P E R I C O P ARUM E C CLES I AE N O S T R A E
S Y S T E MA
E X P O N E N S D I S S E R T A T I O
QUAM
E X SPECIALI SACRAE REGIAE MAJESTATIS GRATIA ET
VENIA MAX. VEN. FACULT. TIJEOL. LTSAL.
p. p.
g .
T H U R E : 1 1 I E R S T Ë D T
S . 8 . T H E O L . L IC E N T IA T E S , AD LEGION. VERMEL. PEDESTR. PASTOR, T H E O L . P A S T . DOCENS
E T
P E T R U S G U S T . S Ö D E R H O L M
G E S T R . B E L S .
IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXV APR. MDCCCXL II. P. M. S.
p. n.
U P S A L I A E
G R O S S H A N D L A R E N
U Ö G Ä D L E
H e r r E R I K D A H L
egnas dessa blad
ined djupaste aktnin g och vördnad
af
d e a ta cksa m m e
E p i p h . et miraculo illo , in iis peracto, quo majestatem suam primum s ig n ific a v it, Jesus se praebet e u m , qui sua gratia n eccessitudines conjunclionesque hominum vitaeqne jucunditates sanctas castasque reddat, summaque sua potentia idem ac be nignitate usibus vitae subveniat. V erba E vangelii extrem a: K2t sm arevoav tîç uviov oî [xadrpai avrou (Joh II: I I ) gravio
rem illam rem significant, quae est miraculo quaesita, eadem- que vim totius pcricopae ad haec potissimum sollemnia ad- su iulae. E p ist o la , quae est superioris Dominicae Epistolae pars a l t e r a , de virtutibus a g it, quibus vere Christianus, exemplum Jesu s e q u en s, studere debet. H a e sunt fructus quidam fidei i ll iu s , quam Salvator majestatis suae declaratione excitatam v e l i t , qua eadem cultores ejus industriam viresque suas in o- mni vitae communis ratione D eo valeant dicare. Si in hujus D o m inicae E vangelio Jesus se eum declarat, qui voluptatibus vitae terrenae quandam sanctitatem addat, in Evangelio proximae D o m i n ic a e , D o n i. I l l p o s t E p i p h . is apparet, qui molestias aerumnasque humanas levet alque tollat. Quisquis submissa fide pioque animo ad suum Salvatorem eonfugit, opem ejus certo sp erare p o te st, id quod exem pla et viri illius leprosi et praefecti probant; est autem vis fidei in amore sita, qui, vere cu ndus, m itis, placidus, pro injuriis beneficia reddat alque mala bonis superet. Id docet E p isto la, quae partem efficit superio ris D om inicae Epistolae alteram. Ab E van geliis superiorum Dominicarum Evangelium D o m . I D p o s t E p ip h . nihil abhor r e t , in quo J esus se praebet eu m , qui ex periculis angustiis- que vitae terrenae servet. Ilu ic E v a n g e lio , quum in
bus Epiphaniae pericopa u surpetu r, se n su s quoque sy m b o lic u s subjici potest 6). V e r b a illa: xvçie, oœoov i]uug, ùnoXXvfis&a (Matth. V I I I : 2 5 ) et z t StiXot, t a r e , uXiyoniOTOi (ibid. vers 2 6 \ in dican t, qua ratione tum possit intclligi. E s t Jesus s o l u s , qui vale at p roce llas anim i coërcere fluctusque dubitantis et d e sperantis se d a r e, i d , quod apud om nes fa c it , qui opem e j u s implorent. Is a n im u s, quem Jesus nictu lib e r a v e r it , quem quietum reddiderit et tranquillu m , non potest ad eum s e non adplicare, am ore eo i n c e n s u s , quo L e g i satisfiat. H o c quasi vinculo E van geliu m et E p isto la continentur.
Hactenus E v a n g elia Dominicarum F esti E p ip han iae in eo sunt v e r sa t a , ut probarent, J e s u m , doctrinae verae a u cto re m , D e o e s s e natum; nunc in ipsa doctrina versantu r e t in i i s , quae ea efficit. Parabola de zizania et tritic o , quae est E v a n geliu m
D om . V p o s t E p ip h .
d o c e t , quemadmodum triticum inter zizaniam c r es ca t, ita Evangelii doctrinam propagari et quasi ed ere fructus, etsi vitiis et mendaciis im p e d ita m , quae aliquamdiu tollerentur. In hoc patientia D e i atque sap ie n tia apparet, q u i, quutu mala una cum bonis \ i g e r e perm ittat, eo ip so efficiat, ut et mala corrigantur, et bona om nib us e x p le a n tur numeris. Quum D e u s lentus ad iram s i t , om ne s debent vere christiani se le n e s et a e q u o s, alter in a lt e r u m, praebere. Id praecipit Epistola, in qua, ut fere se m p er , e a , quae tradi dit E v a n g eliu m , ad vitam moresque re feruntur, et quae cum E p isto lis superiorum dominicarum bene congruit. Si quo annoDom . f^ I p o st E p ip h .
in cid it, id quod fit r a r is s i m e , est e x praescripto Juris ecclesia stic i Evangeliu m D o m . X XV I I postT r in . in ea explicandam 7). Quod Evangelium qua ratione cum E van gelio l)otn. V post Epiph. cohaereat, verba hujus extrema indicant: o v/ls^ u is i « fixait« yen dqoaxe aéra tiç dtonug, nçoç Xo xaraxuvnai iauiu’ top ôs a u o v avvuyuyeie tiç ttjv aîrotlijjcqy fxoa
(Matth X I I I : 3 0 ) , quae verba optime consentiunt cum illo E v a n g e l i o , in quo de justitia I)ei agitur, quae bona praemiis, mala autem poenis adficit, ideoque demonstratur, quantum sa lutis doctrina Christi adierat eam amplexantibus recte, et quan tum in periculum ii incurrant, qui eam spernunt. Epistola ve ro a pericopis dominicarum Epiphaniae paulo alienior est.
