Dissertatio de studiosis Svecis in seminariis Jesuitarum versus finem seculi XVI. Quam venia ampl. facult. phil. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... pro gradu p. p. Johannes Wulff, stip. Ahlöf. Westmannus. In audit. Gust. maj. d. V Mart. MDCCXCIV. H. a. m

D I S S E R T A T I O • D E

STUDIOSIS SVECIS

I N

SEMINARIIS JESU ITARUM

VERSUS FINEM SECULI XVI.

; ■ ■ ■ ■ ■ = ■ . g p f e " -

Q U A M

V E N I A A M P L . F A C U L T . P H IL . U P S.

P R Æ S I D E

M ag . FRICO M. FANT,

H I S T . P R O F . R E G . E T OUD. SOC. REG. S C I E N T . UPS. ET ACAD.

R E G . L I T T . H U M . A N T I Q U . E T H I S T . S TOCKH. M E M B R O ,

P R O G R A D U P. P.

J O H A N N E S I VUL FF,

S T I P . A H L Ö F . W E S T M A N N U S .

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. V MART. MDCCXCIV.

H . A . M. S.

U P S A L I Æ ,

LITTERIS VIDUÆ DIRECT, JOH, EdMAH.

K v - Å M N Å R E N o c h B E R G S M A N N E N v i d s t o r a k o p p a r b e r g e t ,

Å D E L

H Ö G A K T A D

h e r r W1JLSXJSXXXB

J E S r e S T J S L Ö M 9

S A M T

Å D L A

B JB L XTJ

JE3TGSTJSLÖM,

f ö d d

H A R K

Jf7 lera ars åtnjuten godhet i E d a r t bus g ir fvårigbetcn

att t värdigt ddagaldgga min ärkanßa lika ß o r , fom min ön- [han a tt var Iß a II a det. Detta lör dock rättfärdiga min be- guzran , a tt J ej an fen tillägnandet a f des fa blad , fom en ve­

dergällning fö r E d er oofbrutna vä lvilja , utan fnarare fom e t t fv a g t bevis pd m itt bemödande 5 a tt v i fa mig t ack fam , occj på den vördnad , hvarmed j a g , under tillönfkan a f be- ßä'ndig välgång och fällhet , oupbör ligen frambar dar

E D E R

ödmjuke tjtnart

JO H . W U L F F .

G R O S S H A N D L A R E N , H Ö G À D L E

h e r r o z o j f e

T i l l ä g n a s d e t t a , f ä f o m e tt rin g a vederm ule a f d ten v ö r d n a d och h ö g a k tn in g , h v ù rm e d ja g har äran v a tr a

H Ô G À D L E H E R R G R O S S H A N D L A R E N S

idmjuke tjeunr c

C O N G R E G A T I O

B. VJRG . M A R IÆ A N N U N T IA TÆ

IN

COLLEGIO BR AU N SBE RG EN SI SO C IE TA TIS JESU.

§• I.

P oftqtiam per Connu bium Catharina Jagellonica cum Johanne III, ejusque in Solium Sveo - Gothicum fuc- cesfionem fpem conceperant Pontificii, futurum, ut e o ­ r u m r eligio, extindlis Sacris Evangelicis , in Svecia revi- v if ce ret; e re fua judicarunt, Juvenes Svecanos in Jefui- t a r u m Seminaria allicere arque fuis principiis imbuere, f u tur os dein in Patriam fuos emisfarios. Aperit hujus­

m o d i eorum confilium, ipfe his myfteriis initiatus, Job.

