D. D.
HISTORIA
L I B R O R U M
P R O H I B I T O R U M
CUJUSS P E C IM E N P R IM U M ,
C O N SE N S U AM PL. S E N A T . PHILOS. UPSAL.
P U B L IC Æ D IS Q U IS IT IO N ISA M U E L J. A L N A N D E R ,
7U f itt nn iV.'i » r-Tomrn r» m I 1 ^»rVTr» P h i l o s . M a g i s t e r e t D o c e n s ,
PETRUS KINDAHL,
O S T R O G O T H I ,I N A U D I T O R I O C A R O L I N O
D . VII. Ju n i i, An n i cIoIoccLXIIII. II. A . M. S.U P S A L I Æ.
IN SVECIA
ET S T IP E N D . REG.M ONSIEUR
C H R E T I E N
J O A C H I M
K L I N G S P O R R E ,
M AJOR GENERAL de Cavallerie & CHEVALIER de Is Ordre de 1' Epee.
A u f l î vrai qu’il eft, que les bienfaits exigent de
neglige un tel devoir. J e me croirois très h eu
convaincre des (e ntimens, que je conferve aux bon
celles, que Vous m ’ avez témoignée dans les occa qui me font prendre aujourdhui la liberté, d é m e t
vrage Académ ique, pour en relever
1
’ éclat, & faiVous ai, la parfaite reconnoiffance, dont je fuis pe
te ma vie a Vos bienfaits. S’il Vous eft agreable,
g n e z , M e s s i e u r s , m ’ honnorer de la continuation
ne cefTerai d5 adrefïer mes voeux & mes pricres les tés & celle de Vos Illuftres Familles, & de Vous m e n t , & le refpeft infini, avec lequel je me fe
M E S S I E U R S ,
Votre très humble fa*
A
M O NSIEUR L E C O M T E
C H A R L E S
G E O R G E
S P E R L I N G ,
L I E U T E N A N T C O L O N E L & CHEVALIER de 1* O rdre de 1’ Epee.la rcconnoiftance; aufli eft on coupable lors qu’on
reux,
M e s s i e u r s ,fi par mes foins, je pouvois Vous
tès, qu e Vous avez eu pour mes parens, & p our
fions, qui fe font offertes.
Ce font aufti les motifs,
tre fous les aufpices de Vos Illuftres N om s cet Ou-
re connoitre publiquement les obligations, que je
netré, & le profond refpeft que je confervcrai tou-
M e s s i e u r s ,
je ferai au comble de mes fouhaits. Dai*
de Vos bonnes g ra c e s, & fojcz perfuadés, que je
plus ardentes a l’ Etre Supreme pour Vos profperi-
m a rq u e r dan« toutes les occafions, 1’ entier devoué-
* rai gloire d 1 être jusque au dernier de mes foupirs»
tris obéi[pint ßrviteur.
VIRO
Admodum Reverendo <
D :N O M
a g
. E R L C O
K1NDAHL. .
PASTORI in Oftra-Husby M eritiffim o, P A R E N T I H O N O R A T ISSIM O .
T
indem mihi offertur occajio, Parens Indulge am diu expetita, vehementi (fimum metim defiderium, gratum declarandi animum, aliquantulum levatura. A d ingrati (fimo rum enim me haud immerito effle referendum cohortem, qvdis- que confiteatur, neceffe efi, 7?, Tuorum oblitus m eritorum, ea alto penitus delerem fiilentio, quorum recordatione mens mea non potefl non indies pia exardeficere veneratione- 7 <r, Parens C ariflim e, poft D E u m , auftorem fumma cum p ie ta te , agnofco. Nulli rei, quanta illa fit, quaque Ja lus mea commen dari queat, pepercifii, nullt fum tui vel curœ , etiam fi laborio- fiffïmœ. Sed digito compefcam labellum: me indigni (fimum J'entio, qui in beneficiis l u i s , quibus me, a prim is quafi incunabulis , cumul a f i i , laudibus Jat debitis projequendis ver flari aufim. Sunt fere innumera, fique ea verbis exprimere tenta- rem , o/>«f Jane longe fupra vires pofitum adgrcderer. Sufci• pias, Parens O ptim e, fe r ena fronte, humili imus oro, Differ- tationem hanc, fpeciminis Academici loco, a me, non au flore, fe d editore quali cunque, publici ju ris fallam. P ro f pero voti
mei confifus fuccefflui, calidi (fimis Supremum Numen numquam implorare dejinam fufpiriis, dignetuv Tibi, Parens Exoptatis- fim e, r<r.r omnes florentes concedere, vitœque incolumitatem in feros usque annos prtcßare, in Illius Nominis gloriam, g re gis, cui prJees, emolumentum, M atris tneœ dulc.ffimee omniitni que Tuorum gaudium ac patrocinium longe certi (fimum* Tta voveo, & ad cineres usque vovebo, permanfurus
PARENTIS INDULGENTISSI.VII fihus ob/crientifiimm,
Til Herr Præfes,
M in Herre.
D
et A rbete, fom J, M in H e rre , nu åren finnad at lemna for Allmänheten, kan icke annat cån fågna d e m , fom ålfka låfning och vetenfkaper. Ä m net år vål u tv a ld t, och Allmänheten b o r fågna fig, at det år ju ft J , M in H e rre , fom åtagit E der, at fkrifva ö fv e r et å m ne, hvilket man förut fruktat vidröra. D e t å r förft midt i detta å rh u n d ra d e t, fom man upriktigt kan fkrifva o m förbudna böcker i det förledna h u n drade åratalet. D e t år en m ö d a , fom alla tid eh varf lemna åt de efterlefvrande. D e t år icke en K åttar-Li- fta ifrån R o m , fom T, Min H erre, kundgjören. Edart arbete gagnar alla d e m , fom ålfka kunfkaper och d c l å r d e s fkrifter. D e t lårer dem kanna några fållfynta de L ård e s/arb ete n , hvilka, ehuruvål icke altid, d o c k likvål flundom aga mera v a rd e , ån man funnit i d e n tiden, då de blifvit utgifne. T ider vandlas och tanke- f å tt tillika. Villa fanningar och viflà vilfarelfer a ro icke d et, i alla tider. M an har ofta fett fel, dår e n uplyft och ofta o m förfiutne tiders em ftå n d ig h e ter, o m afledne månnifkors egenfkaper okunnig efterverld icke varit n o g granfynt at igenfinna dem. Man har ofta fruktat för de rufkande löf , dem man en annan tid kunnat fe utan rörelfe. Jag torde icke få lo f , at låga mera o m en fanning, den man fkulle onfka at L ård om s hiftorien mindre ofta må beftyrka. D e n n a gren a f Hiftorien lårer icke mindre at kanna månni- ikan ån andre tideböcker. Man m å icke föreftålla fig denna nyttiga vetenfkapen, fåfom en fruktlös kunfkap o m böckers titlar och uplagor. D e n , fom rätteligen idkar L å rd o m s-hifto rien , ftadnar icke dåryid. H a ntånker och granfkar, det förra med m oget v e tt, och det fednare med billig fogelighet. H a n d ö m m e r a'- drig med m yndighet, och förkaftar icke g e n a u e n hel fkrift, om någon tanka dåri icke {kulle inftåmma m ed des egna meningar. Han år dåri vida olik de fmå fnillen, fom med mera driftighet, ån kunfkap och m o g na lkål, angripa de ftörfta m å n , for det någre defies tanka icke blifvit uttryckt med de ordafått, fom man a f vana antagit. H a n pröfvar hvad förre tiders Lår- de tånkt m ed fanning och med fm ak, och det, hvari de kunnat fela; och han behåller det goda. H an ur- fkiljer alt, han uplyfes af alt, och han gagnar andra a f fm vidftråckta kunfkap. D e n fö rtjån ft, fom J , "M in H e rre , fogen til Edra öfriea , at icke högtakta Eder fjelf, år det enda, fom förbjuder m ig, i t hår tillåmpa denna målning til det Tbeologifka Bibliotheket. M en jag får åtminftone förklara min fågnad deröfver, at hår finna tilfalle, at betyga min högaktning och m in vånfkap för des Författare. Jag beder icke E d er, M in H e r r e , fara fort, at få gagna det allmanna, fom J redan hafven börjat. En fullhomlig kårlek för fan ning och dygd kan icke annat ån blifva nyttig. Jag o n lk a r Eder endaft en få långvarig lefnad, få fullkom lig hålfa, få lyckeliga omftåndigheter, att Allmänheten icke fö r tidigt må fakna det gagn, fom den har fog at vånta af Édar lyckeliga möda. Kunde Edar b e lö ning fvara emot min onfkan, fkulle den ftråcka fig vidare ån Edar egen fogelighet tillåter Eder fjelf ac onfka. D e t viftafte, fom jag kan förfåkra Eder, M in H e r r e , år, at M edborgares aktning och kårlek blifver F.dar v in n in g , och de efterlcfvandes årkånfla Edar be löning.
