De historia ecclesiastica Svecana rite scribenda dissertatio quam cons. ampliss. fac. phil. Upsal. præside doct. Erico M. Fant ... p. p. Casparus Wijkman, facult. theol. v. notar. Fjerdhundrensis. In audit. Gust. maj. d. XV Maji MDCCCV. H. p. m. c.

HISTORIA ECCLESIASTICA SVECANA RITE SCRIBENDA '

D I S S E R T A T I O

r========^^p^=======s»

Q U A M

CONS. AM P L I SS. FAC. PHIL. UPSAL.

P R Æ S I D E

Doer. ERIC. M. F A N T ,

H I S T , P R O F . REG, E T ORD. SOC. R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D . R E G . L I T T . H U M . A N T I Q U . E T H I S T .

S T O C K H . M E M B R O .

P . P.

C A S P A R U S W I J K M A N ,

F A C U L T . T H E O L . V. N O T A R . F J E R D H U N D R E N S I S .

I N A U D I T . G U S T . M A J . D. X V MA J I MD C C C V , H, p . m . C.

Ü P S A L i Æ , T Y P I S E d M A N N I A N I S *

S

»

D E

HISTORIA ECCLESIASTICA SVECANA RITE SCRIBENDA.

§■ I-

Q ui hiftoriæ fcribendae inter nos fuam dicaverint o p e r a m , eorum magis p r e m i m u r copia, q u a m inopia. N e q u e defiderarunt res ecclefiafticæ fuos a u t t o r e s ; quibus vero vel ad finem illas per du cer e non licuit, vel defuit jufta illas tra d h nd i ratio. B a - z iu s , Ö rn h j cimius, Spegclius, ultiinumque Celfius lau­

dabile illis illuftrandis im penderunt ftudiurn ; illi a u ­ tem in colligendis eventibus & monumentis; hic in Chriftianismo fub R. Olavo Skôtkonung introdudto (ubftitit, Q u o d fequitur, adhuc inter pia defideria numer amu s. N o n defunt fontes , Bullarium videli­

cet Celfii, Betizelii M o n u m en t a, atque cum profana hæc Temper Sacra hiftoria cohsefcrit; ita pasfim eam illuftrant illius (criptores. Si vero aliquando ex profesfo, ut dici folet, tra &e tur ; in primis de m e ­ thodo (ollicitus esfe debet f e r i p t o r , de juftis p e ­ riodis, in quas opus fuum dispertiat deque caus- fis præcipuis mutationum inter nos religionis for-

A • mæ.

msE. Solebant olim, qui hiftoriam ecclefiafticam con- fcriberent, nudam fidere Conciliorum, H æ r e t i c o r u m , Dod lo ru m ecclefiae recerfionem. illorum v-ero quam plurimi Tunt, qui nullam noftro tempore memoriam mer ent ur. Potius qu a e r e n d u m , quibus ex initiis qui- b u sv e progresfibus habi tum , q u e m etia-vnurn fervet, induerit de D : o fentiendi e u m q u e colendi modus.

H i n c , qui re rum profanarum in Macras influxus fue­

r i t , judicandum.

§. II.

Hiftoriam Ecclefiafticam Svecanam fcripturo pri­

m u m fefe offert aevum gentilismi. Illud v e r o , q ua religiofum cultum tenebris eft obfitum, quantumvis amplos fatis de eo habeamus commentarios. C o n ­ fiât, in lucis & n e m o r ib u s , ut hodiernos La ppo nas , majores noftros Deos fuos coluisfe illorumque ex li­

gn o vel lapide rudia ad m odu m fibi effinxisfe firnuIa­

era. Q u æ de templo Upfalienfi ex A d am o Bremenfi p o t i s f i m u m , fequioris ævi fciipt or e, cognita ha b e ­ m u s , fabulofa a d m o d u m funt. Fruftra certe a g u n t , qui in hodierno templo Veteris Upfaliæ ejus quae­

r u n t veftigia. N e q u e melioris notae, quae ex E d d a Sturlonidis Islandica hauriri folet, religionis notitia.' Feliciori enim fuccesfu non p ro ce de re t, qui ex arte hac Poetica condere vellet Syftema hujus aevi T h e o ­ l og ic u m ; quam qui ex Hefiodi T h e o g o n ia vel Ovi­

dii Mechamorphofibus antiquam Graecorum Romano- r u m q u e religionem æftimare vellet. Multa enim fibi finxere Poëtæ, multa imaginationi fuæ d e d e r e ,

- q u æ

quæ penitus» vulgus ignoravit. T h o r o n e m , Odintim atque F r e ’jerum fuisfe veterum Septentrionalium N u ­ mina illisque facrificiis, humanis etiam, eos iitasfe, in confesfo eft. Cererum religio tota quanta fuit ad bellicas virtutes atque mortis contem tum comparata.

Nulla humana? vi tæ y nulla fequiori (exui fecuritas.

Violentiae & rapinis omnia patebant- Chriftianismi erat, manfvetos animos reddere ferosque mores e- m olli re.