Mesfenius in Scondia illuftrara, Tom. VII. p. 54. Quando­

quidem^ inquit, novus Antiftes ( d e futuro Archiepifcopo Upfalienfi Magno Laurentii ad an. 1579. loquirur) non paucis opus haberet cooperariis, aâole[ventes nobilioris ingenii ex to­

to pasfim regno collefli, ad G y mna fia fim ul JeJuitica, Romam, Olotnucium, Filnam £? Brunsbergam catervatin transmit­

tu n tu r , borumque fuerunt primarii & c. Ex inltuuto incom­

m o d a hinc in patriam redundantia tradlavit Job. Rudbec- kius in Oratione, Upfaliae habita An. 1611 & Aroliæ eo­

dem anno édita, in qua ofienditur Zf demonßratur, quod causfi quadam primaria bellorum, dtsfenfionum multorum malorum in aliquo regno non fit Magi (Iratus politicus, ncque ejus Offici ari i , neque Doflores verbi D ivini; fed prater pec­

cata populi, perditi quidam & male educati juvenes, nui primo fundamenta vera religionis non bene didicerunt, poflea disjolute vivunt denique ad Hareticos prcpter externum aliquod commodum deficiunt, qui poßmodum ad fuos reverfi,

A dis-

disfenßones omnia mala machinantur ( f de fe pariunt.

N o s , quod Br uns bergæ nobili Borirsfiæ urbe fuerat ejus m o d i Jefuitarum C ol l e g iu m , Tub nomi n e Congregationis B. P. M aria A n n u n tia ta p r i m u m praefenti opella paucis illuftratum ibimus.

§ II. I nd it ut ion em fuam in M o n a d e r i o o!im F r a n - cifcanorum debet hoc G y m n a d u m Epi fcopo V ar mi e nd Sc C t r d i n a l i Staniflao Hofio, qui de c o n v e r d o n e Svcciæ rem- p o r e R. Johannis 111 . multum la bor avi t, un de & Hofia- num appellatum eft a). Huic Scholæ donatione t e d ame n- taria legavit Regina Catharina Jagellonica f ummam X m i l ­ lium r h a l e r o r u m , p r o quibus tot in Prusda fundos e m e ­ r u n t Profesfores ibidem , ut inde D C C C C dor enos q u o t ­ annis perciperent & his non paucos ex Svecia d u d io f os arti um liberalium adolefcenrcs aluerunt b). Ab an. 1580 ad

populares n o d r o s his laqueis irretitos infra p r o ­ babimus, Cu m enim an. 1626 Br un sber gam o c c up a re t R. Guftavus Adolphus; Jefuiras expulit arque int egr am il­

lor um Bibliothecam Academiae Upfalienfi donavit. Fuit haec indru&isfima & antiquis editionibus maxime co n lp i- c u a , quarum tamen haud paucae fraudem pridi noruifi posfesforum tedantur . I n veni unt ur enim ad m a r g i n e m titularis folii notati his v e rb is : Infcriptus Catalogo Bibi.

Soc. J e fu in Svecia, ubi expun£lis vocibus in Svecia, ita r a m e n , ut facile legi posf int, vocabulum Braunsberg r e - p o f u e r u n t , p o d q u a m reli&o r e g n o Brunsbergam fe cl am cu m hac praeda contulisfent c).

§. III. Inter bellica haec fpolia f uper ed adhuc Ca­

talogus eorum om nium, qui nomina fua dadetunt Congrega- tio-

n) Bufcbing Brdbelchr. Eil. 1 7 5 4 !*• ^ 7 2 -

i ) B a.izii Invent. Eccl«f. S v io g . p. 3 3 0 . fV erw in g Hift. S igism . &

C a r e l i , P. I. p. 4 5 .

c) Celfii Hift. Bibi. U p f i l . p. 16 , 2 0 .

tion i B . y . Mar i,t Annunciate in Collegio Braun sbergenfi So- cietatis jfe ju , reformatus I f coUatuf cum Catalogo Congrega- tionis Conviftorum, Seminar iß at um £ f Alumnorum Pontificis>

art. 16081 y I Calend. A p rilit, Mfcr. in 4:0. Ordine Al­

p h a b e t i c eft configntrus Sc rat i on e temporis p r o g r e d i ­ t u r usque ad an. 1613. Plerique in eo occurrentes funt Pr utheni, Poloni, Lithuani 3cc. N o n defideranrur ramen 1 t a l i , Angli, S coti, G e rm ani, D a n i , N orvegi Sc Sveci, ex quibus hos potisfimum fequenti excerpftmus indice, folita humanitate Cel. Profesforis Sc Academiae Bibliothe*

carii P. F. AuriviUii a d j u ti , cui nonnulla ex aliis Au£to- ribus de hisce Juvenibus notata adjicimus.