* *
B, L.
j a
ibrorum in Svecia Prohibitorum fa ta perlii-
f a
. J tr a tn r u s , ita I at ijjime patentem fp m isq u e
fa
atricis obfitum campum àecurfum quidem
ämm'mB volui, ut ne que lecturis plane inutilis mea
effet op tra in e e , cui im par ferendo effem , onus f u [ci*
perem. Ea vero cum f i t difficilioris h u ju s pervefiiga-
tionis indoles, tit exig u a ta n tu m tenues que fr u g is
p a rticu la s, hic, iftic, Jparfas colligas, nec ampliorem
rneffem m eta s, tibi dum relictus, q u a altis occulta
tenebris ja ce a n t, eruere ipfenoii vales om nia, neque
eos adeundi copia f up p etit, quibus has tantas opes, in
u n u m collectas, recondere datum e fl; aquam tnihi h a -
rere perfentiens, in lim ine, u t ajunt, ego defeciffem,
f i , quod aliis eji quaerendum, m ihi occlufum fu iffe t
p e rfu g iu m .
M erita ig itu r in me fu m m a , quoad pot
ero , praedicanda erunt S:æ R : M :tis M a g n a Fidei
V ir i, Reg. Cancellarie Confiliarii, c / Equitis de Stel
la Polar i
,N obiliffim i Dom ini
A n d r f æ A n t . v o n S t i e r n m a n ,utpote qui non ta n tu m pretiofiffimam
fu a tn Usque inprim is, quœ ad res patrias Jpettant, lon
ge locupletiffimarn Bibliothecam m ihi patere ju jfitffe d
varia in fu p e r, Litterarum m axim e ineditarum raris-
fim arum que exem pla, quibus conciliari fides diïïis o-
p o rtu it, gratiofe ita fu g g effit, u t, q u a attentione di
gna retuliffe videar, tantum non omnia, fa v e n tijjim a
E ju s infiitutioni accepta referam.
H u ju s
V i r iAlio-
rum que, de Litteris Sviogothicis fu m rn e m erito ru m ,
præfidis / u ffu ltu s, t antu ni a b fu it, u t in cu ltu m ac fere intactum opus fu fe i per e dubitarem , u t potius ab ovo y quod dicitur y ad mala progredi fta tu e rim , & ab ipfis primordiis reftitutœ rei tam facrec quant littera-
r/V /» Svecia ( vetufiiora enim qucC confarcinari pos-
f e n t } nec patere fatis, nec admodum conducere, arbi tratus fu era m ) y qua? dicenda erant, repetere. E n im - vero, cum p rêter O l a v i P e t r i Syea och Gotha C r ô -
nika; L i t u r g i a m Svecanam ; A e r a h a m i A n d r . A n - g e r m a n n i Scripta Anti L itu rg ier; Libellum RrSenti•
toris Bar. S p a r r e , cui titu lu s: Scriptum pro L e g e ,
Rege & G re g e, d. å> filial och bewis - • at Konun gen bora vara lina rättigheter, dem man kallar Re galia, öfver alt Sverige torbehållne &c. ; z f aliquot
Libellos fa m o fo sy nihil, quod ad Saeculum decimum fe x tin n , ceu Prohibitum , rejerri poffit, invenerim , plura licet fuijje non dubitem ; ultra feq u en tis initia fœ c u li recurrere, non confultum d u xi. Hanc itaque Epocham nunc perluftrahim ur, eos in cenfum delatos libros contemplaturi, quos typis Illa editosT & flig m a - te aliquo notatos vidit. Ojiodfi omnes attingere non potuerim , fo rte pauci e r u n t, quos omiffos doleam *). N e que enim quœ typis num quam prodierunt, tavietß prohibitos fatis que notos, recenfere anim us fu it ; qua les f u n t \ N i c . C h e s n e c o p h e r i Argumenta, fkial och
bewis otn A rff furftarnas Rått ; Comitis M. G. de l a
G a r d i e Vindiciæ Veritatis eller Sanningens forfvar ;
atque
*) Erunt fortaflls, qui E s a t æ Pu f e n d o r f f t ilfbrum Anecdotes■ JeSve-
 t, tamquam prohibitum omiflum conquerantur ; nullum vero de illo fnpprimendo Interdi&um exllare, auctoritate magni Polyhiftoris adfevc- rare fere aufîm , etfi fatear, rariflimum effe , mulfaque in illo obve nire, quae i l l o , quo prodiit * fæ eula u o ii admodum grata om nibus efle. potuerunt.
atqzie R. Senatoris L. Bor.
C l a u d i i R ä l a m b sHiftori-ß;a Difcours och Anm ärkning öfver Rikfens Stan
ders ßora Commißion oc h des aß ag d e d o mma r ü r
1 6 8 1 och 168- ;
Ej u s d e m q u eRättmätige wederlagg-
ning emot Pralterlkapets i Stockholm hållna P re d i
kan uppä Söndagen om Skattepenningen är 1693,
hv-iruci d e , igenom
Skriftens fpraks uttydning
giifva OrVerheten medhåll till ochrideligic tyrannißq:
regem ente.
Quotus em m quisque, argumentis, que?
illï Jïiggerunt, commovebitur, cum fu is ut plu rim um
cancellis circu m d a ti, vel oculatijßmos fu g iu n t ? Sci
ens vero imprejjbs nonnullos codices oinififfe videor,
interdictos quidem , fe d ea lege, u t , pojt abfeiffam
aut emendatam unam tantum plagulam , {alvi iterum
prodire in vu lgu s potuerint.
At non plane om itten
dos hos ju d ic a v i, fe d tantum in hunc locum relegan
dos.
Quatuor ejus generis feripta m ih i quidem inno
tu eru n t :
1. Een kort och nyttigh Chrônika om alia
Swq-rikis och Giothis Konungar &c. &c.
P e t . P e t r e j u mbic Uber auctorem habuit, terque editus fu it, H o lm ij
A . 1611. in 4:0, i b.dem A . 16/4. cum Continuatione,
iterum que A . 16)6. in 8:0. Cum autem iniquo in Da-
nos animo nonnulla ferip ta viderentur; querelas ea
propter ad Regem G uftavum A dolphum deferre ju ffu s
efi, qui Legationis Danicæ munere in Svecia tum per
fungebatur.
Quibus perpenfis, in Senatu Regio A .
1618. decretum fu it, u t, quae offenderat, plagula fup -
p rim eretu r, & emendata prelo denuo fubjiceretur \
AuEtori vero,(ju<e folvenda erant pœnœ g emitterentur.
2.
L a u r . P a u l i n iGothi Hiftoria A rdloa, edita
Strengnef. 16;6. in 4:0, hunc locum fu o ju r e defendit,
fi Litteras JpettasReginœ C hriftina, ad A uttorem da- tas d. £. A ug. 163 7, quibus injunction ei f u i t filiam u t plagulam recudi fa c e re t, quœ narrationein de conju ratione Rigenfium inßitueret.
3. Jo . B a a z i i Inventarium EcclefiæSviogothicæ.
f i n e . 1642, in 4:0. In hoc libro bina tantum jolia pro hibita f u n t ac recudi ju jfa , illa n im ir u m , q u a pagi narum numeris 663, c f 663 notata e ra n t,
iniquiora nonnulla i f a vero abhorrentia contine- ^ h a n t dicta de Mejjenio ejusque detentionis caujjis. Re- quibus hoc decernebatur, L ittera datæ f u n t d» 13. M a rt. A . 163.3. Baazium vero, ju jjii fu e r a n t, im plevijfe, fa tis fuperque teftatur paralielismus loco ru m y citatis paginis in diverfis exemplis diverfimode occurrentium y quem infiituere placuit AmpliJJimo Domino P rof B r i n g , in Colleäione perjucunda, Sam
ling al åtfkilliga Handlingar och Påminnelfer i Sv. Hitt. P. I. p. n f e q . Invariata, quæ exflant, exempla
ria rariora Ju n t, neque tamen num quam obvia.
autem negotio dignofcuntur, 7? zwodfo paginam 663 evolveris y numero 663. male notatam y quod erratum typotheticum in Variatis exemplis emendatum reperies.
4. Helicons Blomfter plåckade ock wid âtlkilli' gc tilitållcn urdelte af L u c i d o r d e n O l y c k e l i g e - -
T r . i Stockholm af Nils W ankif âhr 1688* in 4:0. H a c
Editio, t amet fi fa tta cum gratia & privilegio S. R.
M . , prohibita at que fupprcjjd f u i t a Senatore Reg. i f
Supr. Urbis Holmenfis Gubernatore, Com. C h r i s t o - p h o r . G y l l e n s t i e r n a , quod nuptiale illud carm en» in thalam um Satrapce C o n r a d i G y l l e n s t i e r n a con d itu m , i f Giljarequal in fc rip tu m , cujus caujfa in cuflodiam Lucidor datus fu e r a t, ceteris infp er [um
cufuinque obveniebat.
P off quam hac veroy q u a f a
nnofuin carmen continebat, refcijjd plagula fu e r a t;
priftinam exemplaria libertatem confecuta, f u am em «
tu ris operam in tabernis offerre potuerunt.
Hos f i conatus meos, quales illi cu m q u efu n ty m i-
tiore, quod precor y tu a cen fu ra y B. L. excipere digna
tu s fu e r is ; non fpicilegium modo, f i forte prœtermis*
f a aliqua e ru n t, Jed, quce hoc etiam Sœculo prohibita
f u n t , novam Scriptorum msffem y alio tem pore, f i
D E O vifum e fiy exfpectabis.
In d e x L IB R O R U M P R O H IB IT O R U M i n Sv e c i a.
