D . D .
D I S S E R T A T I O
D E
P R U D E N T I A G U S T A V I I:MI, R E L I G I O N E M
i nSVECIA
R E F O R M A N T I S ,
N O N
M E R E P O L I T I C A ,
Quam
Sujfrag. Inclyt. Pbil. O rdine,
PRÆS1DE
Mm. ERICO M. FANT,
H i s t o r . P r o f . R e g . b t O r d . S, R, S. M .
P. D. P.
Stipendiarius PoJJiethiaiius
Ericus Abrahamus Almquift,
R o / l a g u s ,
I n Audit. Guft. Maj. 24 Maj i 173^.
H tr is A . M . Solitis.
U P S A L I Æ ,
LITTERIS JoH. Ed m a n > DIRECT. ET REG. AC AD, TYPOGR.
S:Æ R:Æ M:TIS
SUMMÆ FIDEI VIRO,
Ré g i s Re g n i ç h j e S v i o - G o t h i c i SE N A T O R I,
A r c i s R e g i æ U r b i s q u e St o c k h o l m e n s i s
PRÆFECTO Su p r e m o,
Ac a d e m i æ Ab o c n s i s C A N C E L L A R I O ,
• "V «. y £. > « y * * v
O r d i n u m Re g i o r u m E Q U I T I e t C O M M E N D A T O R I , I L L U S T R I S S I M O a c E X C E L L E N T I S S I M O
L I B E R O B A R O N I
dom . C A R O L O S P A R R E .
S A C R U M .
D C
PRUDENTIA G U S T A V I I;MI,
R E L I G I O N E M
inS V E C IA REFOR
MANTIS,
n o nM ERE POLITICA.
§ • i -
M
e mori am G U S T A V I I.mi, omni bus non patriae t a n t um, fed & humani generis amicis nullo non t e m p or e facram, mente q u a n d o repetimus venerabunda;i nnumera v i r t u t i s , excelfi i n g e n i i , i n v i d i q u e animi r o b o r is , nobis ob vi am quali p r o c e d u n t documen ta ; t o t id em illa immor talia laudum prœconia. N o n animus j a m eft, hunc H e r o a incomto q u o da m noftro fer mone , a m o r talitate vindicare. N a m q u o t funt genuina Svetica p e d o - r a , tot del ubra immortali nomi ni m a gn i G U S T A V I dic at a, ut libertatis & verae Chr il tianæ r e l i g i o n i s , in Patria vindicis atque reftauiratoris. I n t e r virtutes autem Regias, quibus G U S T A V U S , non natus folum , fed fi
d u s f a d u s q u e , ad res ma gn as gerendas v i d e t u r , p r i m u m fere locum ejus occupat prudenti a. H a c , fi cui unqu am alii, certe opus fuit e i , quii, o mni um animis fuperliitio- nis caligine adhuc obfufcatis, hinc D a n o r u m t y r a n n i d e m , illinc Pontificiam d o mi n a t i on em adgrederetur. Cui utr i
que Hfcrculeo o p e r i , fi o m n i u m fuccefforum, quamvis tg r e g i â , facinora c o m p a r e n t u r , v e r e o r , ne de fuo r e m i t
tant p r e t i o , pa l ma mq ue h uic def er an t , fine quo fruftra- nei o mn i no fuiffent illorum conatus.
A . In-
Injurii tamen & impii in Religiofiffimi Principis ma*
nes f u n t , qui inflitutam religionis ab Illo reformationem, ut opus prudentia mere politica refpiciunr. Medium p r u d en te r tenuit inter Scyllam & C h a r y b d i n , inter Machia- vellifmum & Fanaticifmum; neque enim religione ut po*
litico t ant um artificio utebatur 3 neque cceco aut i m p r u denti zel o, in illa reformanda ducebatur. Et Ecclefiae
& Rei publicæ, quod fuum e r a t , tribuebat. U t r u m q u e hoc m o m e n t u m p r ob ar e jam conant es , opella tenui &
pingui M i n e r v a , ob nobilitatem a r g u m e n t i , B. L. f a v o r e m & fperamus & expetimus.
§. IT.