1. Andreas Stalls Svecus.

Andream St nier u m , Mesfeniws T. VII. p. y 4. eum appellat. Th eol . Üo£tor Sc Concionator in D ro tt­

n ingholm an. 1594. cfr. Mesjenius 1. c. T. Vill.

p. 2 0 , 26 , 32.

2. Andreas M entelius, Svecus.

3. R. P. Antonius Posfevinus, Italur. Legatus Summi Pon­

tificis.

4. Andreas O lai, Svecus.

Andream Olavium memorar Mesfenius 1. c. & T.

V i l l . p. 2 6 , 32. An. 1582 Sc 1589- bi Sodalitate P arthenica Academiæ Vilnenlfis Societatis Jefu, car­

minibus editis innotuit. Sacriis Stockholmiae O rd ini­

bus initiatus an. 1594. Sacerdos conftituitur Pccle- fiæ Catholicae Stockholmienfts. Binas ejus litteras ad Jefuiram Ebrnbofferi R. Sigismundi Confesfiona- r ium, edidit in Appendice ad R. Caroti /X C hioni- con R y th m ic u m Bened. Bergcus p. 314, 327.

5- Andreas O f eg, Norrvegus.

I deo n ota vimu s, quod Bpifcopus Arofienfis hujus

A 2 t em-

temporis Johannes O feg, Liquorifta di&iis, etiam Nat i one N o r v e g u s puratur.

6. E r afmus Pt tr i, Svecus.

An idem cum Erafmo B ru n o , S. R. M. A l u m n o , Vilnæ Jefuitarum Scholis addi&o , haud pronuncio.

Petrus ver o E r a f mi Bruno R. Johannis l i l fuit Se- cretarius.

7. Fabianus Quadrantimis, Prutenus, ingresfus Societatem J e- fu y mortuus.

A u&or Speculi vitae & mort is A nn a Svecorum R e ­ ginae editi an. 1605. 4:0.

8. Gregorius Er i c i , Fenno.

9. Gabriel Er ic i, Svecus.

D e hoc procul dubio agit Posfevinus, in inftru&io*

ne quibusdam in Sveciam misfis dat a & edita ap.

Baazium 1. c. p. 462. Gabrielcm, quem vobiscum m it­

to , adolefcentem Svecum commendo enixe R. E. Is de- bet fenem patrem invifere pollicitus efl Se reditu- r u m , quod fane percuperem, ut quam primum fie re t, ut ex Svccia litteras accipiam. De eo etiam hæc n o ­ t a n d a: Gabriel Svecus, Po'éta non contemnendes, pro­

u t Reginae Cathannce teftatur epitaphium ab ipfo com- pofitum. Mesfenius T . V l l . p. 68.

10. Georgius Petrceus, Norrvegus.

11. N ar a Idus Eesm annus, Svecus.

12. Johannes lEozeus, Svecus.

i j . Jojepbus Jufoilla, Saceüanus S. R. M. Sigismundi III.

Joannes Jufoilla, F e n n o s ob religionem Catholicam carcerem p er pes fu s, m e m o r a t u r a Mesfenio T . VII.

p. 54. T . IX. p. 56. P r e s b y t e r Wadft en. Mesfenius T . VIÎ. p. 60. Etiam de illo loquitur Posfevinus 1.

c. ap, Baazium p. 465.

14. lfr ael Sim onis, Svecus.

15. Joannes F aß ovius — 6 Jan. yy.

P r o t o - N o r a r iu s Apoftolicus, Canonicus Varmienfis

& R. Sigismundo a Sacris & Bibliotheca. Au£lor Vi­

tis Aquiloniae. Cfr. IVarmboh T. IV. p. 23.