Sæculi Decimi Septimi.
A Ieth «i i.e.LyfeviDifc.dePolygam ia. A nander M ethodus Concionandi. A n d elig a W armkallan. K eyf, Edit.
Beckmnnni Index N o v . contra Puf. Bibliotheca Gallo Svecfca.
Bilberg Difp. de T heologia Chrift. Ejusd. D ifp. de Conctipifc. Renat. C aftovii D ifp. de S tatu N at, & A dv. Catechefis Emporagrii. Çatechefis Spegelii. Catechefis Terferi. C onfcientia Carolr. Forfii PrognolHca. F iolichiana.
Gyllçnftàlpens Polit. & Defcript. Sv.
Kempii Perfpicill. Bell. & Prob. Th* Kortholt om Hem lige Begrafningar. R yfke Jofephs Lefvernes-befkrifn, Lenaeus de Jure Regio.
M athi« Idea boni Ordinis. Ejusd. Ramus Oliv«.
Menii Confenfus Hermet. MofaicuS, Rudbeckii Privilegia Do£lorum . Slaktarebanken, H. Caris. Swedbergs Pfalmbok- Treikels Gei ft 1. Heilbrunn, T ypotii Relatio Hift. de R. S. Verelii N o t « in Ep. Def.SchefFeri. W allini D ifp. deO rig.& incr.Stockh. W idekindi, K . Guftaf A dolphs H ift.
X«A.£7Tcy, avS’fÄ'Trev cvtm un ^icx.u&e'twzw fV 7fcKhcts, r «
\ ( y r * / j t\ d* » ' ’
/J k V CA u s C C y v o YC C f.X TU , T U CS KOCKOCS Y . ^ \ C \ 7 U , T« CS OC/JlS»
Aft^eçov yçcc\\,c6nc6.
Ga l e n u s.
Co n s c i e n t i a Ca r o l i, Sudcrmanniœ Ducis: d. i. wie Caro-
lum - - fein GewiJJèn gedruckt und vorgeprediget, nachdem b r fiir Forcbt, mit Schanden, ///zy der Provint* Liefßandt das Feit verlaufend, und etliche Feftung wieder verlob ten. - - • Om fcråper vult dicere iA facere, queevnlt, hurte multa facere'cf audire oportet, qiiet non vult, in.4t0.pagg: 41. fine indicio anni, loci, auctoris vel typographi.
E
ditum hunc fuifle Libellum A. 1602, conjetftura eft Nob. Dom. v. St i e r n m a n, in Pnefat. ad IVerwingii Hiltoriam R. Sjgismundi & C aroliIX . Auctor vero n o n d u m perveftigiri potuit. Nonnulli quidem hunc calumniis, infamem libellum Comiti Ax e l i o Le j o n i i u f v u d
adfcribunt, eo pradertim fundamento nifi, ciuod Littera: exftant Regis Caroli IX. ad Com.AxELiuM, aatæ H olm iæ d. 5. Jul. 1604, quibus illum graviftime increpat, quod imnudentiflimum contra fe libellum evulgare haud eru buerit; at exprobratus hic Comiti liber non eft Confcien- tia Caroli, fed Relatio q u æ dam , a Com. Axelio A. 1604. confcripta, de detruncatis Lmcopiæ Viris llluftribus, quam d e in d e , altero vel tertio tanto majorem redditam , A. 1608- aut imprimi fecit, aut faltem defcripfit. Interim , L it eras R egis, fupradiclas, utpote rariftimas, antiquio- risque genium ævi ad v iv um exprimentes, adpofuiftè, me n o n pœnitebit.
C a r l &c. Tu haffuer febrijfuit A x e l Stenjfon enfadan
booek, (a att aldrigb någon Skehn i beele wer Iden bafuer fun nes , font få drißigh och ofôrfkâmdb bafuer w arett, att han bafuer tor dz Jigb fådane fmddeord, lögn och ofanningh att op- dichte och famman fatt j e , t her med tu icke allen eß bafuer we let defame re och fôrhatett göre wart Ehr lige gode rychte ^ och iiampn, uthan och andres tnedh, och ferdeles titt cigitt
fader-ne si and, fkèinpdt oc b for]mad t , få fom en åbreocb ordlos aff- Jhimmett hos wie ht. Och ej] ter tu uti famme lågnaebtige och fkelmifke tradlat fchriffuer, a tt tu will, huadfom tu hafuer Ichriffuidt, för [ware, infor Key fa re , Kominger, Chur-och Förfier, eller huar font hegåredt hlifuer i heele wer hl en. Der- fo r c få ladt ofs wethe, om tu he ft å r , /7# famine boock dhr a f digb fam m anjatt, få fkaU tu fhå therpå ett fådant fw a r , a tt heele wer Idenfkal få weethe t i t t förrådelige, lögnachtige och ordlöfe Inerte, och Ihåre att tage figh fo r tig b, Jåfont fo r then åhrelöfefie, affkummefle fkelm , /ôz;z z wer Iden finnes kany till ware. Dette wij digb weeledt weethe lathe. fdiU tu wa re uhrfechtedt, få fwarcr tu ofs ; fwarer tu ofs icke, f å kennet tu widh faken. das wee le wij hewife, c tt alt hit ad fom tu hafuer fch n fu it cch fa g t, bafuer pu dicht lugitt och gi or dt fom en wetter ligh Skelm och Bôswichdt, dhen dher haf- ucr hand ladt emoth atit ehrlighit folkz fedh cch hruk, få och th itt eigitt fam w edt, och lagdt tigh cn Jådan fpått in , och fkcmpdt tine eigne foråI dr er^ aft thee en Jådan affkummet eedz- förrå dare fkole hafue fédt a f t here s
lijff-Ejusdcm, acf Conlcientia Caroiî, furfuris e d Libel lus, qui infcribitur: Ch r i s t o p h. St u r c i i Aufa llluflriffimz
Principis Dom. Car oh, Sndermamiic£ Ditcis, advcrfus Poten ti ff. Dom. Sigismundum, Regem Svec. Pol. fufcepta c f c. D ant.per jfac. Rhodium, pagg. 193-. in 4:to. U trum que hoc Scriptum gravi prohibirionp exceptum fuitlc, dubio ea» r e t , 1 Interdicti licet exemplum n o n fuppetat*
ir.
R e l a t i o H i s t o r i c a de Regno Sveciœ 3^ hellis civilibus atcjxte
externis, non Regis S i g i s m u n d i <tantum, Principis C a » r o l i , fe d £ f M forum . Si quos node jam refert H ifto-
riæ plenioris cauda. AitSlcre J a c . T y p o T ' 0 , Prim um
*; F ra n c o h u ti A. i€o6. in g:o, Deinde A. 1678* Pagg 7 2> in i2:ov
T Tï p o t i u s hujus libelli Auctor, Regi
Johanni
a Secretiserat, fed ab Illuflrilh Comite d e l a Ga r d i e plurimarum
convictus im pollutarum & calum niarum , perpetuam , cui eapropter adjudicatus fuit, carcerem vix elFugiilet, nifi Rex Danite Fridericus II. luam conciliationem interpo- fuillet. C um ignominia tum ablegatus, ad exteros abiit, & , poli varios cafus, HiltoriogVaphi munus apud Im pe ratorem Rudclphum obtinuit, quo ornatus titulo A i6oo. c vita difccllit. Libellus ipfius,quem NobiiiiF Or n h i e l m
m onllruofum vocat ingenii foetum ”q u u m illa contineret, ” quar nomini S v io g o th k o nim ium ellent indecora, leve- ” ra cenfura notatus fuit” : quippe ”debacchatus Auctor ” fuerat in Er i c u m & Jo h a n n e m R eges, nec pepercit aliis
” viris iiluftribus ex Ordine E q ueilri, quorum gloriola ” femper fuit eritque apud polleros m em oria’’. Vid. Me s
s e n i i Scond. III. T. 7 p. 63. Or n h j e l m i n V ita Ponti de la
Gardiep. 12. Cl. Le x e l i iDiff. de Cauffis Rar. Libr.P. 2. p. 16.
III.
H e r t i g Ca r l s Sl a c h t a r e b e n k, d. å. en fanferdigh berdtteU
fe y om det ynkelige fångzlande, pinande oc b mördande,fom den ogudacbtigc Fôrflen, Hertig Ca r l till Södermanland!),
på både yppere ocb ringere Swerigis Rijkes Stender ocb un- der father fa v a l andelige fom wcrldzlige bedrefwet hafiver - A nn o 1617. in 4:to u ne loci m entione.
U arnofilïim i hujus Libelli A uctor ell Ge o r g i u s N i c o l a i
Po s s e de Sjôgerâs, qui a CaroloIX. ideo in exfilium pul-
fus fuit. Impt ellum
non
fuillè, ideo exiflimaruntnon
nulli, quia rariflimus eft; lcd tria faltim typis exprefla ex empla, vel H o lm iæ fblum, videre licet, unum in Archivo R egn i, alterum in Bibliotheca G U STA V I, Principis Har re« fitarii, tertium in Bibliotheca Nob. R. Cane. Conf. v.
St i e r n m a n , adferyatum. Vid» v. St i e r n m a n Bibi. Sviog.
IV.