S eptu agesim a
etS exa g esim a
dominicae videntur quidem ob nomina in cyclum Festorum Paschae potius, quam in domi n icas post Epiphaniam referendae esse; sed pericopae earum si paulo diligentius considerantur, apparet arctissimis vinculis cum dom. V et V I post Epiph. cohaerere, in quibus quae de ratione ac vi doctrinae Jesu dicuntur, in his porro tractantur. C a u s s a , qua factum e s t, ut dom. VII et V III post Epiph. non sin t a d p e lla tae, est haud dubie e a , quod tum futurum esset, tit sa epe ex clu derentur, quum sollemnia Paschae rarissime tam se ro incidant, ut octo sint dominicae inter diem festum Epi p haniae et Quinquagesimam, idque quum pericopae earum, ad vitam moresque tam g r a v e s, existim atae sint dignissimae, quae ad co n donandum quotannis adhibeantur. EvangeliumD o m i
n icae S eptuagesim ae
in eo versatur, ut probet, salutem nostram totam e x gratia D ei voluntaria pendere, quae tamen non ex libidine quadam nobis tribuatur, l l a b c t homo n ih il, quod suo q uodam ju re et merito postulet, tamen oportet omni studiosa-à
lu tem animi curet de eaque con ten dat, nam ita solu m id o n e u s sit ad accipiendam servandamque g ratiam , quae eum salvificet. H i c est Epistolae et Evan gelii n ex u s. — D e u s homin ib us gra tiam suam quamvis perpetuo obferat, sunt tamen m u lt i, in qui bus n i h i l , vel pauca admodum ea effecisse videatur. E v a n g e liu m D o m . S e x a g e s i m a e . D iv er sa ratione h om in es v erbu m divinum accip iu nt, quapropter ipsorum culpa s it , quod verbum in sin g u lis non eadem efficiat. Epistola agit de m odestia an i m i , quam qui t e n e a t , idem sit aptissimus ad gratiam a c c ip ie n dam ad aeruinnasque et d olores ea su p e ra n d o s, id eoq u e peri- copas J eju n ii quadragcsimalis attingit.
A D o m i n i c a Q u i n < ja a g e s im a incipit Festorum Paschae cy c l u s , id intervalli com p re h e n d en s, quod inter eatn est et O c ta vam P a s c h a e , qua clauditur. Pascha est festum F ili i p la ne proprium; Filium respiciunt sin gulae eju s p e r ico p a e , in quibus universis redemtionis opus re vera ab so lu tu m, o p u s o e c o n o m i c u m F i l i i p r o p r i u m , res e s t , quae praecipue regnat. E f fecta est redemtio pugna ill a , qua Jesus èôwxtv iu vio v vtmq »/- fiOlV - - - uvouius T it. II: 1 4 , et êÀiioe t « i$yu l o v dictuokou 1 Joh. III: 8. 8) D e pugna hic a g it u r , de implacabili illa inter bonum et malum p u g n a , quapropter D ualism us quid am , qualem in doctrina christiana licet cogitar i, per totum permeat F e s t o rum Pasch ae cyclum. H unc apertissime demonstrat p assio Jesn in cr uce, nuaxu oravQiaoiiiov, quum malum victoriam ad sp eciem reportat, sed tantummodo ut eà ipsa su o im perio in perpetuum p rivetu r, qua de re nos certiores facit vic toria i l l a , inulto ea quidem gravior illu strio rq u e , quam Christus sibi paravit et re
surrectione confirmavit, naa^a araoiacipov. H a e c duo s o lle m nia dominicae quadragcsimales ita quoddammodo praeparant, ut priores tres illud praecipue respiciunt, hoc tres posteriores.
Antecedit Jejunium quadragesimule
D om inica Q uinquage
sim a.
In ejus E van gelio Jesus passionem suam, mortem re- surrectionemque praedicit. Sunt autem animi discipulorum va nis opinionibus occupati rerumque terrenarum spe inani; sermo est iis obscurus, non intelligunt e a , quae dicuntur. Narratio illa de miraculo J e s u , quo oculi illius caeci aperiuntur, est eo co n silio haud dubie addita, ut per quandam significationem d emonstraretur, quam necessarium sit Jesum ipsum aciem men tis nostrae a cu ere, ut queamus amorem illum percipere, quem p a ssio ejus testatur Id si factum s it, non potest fieri, quin animi nostri vicissim vehementi illo in eum incendantur amore, de quo loquitur Epistola. In E vangelioD om . 1 Q uadrag.
incepta jam memoratur illa pugna, quae a daemonibus malis in eum excitata ipsos est eversura. 9) Malorum auctor cernitur hic audacissime conari, ut Sanctissimum ad peccandum sollici tet. C allid itate, quae mire congruit cum fraude illius sollici t a tio n is, cui succubuerunt primi nostri parentes, ad novum illum Adainum accedit, qui tamen constans manet vi fidei va lida et victor a b it, ideoque uvtoç TieiQaa&ttç, dvruxou xoiç net- pa£o/i£îoiç ßo^&r^at. Ebr. II: 18. Epistola monet hanc gra tiam ne frustra accipiamus, sed ut omnia, quibuscumque solli citamur et v ex a m u r, vi D ei sustentati impugnemus atque vin camus. In E v a n g elioD om . 1 1 Q uadrag.
certamen illud inter bonum et malum alia ratione describitur. Est diabolusomni-um malotomni-um parens atque au cto r, quae m ala interdum vid en tur impune dom in ari, s e d , quum ita fieri D e u s p erm ittit, id tantum facit, ut cultores su os in constantia e x e r c e a t , q u o , confirmata fide periculis et sa nctio re facta, participes fiant a u x i l i i , quod interdum quidem ferre m oratur, numquam vero plane negat. Cujus certa spe erecti persistere debemus in certamine illo contra m alum , de quo agit Epistola. In E v a n - gelio
D om . I I I Q ttadrag.