16. Jacobus Got blandus, Danus.

17. Joannes Mes lenius, Svecus, civis Gedanenlis, Poeta Laureatus.

Hujus elf, inter Gratulationes in primo 111. & Rev.

D. Petri Pylicky Epifcopi Varmienfis in fiiiim Epi- fcopatum adventu a fiudiofaJuventute Collegii Bruns­

ber g Soc. Jefu an. 1601 Brunsbergæ editas in 4:0, C a r m en Latinum. De commoratio»ne Brunsbergen- fi Mesjemi per VUI annos Cfr. Disf. de Meritis

& fatis Job. & A m . Mesfeniorunt, P. I. p. 19. atque de mentis & fatis MesUniorum p. 2. fequ. utraque Prarf. 01 . Celfio.

18. Laurentius Svenonis, Svecus y fac/us Monacbus Ord. CP ßercienfis, Pe Ip fini.

An Laurentius Bojerus? Poëta laureatus Soc. Jefu Ret horices & Hum. Litt. Re£tor Cracoviar, mortu- cus 1619. Cui qua ratione v. Stiernman Bibl. Sveog.

p. 294. praeeunre Placcio tribuere potuerit Carolo- machiam Vilnæ i6c6 & pompam Cafimirianam » cum aperte alia nomina praeferant, non judico.

19. Spe&abilis D. Laurentius Forfcberus, qui oh Jufceptam Ortbodoxœ M atris ecclefice fidem a Rege Svecia patria expul/us e ft, in album fodalitatis infcribi petiit.

An. 1577 Laurentium Forfium, ex fuis unum Sacel- lanis, Parochum fecit Stockholmenfem Rex Johan­

nes. Mesfenius T. VII. p 51. Dein vero an. 1584 ad facra Pontificiorum deficientem munere facer- dotali Arofiæ exui curavit. Ibid. p. 70. Laurentius

A 3 Eri-

Evici Forferus, Paftor S t o ck k ol mi e nf is , alias Racke- Lasfe di£tus, Cat holic am vefaniam e fuggeftu fpar- ferat. JVervaing P. I. p. 135. Laurentius b n c i , i de m an alius? ex Collegio Romae G er ma ni c o StockhoU miam initio autumni 1579. reverfus in famulitium Ducis Caroli receptus Catholicos arrocisfimo libello lingua vulgari c o n f c r i p t o , perftrinxerat. Inde Rom- m u re-L a sfe di&us in meotis quadam alienatione poftea occubuit. Mesfenius T . V 11. p. 57. & T . XV.

p. 140.

50. M atthias M ontanus, Svecus.

Ejus eft Epicedion in obitum ingenui Adolefcentis Tbomœ Schm idt, B f un s be rg æ 1590, 4:0.

a i . M atthias Smalandius, Svecus.

22. Nicolaus S erviu s, Svecus.

M e m o r a t Mesfenius T . VII . p. 54. C o n ci o n a t o r e m egit in D r o t t n i n g h o l m , mortuus circa an.

cfr. Mesfenius T . V II I. p. 20.

23. Olaus A lg in u s , Svecus.

24. Olaus Sundergelteus. Svecus.

Mesfenius T . V I I. p. 54.

25. Olaus Stark y Svecus.

26. Petrus Er ici y Svecus — receptus ad corpus 18 Cal. Sept. a. ß~.

D u o ho c t e m p o r e fuerunt Apoftatae ejusdem n o m i ­ n i s , q uo r um alter a Mesfenio T . IX. p. 56. Cam- pianus d i c i tu r , m a r t y r i u m pasfus an. 1606; alter Petrus Erici P etro fi RomanoxvitZy O f t r o bo t hn i e nl i s , e ode m an no capite plexus. IVerrving P. II. p. 117- 134. 190.

27. Petrus Storch, Svecus, receptus 6 die Dec. 97.

28. Petrus Graben y Svecus — ingreifus Societatem Jefu.

D e i n Do£tor & Secrerarius.