T h e n s t o r a P r o g n o s t i c a till th e t år C brifti ifiiÿ . med f l i j t
uträknat ocb judicer et n jf naturlige or faker ocb the gamle Alirologcrs for]arenhet* H olm iæ p er Mcurerum. A n no
1619 in 4T0.
A îcïor hujus L ib ri efl Si g f r i d u s Aa r o n i s Fo r s i u s, Fin- * n o -N y la n d u s, qui, ob infignem præiàgiendi facul ta te m , m agnam nominis celebritatem adeptus, prim uni que Phy C 5c Altron. Profeflor in Acad. Upfaüenfi, tum Mathematicus Regius & Paftor Riddarholmenfis, denique Pallor in Ekenås confntutus, varia in vulgus-edidit Pro- gno ftica, m iro rerum eventu fæpius comprobata. Ne- que tamen lætiora (emper fata experiebatur. Præterquam e n im , quod carceri aliquando inclutas fuit, equuleum- que bis fuftinuit; allato luo divinationum opere, etfi non im p io , im prudente tamen ac fanatico, id m eruit, u t , ex fententia Max. Ven. Confiflorii Eccl. Upialienfis, cui hujus inveftigandæ cauflæaRege Guftavo Adolpho iniun- £ a cura fuerat, no n libellus tantum ipfîus damnaretur, fed ipfe etiam indignus h aberetu r, qui officio eeclefiafti- co adm otus eilèt. An hæc vero fententia, lata d. 5. Jun. 1Ö19, exfecutioni data fuerit, com pertum ego non ha beo : probabile tamen videtu r, ad fuum Ekenås Forlium revertifle, ibique, dum viveret, com m oratum fuille ; vi v e re a u te m , lenio jam confedus defiit A. 1637. Notatu d ignu m elt, fi m odo verum, quod fui ipfius mortis diem &: horam aliquanto ante prodixerit. C u m enim , fexta ante decellum hebdomade, a g ro ru m alium Pallorem in- vileret, & ille ad divinum n utum (e p ro m tu m paratum« que declaravilTèt, fim ulvero fententiam Forfii jcifcitare- tu r , an, p rout futurorum is optim e gnarus erat, hoc (e c o rre p tu m m orbo moriturum ede exi/limarer; tum For- fius; ”apçrte diçam, inquit, quandoquidem paratum te
” video, craftina die, eadem quidem, qua nunc loquimur, ” hora (erat autem lècunda pomeridiana) fatalem tibi ter- ” minum inflare, me v e ro , poli fex hebdomadas e o d e m ” plane m om ento difceflurum.” Eventu rem poflm odu m confirmatam ferunt. Vid. Difl. C I . Bf r g m a n n iAb. habita
1760. fub tit. Befkrifning om Sjoftaden Ekenâs, pag.
25-32.
in not. *
V.
L )e Ju r e Re g io L iber Primus & Libri Secundi Difputatio
Prima, in 4*.to.
Q
uinque Diflertationibus Academicis primus exhibitus -L ib e r fuit, ab Archi-Epifcopo immortalis memoriae D . J o h a n n e C a n u t i L e n æ o , cum Profefloris Ille m un erein hac Academia fungeretur, annis 1633 & 1634; quaru m fi adpofitæ junftim fuerint paginæ, 178 conffituunt. L i bri Secundi Difp. Prima A. 1647. ibidem prodiit; an v e ro reliquæ itidem lucem viderint, haud conflat. Id cer tu m , Lemeanum hoc Opus, li non publice, tamen p ri vatim interdictum fuifle. Verbis utor N ob. v . S t i e r n m a n
in B ibi Sviug. T . 2. p. 283. VI.
Pr i v i l e g i a q u æ d a m D o c t o r u m, Magißro?um, Baccalaureo•
rit 11, Studioforum & Scholarium omnium, quibus -cum alibi, tum in Patria caEiffim a longa confue-tudine haltenus gavifi funt & etiamnum gaudent. Item- que, Sacerdotum, Chaldaeorum, Magorum, Gymnofopbifla~ ru m , Pbilofopborum Druidum dignitas immunitas apud diverfos populos & Nationes cum Ethnicas tum Chriflianas. Porro etiam Academiarum Univerßtatum quarundam in Italia, Gallia, Germania & Svecia immu nitates & privilegia olim & nuper data. E t denique Mi- nijlerii Ecclefiaflici in inclyto Regno Svecia - — beni- - - - . . . gne
gne concéda & indulta. Fideliter collera & exfcripta, & demum typis excuia. Arofiæ 163Ö. in 4:to. per Pet. Waldium. pagg. 76.
I l l a e hedera huic v i n o , ut cognofceretur, opus fuit. T a men ab interitu liberari non potuit: nam eodem an no, quo prodiit libellus, flatim fuit prohibitus, quod v a ria in illo, Regni tunc temporis flatui, legibus patriis Sc Receffui Arofienfi contraria occurrebant, multaque, qui bus augeri ftudioforum licentia poflet. Auclor efl Reve- r e n d i t Arofienfium Epifcopus, 1). Jo h a n n e s Ru d b e c k i u s, qui, o b eruditionem folidiftimam, vitam integerrimam, vari a que non vulgaria inftituta, magnopere laudatus, bo- nisque omnibus carus, ta n d em , calculo opprelliis, obiit A. 1646, retatis fuse 65. Anfam feribendi dederant, qui fparfi audiebantur, rum ores, de fubtrahendis decimis, ad fuflentationem Clericorum Patrite concedis, ut vivere ipfis nccelle eflet emeritis (lipendih,a?re folvendis, non ex folitaMagiflratus ordinatione.Q uod cum difeonvenientias non exiguas pariturum Rev. Præful præfenfiflet, anim um ad feribendum appulit. Vid. Acia Sen. Reg. A. 1636. Nob. v. St i e r n m a n Bibi. Sviog. T . 2. pagg. 162. 169. Ba a z i i In
vent. Eccl. Sviog. p. 60 §.
vir.
Bi b l i o t h e c a Ga l l o- Sv f c i c a, five Syllabus Operum feletfo- r u m , quibus Gallorum Svccorwnaue hac tempeflate b e l l i proferendi pacis evertendæ (ludia: p u b l i c o exhibentur. Er a s m u s Tr e n i c u s collegit. AccefTit Prologus ad Concor-
diam Germanicam adhortatio. Utopice apud Udonem Nemi nem , vico Ubique, ad Infigne V eritatis, hoc anno, in
4:to. pagg. 45..
J
nfignis hujus libelli efl raritas. N eq u e mirum. Prohi bitus nempe fuit, quod titulos librorum ficlitiosb e t, peracutos fade faîisqüe plenos * quibus Gallorum Svecorumque dudia perftringnntur^cum ante paccm M o na derienfem T ra n a tu s præliminares Hamburgenfes A.
i 7 J i . in cadum irent. A uA or, Is a a c u s W o l m a r, cufto-
diæ addi Aus, Typographus autem ad flagellum dam na tus fuit. Cfr. Pl a c c ii Tbeat.
Pfeudon.
p. 396. Cl. Le x e l i icit. Difl. p. 16.
VIII.
C o n s e n s u s H e r m e t i c o - M o s a i c u s von dem wahren Anfänge
aller Jichtigen und unficbtigen Dingen, fodann auch von der wahrhaften einigen Univerfal-Materie des - - - höhe ren Arcani der gantzen IVelt. Zu einen Vortreib und M ü n d er der grollen Lateinifeben bißoricepanjopbicœ o der Pnnfopbiapraiïicœ vorangefchicket. Aus beyden Liech- tern, der Natur und Gnaden geftellet, durch S a l o m o n e m M a j u m , in 8;o pagg. 2 0 g .
'T 'o rtu o fi hoc ingenii Ipecimen D orpati A. 1644. excu- lum v id etur, etfi titulus, quando & ubi id factum fit, non indicet. Auclor ed Fr i d e r. Me n i u s, 1.1. H id o r.
& Antiqu. Profeflor in Academia D o rp a te n fi, q u i, ob varios in hoc libello difleminatos graviflimos errores, in- primis de S. S. Trinitate & Chrifli Perfona, ab officio poflea remotus & in carcerem conjeTus fuit. D am nofus quoque liber ne perludrari oculis poflet, lèvera lege m o x fuit prohibitum. C onferantur, quæ hujus fata libelli ul tra colludrare poflint, A T a , a Nob. v. St i e r n m a n allata
iu Decade I:a Pfeudonymor. ex Script. Gent. Sviog.
.
