Radiatiorie Optica

F. Ft ^ £

De

AKTINOBOLIA

5eu

Radiatiorie Optica

Differtatio

Quam

Temijju Ven. Facult. Thil

in Academia

Upfalienfu

pr£ s IDE

Viro

Vraclariffimö

M. ION A FORNELIO,

Math,

fuperior. Prcjf. Publ. & Ord.

Pro

gradu Magifterii

Tublice

difputandam exhibetS,

JACOBUS j»2in<£.

\n lAtid.

Guß.

a.

d.

ntio 16 "]zl

if

v

H 0 L M 1 JE ,

Litteris Nicoem Wankijb,

Reg. Typ;

\/3öy>

l

Prajfatio.

Cyl\/i^Yart baud initnerito ^potes Léftorbenevolty

^

qtiod

argumentum

mfimtis ferne invoktum diffictdtatibus

elaborandummihi

fumferim:

Inquo

li¬

tetviriomni eruditjbpUgenerc

confficui velyementer feexércuerwt-,

tnéereos tarnen Kon dum conventumx

quidfit, finfab

quogenere rerum

reponendafit lux.

Remaggrejfumme futffe

difficultatk plenißimam

wn

dtjfiteor:

Interim

tarnen cumanteabitum nieumex celeberrimahäc Academia, jpeeimen

aliquod ßudio-

tum meorumdenuoexhibendummihi

efiet,

nec

jueun-

dius,nec elaUratione

dignius offene fe potuit

qvam hocde_naturaradioruargumentum.

Cujus incredtbUis dignitas

^cum

ifoluptate

Jumrna

conjunåafacu,

utmo- leflias^omttes

difficultatesfa nihil perhonefeam. Poß-

quam benevoUntia Pueeptorum

& proprio difeendi

defiderio

qualemcunfa feientia hujus cognitionem hauß

tantumex eavoluptatem

pereepiffeme fateor9

ut

in-

terponffmasMathefeos partes

numeraxi

^eam

debe-

te crediderim. Accedunt ad

dignitatem hanc in-

numera

itobihfitma hujus feientia optica commoii-

tetes:

quas

itaJigillatim percenfere dehberatum mihi voneß.

In genere tarnenhoc

de Mathefi dixiße ju-

fatyquod Optica maxime conducat

ad Mathematicas difeiplinas

facilius

compleftendas, pleniusfo intelligen¬

tas. Supervacaneum fuerit 6*

prorfus tnutile arbi-

trory

fit

proltxl de Optiees

unlitate diffutaroj

cu

quili-

itt

quivel

mdioeri

hujus cognitione fuerit imbum illa

%n$~

tgnorarenequeat.Tantam

voluptate

ex

meditationM Jpeculationtbusj, hujtts difciphna fenfijfe Francifcuifi

Perinum

inquit tAquiloniW)

^ut

triplicemvidetidi

ra- tionemtripltci

modo3quo

Deum

cognofcimus

comparan

non dubitaverit.

Direftam

viftonem

cum

illa cogmime compdnit,

qua

beatorum

mentes

pritfentem

Deum

faciead fa¬

derncontemplantur.

Alteramillamrepercujfam adfwilät

cognitioni Uli>

quaDeum perfidem in

rebus

creatis3

velut quodam

Jfeculo^aut anigmate videmus.

Tertiam illam,_quam

injraäam

vocantcomparat

notioni

illiquam de

Deo

rebusque divinis habuerunt

Ethnici Nam

ßcut

(peciesper

dißimilia diapbau

transmifa ab tjsdem\

quafi deformata,

ac

fratta in

oculos immittuntur ^itacognitio

illa

quam

de

Deo

ha¬

bueruntEthniä multis erroribm efl vitiata, utpott

naturafolius lumincparata.

Dehifce

tribus

radiationts

generibus breviter iti

prorationcinftituti

modulofo

ingenii

dißerui.

Si

alicubi

propter

difficultatcm argumenti lapfus fuerim3&

ar¬

gumentumpro

ejus

dignitate

expcndere,

omnesqw ejus di

fßcultates

expedirenonpotuerim3rogo, ut

beni-

gnum

mitemque

Te

probe

^asJL. BtInterpretern.

Vati.

Caput |

CAPUT I.

'

Bioftenditur quse

fit

natura

radia-

tionis, &.

quid radius opticus.

I, Veradiatione(fradiu opticü a-

_'<SluriyoperapreiiumnosfaSluros

duximust

ftabipfius reideßmtione duficemur,quomeluuconftett quid(itilluddequodißcrtatio noßra

injiituitur

Inprimis verb ld in rebusMathematicisobfer-

vandumeft, ubi definitiones quoq;veniunt nomine principiorum, quaead

demonftratior.es formandas

omninorequiruntur, &neceflarias

funt.

H.§ Tfadiatioeilrerum

\tftbiltum, équolibetjui

puncloy in^ornnespatentuacdeterminati

JJatiipartes

Ve»

locijjiméycontinuét <{fdifiitföé,facia

radiorum ejacu-

latio.

Nonnulliradiaturamnominant,utRifnerus,&

Heinlinus nihilq;aliudper

hane

vocem

intelle&uni

volunt, quam naturalem rerum aptitudinem,

ad

ra¬

dios de fe indefinenteremitténdum.