aliam prae se fert speciem pugn a illa inter bonum et malum. Quanta sit horum duorum discre p an tia, quorum alterutri toto animo servire sit n e c e s s e , quan- toque op ere sit cavenda virtutis studii re m issio , ob vitiorum p ericulu m , et praecipue, potestatem omnium malorum a S a lv a tore e s se fractam: haec est sumina eorum Jesu se r m o n u m , qui hic referuntur. E p isto la monet ne in peccata revolv am ur e t perniciem in d i c a t , quae inde nascitur. I l i s igitur tribus d om i nicis certamen illud describitur, quod est inter bonum et m a lum. Primum studet in fe stissim u s gen eris nostri hostis ad o b sequium suum allicere ipsum nostrum S alv a to r em , quod quum male cedat, deinde quaerit omni vex a tio n is sollicitation isqu e g en er e hom in es a Salv atore suo avet t e r e , tum , hac quoque in re v ictu s, bona et mala m iscere conatur, piisque factis impro bitatis maculam quasi imprimere omni imm inens occasio ni p o testatis am issae recuperandae. In i i s , quae sequuntur, domini cis aniini ab illa pugna revocantur ad contemplandum C hristum , qui pro fidelibus suis d im icat, et quidem pericop is, in quibus doctrina de triplici eju s munere eluceat. 10) V er b a illa Evan- ge liiDoni. I t y Q u a drag .:
o v i oç è o n v ùXijâojç o n ç o y t j i y ç , ô ag eiç rov xonuov (Joh. V I : 1 4 ) sunt caput hujusdomi-nicae pcricopae. Miraculum illud, quo Jesus quinque millia virorum cibo recreavit, duplicem habet sensum: primum Jesmn a D e o missum esse testatur, tum animos movet ad cogitandnm p otiorem illum cibum spiritualem, panem divinum, cujus Jesus doctrina sua fideles reddit participes. Epistola demonstrat, q u in tu m nova illa religionis disciplina, quam Jesus ut pro pheta in stitu it, veteri praestet. E pistola
D om inicae V Q ua
-drag,
de munere Christi sacerdotali agit, et quanto praestan tius ejus sacrificium sit omnibus Veteris Testamenti sacrificiis. E v a n g elium indicat sanctitatem vitae Jesu, qui in mediis ad v ersariis interrogare potuerit, tiç vfimv ter 7rcpt uuuo~ n u g , in quo nulla audita sit reprehensio. Quid dominica prae cipue r e sp icia t, id significat locus ille , Ehr. V II: 2 0 : rotovrogy t i j j r j f i i v xcti Ii t q s t i e v ù ç ^ i e ç e v ç , o a ï o ç , d y .a y .o g , u u i a i i o ç , x t ^ u g i g -
u n o i 'îno t cov ufiuQTwXutv. A ntiq uissim um
D om inicae P a lm a
rum
E v a n g e liu m Matth. X X I : 1 — 1 0 , a quo dominica nomen d u x it , es t in Suecia jam inde ah ineunte 17 saeculo inusita t u m , eju squ e loco usurpantur 1 Cor. X I : 2 3 — 2 9 , quae olim erat Epistolica D iei Viridium pericopa. Est tamen priscum il lud vald e idoneum ad id declarandum, quod dies respicit, re gium J e s u munus, quod, quum in Hierosolyma inveheretur, significavit et cujus vera primordia, voluntaria Jesu exinanitio n e , passione et morte effecta, Epistola prodit oinnium animan tium veneratione celebrata.A rgumenta Eestorum duorum Paschalium
F e s ti P a ssio n is
etL c s ti Jtcsu rrectionis
sunt e x historia petita.In illo cele bratur memoria passionis Jesu et mortis in cruce, iteuv
sepui-t nrae, quae omnia su ssepui-tinuisepui-t, Ira diu zov &urazov yuzuoy^arf zov t o KQazog iy o v ia tou & u r a z o v , zo v zeo zi zov SiußoXov Ebr. II: 1 4 ; !1) E van geliu m
F e s ti R e s u r r e c t,
continet narrationem do re su rr ection e, quam E p i s t o l a , ut a d s o le t , ad vitam m oresqu e refert, m onens docensque quomodo sollem nia resurrectionis rite obeam us. PericopaeF e r. I I P a s c h a e
locum nobis praebent o m n ia , ad quae spectant S o lle m n ia Pa s c h a e , quasi an im o r e p e tendi; et describit Evan gelium praeterea vim illain m a g n a m , quam resurrectio Jesu in animos habet eor u m , qui eum ardenti fide amplexantur l) e fide in Salvatorem a morte reducem agunt PericopaeO ctau ae
quoqueP a sch a e.
E v a n g e l iu m , in quo com m em oratur, quomodo bis J e s us s e consp iciendum disci pulis dederit, hoc indicat verbis illiu s: fmxuotot ol fir, îSorzfç xrn mort'vontzcç (Joh. X X : 2 9 ) , et verbis extrem is. In Epi stola doctrina fidei ejusque testimonia subtilissim e tractantur.A
D om . II post Pascham Festorum P en te co s te s cjcltts in cip it, qui om nes co m p lectitu r, qui sequ un tu r, festos dies una cum Dominic a S .S . T r in ita t is , qua absolvitur. Pericop ae domin i carum , q u a e s u n t ante P en te coste n, continuatam quandam e x h i bent seriem Muneris Christi H egii descriptionum curaeque eju s de sua e c c l e s ia , quam quum in coelum ad seendisset illustrissimo pvobavft d ocu m ento, m ission e Spiritus Sancti. S in g u la e igitur animos quodammodo praeparant ad ipsum S o lle m n e P e n t e c o s t e s , festum id quidem in memoriam Spiritus Sancti discipulos occu pantis celebratum et institutionis ec clesia e christianae.Iu E van gelio
D om . I I jm st P a s c h a m
, quod de pastore bono a g i t , ben ignissim a describitur Jesu de cultoribus suis cura,d e ecclesiaeque incolumitate, propagatione et victoria, quas ut pararet, vitam suam profudit. Epistola monstrat, quomodo v e s tig ia illius p erseq uam ur, og xug iiuagriag abxog civijrtyxev
i v t u) oco/xaxi avxov ê m t o £uXov' iva zaig ùfiuoxiuig unoysiofierot
it] d im io o vn j fynwptv (I Petr. II: 2 4 ). Evangelium
D om . I l l
p o st P a sch am
d o c e t , curam Jesu suae ecclesiae exploratione quadam fidelium et probatione continua conjunctam e s s e . E t s i consolationem et opem ferens semper adsit, haec tamen spiritualis ejus praesentia non semper animadvertatur. Hine vicissitu do illa anxietatis animi et quietis, quam regeneratus horno in se e x p eriatur, dum tamquam peregrinus in terris ver setur. In E p is to la , e x capite e o d em , quo superioris dominicae E p i s t o l a , su m ta, adhortatio ejus de Jesu consectando ad omnem v itae humanae conditionem refertur, praecipue ad vexationem perpessionemque malorum. Ita utraque pericopa simili ratione accuratiorem quandam pericoparum superioris dominicae explana tionem continet. EvangeliumD om . I V p ost P ascham
est de occulta illa ecclesiae cura, quam Jesus per nugutcX^xov agit, cujus et in fidelibus et in infidelibus vis describitur. In Epistola de verbo a g it u r , gratiae illo instrumento, quo ad vim suam declarandam utitur nuouxlqtog. P roxim a dominica,Dorn. V p o st P ascham
,
in Succi aD om inica precationum
(B önesöndag) vocatur.A g it etiam Evangelium eju s de precatione, quae, nomine Jesu peracta, quain eflicax s it, docet. L atiu s tamen patet et agit idem de spirituali illo et mystico Salvatoris cum fidelibus commercio, quod confirmatur promissis accipiendarum precum, adfectuque illo percipitur animi in D eo adquiescentis, qui est omnis cultus Interni et spiritualis fons atque origo, ideoque quoddam preca
tionis fundamentum et tranquillitatis, quam g ig n it precatio. E p i s t o l a , superioris dominicae E p istolae altera p a r s , ad veritm adhortatur D e i cultum in agendo d rce nd oq ue, qui proficiscatur ab i l l o animi adfectu , quem indicat precatio atque testatur.