R e g e m G U S T A V U M , non Politicis me re r ati oni
bus, fed veritatis etiam fludio d u£t um , Pontificiam in patria r e l i g io n em , ad meliorem reduxiffe f r u g e m , plu
ra ext ra aleam dubitationis po nu n t argumenta. Q u o d i- p f u m adtinet religionis reformandae aufpicium , illud eo mi nus prudentiae G U S T A V I politicae r e f e r e n d u m , quo clarius c o n f i â t , p e r nonnullas Sveciae o r a s , vel Illo p r o r - fus i gna ro , pr ima Do£frinæ Evangelicæ femina fuifîe ja-
£ta a ), Sic pr im i illi in patria Do£lrinæ L u t he ra næ anrefignani , Olaus & Laurentius P e tr i, a G U S T A V O , m i n im e fuere incitati, ad bellum Pontifici R o m a n o i n di c e n d u m , cum clafScum in G o t h l a n d i a , & mox natali dein urbe O r e b r o g i a 1519 b) c a n e r e n t ; illo infcio & Lu- becæ adhuc degente. Ibi animum quidem G U S T A V I colluftrafTe adferunt P h of p h o r u m repurgatae, opera Lutbe-
ri
f l) Cfr. Differt. Gifld. D o m . P . fV e ftrin g » Præfîde N o h ü iff. L n g tr- bring de Cauffa reftaurationis Evangelicæ Religionis l u b G U S T A V O 1:mo, pa g. 4 . & feq.
b ) Cfr, Rev. Ep* C e Hift. de G U S T . Ijmo p. 1, p. StoJ* & feq*
r i y religionis c). Sed Ille r en ov at a h æ c f a c r a , fibi ad gubernacula i m p e r i i , in patria olim fedent i , ufui futura, m i n i m e præfagire p o t e r a t ; cui focis & laribus exfuli, v i x fpes jam f u p e r e r a t , patrios Penates repetendi. Faufto d ei n aufpicio patriae r e d d i t u s , j u g u m quidem C H R I - S T I E R N I II:di, n o n v e r o Pontificis R o m a n i , ex c er vi cibus civium excutere moliebatur. N e unus quide m H e r cules adverfus duos. I m p r ud en s itaque val de fuiflet G U - S T A V U S , fi fimul & C H R I S T I E R N U M , & Capitoli
n u m illum J ov em debellandum fufcepiffet. T u n c Dale- carli haud ligna ejus fecuti fuiffent ; ob mutata S a c r a , ip- ii p o f t e a , no n femel infenfi. A d r eg ium eve£tus faftigi- t i m , fi prudenriam me re politicam confuluiflet, haud r e
n o v a t a m eflet amplexus r el i gi on em , utpo te quae inimicis
& æmu li s, praetextum varia moliendi praebebat, quibus t a n q u a m h ær er ic u s , d e folio n o n d u m fatis firmato d e t u r b a r e t u r d ). Annales ipfum fatis edocere p o t u e r a n t , r e g e s libi femper C a m ar i na m moviffe, quoties m a n u m a d m o v e r a n t , Clero R o m a no r ef or ma n do . Solius C A R O - L I C A N U T I r egi s, ipfum t errere debuiflent v e f t i g i a , qui t a m e n non religionem mut are, fed reditibus Religio- f o r u m , mod um tantum po n er e voluiffet. Sacerdotes Pon
tificii , mobile vulgus, vinculis fuperftitionis tenebant ad- f l r i £t um , &> quo volebant fle£lere, poterant. In o m n i bus it a qu e, *quas contra G U S T A V U M e xci t ab ant , fedi- t i on i b u s , avitæ religionis everlio , t a nq u am fax & tuba
p ræci pue adferebatur. A 2 Quod.
c ) B a zii Invent. E cdefiæ SveoGothicæ. Lib. II. Cap* I .
r1) Ad dich un R e g . G U S T A V I avitæ religioni a n i m u m , c u m reg ni capefTeret m o d e r o m e n , fatis reflantur litterae eju* ad Archiepifcopum G u - f a v u m T ro lle , datæ 1 5 2 2 & editæ in Celfi'i M o n u in . Polir. Ecclefiafh p.