3. Quia\arbdiiotantum funt,qua exJe {ftia*

turafuaYideripoffuntynempe

lux

ff

color

;

binc

nec plura_quambac

duo ejje

^rerumgenera qua

radiant ne*

cejfeeft.

Quidamtarnenadduntoculum,tanquam

terti-

umradians, aduobusreliquis diftinctum,

fed

per»

peram, meoquidemjudicio ;

Cum omnis ejus

ra- diatiofiat, velraf'onecolor is,quo

lpfe ab adftan»

A ti-

tibusautäfeipfo

ex oppofito fpcculo cerni poffit

velrationeiucis,qna proximaquteque colluftrantur,;

utillaiplemet queitvidere: quodoculis feliurn ^ac.

cidereammad vertimus.

§ IV, Lucemprimarium&perfe Vifts objeBwit fiatuuntoptici.

Idque duplicidecaufa, Vel quia folo vifu, ^ex-

clufa altorum fenfuum_opepercipitur; velquod per fe,acpnmovidetur,euam intenebris.

4 V. jélterumVifts objeBumperjeefl colir.

Etfi e.iim color perfeetiamvifibilisfit, refpefrit

eorum,quse peraliud videntur,rationem tamenpri»

maniob;e£hnonobtinet: Nam tametfi caufam in fehåbeat,curradiet6cvideatur,non tamen finelu<

mine aflu videri poteft. Nam eft Vcluti colo-

rum firma, inquit Aquilonius, fine qua illi delite*

fcuntea Veroacaedeme ad aSlumafyeclumq;eduettntur.

Verum hrecverba, ubidicit luméelfecoloru formam

cumgranöfalis funt accipienda. Non enim intclli- gendainternaforma, quafiexipfa, colorestanquam effentialipartecomponantur; cumlux&color,fint fpecie? diftin&ae,ideoq;innaturam unamcoire mini»

mepofiint:ledexternacolorum formaintelligi de¬

bet,quatenusluxfuiprofufione illos aftu afpeétabi-

lesfacit. iccirconoriminusvere quam fapienterd'xit Scaliger luxeß aSltts coloris non utfit, fedut Videatur Ideoque cumiis minime faeimus, quidi»

cuntcoloresabfeeflulucis funditus interire.Quornm fenrentiarationnm veritatiphienomenisq,repugnat*

Licet enim radiatioipfa _propter tenebrieofamno-

ffemScluminisabfentiamimpediatur,

quominus o«

culosefiicaciterferirequeat, revera tarnen exiliere colores,fuiq; fpeciem diffundereetiam alta nofte. &

in proftmdis tenebris exillimandum eft i etiamfi

nonfint feuefficaeesadfenfutp afficien-

dum;

retinarnq,inocuIotingendam.> DircreKa¬

terncolores luceilluflratosexiftere>abfentevero lumineperire;idemeft,acfi diceres,oricntiaafira fuctendijOccidentiaextingvi,quod Epicureiopina*

bantur: auteundemcolorem dum ab unovidetur alterumverolatet,eodem fimultempore generari

&corrumpü Nec aliter

lnrelligendus Virgilius,

quamquodnoxcolorem

ab oeulisnon

ex

rebus ipfis

tollat. Cumdicit:

Esiiterin(yl\üubicoelumcondidit umbra Jupiter,&rebusnox

abßulit

atra

colorem.

4- VI. Locusradiatura

efifyatiuw, quod inter

objeäum&oculumintercedit.

Diftinftamaccuratamq;

infpe&ionem

non

nifi

excertaacjuftadiftantiaelici polle,atfirmant Opti- ci.Igitur oculus&resafpeftab'lisfpatio aliquo inter

fediftaredebent,quodnondebet

efle

inane. Nam

fi intervallumlllud inaneeffet, nt voluit Democri-

tus,nihilomninovideretur: Cumnulla adiioab obs jeäoad oculos_pervacuum

traduci poflit

Opor«

tetigitur,fivifioaliquafiat,plenum hoc

interftitium

conftituere,nonquidem opacoaut denfocorpore quod lurninitranfitumdenegat,Ted Diaphano, per

quodunacumlumineadafpedumusq; reromima«

ginéspertingere

poflunt. Etcum

vifuscum fpiri-

tuali_natura majoremhabeat

convenientiam, Ob«

jedtumveroquod videtur materiae

fit proximius,

neceflarium eft, ^ut haec duo coire poffint, ali*

udaiiquodintervcnire velut

fpirituale,quod in vicem

iftaconcilietllludveroeftDiaphanuminter

crafläm

illam materiam, &fpiritualemnaturam

medium lo»

cum tenens.Mediumautemdiciturperfpicuus ille locus,velquiaterminatlocaextremorum

'ucidl,aut colorati,

&oculi, vel quiainter

haec duo fitum eft*

A i Lo»

Locus radiaturaeintervallum _quoqjappellatur ^quo

niamradii funtlineaerectee,qua* line inte valloduci nequeunt. Graecis vero

veajLatinistranslucidum, pellucidum,perfpicuuni

&perfpicuitas dicitur. _Atq, hincoptica, etiatn Perlpettiva appellatur Neq; enimaliud perhoc

mediumintelle&um volunt Opticiquamid, per

quod radtiatquefpeciesrerum vifibiliumpertranfe-

unt,&qu.idemfinealiquafuimutatione.