F estu m A d scen sio n is
re sp icit, sicut cetera f e s t a , rem quandam vere peractam, quam tractat utraque ejus pericop a. Quum in memoriam ejus facti c e le br etu r , quo Christus totu m regiu m suum munus repetiit, absolvit quodammodo et e x p l e t e a , quae superiores dominicae tractant.D om inica V I post P asch a m
in eo ntaxim e v e r s a t u r , ut an im os ad S ollem n ia P en tecostes praeparet; itaque agit ur in E van gelio de Spiritu Sancto ejusque de Jesu t e s t im o n io , quod testim oniu m discipuli quoque donis Spir itus instructi inter od ia et discrimina sint apud h om in es pronuntiaturi. E p istola d o c e t , debere hoc testim oniu m omni vere chrisliuni agendi vitaeq ue ratio ne confirmari.F estum P en tec o ste s
in memoriam Spiritus Sancti stiper A p o s t o lo s se effundentis celebratur. Sunt hic quoque omnia in re vere acta p osita; sed pericopae hujus d ie i a pericopis ce tero rum Festorum in eo abhorrent, quod quum in illis Evan geliu m rem ipsam g e s ta m describ it, E p isto la vero m o n stra t, quam vim habeat ad docendum et e m e n d a n d u m , hic contra fiat. Epistola continet narrationem de i i s , quae primis P en te co s ta li b us eve n e ru n t, q uu m , ut promiserat .lesu s, Spiritus Sanctus estsuper A postolos effusus. E van geliu m agit de i i s , quae in cor dibus fidelium P a r a c le tu s, Spiritus S a nctu s efficit, de mystica
illa u n io n e, qua cum D eo conjunguntur, de amo roque illo, tranquiHitate et gau dio, quae inde exsistunt. H acc, quae de pericopis primi Sollemnium Pentecostes diei diximus, in F e r ia s q uoque I I P e n i , valent. Etiam his commemorat Epistola eftu- s :onem illam Spiritus Sancti, re vera factam, jam quidem su per g e n t i le s , quamquam ita vim quandatn peculiarem ohtinet, utpote quae demonstret communitatem gratiae D ei, in Christo d e c la ra ta e, ecclesiaeque ea ipsa effectam communitatis rationem et victoriam. In eadem materia tractanda versatur E van gelium , ad dogmaticam vim id quidem unum e gravissimis.
D o m . S . S . T r i n i t a t i s potest triplici ratione considerari: p r im u m , quod est O ctava Pentecostes atque hunc Festorum orbem claudit; d e in d e , quod dominica est extrema dimidiae illius anni ecclesiastici partis, quae praecipua Festa comprehen d i t , qua ratione vis ejus et momentum , ut Festi cujusdain S.S. T r in ita tis, m a x im e apparet; tu m , quod duas illas anni ecclesia stici conncctit partes. In E vangelio e j u s , quod cum pericopis dierum Pentecostalium optime congruit, de regeneratione agitur, mirifico illo Spiritus D e i o p ere, quod hominem reddit partici pem redem tionis gratiae in C hristo, adilumque ei parat ad in v isibilis ec clesiae so c ieta tem , et quasi inchoationem vitae aeternae efficit. Epistola agit de admirabili illa sapientia et gratia, quam declarat exp iationis opus. Quod opus a Patre decretum, a F ilio reapse peractum et a Spiritu Sancto ad id adeommoda- t u m , quod eo quaesitum e s t , nos movet ad tria illa magna animo repetenda S o lle m n ia , quibus est propositum fidem illam d eclarare, qua praecipue ecclesia christiana ab aliis distinguitur,
fidem in D eum trintinuni, P atr em , F ili u m , et Spiritum S a n ctum. S ic ratio ill a hanc dominicam ut Festum S .S . T r in ita tis considerandi bene consentit cum e o , in quo pericopae ejus praecipue versantur, etsi Trinitatis dogma in iis haud attingitur.
II ac dominica prior anni ecclesia stic i pars e x p l e t u r , cui est propositum tribus iliis m agnis S o lle m n ib u s doctrinam de D e o e x p lic a r e , caussa et fundamento s a lu t is , sivo T h eo l o g ia m angustiore se nsu. Ah eadem apte incipit posterior p a r s , quae versatur in A n t h r o p o lo g ia , siv e doctrina de h o m in e , o b je c to gratiae sa lu tife ra e , de ratio ncque, qua hujus gratiae liccat par
ticipem fier i, ordine salutis. Etiam in hac pericoparum serie ratio quaedam apparet et disciplinae form a, quamquam a do ctrina dogmatica serius orta paulo alienior. Est quaedam vitae hum anae descrip tio, in qua quis ejus sit summus f in is , quae aer u m n a e, quae discrim ina, quae insidiarum fraudumque peri c u l a , quae officia, quae summa denique sanctitas et p erfectio , monstratur. H aec omnia eduntur copiosa et multipliciter varie- que m i x t a , ut sunt in vita com m un i, tamquam m eliorem (pren dam imitantia superioremque ordinem cursumque rerum , q u e m , etsi inconstans videtur nec ad ratam adeommodatus l e g em , su perior quaedam v is moderatur dirigitque.
D o ctrin a de bonorum et malorum naturis principem An- j fhropolo giae christianae tenet l o c u m , quam doctrinam tractare incipit Evangeliu m D o m . I p o s t T r i n . quod in narratione de divite illo viro et L a z a r o diversas monstrat v i a s , quibus ad futuram suam mercedem h om in es pergu nt. A nim u s amoris e x p ers est eorum p rop riu s, qui improbitatem se q u u n tu r, animus
autem amoris plenus bonorum, adtnonetque E p istola, ut amoris D e i memores [isvcofiEV
tv
ayant], èv i o v t m enimTettXsKorat i]
àyanrj fieO' tjucuv, ira naççrjotav èyioftsv èv rtj *]/**£>« if]Ç xqiosojç (I Job. IV: IG, 17). l l a e c porro tractantur in
D o m . I I p o st
T rin .
cujtis Epistola itidem ad ainorein adhortatur, et cujus E van gelium vocationem D ei benignissimam memorat hominum-o oque vocationis n eglection em , ab amore sui rerumque terrenarum illam quidem profectam , et quantam perniciem ea gignat negle ctio. In E v an gelio
D om . I l l post T rin.
porro describitur quam infatigabili cura Deus sit in peccatoribus quaerendis vo- candisqne, quamvis ii saepe gratiae ipsis in vocatione oblatae repugnent. Qui se se ei praebeant in veniendos, eos domum, ut significat parabola de ove am isso, humeris gestet. Monet E p is to la , ut D e o ducendos nos totos tradamus, utque caveamus et propulsemus o m nia, quae possint nos ab eo segregaro. Utra q u e pericopa indicat in gratia D ei esse omnia posita in con versio nis et initio et progressu. , D e molestiis \itae terrenae rerumque humanarum fragilitate et vitiositate ipsorum hominum pericopae aguntD om . I P p o st T rin .
In E v a n gelio haec ad sin g ulo s referuntur h om ines, qui his moveantur ad exploratio nem sui co g n itio n cm q u e, ad considerationem suae ipsorum pra vitatis, ad veram animorum modestiam miliaque, quae hinc n ascantur, de aliorum vitiis judicia. In Epistola haec eadem materia ita tractatur, ut respiciatur universum hominum genus, v e l , ut multi e x istim a n t, universa rerum natura ejusquedov-
Xmu tijç (j&ooug alquo èXsvdeQiu illa , cujus futurae desiderio di cituroviJTsiu&tv nat avvoidtvitv.