2 , in qu ibus inter olia; W ore edhar N a d b b å tttr leffu a i Suerighe en H e r re fom j d h r e , dit f l y t il D a n m a r b . — W i l E dbar nadb f alla i tid b t il E - d a rt Fddernes r i k e , j a c beder mie f a G tidb t il hjelp oc all G u d z betgoil font all ting kru tin m at Sverigis rik e f k a ll v a ra Edetrs N adh e f o r la tin bade
a f mic och allmogin,
Q u o d , fi religio G U S T A V I , magis in p r o v e h e n do r u m fui ipfiiis c o m m o d o r u m (ludio , qu am veritatis c o gnit ione fuiffet fica, quin igitur populo lubens permittis- ( e t , quod v e l l e t , c r e d e r e , m o d o ille fineret ipfum t r a n quille r e g n a r e ? N o n nili rationi politicae ( lu dens, (atius h a u d dubie d ux it t ct , religione M a jo r um co-nfervanda >
nonnulla quiete r e n e r e ; quam n o v a , cujus plane a u r nefciebat pr æft an ti am, aut p e r f p e t l a m mi nus curabar, do &r in a a m p l e x a n d a , in difcrimen omnia adducere:
Se ver o potius pu rpu ra Sc regali digni tat e carere' volui tte, quam vera religione fatis prob avi t G U S T A V US, r ef ponf o illo vere r egio ( fucum in verbis delituitte, n e fas ettet f ufp ica ri ), faclioni Dackianæ rebelli dato: J fkolen Tpeta ç ode M.en , i n qu i t, at J kunnen bot a ock imd-
fe ja fä mycket Eder fynes. f f kunnen drifva ofs utur war K ungfliga Thron, J kunnen fk tlja ofs ifrån all den egendorn 2vi innom detta Rikets g r een for ågom ; ifrån Haftru ock B a r n , ifrän h f och /efiver ne ; men ifrån Guds heliga ords rena kännedom, och den Guds kunfkaj) , hrvilken mi der a f he kommit hafve , (kola J ofs aldrig fk ilj a , få långe m ärt bjärta år b e lt, och mår blöd är mar/n e).
V er it at em autem reli gioni s, femel jam- co gnitam ,- adeo altas in p e i t o r e G U S T A V I radices egitte, ut il
lam regiæ c or onæ d e v o v e r e nollet , vel inde etiam non*
nihil p a t e t , quod coronationis follemnia differenda v o lui f l e t , donec facr.a eflent r e p u r g a t a ; ne folito j u r a m e n to regio adftri ngeretur reli gioni , cujus jam p erfpexiflet errores. Si v er o folius c o r o n æ Regalis ( p le nd o r, oculos ejus p e r f t r i n x i f l e t , a ni mu m quoque facile adeo occœcas-
fet,
e ) P. N ig r i Perfonal. cfver G U S T A F I. Cfr. Hitt, cirât. C e l f i , p.
I I . p. 3 6 4 , j v
f e r , ur fibi haud religioni h aber et jurisjurandi (aera floc
ci facere; dum m o d o perjurio magis e x p e d i t a , ad dia
dema pat eret via. Sed G U S T A V U M in negotio r eligio
n i s , neque fucum aliis f a c e re , neque fibi fieri voluifle y eo i-pfo etiam faris p r o b a v i t , quod n on adquieverir do£tri- n æ a b Qluo&c Laurentio Petri p r o po f i t æ , ant equam datis ad Lut herum literis, iplius expetiifler & obtinuiflet teftimoni- um , de hifce ejus difcipulis , & ccepta ab illis ref or ma ti one , uti v e r b o Dei confentanea f ) . Religio G U S T A V I , fl m e r e fuiflet po li tic a, in illa p r o f e & o , primarius eflet ar ticulus fundamentalis, abrogatio poteftatis Pontificiae, I n eeteris quid c r e d e re t ur aut d o c e r e t u r , non fua ma g ni i nterefle putaret. E re tum magis d u x i f l e t , ut HËNT- R I C U S VIII.us Angliæ R e x , fibi aequalis, Pontificem R o m a n u m de fafligio deturbare , fere intafta de cetero r e ligione pontificia; quam Lutherum confidere de vera r a t i o n e , religionem ab erroribus r ep ur gan di . T a n d e m n o n fi£tam , aut fimulatam p e r f o n a m , fc in neg ot i o r e ligionis egifle, ultimum editurus vitae a£lum , G U S T A - V U S omni bus ante oculos pofuit. Et en im fabulam v i tae , brevi p e ra ge n da m præf en ti ens , O r d in es r e g n i H o l - miam c o n v o c a t , vale illis ultimum di£lurus. A n i m u m ob fucceflum r ef or mationi s laetum tunc t e f t a t u r , praefenti- bus i l la m, ut amplilfimam laetandi m a t e r i e m , etiam p r o ponens. Glådiom E d er, i n qu i t, hfver det /ju s, fom i min t/d for Edra fjalar upgånget, och tacker Gud a t Han fo r t Eder undan P a f vens ok g).