29. Petrus Haflboviusy Svecus — receptus ig Mart. a. $g.

30. Petrus A t v id i, Svecus.

31. Paulus Ingevaldi, Svecus.

Gr atulabatur cum Mesfenio Epifcopo Varmienli / W r o Tylicky an. 1601.

32. Sigismundus H I y Dei Gratia Rex Polonia Ç? Svecia Met*

gnus D ux L ttbuaniay Rusßay PrusfiXy Mazovia &c.

33. Samuel Graben, Svecus.

Medicinae Do&or. Mesfenius T . VII, p. <4. T.

VIII. p. 3«.

34. Svtno P etri y Svecus — receptus ad corpus 1g Aug.

§. I V Alius Catalogus, recentiori & quidem, ni fal­

l o r , Olai Celfii filii manu confcriptus, ita habet:

'Catalogus Svecorum , qui nomina fia congregationi B eatis f.

Hir g im s M aria A nnuntiata Braunsberga dederuut ab un. ij~g.

A n. 1580. Andreas Stall.

1 5 8 1 .

Olaus Alginus.

Andreas Mentelius.

Laurentius H inting.

In fuperiori Catalogo Prurenus dicitur

1 5 8 3 .

Samuel Graben.

Ntcolaus Servius.

Petrus Mont anus.

1584. O hus Sunderpelleus.

Serenis f. Sigismundus y Svecorum eleclus Rex, in regnuni Poloma coronatus, an. tjggy in

re•

regnum vero Svecics hereditarium an. i j p 4.

coronatus.

D . Magnus L aurentii, ejusdem Regis Sa-' ceUamis.

H i c ille, quem Archiepifcoporum Johannis & O la t Magnorum de fratre Confule Sk en in ge nli n e p o t e m

pr æf ulem Upf al ie nf em, poft m o r t e m Laurentii P e ­ tr i Ootbi an. 1 $79, delignarunt R o m a n o - C a t h o l i c i * Obiit vero P re s byt er Monafterii Vadftenenlis an.

1595. cfr. Mes femus T. IV. p. 55.

Petrus Klingerus.

In fuperiori Catalogo Pruthenus appellatur.

1585. Joannes JVimbeus.

Andreas Olai.

Petrus Andrea.

1586. Haraldus Wesmannus.

Olaus Starli.

E di t u m quoque efl Brunoni in Prusfia an. 1601, 4:0 C a r m e n Lat inum in Exfequias M artini S tyg g e, D a ­ n i , Georgii Laurentii Gotbi in Biblioth. Upf . & E - jusdem A p ob at er i on Leoni Sapieba ex B ru n s b c r g e n i i Collegio in patriam abeunti. Ibid. eod. an. 4:0.

§. V. U l t i m u m , quod habemus, S v ec o r n m B r u n s ­ b e r g * Studentium veftigium, eft carmen in Joannis Leonis p r o di g i o Scheburgi Epifcopatus Varmienlis an. 1577 vi- fo & B r u n s b e r g *

in 4:0 edito o c c u r r e n s ,

infcribitur :

Alia ] P prodigia defcripta per Joan. Broddißum Sveo*

nem , officiofe inferipta Generofo €f* Magnifico Domino D . Gabrieli P osfe, Magnifici llluflris Domini D . Georgii Pos•

f i

j f e , Baronis in Hellekis, Senatoris Regni Sveowœ F ilio, S:a JR :a M. tis Cubiculario.

§. VI. Parthenica Sodalitas in Academia Vilnenfi S o c i e ta ti s Jefu.

V i l n æ , quæ caput eft Lithuania?, an. 1570 G y - mnnafium hoc fundaverat Epifcopus Faleri anus Szus•

ikow fki) confirmatum an. 1579 a Rege P o l o n o r u m Stepha­

nio Batbnry, R. Johannis 111 affine d), In eo ab an. 1582 ffid 160$ litterarum ftudiis fequentes invenimus operantes jjiuvenes Svecos, q u o r u m nomina nobis innotuere ex edi­

t u s carminibus, quæ adhuc in Bibliotheca Academiae U- p' falienfis fervantur.

n . Samuel B afe, Srockholmienfis an. 1582, 1593.