IX,Id e a b o n i Or d i n i s in Ecclefia Chrifli, loco Orationis Intro*
dud or ice ad Epijcopatum, tradita in annivcrlaria Synodo Strengtiefienfi. Strengnef. 1644.1« 8:0 per Brockenium.
r j u n c Reverendifllmi Strengnefenfiurn Epifcopi J o h a n - n i s M a t i i i æ Librum variis in Regno & Eçclefia m o tibus originem dedide, ex litteris Comitis A x e l i i O x e n s t i e r n a ad Epifcopum I s a c . R o t h o v i u m icriptis A. 16.17. d. 7. Maji, deinde vero in A tlis L itt. Sv. A. 1723, pag. 469. excufis, colligitur. Im m o , ex Protocollo Senatus Reg. A. 1662, in Acltis Palmlkoldianis citato,apparet, perte nuem hanc, fi volum en fpeffas, opellam, principem tuide caudam didenfionis Reginam Chriftinam inter Ordines- que Regni SviogothicijCöque Reginam optimam veterem R udiorum fuorum M oderatorem, Virum ceteroquin non u n o nomine laudibus ev eh e n d u m , amore amplexam fu» id e , ut lacrymis indulgeret, flendoque dolorem fuum diffunderet, cum Ideam Illius, utpote Calvinismi infi- mulatam, ab univerfo Clero damnatam, & nonnullos in- fuper Senatores irato addipulantes judici comperidet. Re gium de illa fupprimenda Edictum im predum exftat in . Colleffiene Nob. V . S t i e r n m a n , quae infcribitur Samling aj Förordningar angående Religionen. Vid. A åla P almfkioldïa-
71a. & v. S t i e r n m a n . Bibi. Sv. T . 2. p. 225. X.
Ramus OliVÆ Septentrionalis Primus. Baccas nonnullas re- ligiofam pacem f v a v i t er redolentes, & Concordia: Eccledsc facras inter Chridianos diffundens. R om . 12: 18. Streng- nefii per Brockenium A. 1656. pagg. 144. in i2;o. U æ c prim a eft Pars famigeratidimi rariffimique Operis,
a R everendidim o Jo h a n n e M a t h i æ divulgati, quod
integrum vel oculis ufurparc, nedum podidere, raro con tingit. Decem Ramis com prehenditur, eodem plane ti tulo ornatis, quorum primus & fecundus A. 1656. editi iterum que recufi fuerunt, reliqui v ero A. 1661. lucem yiderunt. Quid finguli c o n tin e an t, ex Bibliotheca Sviog.
■ Nob*
D.
vö>? St i e r n m a n colligi poterit. Summa eorutti‘ huc redit, ut pax & communio ecclefiaftica inter Prote- ‘ dantes maximopere commendetur. Q u o d cum recept«e doctrinæ adverfari, viamque ad Syncretismum, im m o , Indifferentismum pandere videretur ; n o n feveriorein tantum experiebatur cenfuram T h e o lo g o ru m Upfàlienfi- u m , qui, judu R egio, fuo opellam idam examini fubje- cerunt, fed folemm quoque Edicto Regio, una cum aliis ejusdem Au&oris operibus, d. 15. Jul. A. 1662, interdi r a illa atque prohibita fuit. Q uam T h e o lo g i Upfalien- fes dederant, univerlus Regni Sveciæ Glerus fuis po dea luffragiis cenftiram comprobavit; fuam v e ro Arofienfes feparatim dederunt. A d , quæ dem um cum que hunc Rev. Matliiæ libellum manferunt fortunæ vices, Illum as- fidue hunc in finu fovifle, vel inde c o n d a t, quod L ibe ros fuos, Nobilitatis juribus condecoratos, diledi fui L i belli nom ine, fuetice tantum verfo, O lje q u is t appellan- dosjuderit. Vid. inprimis Nob. v. Stiernm an Bibliotheca, Sviog. P. 2. p. 228.
XI.
M i c h a e l i s G y l l e n s t a l p e n s Politica, ad modernum imperii
Suco Gothici flatum accommodata , domefl icis que paffim ex- emplis Mußrata ; quo genuina ejusdem facies luculen tius exprimatur, nunc revila ad m ultorum vo ta publici iterum juris facta, & abA uthorc prelo fubmidà. Aboæ 1657. per Handbnium. pagg. 560. in g:o. 1. 12:0.
A uctor hujus L ib ri, qui pod peregrinationes litterarias primum Rector Scholæ Wcxionenfis , deinde Polit. & H id Profedbr in Academia A b o e n d , p o rro Juris fimul ibidem Profedor, p od rem o A dedor in D icaderio Rcg. A boer, fi conditu tus, omnia, fuæ comm id à curæ, ita per egit, et, Nobilitatis jura & infignia promeritus, defideri-
é k hom inum conlpeftu decederet. Interim , quem ad- t u i i , ingenii ejus foetum, ” ob dogmata quædam non fa stis tuta judicata, prohibitum elle perhibet Nob. v . S t i e r n - man”. Imm o vero aliam qu oque W e x i o n i i opeilam, ni m irum ejus Dcjcriptionem Sveciœ, ed. Aboæ A. 1 6 4 0 . in 3 0 , prohibitam eile, teftatur M o l l e r u s , quod arcana quædam regni patrii propalallèt. Vid. Nob. v. St i e r n m a n, Bibi. Sv. T . 2 . pag 5 5 9 - 5 6 6 . CI. L e x f . l i i Diff. c. p . 1 6 . M o l l e r i Hypomnemata ad Sch eff. Sv. L itt. p. 394.
XII.
Fö r k l a r i n g ôever Ca t e c h is m u m eller the fe x vår Chrifllige Lavas Hufvudftycken. T h e t Ivyrdige Minifterio uthi Å b o o Stitt till ahra och tjänft förfärdigat och till en lijten Nyåhrs gåfvo foråhrat. Â b o 1663.^ genom Hanilbn. pagg. 5 ‘8- 8.0.
U o c Reverendi dim i T e r s e r iScriptum ” propter nonnul-
” ias in illo obfervatas novitates, minusque orthodo- ” xas aut certe fulpeftas locutiones, pradertim de Decalo- *'gi dividone, bonis operibus, delcenfu Chrifti ad infe- ” ros, Libro C o ncordix, Baptistmo, Fide Infantum , & ’’q u æ fu n t plura, mox prohibitum fuit, referipto Regio, ” d. 14. Apr. A. 1663.” quominus divulgari pollet, feve- ro addito mandato, ut fingula Libri exemplaria ad Cap* cellariam Regiam, primo quoque tem pore, mitterentur. Primus contra hoc Scriptum ciadicum cecinit Theologus Aboenfis D. En e v a l d Sv e n o n i u s. Deinde graviorem cen-
(uram experiebatur quorundam Epifcoporum aliorumque cx Ven. Ordine F.cclefiaftico, qui ad id examinandum a S. R. M:te delecti fuerant. T u m denique fingulare typis prom ulgatum fuit edictum Regium d. 9. Aug. r 663. de fupprimendo hoc libro, exemplorumque confilcatione, q u o d N o b . D. v. St i e r n m a n fua?inferuit Colie&ioni, Sam-
ling a f Kong}. B re f och Förordningar angdende Religion ^ pj g7. Obtulit fane Rev. Terferiis, permilïu Regis, M. V. ConfiftorioEcclefiaft Up&iienfi veram fux explicationem fèntentiæ, fimulque deprecationem e o ru m , qux m a'e di£ta Cenforibus vifa fuerant : tum etiam ad clementiam Regis humillimus confugit Hinc fperare meliora p o tu it; fed fpes eum fefellit. A. enim 1664. ab Epifcopi officio, quo A boæ fungebatur, rem otus, per annum fere in R u rali fua Fxclefia Pargas Talario tamen eodem , quo antea, fruens, federe coactus fuit. A t , fedatis, quæ capiti ejus im m in u e ran t, tempeftatum furoribus, tandem lecundis ventis in portu navigare coepit. Etenim Holmiam A. 1665. vocatus, primum Ricfdarholmenfi.s, mox Claræ- montanæ F.cclefix curam geflit; tandem vero A. 1671. E- pifcopalem fedem, quæLinkopiæ eff, afeendit, ubi diem obiit A. 1678. Primam m otuum cauflam ipfe ponit in privato odio, ab Anteceflore fuo, Epifcopo Linkopîenfi, Saw. Enandro, quinque ante annis in fe fiifcepto, quod in c o n v iv io , cum epulis aliquando una accum berent, a* m icum veterem FigreliamyArchi-Præpofitum Linkopien- fe m , contra Epifcopum Fnandrum , afperioribus hunc verbis perftringentem, ita defenderat, fubitus ut illi ob- fnutefcend riioor fuffunderetur: quam ignominiam Epi- fcopus aegre ferens, iftas poftm odum turbas excitavit, eo certiorem Terfero cladem illaturas, cum Prxfidis partes ipfe haberet in Conceflu V iro rum , quibus Terferiani L i belli examinandi cura data erat, Præftdisque vicem im pleret Ordinis Ec cie fi affici, in Comitiis jam 4um congre gati. Vid. N. v. St i e r n m a n Bihl. Sv. T . 2. p. 835. 843-
N ytt förråd a f dldre oeb nyare Handlingar, rïrande Nord. Hiß. P. 3. p. 163.
XIII.
pERSPiciLLUM B e llic u m , det à h r : Krigs-Perfpe&iv, u t i h v ih
ket man kenna kan hvad k r ig år, hyadan det kommer,
och om en Chriflen val m ed gåt famvet kan krig föra &c. Amfterdam åhr 1664.111 12:0. af Chr. Cunradus. pagg. i i B.