Rel igionem autem fuam , non in verbis folum fit am, fed COrdi infcriptam , clarillime denique teftatus eft G U - S TA V U S . N a m in ultimis f e r e , & ani mam brevi a&u*
A 3 r u s ,
t u s , inf t it ut o, cum J O H A N N E filio, F e n n o n i æ tunc temporis Duce colloquio ; fincerum fuum in f i d e , & d o m i n a Eva nge l ic a , animtim tcftatur b). J amj am lingva autem déficiente, fchedam r e q ui re n s, in ea tremula fcri- pfit manu. Ena gäng bekant, ocb dårvid b l/ fv i t, eller 100:de gånger talat. H o c praefentes, geftibus ejus adfveti, de conftanti Evangelicæ v e r i t a t i s , in m or t em , profelïïo- ne explicaverunt * ).
Plura quidem ex hiftoria G U S T A V I , Chrifiiani a- ni mi do cumenta proclive o m n i n o foret p r o me re , nili haec nobis facile fufficere viderentur. In medium e n i m , quæ jam funt allata, ceu mi nime dubia v e r æ , & non fucatæ G U S T A V I religionis indicia, ejusdem aevi conl i der ar un t h omi n es k ). Quin itidem nos ? Unus vero quisque, cui p er f va fu m magis placuerit, G U S T A V U M , morti tam p r o p e v i c i n u m , & fupremi coram Re gi s , Judicisque tribunali, tam b revi a&ionum o m n i u m fuarum r at i on em r e d d i t u r u m , nihilo f eci us , fimulandi fe praebui ffe artifi- cem ; aeque i n e p t u m , tantæ rei a r b i t r u m , quam in Can- didifiimi Principis manes fe praeftat maxime i nj urium.
I n h o mi n um etenim animis, dum v i v u n t , multae licet la
tebrae, multi receffus ; inftans t a me n m o r s , c o r r e dd it a p e r t u m ; & ut Ultima linea r e r u m , fic politicas qu oque tand em difiolvit technas. Reformario itaque religionis in p a t r i a , fi m e r u m fuifiet politicum ar ti fici um, non e i d e m , ut firmo f u n d am e nt o, beate i mmor i potuit immor talis memoriae G U S T A V U S .
C u i q u e , nifi animo praejudicatis nimis indulferit o p i n i o n i b u s , in medio jam p oli ta, aliquo m od o fufficere, jure quidem nobis videmur perfvali. In a mbiguo autem,
cui-
b ) Orat. B tr g ii de Holmia p, 6{J. *) Ce[f. L. C. p. I I . p . 359>
h ) Celf. lo c o citato.
ciiiciinque adhuc hæferit «mens, graviffi mum e q u i d e m , quod ex Annali um penu p r o m e r e l i c et , reflat a r g u m e n tum. Q u o d q u e , quo clarius adpareat, hifloriam G U S T A V I , altius r e p e t a m u s , neeefle eft.
Decretis O r d i n u m R e g n i , Comitiis H ol m i æ 1 5 2 5 / ) , W a d f t e n i s 1526 ; //) , eod emqu e i ter um anno H o l m i æ « ) , n e c n o n alibi, G U S T A V O jam indul tum e r a t , una al- te ra q ue r a t i o n e , manurn Bonis Privilegiisque adfere Ec- clefiallicis. Quin i m mo celebri illo Arofienfi recefTu 1 5 2 7 , i mp er io in Ecclefiam fere abfoluto potiebatur.
N a m h ei c , alia i n t e r , Regi d a b a t u r , dicecefibus vacuis, Ep if copos praeficiendi potedas ; officii v e ro negligentibus, t a m F.pifcopis, quam reliquis O r d . Ecclefiaflici, mu ne ra a b r o g a n d i 3 fimul ac vacantes eorum , aliis d e m a n d a n d i , pa rt e s 0 ), Et praeterquam, q u o d , in Religio,fos liceret e x e r c e r e j u r a , neque fibi fuit i n t e r d i £ t u m , Monafteria p r o lubitu abolere, atque aes ibi congeflum, in ufum c on f e r r e Publicum p). Quid ? q uod n o n t e mpl or um mi n u s , q u a m monaft erior um adminif lratione, pariter ac reditibus S a ce r d o t u m d i f po ne nd i s , Regi æ fidei c o m m i f f i s ^ ) , nil f a n e , aut defiderafle a m p l i u s , aut i p f i s , poftea r ) , Sa
cris
/ ) D a tin p. U I . p ag. I 1 9 , m ) Idem p. 111. p a g . 1 5 3 . n ) Lib. cir. p. I I I, pag. 1 4 3 . 0 ) Celf. L. C. p. I. p. 3 5 5 . & feq.
Cfr. D a lin p. II I . p. 1 7 2 , & feq. ) Celf. & D a lin loc. cit.