E v a n g eliumD om . V p o st
T rin.
haec eadem porro tractat. C onversus homo conscientiavitiositatis residuae pravitatisque adeo gravetur interdum atque an gatu r, ut paratus s i t , sicuti P etru s, ad e x c la m a n d u m :
un èfiov, ori urrjQ «juaptcoAoç e iiu , xvyir. ( Lu c. V: 8). Ita ani mo adfectus homo fiat idoneus vocationi Jesu ad o b se q u e n d u m , ut possit ùcpsiç a n u r ia åxoXov&eiv uvrco. Epistola a g it de vi atque effectu v o ca tio n is, conversio nis progressum m a x im e re sp i c i e n s , et d o c e t , quomodo Christianus hac in vita s e d eb eat g er er e; ejusque e s s e , ut sunt verba e x t r e m a , xvqi ov i or t)aov ciyiaoui sv rt] y.actru a v r o v . Ab iis , quae tractantur in his pe- ricopis nihil abhorret Evangelium D o m . / 7 p o s t T r i n . in quo agitur de n o \ a illa v it a , quae e x accepta vocatio ne nascitur. Quae vita non solutu tamquam extern um quoddam e x s i s t i t , sed tamquam internum quoddam , totum hominem sanctifican do pe netrans et e x interno p rocedens, vi sua spirituali et suprana- turali in lota hominis vivendi agendique ratione se m anifestans. ITanc vero vitam non e x se ip s o , neque in se ipso homin em v i v e r e , sed e x et in Christo^ pericopa Epistolica u n io n is m y sticae caussa vique ex ponenda docet. l l a n c m a te r ia m , prin cipalem illam quid em , quoties ad Anthropologiam S o te r o lo g ia adplicatur, porro tractant duarum illaru m , quae se qu un tu r, dominicarum pericopae. Evangelium D o m .
V I I
p o s tT ritt.
in quo de Jesu quattuor millia hominum cibo récréante co m m e moratio f it, quum sit pericopis hac ratione inter se co n senti entibus ad ju nctu m , haud dubie sensu sym b olico exp licatum est 13), resp icitq ue, pariter atque ejusdem dici E p is t o la , cujus caput sunt verba illa extrein a: t o ôs yuçinua too t h o r , £cotj u im io ç èv Xqujt(i) Ytjoou toi xvçiw rtiwv (Horn. V I : 2 3 j , novam vitam spiritualem ejusque conse rvationem bonis i l l i s , quae D e u snniinis supranaturaliter largitur. In pcricopis
D om in. T I I I
p o s t T rill,
in dicia vitae spiritualis exponuntur in exploratio n e m sui n lioruniquc, in admonitionem de ficta probitatis specie f u g ie n d a , in justam que rerum spiritualium scientiam parandam. Fu n d a m en tum , ratio fructusque pietatis vere ebristianae sunt ig itu r e a , de quibus his in pericopis agitur. Haec eadem \id e n - tur e a r u m , quae proximo sequuntur, dominicarum pericopae m a x im e r e sp ic e re , et ita quidem, ut accedant ad gravissima e bristianae Ethicae praecepta diligentius tractanda.S i c , ut ordine rem persequamur, pericopae Dominicarum I X et X post Trin. generatim hortantur admonentque, ut tem pore gratiae recte utamur. E v a n g elium D o m .
I X
p o s tT rin .
rie cura diligentiaque prudenti agit, qua homo, rationis aliquando r eddendae m e m o r, gratiam D ei debet quaerere et conservare. 14) E p isto la in o n e t, quantopere sit fugienda prava illa securitas, qua f it , ut insidias h o m o , quae ipsi tenduntur, negligat, et p roin de incurrat in perniciem. P ericopaeD om . X p o st T rin.
in his iisdem , nec tam anguste tractandis versantur. Evangelium m em orat gravissim a D e i de iis judicia, qui pertinaciter rejiciunt ct m alitiose repugnant gratiae ipsis oblatae. Ilaec sunt ro vera in Ju daeos dicta; in primoque Epistolae versu caussa declaratur, qua factum s i t , ut D e i gratia apud gentiles nihil valuerit, quippe qui mutorum idolorum cultum sint secuti. Ita hic re spicitur repu gn antia, quae gratiae exstitit ex istarum duarum r e lig io n is formarum assectatoribus, et quae etiamnunc exsistit non modo e x i i s , sed etiam e x multis ecclesiae ebristianae so c iis , illis continuo vigentibus tectioribus, ut itu dicam, etpolitioribus Judaismo et Genlilism o. E p is t o la in eadem materia per contrarium tractanda v er sa tu r , et monstrat eos e c c l e s ia e christianae s o c i o s , qui gratiam a ccip iant, Spiritus opera J esuin D o m in u m vocare p o s s e , e t , d iver sa quamquam ration e, tamen
ix u O T O ) d i ô o a â a i x r j v c p u v E Q w o i v x o v t z v e v u u t o ç n y o ç t o o v [ i ( f c ^ o v
(1 Cor. X I I : 7). Sic transitus quidam apte paratur ad e a , quae pericopae e a r u m , quae se quuntu r, dominicarum tractant.
Peric op ae
D om . X I p o st T rin .
de modestia anim i agu nt et in eo versantur, ut probent, n e m in e m , nisi vere mo d e s tu m , ab omni que arrogantia a lie n u m , justific atio nis et donorum S p ir itus participem fieri. Quod confirmant et parabola illa de P ha-risaeo et Publicano ejusquo verba e x tr em a : o de xutisivoiv
ttcvTOv vii>a)&t;oeic(i, et modesta P a u li de se ipso c o n f es s i o , certo s c ie n tis , gratiam D e i in ipso haud vanam et inanem fuisse. In
D om . X I I p o st T ritt,
id praecipue declaratur, qui sit vere Christiani sermo. E van geliu m , quod est de surdo illo eo d s m - que m u t o , allegoricc hic in tclligitur. Qualis est homo auribus lin gu aqu e captus c o r p o r e, talis est anim o i s , qui nondum est regen eratu s. Facu ltate loquendi c a r et, facultate loquendi ita, ut d e c e t , de D e o rebusque d iv in is; est enim auditus e x p e r s, v e l , ut ait Paulus: ov dtjfsrca ree ton nrsi'naxoç xov eov 1 Cor. I I : 1 1 . Primum sunt au res ejus gratia supranaturaliter ellicaci a p e r i e n d a e , ut queat divinum verbum percipere ; quo facto linguae quoque vincula s o lv u n t u r , ut p o ssit XuXeiv i>Qx)o)ç etiam de rebus divin is. In Epistola hoc argum entum adeommodatur ad munus N o v i T e sta m e n ti sacerdotale, u lpote diuxonav n n v ftu x o ç , quaeperei-pintnr veritas, et deinde recte doceatur. In Evangel io
D om .