Pr o b a t o r i u m T h e o l o g ic u m , eller Tbeologifcber Prober- Ugn, deruthi all mennilklig låhra, de der uthi wårs Herres JF.SU Chrifti p e rlö n , et Creatur ftatuera och fåttja, föreftålt, examinerat och befunnen warder, att den lamme ogudelig, oandelig och nedanefFter år &c. Ut af en fanningens Elfkare a f Tyfkanfor Smenfkat. A m Iler dam 1664. a f Chriftoph. Cunradus. pagg. 60. in i2.*o. *)| D in a hxcce Scripta conjunclim aefponere, convcnit, enm longioris evitandi anfractus cauda , tum etiam , quo d minorisJfunt dignitatis : præterea, eodem Regio jufluA . 1670 prim o p rohibitum , eodemque poftm odum Senatus decreto, A. 1671. d. 3 i.M art. utrumque flammis adjudicatum fuit. A u à o r & Editor eft An d r e a s Ke m- P'Ej W eltrogothus, q u i, e Svecia & Norvegia ejectus, a milite ac rei torm entarix adminiltro Medicafter degene ravit fanaticus, v e l , fi ipfitis verbis dicendum erit, JVle- dicinx Pra&icus fictus eft, & , quem adm odum antea in N o rveg ia per ocio annos,ita ab anno circiter 1675, in U r be H a m b u r g e n f i, qualicumque artis Therapeutic« peri tia argris vel iolèrviit, vel impofuit. U ltim u m , Ham- b u rg o quoque exire juflus, in civitatem vicinam Altona- vienlèm le receoit, ubi fequenti poft adventum anno, 1689 vivere defiit. P rim u m , quod attuli, Kempii hu jus O pufculum eo tendit,ut non om ne m odo bellum im p ro b e t, fèd militibus etiam lalutis fpem praecidat. Alte r u m , Probatorium nempe the o lo g ic u m , quod transfe rendo laltim fuum fecit,etfi præter ultimam libelli partem nihil ipfe illius fcriplerit,infenliflimum in abufus
ecclefia-C fticos
*) Integrum utriusque libri titulum exhibet N , v. Stiernman in C tn t»
fticos anim um prodit. Et quis graviores in utroque hoc opere errores comprehendi dubitet, fi vera narrantur de Johanne Olai R ahm , Gymnafii Gevalienfis alumno, qui larfæ Majeftatis D ivinæ reus accufatus fuit , capitisque proinde damnatus, compertum nempe fuille, horrendas, quas ille ev o m uit, blasphemias ex libellis Kempianis, , im pioque Peyrerii de Piæ-Adamiqs opuLculo, fuifle hau- ftas. Cetera Kempii fcripta, quamquam nullo, quod ego fciam , publico interdicto in Svecia vetita funt, tamen, u tpote rariora, recenfenda forte quisquam judicaverit. Sunt autem fequentia: Anatotneerde Grannen, five Anato- mia Abietis, Ilamb. 1675. in 12:0: Schwcdifcbe Standarte erhöhet, d. i. gründl. Unterricht von der Schweden uhralter H erkunft &c. A. 1683. 4 :0- ^ ie Sprachen des Paradiefes^ in 8:vo, ubi, Svecanam linguam in Paradifb obtinuiflè, n u gatur : ac lfrads erfreuliche Bwtfcbaft in 12:mo. Vid. M o l - l e r i Cimhria L itt. T . 2. p. 406. Nob. v. St i e r n m a n Ana-
nym.Cent. I. pagg. 20. 21. & AEla Palmfkoldiana. XIV.
Ca t e c h e s e n s e n f a l d i g e Fö r k l a r i n g efter lookßafven medh
underfogadc boner. Skrifwen aff Er ic h Ga b r i e l s s o n Em
p o ra g r i o, Bifkop i Strengnås. T r . a f Zach. Brockenius.
Strengn. 1669. in 8vo. pagg. 304.
'T 'a m e tfi fingulari fludio in id incubuit Reverendiflimus hujus Lioelli A uftor, cum Primarii Paftoris munere apud Holmienfès perfungeretur, ut acceptam a Majoribus doctrinam contra clandeltina Syncretifrarum molimina defenderet; ita ei tamen felici elle non licuit, poftquam T ia ra m acceperat, ut ab omni heterodoxiæ fufpicione li ber cflet. N am Liber Fjus Catecheticus publice prohibi tus f u it, ideo quod Uxores vocat SupxelleElilia *), quam
periculofam dictionem ufurpavit in exp'icatione decimi prsecepti) ubi ad quadlionem : bvad dr tå tb et, font Lagen förbjuder ftola be gar as ? refpondetur : Ens nå f t as J/uftrot O xa, &c. thct dr hans lösören eller rörlige egendom, ebvaj nampn han bajver, a jf bvilken Huftrun dr t bet förndmfla ftyc- ket. Præterea obfcena nonnulla & quæ natura tegi voluit, in libello hoc oblervarunt illi, qui attentiore illum ocu,- lo perluflrarunt, illis præcipue in locis, ubi agitur de Conceptione Salvatoris, de virg initateM ariæ , de partu, cet. Quæ num ita fint, alii viderint. Cfr. Nob. v o n S t i e r n m a n B . S. T . 2 . p . 6 4 7 .
XV.
Pe t e r Trf.i k e l s Geiftlicbe Ileilbrunn, & Alia.
“D ig a obfcurus hic atque ignobilis A uflor H olm iam ve- cius, paradoxa (ua fcripta fpargendo, id m eruit, ut il la non folum , quotquot reperiri poterant, nom inatim der Geiftlicbe Heilbrunn, conquiri atque c o m b u ri, fed ipfum quoque A u ^ o re m cuflodia detineri, & a Regio Sveonum Dicaftcrio examinari judicarique juflerit gl. m. Rex Carolus XI, binis Litteris, ad Dicafterium Regium, & Supremum Urbis Holmenfis Gubernatorem, Com item T o tt, datis d. 30 & 14 Octobris A. 1669,quas integras ad- ferre, ob chartarum anguftiam non licet, etfi deferiptas habeam. Quæ vero Treikelianum libellum poflea m an- (erint fatorum vices, ego ig n o r o , itidem ut cetera, quse circa editionem & argumentum ipfius obfervari debuerant.
XVI.
I n d e x N o v i t a t u m q u a r u n d a m , q u a s D o m . Samuel P u f en-
dor ff in Libro fuo de Jure N a t u r a l Gentium contra O r
-C 2
thodo-e ß , in q u it, quam cthodo-etthodo-era p a ra rthodo-e, amicos non pararthodo-e, optimam pulctr r i mam vita , ut ita dicam, fupcllectilem.
thodoxia? fundamenta propofuit. A. 1673. pagg. i6. in 4to. Sine Aufforis vel Loci mentione.
p imas hujus Indicis lineas duxit T heologus Lundenfis > Jo s u a Sc h w a r z iu s ; poflea vero a Nicol ao Bec k m a n -n o, Juris in AcademiaLund. Profeflore, interpolatus ille fuit, & Gieiïæ Haflorum editus. Ineptius aliquid & quod in famam atque exiftimationemPufendorffii injurium m a gis edet, anim o vix concipi p o tu it: etenim ut pd ïim æ v ir indolis is heic depingitur, ac Gentilismi, Zwingliani- f i r i , Socinianifmi, Hobbefianifmi, Cartefianifmi, <k ne- fcio cujus adhuc gravioiii hærefeos accufatur, ut, quem omnes fanclior s re igionis cultores abhorreant, iluco di- gnofcatur. At fuerato atrox facinus fuccefih <:aruit,infa- misque libelli A u ro re s , quas P.ifendorffio intentaverant, impietatis poenas ipfi luere coaRi funt. Beckmanno enim, qui falutem fuga pe ierat, ex fententia Regite Majeftatis, lata M. Apr. A 1675, relegationis perpetuor, cum infamia c o n j u n t o , poena decernebatur; Index vero infauflus, Schwartzio li ~et per vulnera J. C. intercedente, in foro Lundenfi, Vulcano a carnifice publice tradebatur *). Qute Schwart7ium deinde & Beckmannum, in Pontificiorum caftra transgieffum, fata manferint, docent M o l l e r u s in Cimbria L itt. T . I. p. 36. & Auftor libri, cui titulus: Denk würdige Lebens Memoire und'feltzame Fata Baron Samuels von Pijfem lorf, p. 1243.
XVII. * ) M ulto aliter de Indice hoc cenferunt T h eologi Lipfienfes, quip pe q \v t Si/jertzero inprimis operam com m odante, iftum , fuis c«mitatum
obfervtr'onibus, ad Electorem Saxoniar, Johannem G eofgium i i , trans- m ifeiunr, Eumque p erm oveiunt, ut fuo Is Refcripto ad Senatum Acade micum Lipf. dato d. 1 6 . Jun. 1 6 6 3 , Pufendorfhanum de J. N . & G. o . p u s, utuote O rtbodoxia & recepta d o cbina publica contrnrhim, prudentis-
fime ita Studiofis proponi juberet, ut fuo id veneno teneros incautosqiie I oru n animos pervertere non pofTet. A t opus tamenPufendorffiannm lau data T h eologis nondum vifum fuerat; ante enim illud imprcffum Index jam evolaverat, Vid. fupra cit, D enkw ürdige Leb, M em oire p. 1 2 7 5 .
/
XVII.