<7) Celf. Loc. eit. ''H an f u r b eh nil fig fu ll m yndighet n fver K yrkorn a
"och K lo ftrtn ; f i m t deras underhåll ock f i y r f e l , at efterfe hvad t il deras
” a /1 d t or f t bebofdes , fa m t bruka det fon t å fverfk red o t il Rikfens tje n jt. Et
” Diolin p II I. p- I 7 1 . R r f to p a r n e ---fö rfa tta d e en f å r - ' j h l d A c t , h va ru ti de fa m ty c k te denne RecefJ ; D e f lin a med deffa
" o rd en : IVi åro t il f r e d s , h u m rik e eller fa ttig e Hans N åde ofs bafvn v ill'*
Cf'-* Teg*/. H i It. o in G U S T A F den i:fta p. 1 7 4 . & S tiernm an. Ä c t. pubf.
T o m . i . p. 8 9 .
» ) Tcfte Celfio L. C. T . 1. p. 3 9 3 ad a n n u m usque I J29> R e lig io fQntificia pl eii sq ue reg ionibu s authoritaie po lluir.
cris p er o m ne r e g n u m c ommutat is , unquam obtinuiffe G U S T A V U M , conftat. C u m omnem itaque in manu ft- t a m , jam teneret Eccleftae poteftatem ; hifce, procul du
b i o, me re adquieviftet Politicus. E contrario a u t e m , p lur a G U S T A V I , poft iftud t e m p o r i s , magisque confpi- c u a f nobis obviam p r o c e d u n t , calidi in verae religionis cauflam animi documenta. Sic Concilium illud O re br o- gienfe 1529 , n on lucri f p e, aliave ejusmodi politica ratio
n e , fed veritatis potiftimum ftudio G U S T A V U M du£lum indrxifte, cuique facile erit intelleåu. Plura hujus rei te«
i l i m o n i a , ipfius propofiti anne&ere p ro hi bet ratio. Qui v e r o c un q u e , grave fibi haud du x er it , in me di um, tam h e i c , quam fupra p r o l a t a , aequiore pon d er ar e lance, non p o t e r i t n o n inreiligere, R e g e m G U S T A V U M aeque be
n e cogni tione veritatis Evangelicae, quam prudentia p o litica p o ll u if le , illamque f i b i , hac n on minus fuifte familiarem,
§. III.
Iniquiores tamen r e r u m judices, hanc maculam m e moriae beati Regis a d f p e r g u n t , quod non tam ftudio v e ritatis cceleftis, quam illecebris bon or um Fxclefiafticoruin capt us, Sacris r ef orma ndis o per am dederit. S e d , quod red u&i o bo n or u m Eccleliafticorum non fuerit' praecipua, n e du m unica repurgatae a G U S T A V O religionis caufta, jam p r o ba tu m ivimus j). Praeterea no ta n du m, Sacrorum
refor-
s ) Criminatio eft æque antiqua ac ipfa reformatio quod Principes, &
alii eidem faventes bonis Eccleiiafticis tantum inhiaverint. Sub ipfo refor- m ationis aufp icio, hanc iliis n ota m inuflerunt H E N R l C U S D u x Drunsvi- cenfis & alii. Eandem poftea cram bem recoxerunt B z o v iu s , M n im bou rgus, RainnJdus, M e r e r i <Sc purpuratus ille Pallavicinus. Veterum vero horum co m m en tis calculum q u oqu e addidifle videtur recentior illeque lo n g e illu- ftrior A n & o r , in Memoir.es de B ran debou rg. N e q u e G U S T A V O minus
r ef o rma t io ne m & B ono ru m Ecclefiafticorum, in ufus t emporales c o n v e r f i o n e m , non adeo inter fe ar£to vin»
culo elle conj un£tas, ut hac pofita , illa necedarie p o n a tur. Rex Gailiæ Ecclefiæ vocat ur R o m a n æ filius p r i m o g e n i t u s ; tamen illam matrem fuam , fæpe ve&igalem fe
c i t , Ejus fide intacta reli£ta. Et noviffimo ho c t e mp or e n o f t r o , I mp e r a t o r R o m a n o - G e r m a n i c u s , falcem quidem i m m i d t in largam b o n or u m Ecclefiafttcornm m e d e m , lo
liis er r or um d o&r i næ Pontificiæ mi ni me refectis. Quin igi t ur G U S T A V U S i tidem, fi me r e p o l i t i c o , n o n v e ri
tatis Evangelicæ, fhidio edet du£tus ?
§. I V.