§. VII. EffeBumradiationü eß radius,e]uiO>

pticorumjihüßgitanoVitellionieß

hnea

reBa,reiß>e,

etern,unde\enitperferens>

Perfpe&ivacommunis dicit radiumnihilejjealiud, itifiJpeciemreiyifibilts in direBumfaBa porreBione>

Quae definitie formalem rationemradii exprimit.

Heinlinus vero &Rifneruseum definiunt lineam,

quaJpecies Yiféilti diffunditur.

Qui omneslicet, verbisnonnihildifcrepentinre

tarnenipfaoptimeconfpirant, naturam atqueoffici¬

umradii in eopofitumelleinnuentes^, utfit vehi«

c-ulumfpecieifeu imaginis lllius punfti undeprogre- ditnr. Qtip efficitur, ut imagopunfti illiusundee*

mittiturradius, in_quocunquelocomedii fpatiiqua radius tranfit reprtefentari ^oculoque vifibilis fieri poffit. Ipfapraeterea voxradiäre unde deducitur fädius,Opticisnihil aliudeft_quam Ipeciem fui per medium

undequaque

diffundere.

Et quumfentire fit ^remfenfupercipere, acim- poffibilefitremaliquammateriatam recipi poffe

inträlenforium; neceflum eft ftatuerealiquid ex q>fiu? lucis&coloris fonte _emanare,quodper me»

diumfefbdiffundat, cujusbeneficiafentiendivis abfol*

abfolvatur, Illud ipfura quod

hac

ratiöneefnan«t fpeciemrei appellamus.

V II I. Species

feu

imago

iBapracipue

con-

fiflit

in

his duobus reprafentandis luce & coiore.

Ut enim radius lucisluciduseftlucisqneimagi-

nemreprasfentat; fic coloris radius coloratus eft,

&fpeciem coloris transmittit.

4« IX.

P'unftum

illud radians

cjuia vifibile

eßThyficumexißitgaudetquefua

magnitudine

Wi¬

de radium quoque indeexeuntem,lineam rum Ma*

thematicamfedthyficam Jeu naturalem eße jequi*

lurt hoc eß talem ^, qua non

folum longtiudinem>

&latitudionem, [ed& qualemunque

profunditatem

habeat.

Si enimpun&umillud unde radius

féulineaO-

ptica protenditurföret Mathematicum,fequeretur

lineam_quoqueindeexeuntem

fore jMathematicam,

quaenihil ejusundededuciturrepraefentare

peffet,

utpote_qua*ab ejusmodipunftoexeat

quod ob fum-

roäfuamexilitatenonoculisfed folamentecernitur.

Verumquia punftumradiosemittens

Opticos,eft vi¬

fibilequid, confequens eft, id

magnitudine fua

elfepraeditum A cujus fluxufi radium Gpticum

generari intellexeris non fecusac lineam Mathé»

maticam a fluxü punftiMathematici ; neceflum

eftveftigiumfeu fpatiumrehnqui,non

folum lon-

gitudine, verumetiamiatitudine ac profunditate

coagmentatnm. Proderittarnen inPhyficje hujus

linea»medio, fupponere lineamfemper mathefna-

ticamlatere,addemonftrationes eo felicius abfol-

vendas.

X. Licetveroradiuslucevel coiore tinttm trinaqueficutdictum eß conflet di'menfione;nihil

tarneneß minus _quam corporerts«

Nam luxcolorve iftetingensradiunoneft ipfa

lux,

A$ auc

autipfe color,fedlucisaccoloririmagoqua»dä, illam

lucem, illumquc colorem, qui radios emittit re- prafientans. Neque dimenfiones accidunt radio Optico, propterea quod fit corporeus, fedquate-

nusdeferatimaginem reivifae,qumfuperficieiquan- damrationemgerat, acpropterealongitudineatq;

latitudinecarerenequit;quarefadta ejusperradium porredhoneincontinuum,necefle eft fpatium hoc padtorelinquiquod repleat radius*, trinaedimenfio-

rus terminiscircumfcrjptum

§. XI. Contendunt alii JuüinduFii rationibm ftnon coloriscerte lucisradtas materiatos cflé atqut

corporeos; Kosfal\}ocujusque judicio amborum

turam innegotioOptico iuxta cefiimandameodemqut

modo fefehabere_putamus.

Quod ut demonftretur

fupponimus.

t. RadiosOpticos efie iineasredlasafuis_pun»

£fis edudlas.

t. Omnevifibile radiose quolibet fui pnndto in

modumfphaeraediffundere,,ficuti poftea oftenfuri

fumus

- Supponimus, quod ante nobis concefliim eft, nullamfubftantiam_corporeamingredioculum, fedfaltem imaginemeius. ideoque valdeincauté

loqvunturqui

confundunt ipfam lucemcumlucis i'

maginequmaliteratque aliter infinitismodis refle- diitur&repercuttitur, quod nulla ratiotie inftru-

rnentoaliquocorporeo, nedam pila Digbaeana imi»

tari licebit.