Disc urs us Poii t i c u s de Po l y g a m ia. A ucïore T h e o ph il o Ale th æo. Salom o: Emc veritatem, nee vende i llam, J o hannes: S im ile locutus [u m , proba; (ivero ben*, quare verberas me? Fiib urgi, apud Henr. Cunrath. 1674
12:0 pagg. 96. iterumque ibidem 1676. in ?vo. pl. 11. ITerus famofiflimi hujus libelli Auctor eft Jo h a n n e s LySe-
* r u s, Rector olim Schoiæ Portenfis, & magni Lipfien- fis Theologi Polycarpi Lyferi filius, qui a C omite «Je K ö n i g s m a r k /C o n ju g is fuce , Dominae de Wr a n g e l, pertx- i o , ( li R eim m anno credere fas f it ) ad Polygamiam d e fendendam p rim u m allectus,ita has nugas infelix poftm o dum adamare coepit, u t, privatus officio, quo facilius rem fuam ageret, argum entaque, ad fuam corroboran dam thefin facientia,conquirere atque difleminare poflet, per totam fere Europam vagus erraret, ac innumera pla ne perfentiret in c o m m o d a , usque d u m , in Galliam v e ctus, pedibusque iter conficiens, prope Lutetiam Parilio r u m , in fumma re ru m om n iu m inopia, infelicem ac e r rantem cum m o rte commutaret vitam. N o n huic q u i dem foli, quod attuli, Scripto viciflitudines fuas atque aerumnas debuide v id e tu r, varia enim edidit portentofæ fententix fpecimina. variis inlignita titulis. At vero, nili m e fallunt o m n ia , crabem ta n tu m , ter aut quatenreco- £iam, appofuir. Q u x e n in \ ante Difcurfum Politicum prodibant,Lyferi Scripta, minoris om nino ponderis erant; illa v e ro , quæ poftm odum divulgata funt, five Latina, five Germanica lingua, his ornata titulis : Politifcher Dis* cours sutoijcben Polyaamo und Monogamo von der Polyvamia oder Vielmeiberey. Friburgi A 1^76. in 4to: Das Königli cher Marek aller Lander, d i. Politi jeher Difeours Scc: Vor nehmer Leute Gedancken vom Ehe (lande, zufammen getragen von Gottlieb JVabrmund: atque Polygamia Triumphatrix i.e.
Dijcitr-Difcurßis Politicus de Polygaviia, AuSl. Theopb. Aletheo, cum votis Athanafii F incentif omnibus Aut i-Poly garni s - - - tno- d eß e& pie oppofita, Londini Scanorum 1682. in 410; yel plane eadem funt, vel parum difcrepant. Quidquid e it, omnia fuo Auftori funeftiflima fuerunt: etenim, q u o d infcribitur Das Konigl. Marek aller Lander, Regem Danise eo permovit, ut carnificis manu illud c o m b u ri, ipfum- que auclorem folum v e rte re , nec unquam reverti fub comminatione poence capitalis, imneraret ; & ejusdem quoque tenoris Ediclo Regio, dato d. 14. Jun. A. 1679. ali quod eorum in Svecia notatum fuit *) Scilicet, cum H olm iam Lyferus accefîillet,ibidemquc fui exemplaria li belli fpargere coepillet; implacabilem feminarum iram in currit, quar, nili graviffima ifthac pœ na, levari nullo m od o potuit. Neque Holmiæ folum , fed ubivis genti u m , feminarum o d iu m , qu o nihil gravius efle dicitur, experiebatur. Q uod meruifïe illum , facile concedas/ c u m , plures fimul uxores ducere, non m o do licere, fed Legibus Naturar, iramo Revelatione, injunctum eße, (la tuerit. De paradoxis itidemque rariflimis Lyferi Scriptis, cfr. Bibliothèque Cur. Hiß. ï f Crit. par D a v . Cl e m e n t, T .
I. p. 170. Io. VoGTii Catal. Libr. rar pagg. 2 3.4 25 &
R eim m an . Bibliotb. Tbeol. Catal. P . 2. p. 696. XVIII.
O l a i V e r e l i i Nota in Epiflolam Defenforiam ClarilT. Viri Dom . Joan. Scheff^ri Argentoratenfis de Situ Eocabu- lo Upfalia, Anno M D C LX X V II. menfe Julio fcrintæ& per Profelfores bi nos ipfi oblatæ. Upfalæ excudit Henr. C urio, A. 1681- fol. pagg. 20.
R aro
I— i ■ ■■ ^i. — ———* — «■■■■■■■■■■. ■ ■— ■■ - i .
*) Quodnam V ulcano Holmiar adjudicatum fu erit, totidem verbis in Sententia Regi* definitiva non proditur, m u m generaliter tantum dicatur, fcandalofnm quoddam Scriptum fuiffe de Polvgam ia. I g itu r , quod fun damenti infttr omnium cenfendum «11, tituli loco fortaflis non inepte attuli.
D a r o admodum, quod fciam, de parvi re momenti tan« ta inter eruditos animorum contentione iisque v e rb o ru m aculeis dimicatum fuit, faltim poftquam manfvetio- res ede Mufæ co nfveverunt, ac Scheff eru m inter atque Verelium de loco & fitu antiquiflimi Templi Uplalienfis. Illud quæfiturus Schef ferus , intra h u j u s , quam incoli m us, urbis pomoeria fubditit, eoque prælertim loco, ubi Rureftre T e m p lu m hodie confpicitur, litum illud fuifle d ocuit; Ver el iu s autem , Ru d be ck ii premens vedigia, R iralem Upfaliam, vulgo Gamla Uplala, eundum cen- liiit, e im q u e vetufliflimam idololatriæ fodem pronuncia- vit. Quæ cum majoris atque amplioris res indaginis edet, v a ia utrimque fcriptorum agmina procefierunt,robur tan- tæfcilicet veritati conciliatura: nimirum 1. Scbefferi Upja- lia A ntiqua, U p f 1666. 8vo. 2. Hervarar Sa^a cum E xp li cat. & Not. Perelii U p f 1672. fol. 3. Incerti Scriptoris Sve- ci breve Chronico11 de A . Epifcopis Eccl. Upf. cum not. Scheffe• r i , Upf. 1673. 4. Ferelii Au&arium Notarum in Hervarar Sa?a, Upf. 1677. f. Schefferi de Situ U5 Vocabido Upfaliœ Epißola Defenjoria. Holm. 1677. Svo. 6. Annotationes ex Scriptis Car oli Epife. A r of. cum prœf. & not. F erelii, Upf, 1678* f- 7. Schefferi de Excerptis annotationibus Judicium , 1 678- 8vo. 8- Ferelii Notce in Epiß. Defenforiam. E vita Schefferus jam tum excederat, cum iftæ in publicum N o- tæ p ro d iren t; obiit nam que A 1679. Nihilo tamen m i n us, in fui defenfionem honoris, prodire illas Verelius jullit, eum licet in m o d u m comparatas, ut aculeato di cendi genere dem ortuum , quoad ejus fieri potuit, inimi c u m infeftarent. Hæc vero ad vindiffam via cum v iv o pariter ac m o rtu o indigna videretur; Regiæ adC onfido- riu m A cad Upfalienfe ailatæ funt Litterx,datæ d. 27. Sept. 1681, quibus hoc Senatui Acad. injunffum fuit, u t Ve- relianas N otas fupprimeret, muictaquc edet 1000. thaL
mon.
arg.,præter exemplarium omnium confifcationem,
fi aut quidquam eorum prelo ulterius fubm itteretu r, vel aliquod jam tum imprefium exemplum difiribueretur O» mnia igitur exempla, quæ n ondum difperla erant, in ædi- bus Verelii obfignata fuerunt, & deinae in Archivo Con- fiflorii repofita, ubi, fuo velut inclufa carceri, in hunc diem de ituerunt. Max. Rev. Gi ô d i n g i u m fi audias, per d o l a hæc Verelii efi Epiftola, ita quidem , ut doctiorem in eo genere frufira quæras ; at fale nigro d e le c te tu F , opor te t, qui nihil in illa defiderat. Cfr. ReverendilE Be n z e l i i Proleg. ad Monum. H ifl. F .E ccl.Sv. Adm. Rev. Sc h en be r- Gii Prœfat. ad Epit. H iß. Sviog. Verel. Et Ampi. D. Afiefi. ac Bibiiothecarii Reg G j ô r w e l l S v. Mere. A. 1757.
P-XIX.
D e n An d e l i g e JVattnkdllan.
ftf o n ipfum hunc L i b r u m , fed Keyferianam hujus libri Editionem fupprimi recondique jufilt Regia Cancel- laria, Litteris, quas vocant, Prohibitoriis, datis d * i j u l , 1682. Interdicti hæc fuit cauflà, quod Henr. Keyferns illam editionem p araverat, etiamfi Boetius Hagen, Typogra p h y Arofienfis, Privilegium Regium de illo im prim en do Libro folus accepifiet. S e d , quæ hum anarum efi vi- cifiitudo r e r u m , idem hoc Privilegium, pofi biennium in le derivatum , Keyferus lætus divulgare typis potuit. Vid. A tta Palmfkoldiana.
XX.
N o v A CoNcioNANDi M e t h o d u s non nova, feu antiqua novi ta ti multorum uppofita pia Jimplicitas, ab h o m i n e nihil
p r æ te r C h r i f t u m c ru c ifix u m i n te llig e n te , r u d it e r c o n - farcinata. W it te n b . fu m t. A u c t. A. 1683- i n 8vo.