U t rationibus non me re poli ticis, ita nec c c e c o a u t fanatico zelo adfe£tus, religionis in patria fufcipiebat G U S T A V U S r ef or mationem. H ie r a r c h i a m Pontificiam v i d e b a t , non Ecclefiae f o l u m , fed etiam Reipublicae m a x i m e e de perniciofam ; quo itaque tam huic , quam illi c o n f i d e r e t , pennas Pontifici R o m a n o incidendas judicabar.
I n eo autem ejus maxime elucefcit p r u d e n t i a , quod non u n o veluti i £ t u , fed fenfini & quad p e r cuniculos, Co - lodfum dominationis pontificiæ fubruere conaretur. Su- p e r di t io Romana, adeo altis radicibus o mn i um pectoribus er at infixa, ut inde evelli, fubito n on po det . Lente ira-
B que
ac. reliquis defuerunt, qui hanc ipfi im pe gerun t dicam. N a m lon ge late- qu e emanavit maledicorum r u m o r : R e g e m non nili bon oru m Ecdefiaft«
cupid in e captum, luam reformationi c om mod afle operam. Sic qu oqu e MeJJenius in Scoudia illuftrara , T o m . V. p. 1 2 . tr a d it, L au ren tiu m / I n d r e a , fuper caufla Lutherans a G U S T A V O c o n l u l t u m , ei m on ife ffa fl e, quantas n o n nulli Germaniae principes illam a m p l e x i , ex fno corraferint Clero divitias.
/E qu io r multo Thunnus Catholicae fidei addi&us Scriptor in Hiftoria fui temporis T , I. p. g o 6 , ita de G U S T A V O differens : N o n nihil avnritiœ
& rapacitatis lahe n o ta tu s , verum apud prudentes reru m aßim a to res e x ia.
[a ri m eruit, £*c.
que fagaciffimo G U S T A V O erat feftinandum. Infcius quafi,
5
c aliud agendo linebar homi nes prillinam dedifce- r e f upe rf bit ionem, an tequam meliora fapere poffenr. Prud e n t e r a d m o d u m , vid e ba tu r magis tolerare, quam ad- p r ob ar e mo l imi n a Olai & Laurentii P etri in dodtrina r e f o r m a n d a 1 5 2 3 , illiusque m atrimonium 1 5 2 5 , ne crabro
nes irritaret. N o n minoris fuit prudentiae , inditurum illud Upfaliæ inter Olaum P etri & P. Galle colloquium, de controverfiis inter Pontificios & L u t h e r a n o s , maxime ca
pitalibus , quo præfentes r egni Se n ar o re s, & alii do£ti auditores d e p r e h e n d e r e n t , Lu theranam fidem Scriptura Sa
cra fuffultam, f ir miori ftare talo, quam do&rina pontifi
c i a , Patr um & Co nc i li or um au&orirate nixa. A t t a ve
ro hujus colloquii t y p i s imprefla edebantur, quo ad plu- rium p er v e n i r e n t n oti tia m, & jufta poirent lance penli- tari t). Q u o ni am monafteria fedes praecipuae erant fu- perftitionis, p r u d e n s Re x illa vifitari fecit per Mart*
S k y tte , faniori do&rinae clam addi£tum , qui plures etiam Abbates eidem favent iores reddidit u). Dominicanis v e r o , avitorum e r r o r u m in primis tenacibus, ilicet di£tum eft x ) , Mat ur i quoque erat confilii, quod Rex in locum Epi fcopo rum , a C H R I S T I E R N O occiforum, & fuas dein fedes fponte r e l i n q u e n t i u m , non antiqua nobilitate oii- u n d o s , fed novos h o mi n es fufficeret y ). Epifcopi e n i m , filis & cognat or um nobilium opibus potentes, regibus fe- fe non in omni bus ad illorum nutum convertentibus, ut f e mp e r peftem funt m o l i t i , ita reformanti G U S T A V O r eli gionem non potuiflent non gravillima imped im ent a objicere; cum hac etiam ratione nervi illis inciderentur.
Et
t ) B naz. L. C . L. II. Cap. I V — V . « ) Cclf. L. C . p . l . p . 2 1 8 . X ) Ibid. & feq.
j y ) T ell e tam Cei fio qnnm D a litt, ad nem inem ex famiFis B e fe , G ylle n jlie rn a , O x en ß iern a , O r tie f o t, aliis ve hifce s q u a i b u s , Efifcopale munus unquam detulit G U S T A V U S .