Kifce fic pofitis fequitur, nullum efle intoto mediopundlum, in quoinnumerabilesnon dicani radii, fed radiorumMyriadesfeinterfecant Quifi

materi aleseffent, _atquecorporei, nonvideo_qua rafionetammultiplicemeamqueinimicifilmamna¬

turscorporumpenetratiönempofTent efFugere di-

verfie fententia:fedlatores»

Seque-

Sequeretur präzterea& hoc inComtiiodum, ^cum

notumfit imagines rcrumOpticasexterminis radi3

orumVifivorutnconftare _{Si ergo} raduvifivi fint corporei,imaginesquoquecorporeasinde exifterc

manifeftumeft, quodc an contradi&ionemfapiat,

nemofacile dixerit, V. G» 7?ov efietdicere,

fpedaticlonginquoardentis

ignis imaginem ino-

culoreprazlentatam,fuhfi:antia!emefleardentemque ignem, Penclitarienimoculumatque adeo ipfum

vifuhacrationeneceflum efiet.Ve;umnonnegamus cmnesradios^ecorporibusexeuntes corporeas fub«

flantiazconditioneac^naturam exuifl'e» Nam Dig-

bazo haudgravatélargimurignem,&ignislucem,feu

igneumcalorem , per radios corporeos difFundi:

Nontarnenadmittimus omnemlucem efl'e ignem;

fed hocnonabfredicimus, radios lucisfemper ha«

bere fibi igneas particulas conjun&as, idque pro«

ptcrfimilitudinemvelaffinitatemaliquam. Namra¬

diifolaresiniftasparticulas valde funt efiicaces, eas

congregando,

vel uniendo, vcl dilponendo lecun-

dum recl:as radiorum lineas.

Addimus&hocvifivas& opticas lineas,quas res vifibilesafe diffunduntadoculum, diverfiflimaeefle naturae, aradiislucisigneaz.Nam radii corporeiquo

longiusabeunt å fönte, tanto fiunt debihores, quod etiam oftenditipfe Digbmus inprimo fuoar- gumento pro radiorumfubftantia* Et propterea oculum ingredientes pingunt retinam non ve: e*

talucisimaginefed admodum debili: at radii O«

ptici_quamdiufpatium efl: proportionatum, azqué

■ lunt

efficaces,

imoaptiores ad producendamin^o-

culo

imaginem,

^{quamfi res} vifa nimis prope ad

oculum rueritadmota.

Caput

CAPUT II.

De radiationis

Opticae afFedtionibus.

I.

Vifibile

radiat radio refto.

T Ißeasharum eiaculatiooum, quaj radii ^vocan«

tur, redtas efie, operofedemonftrare velpro¬

bareoper<e pretiumefle ^non duco» Cum ipfa experientjadoceatrerumvifibihum fpeciesnonmfi perrecfcaslinqasadoculosdeferti. Et lumine _per Foramen in oppofitum parietemtratismiifo ^{, non} plus de panetellludratur, quam quod directe In«

ni.tniopponitur I locautem fieri in motunaturali o^pniumrerumlicet animadvertere. Sive enimna*

tum conjundbonem rerum, iwe feparationem

aftedtetutrumqueper rqo.tumrectum, qni brevif-

fimuseft, fier.i ob!ervamus, Natura operationes

fuasperlineas quamfieri potefl: breviffimas abfol*

vente. Qupdquide.m imprimisinmotuponderum

ad terratn, ChalybisadMagnetem, quiper redarn

fierilineam _omnino deprehenditur. Secusfi fie<

ret, nulla unqüam fequeretur conjunftio, & in

pundlo ubi uniri deberent, fe mutuo nontange- renf, uno adhanc, altero ad aliam defledtente partem,

Vifibileradiat radio continuo.

Radios finealiqua interruptione å corporelu»

cidq effluere,fpecterumvifibilium in patente me<

djo _perpetua arguitpraefentia.

Hoc enim ut fiat, ipfarerumconditio atquena¬

tura requirit, Nam cumveriflimus fitcanon, &

abomnibus Philofophisadcuratioribus celebratus»

Omnemfcnfationem fieri per contadlum, necefi

fumerit., utaut resipfafenfupercipienda, tangat fenfus

fenfus _ofganum,

åutaliud aliquid å

te

[bödmete

fcnfum atficiat. Prinsftatuere ineptum eft <quta

utjamdiximus,impoflibile

eft

^corpus

äiiquod ipfiül

fcnfus Organumingredi, Ergo

poiterius

verumerit, quod vidélicct

fpecies

a corpore

diffufa iénfui féfe

infihuet* atque ita munus

fentiendi

exequatur.

Utvifioigiturriteperagatur.

necéflum

oirtnmo

eft,

titlmfea å corporeiucentead vifum

direfta»

ocu- lamcum eodem corpore five

objefto ar&ifllmé

cottjungat. Verumfi interrumperetur

continuiis

illefluxus, nontantum hallücmaretür Vifiis in rei ipfiusapprehenfione,

fed

&

nulja

unquam

fequer«-

turvifio : edamfi praltoefient requifita

ad vifio«

hem necefläria. Praetereacontinuum hunc.fpecie*

rumfluxum probat Rilnerus ex

corporibus politi^

qu$ ejusdem

vifibilis oppofiti eandem imaginem

infinité reddunt. Hane fluxus imaginüm perpe*

tuitatem egregiis verfibus

cXplicuit

Lucret.

lib,

4.