X I I I pont T ritt,
agitur de vitae ratione vere christiani, quae am ore D ei et hominum temperata se praeheat honestis actioni bus intentam. E p istola m onet, ne quis arbitretur homines suis ipsorum factis justitiam sibi parare posse V e r a justitia na scatur ta 7T(ot£oj$ t oiç m a isvovai, quae verba Epistolae e x trem a su m m am eju s indicant. U t sint animis vere gratis prosequenda in numera D ei beneficia, idque imprimis, quod in justificatione a fide profecta appareat, utque is animorum adfectus in h one state vitae praecipue cerni debeat, praecipiunt pericopaeD om .
X I V p o st T ritt.,
quae cum pericopis superioris dominicae co h a e r en t, Evangelium verbis illis: ij m ojiç aov oeaatxe ae, e t E p istola contraria illa significando, êçya ouoxoç et xuçnov too n v e v p a ïo ç , atque adjuncta ad sanctam integramque vitam adhor tatione. E vangeliumD om . X V p ost T ritt,
in eo cum perico pis superioris dominicae consentit, quod demonstrat, postulare vitae sanctitatem , ut res terrenae coelestibus postponantur, utque certa fides Patri coelesti habeatur, qui omnibus nostris prospiciat necessitatibus. Epistola haec ad singulos hoiuines ita refert, ut doceat esse uniuscujusque officium, c o n silio , con s o la tion e omnibusque bonis, quae Deus et corporibus hominum et an im is largiatur, iis succurrere, si quibus aut corpore, aut animo aliorum auxilio sit opus. Evangelium
D om . X V I post
T riti,
v id etur hic propterea positum esse, quod rem commemo rat vere g e s ta m , quae gravissime hortatur ad fidem illam curae et tutelae D e i habendam, quam superioris dominicae E v a n g e lium praecipit. In narratione illa de filio viduae Naineae Je su s is apparet, qui a saevissimis doloribus terrenis summisquererum angustiis h om in es liberet. , 5 ) S pem fesse in J e s n , b e - ’ nignissim o ad ju tor e, in omni temporum rerumqne acerbitate
ponendam videtur igitur id e s s e, in quo su adendo E v a n g eliu m praecipue versatur, quod idem suadet E p istola in ardentissim is illis p recib us, quas pro christianis E p hesiis Paulus fu n d it, ut iis contingat xyuTccuo&qrut 5iu t o v 7Tr£v/4ctioç Ttaïooç 7jjaou X q i -
(jxov d i vor 6acj àr&Q(oitor, et yvcorcu rtjv vnEgßulXovaav rtjç y tai- oecoç ùyunqv tou Xptorou. Ln extr em o E pistola e versu est qua si transitus ad proxim ae d om in icae,
D om . X V I I p o st T r in .
E v a n g e l iu m , quod incipit a recta ratione veri D e i cultus de sc rib enda, qui cultus a societate novae in Christo vitae profi ciscens etiam in vita moribusque om nem inanem am orem sui sui que admirationem n ece sse sit exstin gu at. D e sabbato igitur rite celebrando ita a g i t , ut idem postulet animi modestiam in'
omni vitae ration e, quae eadem est summa Epistolae. Diffe runt in eo hujus dominicae perieopae et perieopae dom. X I p ost Trin . in quibus item de modestia a g itu r , quod in his de m onstratur, quam necessaria sit m od e stia, illa v id elice t, quae in adfectu quodam ip siu s animi sit p osita, quippe quae sit ori g o atque stirps omnium virtutum christianarum , in iliis autem
inorum quaedam poscitur verecundia honeslasque. »
H actenus perieopae in sin gu larib u s praeceptis morum su nt- v e r s a t a e , jam vero non tam angustae videntur et quasi sepa ra t a e , sed universam animorum naturam magis resp iciunt. Ev angelium
D om . X V I I I p o s t T rin .
de amore a g it , cujus prae ceptum est in L e g e p o tis sim u m, et de C h r isto, filio D e i , gra vissim o fidei artic ulo, praecipua et L e g i s et E van gelii su m m a,q n a e d uo , L e g e m dico ct Evangelium , sunt eo consilio data, «t cognoscerem us D ei et sanctitatem et misericordiam., nostram salu tis in digen tiam , ejusque nos salvandi consilia clementissime inita. P a u l u s , quum in Epistola D eo gratias agit, quod oratio de Christo apud ecclesiam Corinthiam multum valuerit, illa ipsa re indicat notitiam ordinis salutis ibi et esse et magnam habere auctoritatem. E va n g eliu m
D om . X I X p o st T ritt,
de illo paralytico videtur sym bolice percipiendum e s s e , ut plera q u e , quae de miraculis agunt, dominicarum Trinitatis Evange- lia. Ita hoc Evangelium cum Evangelio superioris dominicae apte con gru it, ut illius quoddam consectarium. V erba i l l a : 'acpewvTui aoi ut ufAu^xiai, et iysiyai, xui nsginaxet, summam ejus Ium significant. N atu ralis homo est tamquam paralyticus et facultate caret ad vitam bene pieque instituendam ; quae facul tas haud nascitur, nisi post peccatorum ven iam , exque ea; primum erum justificatio vel peccatorum v en ia, deinde sancti f ic atio , is est immutabilis gratiae ordo et vitae vere chiislianae fundamentum. J 6) E p istola adhortatur ad integram piamque agendi rationem , itaque e a , quae sunt in E vangelio, ad ipsam vitam traducit. Quid velit E vangeliumD om . X X p ost T ritt.
b en e indicat ejus argum entum, quod vulgo edilur, ”de justo decentique vestitu nuptiali”, quamquam neglectio quoque voca tionis omnino hic respicitur. Summa haec fere -est: non suf ficiat vocationem adtendisse; oporteat ea quoque observare, quae deinde usque p o s tu le t, oporteat decentem habere vestitum nu p tialem , id e s t , veram fid e m , eaque ipsa justificari et proinde ganclain vitam a g e r e . 17) Epistola his consentiens docet unius cujusque esse ùxfjtfiuiç ntQinuxeiv t quod fiat, si Deum semperejtisque voluntatem nobis ante oculos proponam us. P r o x i m a 'dominica, D o m . X X I p o s t T r i n . videtur argum entum prae
cipue habere increm enta fidei atque certamen illud in h om in e, quo ea m a x im e efficiuntur. V erba illa Jesu in E v a n g c l io horni* nem aulicum castigantis: iav juij arjfisiu xai le g a tu Idrjre, ov firj niatevarixe, in illo videntur significare fidem infirmam et quandntn fidelitatis et infidelitatis p ugn am , quae tamen componitur fide vi ctoriam reportante: èm ovsvaev airot; xcn rj oïxiu u v io v ôAtj. E p i stola etiam agit de fidelium pugna contra malum de ejusque origine. A r m a , quibus pugn etur, v i s , qua victoria reportetur, coelitu s accipiantur. Tn E v a n g elio describitur in te r n a , in Epi stola exte rn a p u g n a , quarum per utramque fidelis h omo virtu tis via ad summam sanctitatem et quasi perfectionem grassatur. A dont. X V I I I ad doin. X X I I pericopae gereratim indica ru n t, quae sint ad proficiendum in virtute vera sanctitatcque totius vitae necessaria. Jam d uab u s, quae se qu un tu r, d om in i cis transitus quasi fit ad ultimam dominicarum Trin itatis partem, quae versatur in doctrina de rebus e x t r e m i s , siv e esch atologia.