"Et n e r vo s a u t em , & pennas eisdem incifas , Re x fapien- îrer o f f e n d e b a t , q u an do M . Canutum Elect. Upf alie nf em . A r c h i e p i f c o p u m , & P. Sunnamvœdet Ep i fc op u m Arofien- f em c o g er e t, non coram eccleliafticis Iblum, fed politicis etiam judicibus, capitis cauflam d i c e r e ; & lata fentenria capitale fupplicium fubire. Sic eni m fpes facris neb ul o nibus praecidebat ur , i mpu ne in R e ge m peccandi* qua li
bi b l a nd ir i p o t e r a n t , quamdiu a folis fui ordinis h o m i n i bus j ud i ca r e n t u r ; & juftiftimum quodque judicium, p r o v o catione ad Pap am f a £ t a , eludere poftent. Scire etiam n o b i l e s , a c o mmo di s C l e r i R oma ni a ba l i en a vi t , & r e fo r mationi f aventiores r ed di di t G U S T A V U S ; concefta illis f acultate, b on a a Maj or i bus, monafteriis & templis le
gata r e p e t e n d i ; cujus rei initium ipfe q uoque R e x feci t, p r æ d i o G r y p h i s h o l m e n f i , j u re hærediratis fibi vindicato.
E a d e m r ati one , libi & r ef or ma ti on i conciliavit inferio
ris fortis h o m i n e s ; militibus in monafteriis elocatis; at- que decimis adhi biti s, diflolvendo aeri a l i e n o , quod Lu- becæ erat conflatum. Sic, enim illi l e v a ba nt u r, qui fo- li fere antea c o g e b a n t u r , onera fuftinere publica. Qu o autem c o n f l a r e t , hæc inftituta & reliqua do ft ri næ Luthe- ranæ c a p i t a , v er b o Dei non r e p u g n a r e , ver li on em p r o curavit N o v i T ef t ame nt i Svecanam 1526 %).
P of tqu am v e r o his Sc aliis r at i oni bus , viam Orave
rat r e f o r m a t i o n i , pr opius ad inftitutum v e n i t , in Comi - riis Arolienfibus 1527. Prudentiæ regiæ infigne quoque erat d o c u m e n t u m , quod ut vel invitos etiam ad obedientiam c o m p e l l e r e t , minitatus I i t , fe alias, fceptrum r eg iu m de- polirufurh, expenl i s p r o patria fa&is, compenfatis, Sc falces imperii d e p o n e n s , quod d e nu o adfumere n e g a v e r i t , ante quam ordines r e g n i in S acr orum r ef o rma t io ne m confën-
B 2 fiftent
z ) D i l l L ib . C . p. I I I . png. 1 3 2 . Tfg</. p. I. p, I I 8-
fifient. Inftituto his comitiis inter 01. P etri & Pet. Gal
le c o l l o q u i o , plurimi melius informati aequiores fafti funt veritati Evangelicæ a). T a n d e m in celebri illo Aio- fienfi r e c e f l u , folidiora j a d a funt reformationis funda
m e n t a ; c i r c u m f c r i p t a , ardior ibu s limitibus, audoritate Epificoporum atque potentia. Quo vero fparfi, de refor
ma ti one r umo re s maledici Pedarentur , p er lingulas pu
blicari curavit r e g i o n e s, non nili purum Dei verbum, m aula praedicari b).
§. V.
U t ver o Gloriofillimus G U S T A V U S maximi eft ufus pr ud en ti a , viam pandens ref o r m a ti o n i , ita non mi
nus fefe p r u d en t e r gellit in eadem pro mo v en da & per
ficienda. P er gradus veluti v o luit, hominum animos ev eh i e bar at hro fuperftitionis & ignorantiae, cui jacu
e r u n t immerli. Religionis ritus in fenfus influentes, al- tiflimas novit radices agere in animis eoru m, qui minus lunt adfveti, illis cogi tandis, quæ fenfuum fphæram tran- fcendunt. E re itaque p r u d en t e r d u x it , ut prius errores Pontificiae r el i gi oni s, civibus ob oculos po nerentur, quam cerimoniae e j u s d e m , ab oculis illorum removerentur. Hanc itaque r ef o r m a n d i viam Sacerdotes Lutheranos ingred i j u s l i t , e qua tamen i m prudenter defledentes, curfui re
f o r ma t i on i s, potius r e mo r am i n j e ce ru nt , quam g r a d u m ejus accelerarunt e). Ipfis itaque A u d o r exi- f t e n s , p r u de ns G U S T A V U S , ut calculos reduce
r e n t , male ab iliis audivit ; quali ardor ipfius in re ligione r e f o r m a n d a f rigeret d). Quæcunquæ aurem i m
p r u d e nt i u m , & male volorum dide ria , G U S T A V U S p a r u m c u r a n s , r eg iu m per patriam inllituens i t e r , quod
vulgo
a ) B anz. L. C . p. 2 2 g . b ') Celf. L. C . p. I. p. 3 5 5 . O Tegel. L, C. p . I» 1 0 0 , d ) C e lf L. C, p. II , p. 170.