§* 3 *

Qualis vero ille fuerit, fi quis fuerit per Ans- garium in Svcciam introdu&us, cum ignarisfimis ignoramus. Certe non t u m , ne d u m , cum pér Do- ftores Angh cos initio Sec. XI re vera praedicari oc­

c ep er at , ad culmen apud exteros perdu&a erat H ie ­ ran, hia Pontificia. Extr a dubium fo ret , multo tole- rantiores fuisfe veteri religioni in patria addi&os, quam recentes Chriftianos, fi vera esfent, quae de combu fto ab Ignone juniore T e m p l o paganico Upfa- lienfi ex excerptis Caroli Arofienfis Epifcopi tra du n­

tur. Sub mutuis Sverkeridarum & Ericidarum de imperio disfidiis infignes progresfus fecit Catholicis«

m u s . a Pontifice Gregorio VII tum in formam fuam redafhis. Imperante Sverkero feniore prima in Sve- cia ere&a Monafteria Benedi&ini Ordinis p e r q u e Cardinalem Nicolaum Albanenfem fundatus Archiepi- fcoparus Upfalienfis. Decimae jam tum fub Ingone Ju n io r e Sveciæ erant imperatae primosque ccclefia nofira Upfaliæ, S car *, Ar ofi æ, Strengnefiæ atque

W e-

Wexioniæ viderat Epifcopos. A r m o r u m iifus plebi interdiflus & quae reHqua domandae multitudini in- fervirent T e â u m vero huic aedificio impolitum ed p e r Cardinalem Wi lhelm um S ab in en fe m , régnante Erico Balbo, in Concilio Skeningenfi an. 1248, in q u o Collegia C a n o n i c o r u m , Cœlibatus Sa cerdotum, reliqua inducebantur.

5--IV.

U t r u m veritatis convi&io, an rei propriae (ludium R. G uß a v u m 1 ad ample&anda Reformationis Lu- theranae principia pr im u m impulerit, adhuc (ub judi*

ce lis ed. U t r u m q u e forte r e fl e dicitur. Quam ve­

ro caute & disfimulate hoc in negotio procesferit, do cum ent o funt litterae ad Epifcopum Lincopenfem Johannem B r a ß , Nuncii Apodolici Johannis M a g n i , cui perfvafit R e x , fe hujus Reformationis initia m i ­ nime fuo calculo probare. N e c fine crudelitate in pr og resfu novae doftrinae contra veteris asfeclas pro- cesfum fuisfe, loq u u nt u r querelae Johannis Pauli Re&o- ris Vaddenenfis manufcriptae, quas Revcrendisf. Ar- chiepifcopo D. D. ^Lindblom communicavit Cei. Prae- fes, Orationi ejus inaugurali in Reg. Litt. H u m . Aca­

demia adjungendas. Magis revocatione b o n o r u m Ecclefiadicorum, q u am juventutis atque plebis indi- tutione exdirpata fuit vetus fuperditio. Sacra quidem Biblia in linguam vernaculam translata Scriptaque er­

r o r u m Pontificiorum refutantia ^{01 a i} & Laurentii P e­

t r i crebro emisfa; v er u m liber Symbolicus nullus agnitus, neque Cachechismus in ufum r u di or u m

ador-

adornatus. Itaque non m i r u m , q u o d multos asfeclas nancifceretur R. Johannis I I I . Pontificiam fuperfti- cionem reducendi conatus, q u o d q u e p a r u m abfuit, quin fub j u g u m R o m a n u m iterum misfa fuerit eccle- fia Svecana.

S. V.

C a r d u s , D u x Sudermanniae, poftea hujus nomi­

nis nonus Sveciae r e x , verus atque princeps fuit ve­

rae religionis in patria vindex. Illo duce & aufpice h abi tu m concilium Upfalienfe inque eo Auguftana Confesfio Libri Symbolici loco recepta. Quod ad Calvinismum ipfe inclinaverit, nil i m p e d i t , quo m i ­ n u s veritati fuum conflaret praefidium> pug n ab at enim non vi & aufloritate; fed argumentis. T o l e ­ rantia Johannis Matthice atque Johannis E l a v i T e r - f e r i fub Regina Chrißina occafionem dedit accipien­

dae a Clero & regni Ordinibus formulae Concordiae Ilrifh» fie diftæ & abjuratio avitae religionis ab hac Regina fa&a , per Statuta religiofa R. Caroli G u f l a v i , s t e r n u m noftrae ecclefiae a Reformata fecere disfidium*

O r t h o d o x i æ , fi quis u m q u a m , tenacisfimus fuit R.

Carolus X T qui etiam libros rituales fingulos fuo fub imperio emendari curavit talesque fieri, quales ctiam- n u m , ne minima quidem cor reQa lineola, adhi­

bentur.

$. VI.

PietiÇarum fub R. Carolo X I / , H er nhu ria no ru m

8 c D i pp eli ano ru m fub R. Freder ico 1 & Svedenbor-

gia-

>H^ S &T 8

g i t n o r u m Tub R. AdoJpho Fredertco molimina prae- cipiia conftituunt h o r u m t e m p o r u m hiftoriæ ecclc- fiafticæ momenta. Vel enim internum lumen , loco revelati per litteras, defîderabant hi novatores, vel m o r u m rigidiorem cenfuram u r g e b a n t , vel ad fenfua- lem magis & intuitivain Servatoris orbis cognitionem animos revocatos praeoptabant. V e r u m fu per ior um au&oritate Temper repulfi funt eoru m conatus, us- qu ed um tem p or e r e r u m edace finguli fere evanuere.

J u v a t autem fu turo hiftoriae ecclefiafticæ Scriptori

accuratius h o r u m te m p o ru m annales politicos infpi-

cere & depr ehe nd et, quam a r ft o nexu cum illis c o ­

haereant ecclefiaftici, q u e m q u e in ecclefiam influxum

hab uer it , qu o d ejus miniftri fingularem conftituunc

in regni comitiis ordinem.