Mtquamitt Jyltto in

tempore quamque

Hem contra(peculutnponas, apparet injagat Terpetuofitiere hoIcm

é

firporejummo

Textufasrerumten^etf^tenueisquefigürat.

fet iterum fatiseleganter idem Lucret

Ree mora necrequief

interdätür iilld fluindu Vtftbile radiät radio velociffiw.

Serifus oculorum,vclocitatereliquosfenfus vin*

titt fulgorcm cnim

ignis é nubibus

cum

fragoree»

tumpentis»mdltö ante

videmüs,

quam

fonus

aufcs

fenre

poflk.

Ungvéntum

mübto

ante

videmus

^,

quam odoradnahes aut

fäpor ad palatum venit ,fhr-

xum ergofpecierum quae

vifionem expediunt

ve- locifRmam efle dicifiius. Momentänéum autem illumftatuere nönätidemus. Nam cum motus fit

aftio naturalis, ötnnirtotempos quo

abfolvatur

re«

«fcurit. IÄnon*qucmagnam

ad otäoesa&iones

B

^abfol-

ablolvendasreqiiiratur, 6c inquibusdamtainbreVe fit, uc nooisimperceptibile fiat. Etut motus nifiin

fpatioita neque inIi intempore fieri poteft^rquod

tamedi oculis oblérvare nequeamns , lpfa tarnen

rano itaeil'c fvadet: Radiosfolisexcludere poflli- musfeneftrahgiiea: utique ad t'eneftramlllam radii priusveniunt, quam in domnm lllabuntur. Quod

aucemfculgor folisfimulatque ortuseft, oculos nö<

ftros perftnngat, continuitati atquejugi Radiorum

fluxui _imputamus. Hanc igitur affedioncmAuers quodammodoexpriore,coniiderantimaniteftu erit.

4.

Vißbih

radiat radiofinko.

lutninis adionem non infinite procedere ^, fed

definito fpatioabfolvi, hauddifficultcrevinciluf,ii

communisrerumnaturalismattendaturconditio. U- niverfisenimagentibuscommuneid eft, utipforum

efFeduslongiusprodudifenfimdecrelcant,_cujusrei nullaaliacaufadaripoteft, quamquod omnia agen»

tianaturaha prseferiptum habeant å natuaa termi- num, ultra_quemadionem fuamextendere' neque«

ant, CUmabiurdum fitaliquid finitis praeditum viri¬

bus, infimtam moliripofleadionem. Hincmnni»

fefteapparet,virtutemvifivam,five vifumincaufa

noneile, cur vifibileab öculo plusaequo remotum

nonvideatur Jed quodYiftbilesjpecies nimia longin•

quitat9bebefednt,& diß>erfa extenuat:tqueoculosnon feriant, inquitRtfnerm.

Idemapparetmlumine,quo

enimpropinquiuseftfuaeorigini,eoeft excellentius,

ac propterea quoque rempropius addudam, übe«

rius,lmpenfiusque llluftrat. Adhuc clarius, hocip- fumexanalogia fenfum reiiquorumdcclarari poteft»

utenim remaliquam auditudiftindepereipiamus,^re- quiritur,utmediocre interrem&aures noftras fitin¬

tervallum, Resetiam

odocifer«,

quopropiusorga- ö#

nofenfus fuerint admotse, cofartiusnaresferiunt,

quo remotius, eodebilius, & fi diftantia fueritjufto major, &quidemtanta, ut particulte iftse odorem

adnaresfecum deferentes,nullo modofenium ferire queant,odoriltepenitusevanefcit.

Eorum igtturfententiaexaminandareftat, qui lu¬

cem ininfinitumprogediaptamefle contendunt,non

tccurrente opaco.Quorum opin/ocanoni

omnibua

Phyficisiamiliariad^verlatur,quod fe. natura,abhor■

teatabinfinito. Prseterea & hoc addendum, o-

mnem efteftum caufenaturamingeniumq,aemulari tantumquc accipere , quantumilla conterre

fuapte

vipotcft. Cumjamcaufa finitafit, impoflibile uti««

que omnino erit, utinfinitum producat effeftum,

velutefre&us, aliam vimhabear,^quamlpfiejuscau- lacommunicavit- Interalios, _qui lucem infinitum

feftaprogredicontenduntj eft Bulialdus, qui ita^ra-

t;ocinatur. Cum motm huts nonfilfucceffi\>M,te>

ttminatui, Vtrttu quoqueerit infiantanea & infi*

nitajpirtnsanteinfnitamotuiconjunBa^motu producit

minfinitum,quarclucifmotmin infinitum

prcgreditur»

Verumilleexfallodifputatprincipio, ubidicit lucis

motornelfeinftantaneum,undeex unoabfurdo infi»

nitaleqvunturaha. Superiusenimevidenter proba-

tumeft,cummotusfitafitio naturalis,omnino tern«

Pus quoabfolvaturrequiri•.&quomodo inftätaneus il 1?«ut vocant,motus, ex ccntinuoradiornm fluxude- pendeat etiam explicuimus. Circa finem

propofi-

tionistandem concludit. Totefi ergoluxextra mot- rid mundi diffundiininfinitum. Verumnifi cålamo

'unulatque

hocab ipfoproditum

fuit, filentium im-

pofuiflet, credidiflem abfurditatcm hane, facilius

quamlucemprogrefluramfuifle in

infinitum.