2z. Andreas U lavi, Vefirogothus, 1582, 15 89.

Vita m ejus fupra attulimus.

3}. Petrus A n d r e x , Ofiro gothus, 1582.

4f.. Petrus Montanus, Vadftenenfis, 1582, 1589.

y.. Falentinus Thomee, Finlandus, 1583, 1589.

6>. A r v i dus A rvid'i, 1589.

7’- Gregorius Laurentii, Gothus, Brunsbergæ carmen edidit an. 1^92, Vilnæ, an. 1604. Forte idem ac Grego­

rius Borafius, Ofirogothus, de quo vide Disf. de Apofiatis Svecanis, p. 9. & Gezelii Lexicon Bio- grap hicum.

8 . Gregorius Niurbenus, Svecus.

9 . Lrafmus Brimus, Svecus, S. R M. Alumnus. Petrus E- rafmi Bruno inter R. Sigismundi fuit Secretarios.

1 0 . Ericus A xenberg, Nobilis Svecus, Ser. Reg. Alumnus 1 605 , ut ipfe cecinit:

A nte Br unor idos, nunc F i Ini dos incola Cirrha.

I n t e r Secretarios R. Sigismundi fuit Jonas Petri A - xclbergj e reg no profugus menfe Augufto an. 1595.

B

.

i ) Bufcbtng L - d b e k l i r . E d . 1 7 5 4 . E. I. p . 8 3 2 .

i p Parthenica Sodalitas in Acad ^. Filn, Soc. JeJ

i l . Olaus Latirentii ^{, Gothus.}

I * .

Laurentius Borlangius,

594

Disfertationem edidit Roftochii an . 1604, carceri d e i n in Svecia mancipatus. Mesfenii Sc ondia T. IX. p. 56.

13. Johannes Florentius, Stockholmie nfis, 15 8 3>1593)1594?159 5 • Florentius, Monachus Brabantinus, Laurentii N o r r v e - gi in Schola Ri dd ar holmeni i Sto ckholmiae fuit c ol ­ lega an. 1576.

14. Ciiilhelmus Runeßus, Stockhol m. 1593.

Singula h o r u m carmina videbis allata in A n n al i bu s T y p o g r a p h i e i s Sec. X V I in Sveci a. Illis vero a d de : Panegyrica llluftr. Dn. Nicolao Chr iflopb. Radziviloy poß initum Filnœ palatinatum. Viln æ 1 6 0 4 . 4 : 0 , in quibus carmen Lat. Gregor ii Laurentii Gothi

Dapbnogetica pr ceci aris Juvenibus M attb. Nerve Freder- Koßkcej quo die laurea fu n t adornat i. Vilnæ 1605. 4:0, ad quae 7tçcqi/mov fcripfit Ericus A xenbergius, N o b . Svecus & carmen Lat. in Stemma Freder. Koßkce.

In gratulationibus ver o Sigismundo 111 Con fla n ti <£

Vilncwt an. 160y Ingredientibus nemo Svecus conl picit ur .

§. VII. Olomucii in Mo ra vi a Academia Societatis Jefu inftituta eft an. 1567 e). I n ea tres etiam Svecos Srudiofos litterarum invenimus.

1. Petrus Cuprin • ont anus, Phil. M ag. an. ï 5 8 3.

2. Andreas Servius, Phil. Mag .

P r e s b y t e r Vadf te- nenfis & tandem in G y m na fi o Niesfenfi Philofo- phiæ Profcsfor an. 15168. Cfr. M esfenii S c o n d i a , T . VII. p. 54, 6 0 , 103. T . VII I. p. 2 1 , 30.

3. Georgius Palmerius, S t o c kh ol m e nf i s , Phil. Mag.

poftea Secretarius Regius. Mesfe nius T . VII. p. 54.

T . VIII. p.

#) Diifcbing

1