vu lid g o Ericsgata d i c i t u r ; v e r a m r e f o rm a n di viam ipfe m o i o n f t r a v i t ; n on r eg em f o l u m , fed Epifcopum fimul a- g e e e ns e ). P r u d e n t e r itaque indultum eft f im pl ic ioribus, Cctomcilio illo O r e b r o g i e n f i , in pr im o Manuali S v et ic o , eomd<em an no publ i cat o, ut plures cerimoniae Pontificiae, pocoft ea a br o ga t æ r et i ner ent ur , addita illarum commo da exxepilicarione / ) . C u m v er o vulg us , quod nihil intelligit, m m a x d m e a d m i r a n s , milfa Latina inprimis fafcinarum, æ- geeeririrne ferret, hujus lingvæ libi ignotae, ufum in facris a b b r o g a r i • p r u d en ti conlilio jufiit R e x , fuos m i ni f tr o s , p l d l e b e m ad colles Upfaliæ antiquae c o n g r e g a t a m , Lati- nifiis conviciis p ro fci nd er e ; illam hac ratione ftulritiae co- arorgiuens g ). Q u o vero aures, lingvæ vernaculæ ufui in Saaaciris, paullatim adfvef cer ent, illam una cum Latina, in cuiult:u D i v i n o promifeue ufurpari p er mifit; donec meliora fapipiienribus h o m i n i b u s , haec tandem in defvetudinem pror- ftiius abierit. U t pr udenti æ documen tu m, antea adrulimus, quiuo>d R e x poteftatem fecerit No b il i bus, avita repetendi botoma , Mo naf ter i is , & Ecclefiaftico ordini legata ; quippe cuturm illos hac r a t i o n e , fui c o m m o d i ftudiofos, reforma- tichomis quoque pr omovendae ftudiofiores reddidit. Sed n ot om mi nu s p r ud e n t e r illorum habendi cupiditati modu m potofiiiit j ut jure omni a a g e r e n t u r , fanciens h ). Literis i nmf ui per fr equent ibus, atque edi£tis i ) , non minori cura
B 3 aut
e ) D n l. L. C . 1 1 6 . Ce!f. p. I. 2 6 3 . p.
f ) Sic aqua luflrnlis r e tin e b a tu r , non u ti peccata a b jle rv en s, fe d revo
cations iu vietnorinm ufum bapttfm i. Imagines Sanctorum non c o leren tu r, Jed C h ilh rijflu m & Sanctos propon eren t, tnnquam exem plaria vitee pietatis. Pal-
non c o n f ic ta r e n tu r , propter fiduciam au x ilii inde ex jp ecta n d i, t t c , Fuluufims h a n c cer im onia rum in primo Manuali Svetico con ler v a ta ru m , ex- plidilicaitionem , tra&nt B aazius Libro cir. pag. 2 4 3 .
Z ) C e lf L. C. p. I. p. 2 9 ? .
/ ; ) E dichim hac de re datum Holmine d. 2 6 Maji 1 5 3 8 - O I V d lk im n s .Ecdefiaftique W a i k p. 5 0 a . Cfr. L, C, BaazJ,
14 D e Pruâ. GCJST. T r. Rel. ln Svec. Reform, non met? Pol, aut diligentia S a c er d o t es , quam f ubdirorum reliqios, fe compledti , luculente declaravit. Sic & Clericorun con*
fuluit necetfïtatibus, & maledicorum compefcuit claino-, r e s , illum i n c u f a n t i u m , quod nihil E i , ipiiusqut mini- f tr i s, adeo effet f a cr u m, ut il l i , rapaces manus inferre fibi religioni ducerent. A l i , b re vi or hæc opela eft, quam ut quæcunque inlignis, G U S T A V I , prudertiæ d o cumenta , perfequi c o n t e n d e r e m u s , nec uno ft facile c o m p re h en d i ad mi tt e re nt volumine.
Quid ver o multis ? U t Cbriftiani non minus, quam Prudentis R e f o rm a to r is , o mni um fæculorum mu n or i a, vigebit Gloriofiflimum N o m e n Regis G U S T A V I Primi.