Natu«»

ramfruftra nihil agerenec admittere,

utquicquam

fruflra_agatur,notiiis

eft,

quåm ur

prolixa probatio»

nccgeat:fiveroluxextra

muttdum protenderetur,

B a *%

«Verudiöffimus&fubtilifllmus aliasau&orcontendit, fewß/anwplane&iine^omniufuejusmadinaturafo»

rccaftfo,quodnaturaipfi, confentienteomni mentc

fanictfc,prorfus.repugnat.

f.

V'ßbtle radtat

radio

difltntto.

-S1' Absqueconfufione radios acfpecies

permedi«

tim&rri, dujStisexcmplisexphaenomenisnonpaucii

probant Optici, Interalia phanoniena, quibusdi*

ftinftam radiationemprobatumeunt,fummunt éxlu«

minibusplurium candelarumperanguftum foramen transmiflis:Licetinipfo foramine ornnia fimul lumina

eoneurrant,radnsi'einvicem non unomodointerfe.

eantibus,nequaqnam tarnenpermifeentur,fedfingu-

lapropriotramite,aclineareefa pergunt ad oppofi«

tumparietem,itautfingulalumina fuiscandelisdi*

re&eoppofitaapparcant,qnod fierinonpoflet,fiinter fe radii inforaminepermilcerentur. Columna quo»

quepluribuscandelis oppofira, tot umbras facit lu- minibusoppofitas,quot in illam candela; luminofos

fpargant radios,quod nequefieretfi lucentiumcande*

larum radii commilb efle'nt antequamad columnam pervenirent. poteftpraetereahifeeexperimentisad»

öi htec ratio, ex illo

tundamentoquoprobavimns

qmn^corpusradiäreradiore£tojhocenim

fuppofi«

to,impoflibileeftluminapofle commif'ceri :namfi confundcrentur, necefle efletut femutuo hebeta- fent&confufumquidpaferent,ne re£Htudinemfuam

jtmp':usfervare queant

é,

Vßbile

radiat c

quolibet

fu't pttnfto

ß>b<crici

h. e. in (juodltbet ntedii putiBum«

Yeritati

hujjjs

axiomatis_experienta

imprimis

löffragatur;fi enim corpusaliquodluminofum ocu<

Hsnoftris objiciatur, _{quocunque nos Converting} fulgorc_tione fuonoftrosoculosperftringit,

mfiinterpofi-

corporis opaci profpeftus irapediatur. Ne»

^

larium

^igitureft, ut luminisradiiadomnesundiq*

partes

fefe diffundant

i

mediumque

unlvitrfum it*

compleant,titnuUum fit punktumintotomedio,per

quod ^nontranleant radiiéquolibetlucis punfto e«

niifE Etcum una resmultorum fimul oculiscom*

prehendi poflit, haud itfimeritö concludit Rifnerus

\>ftbile radix tumparalclx,tum concurrentibumuL

tifariamque

^fefe interfecantibus raåtare* Praste-

reahoc quoquc addidifle convenit. Qusecunque ad_unam aliquamrem ex naturae prsefcripto, deter-

minata funt,naec eoduntaxat vimluamefficacciamq;

conferunt,quo naturaimpellit. Atlumencumpro«

ptertotius uwverfi ufum &omamentum abautore naturafitconditum, confentaneumfuit, ntvim fuam

circumquaquein fphaerae modum^exereret;fic enim

omnia_ornat, & utfpe&ariomnia poflint illuftrat.

Hane radiationemOpticam pulch«rrimis hilce verfi-

busexpreffit Lucretius.

Nunceaquadicorerumfmulacraferuntur

Vndiqua

&incunBatjaciuniuråeditapartes

Et iterHiT}

Vsque adeo omnibus ab rebusresquaquefluenter Fertur, in cunBasdimittitur undiquepartes.

f

Vißbtlc raåtat radio infuperficie corporis

opa-

ci teminabili,

Corporum naturaliumnon unaeftconftitutio, Qu£enimtumlumen,tumfpeciesrerumcommod#

transmittunt, eadiaphana appellantur,ut funtaer, aqua,Cryfiallus, vitrum, & gemmse non paucas.