A uc to r hujus libelli efi Da n i e l An a n d e r, qui pofiquam C om m inifiri m unus ad Ædes S. Q aræ jHolmcnfis ali quamdiu
quamdi'J non fine laude fudinuerat, hoc tandem ab offi cio remotus, in Xenodochio Danvicenfi vied um obtinuit, usque dum e vita difcederet A. 1697. Caudam ejus infor tunii ex concione quadam , ab ilio habita, quæ nt Max. R ev . D . No r d b e r g: a t, conjectura fi aliquid ego aflèqui v a le a m , no n concionem folam, led C o n d o n an d i ejus M eth o d u m inprimis, m alorum , quæ pertulit, anfam præ- buille, fufpicor. Q uam quam enim præcipue earrr ob caudam d. 16. N ov. 1689. judicium de eo latum fuerit, q u o d in aliis fiais feriptis audaciora quævis n e c a n im o fo- lu m concipienda fcommata p ro n u n c ia d et, d icam , an e- v o m u id e t in Regem atque Senatum R e g iu m , maxime v e ro in R egium , quod H olm iæ e b , D icaderium , ejus- dem qtie Urbis C onh do rium , cujus utriusque Collegii exa m e n fudinuerat ; tam en, Concionandi ejus M eth odu m o m n iu m prim am in cenfum venifie, adeoque occabo- nem m o tu u m fuppeditalfe, ex certis indiciis haud dubie colligo. H inc, quum fententia judicialis, in Supremo Sveo n u m D ic ad e rio in A u d o re m lata,quæ in Actis Palm- fkoldianis legitur, hujus luerit tenoris, u t, tametfi dignus ilje e d e t, qui capite ple d eretu r, tam en, utpote qoi ex IVifania potius, quam de confulto peccaverat, certo tan tu m loco detinendus eilet, donec liii fe com potem animi o d e n d id e tj feripta vero Illius, delirantis animi tebim o- nia,carnificis manu comburenda edent: Concionandi Me th o d u m qu o q u e damnatam fuille, quis dubitet, etb no- minatim illam inter prohibitos fui A udoris libros non relatam viderim? Ad Danvicenfes ille delatus, pridinam libertatem num quam recuperare potuit- U xorem autem habuit fui fociam infortunii, cujus dum exfequiarA. 1694 .celebrandæ edènt, patentes Litteras, Programmatis indar funebris, imprimi curavit, quibus amicos veteres ad fu- prem a ju d a , manibus defundas perfolvenda, invitaret. jJ e p re d u m ilice ac fimplicem anim um præ fe ferunt, nihil
vero illorum, quæ animi impotentiam lapiunt, nifi id ipfum forte, quod tale programma dare conftituerit, de lirii cujusdam lignum dixeris. Vid. D. Nor dber gs Clari Minue & A tta Palmjkdldiana.
xxr.
Josephi Pe t. Wa l l i n, Stockholmienfis D iff ut at io de Origi nibus Incrementis Stochbolmhinis. Prælide Andrea Nor- copenfe. Holm. T y p . Wankif. A. 1685. in Bvo.
/T eneraliora tantum funt, quæ in hac Differtatione con- tinentur, eaque inprimis, quæ perluftrari oculis faci le potuerunt. Sed politica quædam inlperfa occurrunt, quæ forte, quantumvis innocua ignaris videantur, gra- vijjimai illas caujfas fuppeditarunt, quam obrem publieæ lu ci denegatam, hoc e(t, prohibitam illam fuide, teflatur Cl. GrvindeU in Præf. ad P. I. Difp. de Stockholmia. A uftor ad Ecclehas Wada & A ngam in Uplandia Verbi Miniltri partes egit. Vid. Holm. L itt. p. 82.
>XII.
D. M. Lu t h e r i Ca t f c h i s m u smed enfaldige Sporsmal förkla rad , och efter böga OJvetbetens befallning utgången, på thet Prållerna enhälligt o fver hela Rijket Ikola bruka famma lått vid ungdom ens undervisning och förhör uti Chriftendoms f tycken. På Kongl. Map.ts bekoflnad. T r . i Stockholm afH en r. Key 1er, Kongl. Boktr. A. 1686. pagg. 92. in i2m o.
C ' a ! tenellus m a g n i Speg eli i foetus, q u i , a b o rtu s in liar,
in c o n f p c T u m h o m i n u m v i x d u m p r o d ie r a t , c u m v i
v e r e defiit. N i m i r u m ta n ti illu m ftrepitus u n d i q u e e x c i p i e b a n t , m o x ut f u c c u m b e r e t , ftricluras l o q u o r Pufen- dorffii, Enevaldi Svenonii, Er. Benzelii, Bång i i, a l i o r u m , i n h u n c l i b r u m m a g n o n u m e r o c o n g e lta s > e o q u e a r g u
-m e n to ru -m pondere verb oru-m que vi -mflru&a-mp;as, u t , v a rio ru m ille errorum inlimulatus, dignus vi i us fuerit, qui Litteris prohibitoriis caftigaretur. Ne forte leviora tan tum attigifle videar, fi exempla obfervationum nonnulla pro d u c e rem ; nihil adferre praedat, liquidem omnia enu m erando tempus fruftra tererem. H oc addam , novam hujus Catechismi editionem Arofiar, eodem an n o , quo prima prodiit, a B titio Hagenfactam fuille, quæKeyferia- ncc illi, qua form am atque contenta, ad allem refpondet, edi n u m e ru s, ad quæftionem ultimam in Editione Key- feriana adpofitus, fit 266 in Hageniana vero 268- Vid. quae animadverliones & interdictum Ipectam in Nob. v. S t ik r n m a n Bibi. Sviog. Mfcr. T . 3.
XXIII.
Scripta E . M. Frô i.ichiæ Chili aß tea Ç f Fuji at ica. E V a Ma r g a r e t h a Fr ö l i c h, PraefeCti Militaris Filia, m a
ritum habuit Cniiiarchum in Livonia Svedicum, quo reliCto, Chiliafmum aliosque errores fanaticos in Livonia prim um cœnit fpargere, ufque d u m , prætextu novae ar tis telas linteas texendi, linumque ad lerici tenuitatem re digendi, a fe inventæ , Riga A. 1684 Holmiam delata, n o v u m nugis fomniisque, quibus dele Itabatur, dillemi- nandis cam pum inveniret. Neque enim communis tan tum illi cum Chilialtis lententia fuit, de Judæis c o n v e r tendis ac H ierofolym a reldauraivla; lèd multa q uo qu e ex fuo ipfius cerebro depromta vaticinia, ceu divina, o m n i bus c o m m e n d av it, quorum ” prsecipua fuerunt, quibus ” C arolum X I, Chriftiani VI. Daniac Regis, D u cum que ^S axonicorum & L üncburgicorum luffuitum auxiliis, le ,5d u c e, de Gallis, H olm iam usque A. 1691. progrelluris, ” fequenti 1692, victoriam elle reportaturum , regnum ” Papæ ante A. 1698- o m nino everfurum , Palæftinam re c u p e r a t u r u m , regnoque Chrilti Cliiliaftico in terris
” biiito, Chriflianos univerlbs, Davidis inftar, guberna t u r u m prædixit.” Im m o v e ro , ad R egem admilla, ad expeditionem in T e rra m Sanciam brevi fufcipiendam hortari Illum feiicitttisque reportandae fpe allicere non dubitavit; cujus Rex garrulitatis tandem pertaffus, abire feminam juffit, quod libi, tantum iter tam brevi tem po re em enfuro, diuturnis ejus colloquiis in te re Ile haud li ceret. Eodem anno, quo H ohniam accellerat, ut doffri- næ fuæ & vaticiniorum rationem redderet, coram Confi- ftorio Holmenfi vocata comparuit; fed, abfona quævis & erronea effutiens, Pædotrophio publico aliquamdiu in- clula manere juffa eff Paulo poft dimiffa, ad veteres er rores, oculis cariores, diffeminandos regrediebatur -, cum que propugnare eos atque tueri, coram Regio Sveonum Dicafterio non dubitaret; A. 1685 regno Sveciæ depulfa, navi in Germaniam transportabatur, acta vero ejus omnia abolebantur. Profcripta, ubi c o m m o raretu r, afylum n o n in v e n i t : ditionibus namque Saxonicis, quas pri m u m petiit, ejeffa H a m b u rg u m , & hinc etiam , fvafu Kcclefialtici Ordinis, pulfa, Amftelodamum A. 1686. m i grare coacla fuit. Hcic quidem diutius aliquanto fubfti- tit, majoremque fanaticilmum lu um divulgandi adepta li centiam, non complures m odo foliti furfuris fchedas m lucem protrufit, led ædibus etiam, in quibus c o m m o ra batur, tabulam, hac ornatam infcriptione, curavit aÆ- gendam :
H ier rvobnet eine taufendjâbrige Prophet inn, Welcbe beifjet Eva Margaret/ja Frolichinn.
At ultra quadriennium hic manere, aut noluit, aut minus potuit. A. 1692. H olm iam revertit, ubi vaticinia lua ite ru m fpargendo id meruit, ut digna videretur, q u v erga- fterii Urbis publici cuflodia detinenda eilet. Inter hngu- lariaIlluftris Feminæ Scripta, a Mollero enum erata, c - minent : Sechs Lieder, gemacht auf die gottUfen
