orum hominum fententias capere,

ipfe dodtiftimus; nec itudium partium in eo tantopere^me- tuendum, qui, nulli alligatus fe&ae, ex omnibus prseitan«

tiilirna _quasque feiigere folebat« Et fi vel maxime conces- ferim, judicio Tulliano de veterum fedhrum fcitis non.

ubique ftandum eiTe: manet tarnen ufus hiftoricus in- concuftus, fiquidem ipfa Philofophorum verba fiepius ad-

duxerlr. Heic vero pedem figere temporis ariguftia jubet, atque propofita nobis brevitas. DEO fit

in teternum gloria!

FINdS.

&

& &

i/m®