Quascjusmodi funt,ut neclumennecrernmimagi-

uestrasmittant, eaabfoluteopaca nuncupamus,ut fünt lapidesvulgares plerique, metalla, mineralia, tcrr®,&corporaanimalium. Contendunt Optico-

rumquidam nihilahfolute_opacumefle/cd fuosquan-

döque

_poros,

fuos

meatushabere, perquos radii tranfire,virésquefceum

deiatas,

ipfis etiamterraevi«

feeribuscommunicare _queunt, Quod neque nos

B } negamu«

segarausfieri poffe. Verum nos, quoniam de per-

fpicuitate8c opacitate Opticanuncagimus, dicimus, opacumelfeomneid quod radiovifivotranfitum^ne- gat. UtdifcrimcnfitnonleveinterOpticam&Phy-

ficam opacitatem. Unde8cRifnerus _negantesul- luminrerum naturaeffe corpus opacum, itaexpo»

nendoscenfet Nonde hacinquit, quainmedio^re- quiritur perßicuitaieinulhgi aut accipipoteß: fed ad

corporum raritatem injenfilem ßecierum tranfitum, multaquemaximeob eoeleßiumradiorum aljirufiorem

aSlionem referendum Yidetur*, qua per corpus qucd*

libet, quarttumVu denfumpermeat,pertranfit ^ac pe~

netrat. Hanecorporumraritatemprolixedefcribit

Lucrctiuslib.I«quem tarnen locum ad evjtandam

prolixitatem nonadfcribimus. Aquiloniusin ea

videture{Tefententia,nt exiftimet omnecorpusfuo-

pteingenio diaphanum efie, fieriautem opacumIu-

cisautcoloris velut infeftione. Qyomodo hsec ejus léntcntia fibi conftarepoteft,nonfatispercipio.Cum experientiaipfa fatisfuperqueconftet,e;'us opacitatis

caufamcondenfationi& inaequalicorporumfuperfi-

cieipotiuscompetere.Quanto major enim_corporum foliditas_{8c pororum} irregularitas.fuerit, ^tantodiffi»

cilior_{per ca}corpora patetluri tranfitus,8c_{quo arqua-} lioreoru fueritfuperficies, _ireatuumq;regularitas,eo

liberioremfacilioremq;lucitranfitum praebent. Hinc facilecolligere licet lucem8c colorem_corporaopaca tantönonefficere,irt vultAquilomus.fed^tamconden¬

fationi corporum,quampororumirregularitati, opa¬

citatemeam elfe potius adfcribcndam.

8.

Vifiblle radlat radio

d

fuperßeie

_opaci

corporit

acpoliti, reflexibili.

Breviteritaexpreflä

radiaturafimplici,

pedem

promovemusadaxiomaillud,quodfecundamopticas

partemabfolvit,8c de radiaturacompofita fivereflexa

~>f

^

agit'

figit' Radii fua^naturaapti funt incedereperdiaphanw

Si_veroacorporibusdenfis&öpacis impediantur,quo '

minusredatranfirc queant,ad parcemeamundeve«

neruntrefieduntur,linea facientecumpianollloan«

gulum aequalém llli,quem cum eodem piano facitli.

neaincidentiae* Noniécusae pila pgrieti immiflä,

cumnonpoffitperdiredumtrantire,remanéteadhuc vifibiåmotorecommunicata,morereflexionis,_pro virtuteimpcUentis reverberatur, quod ipfumetiam

radus Ibiaribus ufu venit, docenteAritlctele. Ethinc cauiapetendaeft, quarecalorproperetramintenfiör cft,quamiamedioaeris interftitio: radiusenimrefle-

xusquopropnorcftcorpori, åquorefilit, eofortior

<juoremotior,eodebilior_{i quo}longiusenimprogre«

ditureo magisde virtutefua femittit. Notandum tarnen_in nonindenfistantumcorporibüs, fedquandoq;

corpoftbusperfpicuis reflexionem fieri, _utpotea«

qua,aere,fi denfitas illiconciliat öpacitatern, Igitur

laftor apud Virgrlium:

Honjttniadeo defarrnis_riupcrrr.e in litore Vidi.

CumplacidumVentesfiartt mare, noneg >Daphnim Judicete metuam,fi_tiunqamfallet imago.

Etquoniarnfuperficies

deniorum

cofporttm vel alperaeft vei levis,diverfimode radiiin illisⁱefledun- tur, Lux cadens in corpora quorumfuperficies afpe-

raeft,propter

afperitatem & fiiperticierum ^, varié poiitarummultitudinem,imago^rerumvariareflexio«

nc

defpergitur,

atquediftrahitur,^neregulärifer fuper

oculumoriripoflit. In'leviaautem corporaficonti«

geriteammcidere,_propterreguläremfuperficiémra-

tadiosuniformiter refledit.

Quäleenim corpus reflexiVum talis etiamreflexiv MquitHeinlmus. Ideoqueafpera fpecula^nonreprae»

fcntant imaginemréi,fedcoloremtantum: leviavero

genuinas rerum formas refervnt, Cartefius höc

declaratexemplofuniptoex

alitfuot pitis, ab eackftt

parte profedhs, fi,inqutt,fuperficiem

corporis*alicujia

le\>zm offienäunt) iequaliter & cödemoraine refiliunt,

adeoutfi Jupcrficieaexafté plana fit} tandem inter

fi

diflantiamfernem* quaante occurfumfijungebantut,

tfi promintdtJuperftcies illa^, \el'retrocedat, ptia

quoque proratione

ittiäs

surVatura \tl rétroceäuiit

ab _tritncemtelappropinquattt,

9.

Vfibile radiat radio iti medto diverfo rcfrä-

äioni obnoxio.