Evan geliu m D o m . X X I I p o s t T r i n . de m inistro illo re g is rationem red d en te, rationem respicit sin gulis administrationis bonorum nobis com missorum aliquando re d d en d am , miseric or- diamque D e i declarat, sed etiam e s s e quendam patientiae ejus fin e m , quem si homo transgrediatur, in ipso e s s e damnationis su ae culpam. Ad venturum quendam rationis reddendae diem spectat etiam xjusoa illa X g t o r o v , de qua P a u lu s in Epistola loquitur, quum Deum precatur, ut christiani P h ilip penses illum diem elXixgivsig xui ångonxmioi, e x s p e cten t. H o c idem resp ici unt pericopae D a m . X X I i l p o s t T r i n . quae praecipue
ver-lantur in adm onendo, ut pictas animi sanctitosque in omni vi tae conditione servetur. In E vangelio Jesu hanc regulam vi tae p rop onit, ad quatn omnes christiani agendi rationem de bent dirigere: ùnodore ra yaioaçoç xaiouQi, Mai ra rov &eov r(o &e(o (Matth. X I I : 2 1 ) probitatem ita suadens justitiamqne in omnibus vitae n eg o tiis, sed praecipue fidelitatem in rebus coe lestibus tractandis. Q uae fidelitas est fundamentum atque in dicium consuetudinis illius co elestis, cujus in Epistola mentio fit. E adem Epistola adfirmat e x contraria agendi ratione, sive e x nimio rerum terrenarum studio perniciem nasci, ideoque significat diversam bonorum et malorum hanc post vitam sor tem . E v a n g elium D o m . X X I V p o s t T r itu agit de morbo quodam, quem Jesus sanavit, et de morte, somno quodam, e x quo virginem excitavit. Exstiterunt autem inorbi et mors apud h om ines e x peccato; quod locum praebet graviorem quan- dnin rem contem plandi, liberationem illam peccati et mortis, quam nobis Christus paravit. Eamque maturitatem ut sensim
X
consequantur f id e le s , qua fit, ut hereditatis sanctorum in lucis sedibus participes reddantur, de eo agit Epistola.
U traqne D o m . X X V p o s t T r itu pericopa agit de ad ventu J e s u , qui qua parte est terribilis, eam tractat Evange l iu m , qua solatii plenus laetitiaeque, Epistola. In Evangelio proprio respicitur excidium Hierosolymorum, rei Judaicae pu blicae eversio legisque caerimonialis abrogatio. Sed quum haec ipsa vel m axim e teslentur continuum Jesu imperium illamque bonorum a malis seju nctionem , victoriam videlicet bonorum malorumque oppressionem , quam rerum humanarum historia
p rodit, haud dubie significant e x t r e m u m J e s u , judicandi c a u s s a ,
adventum. E p is t o la , quum tractat resurrectionis d o c tr in a m , superioris domin icae attingit E v a n g e l i um , in quo agitur de m o r t e , et parat eadem quendam transitum ad proximam d o m
i n ic a m , D o m . X X F I p o s t Tr i n . cu ju s utraque pericopa aperte agit de magnifico illo atque e x t r e m o Christi ad judicium
de
g en er e humano dicendum adventu deque extrem a ill a , quam sit
aeterna Justitia factura, bonorum et malorum se junctione. H o
rum in pericopis ultimae anni ecclesia stic i d o m in ic a e , D o m . X X f I I jio s t T r i n . gravissim a quaedam fit ad vitam trad
u
c t i o , quum in illis om nes ad m on eam u r , ut semper d eb e a m u s
paratis animis exspectare judicii il l i u s om nib us im minentis te m p u s , quod sit adventurum ex improviso uig xXeni^ç èv v
v x n . H is doctrina nostra christiana ab solvitur om nesque de ea q u
a e
st io n e s ; praeteriit gratiae tempus instatque a e t e r n ita s , a e te r nam iis laetitiam a d fe r e n s , qui acceperunt gratiam D e i in
li
berationem e x peccato et morte in Christo m anifestatam , a e
ternas autem iis p o e n a s , qui co n lem seru nt hanc gratiam re je- «erunlque.
R estat j a m , ut pauca dicamus de minoribus i l l i s , quae apud nos etiamnunc celebrantur, sollem nib u s. D uo illa M ariae F e sta sunt proprie F esta quaedam Christi. F e s t u m T u r i f i c a t i o n is M a r it te est quoddam Sollem n ium nati Christi c o m p le
m e n
tum. Evan geliu m e j u s , quod continet narrationem de J e s u in- ‘ faute, D om ino e x praescripto l e g is M osaicae o b la to , in e x
t r e mis versibus indicat quantum salu tis pariat incarnatio Je s u , quod idem pericopa illa e Malach ia sumta prophetice describit.
F estum A n n u n tiationis M a ria e
agît de divinae et hu manae naturae conjunctione in J e s u , qui erat ”ex Spiritu San cto conceptus, natus e x Maria virgine.” Quod miraculum v e r e factum respicit ulraque hujus Festi pericopa.F estum Johannis B a p tista e
potest remotius quoddam Ad v entus S ollem ne existimari. Utraque ejus pericopa respicit M e ssia e victoris ad ven tum , ad quem fuit Johannis animos praeparare.F estum T ransfigurationis C h risti
18) in memoriam cele bratur rei vere factae, transfigurationis Christi, quam Evange lium hujus festi diei commemoiat et Petrus Apostolus in Epi stola suo testimonio confirmat.In
F esto M ich a elis A rch a n g eli
apte tractatur doctrina de A ngelis. In E v a n g elio mentio fit de diligenti cura, qua A n g e li infantes servent, in quibus ii quoque intelliguntur, quF tali sint animorum innocentia, quali infantes. Pericopa altera e x Apocalypsi suinta pugnam eorum describit cum daemonibus in ferni. Ita o m n ia , q u a e, quantum nos possumus percipere, agant et efficiant, ratione exponuntur ad vitam maxime fru ctuosa atque salutari.F estu m omnium S anctorum
est Festum quoddam pietatischristianae, de cujus natura et victoria agit Evangelium. V i ctoriam altera quoque pericopa, e x Apocalypsi sumta, prophe tice in concreto describit.
]) Hoc et rei ipsa suadet et alii probarunt; v. e. Marheineke, E ntw urf der practischen Theologie (Berlin 1 8 3 7 ) , §. a 4 o . K öster; Lehrbuch der Pastoral- Wissenschaft (Kiel 1 8 2 7 ) , Liturgik §. 5 3 .