Quid Vifioreflexa, diximus, nunc radiatü«

ramrefra&am paucis attingamus. Radios fi mci- derint _{in corpus} denium& politum, repercuttieos diximus, ita ut angulus mcidentise, & reflexiotiis

fintinter fe ajqualcä. Verumaliter patiuntur

infu*

perficieejus medii quod penetrant, qudd quidem

nuncrariusnunc denfius eileiolet, & radium dro dhtudine nativa defle&ere cogit, Taliamediafunt

aether & aer, aer&aqua:&c. Haec mediorumdi-

verfitasradium,^ut dixi,å iuare&itudinedetorquet, facitqne ^eumå fi mplicigeminum, unde Meioptica radiatura, å mediodiverfo ab opticisappellari,cori'

fvev/tiCaufafra&ionisabopticis duplexifatuitur.Unä

dparteradii,debilitas fcilicetexdeclinatione: &aliaå

partemedii diyerfitasfc.perfpicuitatis. Radius fiper-1

pendicularirurincideritindiverfum mediü nullam

mevimamedio patitur. fraäaonis ratione,interimt,'

meninfignemutation^cfubitratione

dimeniionis.'

verö quätomagis deflecbta perpendiculo,eofitdebelior, majoremqueproptereapatiturfra&ionem. hoc

eil«

fi Radius'incideritperpendiCulanterin craffiusme¬

diumå re&itudine fuanonquidemdefle&it»1

nteriai

Tamcnnonparum contrahitur,&aboccurrenteme>

éidenfitatequafiinhibctur« Igitur

fi oculus

in fub»

tiiiondiapuano fueritconftitutus^,res

vifa

vero in denfiore; imago& major &propinquior apparebit

»evifa. Propinquior, quia radius in

denfiori

medio

inhibetur. Major,quoniamlub majori comprehen-

diturangulo.

Sinvero exmedio denfiorireminfubtilioricöfpi- ciamus, apparebit imagoremotior & minorrelpia.

Minor,quiaapparetfub rmnori angulo. Remotior quoniamradius 5 fubtiliori medionoa impeditur.

» Quanto medium eft denfius ⁱⁿ quod incidit ra¬

dius, tanto-magisdeclinata reftitudine, Majorem igiturfieri fraäionem in denfiori quam ißmedio

rariori manifeftum eft. Et quoniaminmedio den¬

fiorimajor fit fracho, in rariori minor^, fequitur

pro majori vel minori denfitate mediorum, ^{res ma¬}

jores vel minores confpici. Sic proptcr vapores afcendentesI'qI& ftellae!omnes juxta honzontem clevatiores majoresqueapparenc, quam reveraexi- ftunt; & folnonnunquamfuprahorizontem cernitur quando adhuc infra ^eumeft depreflus. Hsec liac

vice fiilficiant : cumtemporis & inftituti ratio

hoc de natura lucis argumentum pro«

lixius diducere prohi«

i beat.

SOil DEO GLORIA»

C

Eximio atfc

PrxßantiJJim

Dn. I ACOBO£at?gWerrflelando,

Amico inpaucis

amando, Difputationis hujus

öraduaiis de natura radiorum erudite

coa/criptae authori induftrio.

'vfy/Jtö ll'Aü>ß\ kxyA

^{14 r}

ciuyk$

ts [az-

Kcxif

Apupw <$vaiv

kniimy.,

<ptö t&a& At&fit' tZfov.

Tcdvy^f k/AxAktrztä

^t6

knc^ctA

©oio/^m-, Troiy&V /MtJyifA&Tt)im

X$-A&

f<t(T{A&

ifQt! Ttopolav

>ip£<&

^TTA

V&ToS&y*

egswkv

^s

U^ypuAt»

rn£ y cuyAtf (ivqri&&

«JWxltf

GtT&zaia

(pplaacLi* itkp k' kl yi&S kpJ.-

y^fTov.

Tourt

jUaA'qfyuJyy kfjj&gyLVTVV (JtoS yityS \<&

A'utv%th*^a9, lubenstfc ö* merit0

ha ex antmo

gratulabatur,

petrus aurivillius

Log,8cMetaph. Prof. Crd.

ALIUD.

TTTcorpus

lüperat radiotü lumine

corpus$,

^ Sichominé

ingenii dotibus alter homo.

Omnibus elt

equidé nobisDeus

unus

6c idem:

Omnibus aft eademnon data dona Dei.

Alterenim

iinguis variis, valet Artibus alter:

Hic

fsepe exiguum, multa Ted ilte capit.

Quare, _quem

multis ornavit gratia donis,

Tutenucs

rigidåfpernere fronte

cave.

Majores fecic^non rarö forffitan ille Frubtus, cui rerum

copia

parva

fuit..

Nec_tu,pauca

cui conceflit murteraccelum,

1nvideasaliisj

queis

datamagna, decet.

Qiii

plura accipiütjhi reddere plura

tenentur$

Qui verbparum,

iis

parva

referte licet.

At tu quam

dobtus dilexit femper Apollo,

SisFelix,

pukri propoiitique tenax!

Tu

procul invidiå vivis Dobtiffime

LANGI,

Ingenii radiant lumina pulcra tili.

iPraflami(J. &

Eximhun ^Dn. Cand.

doät

&fgregi} de

natura

radiorum

di(fe-

rentem atnicd &

fincera grauilauonc profecuium, adjectt.

L. Heflelius.