2) Non diffitendum est, in hac Christi o ratione, quam legimus apud Matth. Cap. X X IV , Marc. C ap. X III et Luc. Cap. XX I, non lanium excidium H iero-
solym ac, sed etiam tempora extrema et adventum Christi ad judicium respici.
At ex ipsa indole Prophetism i, quam optim e exposuit Heugstenberg (Christolo
gie des Alten T estam ents, Berlin 1 8 2 9 , 1 Theils 1 Abtheil. Cap. 5 ), patet, utrum que h o c, inter se arctissime conjunctum, his locis contineri et exprimi.
Lucam vero praecipue ea afferre, quae ad rempublicam Judaicam speclaut, re -
ceutiores maxime interpretes demonstrarunt. Huic interpretationi ne Olshanseo
quidem adversatur, etsi de celero, quod ad haec loca attinçt, veterum exegesi faventior.
3 ) Pericopa Es. IX : 2 ss. hoc die non nisi in Suecia recepta est. In M is- sali Upsalieusi inter lectiones nocturnas leg itu r; ex aliis inissalibus Ecclesiae Ca tholicae, quae conferre licuit, abest.
4 ) Ita hoc optime exprimit formula liturgica, die Stephani ab antiquis tem
poribus usurpata: ”H e ri natus est Christus in terris, u t hodie Stepha
nus nasceretur in coelis.”
5 ) ” Mit Christi Erscheinung auf Erden hat das Messiasreich begonnen, hat
eine neue Periode der W elt begonnen; das G otlesreich, das eigentlich, in seiner V ollendung, erst jenseits eintrelen w ird , ist jetzt schon da. In diesem Sinn ermaut der Apostel diejenigen, welche ihm angehören, auf E rden w andelnd, doch in Himmel zu leben (Kol. 3 , 1 - 3 ) etc.” T holuck, Commentar ad Rom. X II: 3 . O ptim e his verbis nostram de pericopis Dom inicarum Epiph. epistolicis senten tiam indicatam profitemur. Pluribus eadem tradit O lshausen, Com m . ad Rom. XII*
6) Symbolicam talem interpretationem, de cetero historicam miraculi defen
dentes veritatem, et veteres admittunt et recentiores; in his Olshausen ad h. 1. Neauder, das Leben Jesu C hristi, Hamburg 1 8 37 ) PaS* 3 6 4 .
7) Hac Dominica a professionis uqsirae in Germania assectatoribus festum transfigurationis Christi celebratur.
8) Vetus opinio fuit in ecclesia Christiana ad tempora Johannis Damasceni et Abaelardi communiter fere recepta, Xvrgov hoc diabolo solutum fuisse (Brel-
schueider, D ogm atik, 3:te Aufl. p. 5 4o sqq. Miinscher, Dogm. Gesch. Marb.
j8o4. T 2. n a3 — a 6 o ) , quae opinio in pericopis cycli Paschalis exponendis
pTobe ohseivanda videtur.
g) Christus nimmt hier - - - erhehen solite. Neauder, libr. cit. p. l o i. cfV. OIsliausen, libr. cit. ad Matth. IV: t.
i o) Doctrina de munere Christi liiplici a Patribus ecclesiasticis, praecipue ecclesiae graecae, saepe proposita est. Quare eliara ex hac doctrina derivatam voluerunt tum doctrinam de chrismate, quo omnes Christiani ad tale triplex mu nu s, propheticum, sacerdotale et regium, obeundum inauguraulur, turn veram vim nominis Christiani totiusque Christianismi. Quamobrein hanc doctrinam et dogmatice et practice magni habeudam adstruxerunt. Ita non mirum, iu peri- copis coustilueudis hujus tvichotomiae muneris Christi inediatorii habitam fuisse lationem.
11) Iu Germania hac die legitur Epistolae loco, Es. L1I : i3- i5, L III: 1 * 12 J in Suecia eadem, quae Dominica Palmarum, Epistola.
1 2 ) Ilanc hujus pericopae vim optime exposuit Tholuck, in philologisch-theologische Auslegung der Bergpredigt Christi. Hamb. l8 3 3. p. l54 sqq.
13) Omnia Jesu miracula allegorice vel potius symbolice interpretati sunt
Patres ecclesiastici. Ita etiam Luiberus mnllique alii ecclesiae nostrae theologi ; inter quos Neander novissime m onuit, omnia Christi miracula typum divinae ejus virtutis exhibere ideoque symbolice esse iutelligenda, 1. c. p. 377. Symbolicae igitur ejusmodi interpretationis rationem in pericopis constituendis habitain fuisse, p io certo adfirmare audemus.
14) O ptim e, ut nobis videtur, hujus Parabolae sensum exposuerunt Neauder,
1 c. pag. 2 0 0 sqq. et Olshausen, 1. c. ad Luc. XATI: 1 sqq.
1 5) Allegorice de resuscitatione ad spiritualem vitam hanc pericopam et ex plicari posse et antiquitus explicatam fuisse, nos non fugit. Hoc vero
tatioai, in contextu dissertationis nostrae^ propositae non obstat, quae ad utrum q u e , et terrestre et spirituale, inter se arctissime connexum, referenda •videtur. De cetero id em , quod nos proposuim us, principale hujus loci esse argumentum, probavit etiam L eander, 1 c. pag. 3 4 4 , Olshauscn et alii.
16) Huic hujus loci interpretationi ansam nobis praebuit Lutheri Haus •Po stille, ubi verba: ” Der Gichtbrüchige ist hier ein Bild aller S ünder; und wer diese Krankheit recht will deuten, der deute sie auf die W erkheiligen; je m ehr dieselben sich drum annehm en, wie sie nahend zu Gott kom m eu, und ihn versöh
nen m ögen, je ferner kommen sie von ihm . W er nun will von solcher Plage
befreit w erden, der mache sich hier zu Christo, der wuinderbarlich hilft. Von seinem Gnadenw ort werden die Gelenke wieder fe in , stark und fest, das eins
das audere kann tragen und heben. Denn wo Vergebung der Sünden ist, da
liai der Z orn und die Strafe nicht länger P latz, das ist: Gott hat nicht mehr ein Missfallen an unsern W erken; denn es werden alsdann rechte gute W erke folgen, sintemal die Sünde hinweg ist.
17) Cfr. L u th e r, Calvin, Melanchthon ad h. 1.
18) Anno i 5 6 g decretum est festum , transfigurationis Christi ab ecclesia nostra quotanuis in Dom. V II p. Trin. celebrandum esse. Baazii Inveut. Eccles. Suiogoth. p. 3 l i .
e m e n d a n d a
:
Pag. 8 lin. 2 pro occidente leg. oriente
— 14 — 28 — gratiis — gratiis, — — — 29 — sunt — sint — 16 — 2 2 — sunt — sint — »9 — 22 — Domiv. Domin. — 2 6 — 22 —- enitentis, — enitentis — 3 o — I? — absolvitur — absolvetur
— 13 — 13 festum Bartholomaei elidendum
