Andrea ABSTRACTIONIS

Decas

Thesium Philosophicarum NATURAM

ABSTRACTIONIS

Levi penicillo

adumbrans,

Quam

Adprobante Ampliifima Facultatc Philoibphica Upial.

Sub PRZESIDIQ

Åchu Reverendi <&~Celeberrimi Viri>

D:ni _{Andrea G}

oedi ν

g, Philofophia? priråse

PröfeiToris Regii

& Ordinarii,necnonPaftoris atc$ Pr^poiiti in

Sftcfå

vigilantiifimi,

Pro

confvetps in Pbtlofophia honoribm

ptblicö

examinifubmittit

S:x R:ae

M:tis

Alumnus

PETRUS PETR/EUS

da lekarlus.

Addkm ₂₉ Ap\ 1703 in And.

n Gnft. Majori

UPSALLE,

Typis

JoH.Η.

Werneri,

R.Acad.

Typographus.

Reverendijjtmo

PATRIac DOMINO

Dno CAROLO

CARLSSON,

S.S.

Theologie Doétori Celeber-

rimo, InclutiE Dioecefeos Arofienfis

Epifcopo

Eminentiffimo, Conilftoriic^ Praslidi

Graviilimo,&c.

Patrono

ac

Mascenati

Magno.

Admodum Rcverendo Viro Gf

Pmclarisfimo,

Mag. PETRO CHRI- STIERNIN,

In $dttiebO Wefmannorum Paftori Laudatiiiimb, nec non adjacentis

diftri&us Prsepafito

meritiffimo.

Patrono

Optimo.

VI RO 'MaximeReverendo

DOMINO

Mag. NICOLÄO Dwan,

Terapli.Cathedralis Arof. Paftori &

Archi-Pr^poiito

Laudatiftimo,

Patrono aetatem

fuipiciundo.

PL Reverendo Qf

Praclarisßmo

DOMINO,

Mag. ANDREA TIL- LAO,

HetwicenfiumPaftori atque Pnepofito Meritiflimo,

Fautori omni obiervantia Co- lendo.

QuoäfinnntaVefira

^{tenni huic} _opelL·

AmpUßpueno-

_{prcefigere au-}

fus

fim,

favör illefummus ^ac

fngularis,

quo

Maßrum

cultoresampleäi

honeftosque

eorum conatusnutto nontemporefovere^at¬

quepromovereföletis, invitabatalleEiabat, Date itaque veniam confidenti<e me'£,

cenates ac Patroni, _atquefinite, qua

eftis facilitate

ac

humanitatejummd,

clientelisVe- flris^me etiam adnumerari,Jbesque meas ΡatrocinioVeflroofficiofa

humilimaque

^men-

teejfe commendatas. Quin ér addite, qu£-

fo, favöri favörem, atqueveflro, hocefl, fereno

facilique

vultu accipite exiguum hoc>

quicquid eft,chartacei muneris, _quo majus

aclimatius temporis angufiiaérrerumme-

arum

adflicla

conditio inprafentia denega-

vit. De^cetero fupremum Numenprecibus

nunquam compellare definam

ardentijpmis,

velit Vos inEcclejt<e

éf

reiliterari# fulcrti decusque illuflre, ac ornamentum

certiff-

mum in

feros fehcesque

annos

fuperflites

fervarel ita ex animo vovet qui

Reverendiflimum

& Pl,Rev. nomina veftra

devote obiervantcrcjue colit

P. Petneus.

^ c^ cy£ eyp eya cys cys cy ώ (γί φ % ,f/3

φ'ψψψ'^'ψ'^ψ^'φφ'ψφψ'φψ. "^φ. ^φ.φφ$φφφφ^

§. I.

Um homo, _quem Deus

rafcionis & difcurfus capacem ex ceüeris a- nimantibus unicum^

fecit, in ici maximum läboret, ut rede de_>

rebus judicare queat, iiepius tarnen accidat, ut in judiciis fuis

decéptus,

falfa _pro

verisadprehedat,

&in varios

delabatur _errores; dignum admodü

homine Philofopho monitum eil,ne quicquam in difeiplinis Phiiofophicis

admittamus ut verum,quod non co- gnofeamus evidenter eiTeverum; hoc eil, ut fummo iludio vitemus prirci- pitem judicandi celeritatem ^, nihilcg

injudiciisnoilris comple&ämur prae-

•ter id, quod c)are 8c diilinéle fefe_»

exhibet intelle&ui noilro, ut nullus

A omni-

omnino de eo nobis fiiperfit

dubitan-

di locus. Neque enimullo modofal- limur, cum id tantum adfirmamus

autnegamus, quod clare & diftin&e percipimus adfirmandum eiTe aut ne-

gandum; fedtantum, cum de re no- bis nonfatis perfpe&a

judicamus.

§ II. Cum autem in fuis operatio-

nibus intelledus nofter valde iit limi¬

tatus & imperfe&us? tantaque labo-

ret imbecillitate acanguftia mens no-

ilra, utunico a&u feu intuitu earum rerum eflentias facile romprehendere

atque contemplari nequeafc, inquibus reperiunturmultse proprietates per- fe&iones atcß

modi,

qui rem iftam-,

ad certumexiftendi modum determi-

nantj nulla reicujuslibetnaturamin- timius penetrandifacilicr reperiri ^po-

terit via, quam fl ex iftis proprieta-

tibus ^unam pofl: alteram diverflscon-

ceptibus nobis repriefentemus, & e-

arum fingulasabftra<fleconflderemus.

Quando autem intelleäus flc obje&a

per

3 per partes

cognofcit, dicitur- illius

cognitio abilra&iva feu

cognofeitiva,

unum abilrahendo abaliis, nec adilla

adtendendo. Et tanta hujus abitra-

&ionis eil neceilitas, sut iine ea in_»

quosvis errores

faciledelabiqueamus,

nec niiiper

conjedluram

in

veritatem

incidere. Hinc CaloviusGnoil. _cap.4.

p.13. Is fane ^, inquit,

Philofophus

au- dit, qui abilrahere novit, nam

ab-

ilraélione confequimur veritatem,

conceptu poiTidemus

eandern.

III.Inprimis tarnen

pra^cipua ab-

ilra&ionis utilitas cernitur, quando iingulis difciplinis

Theoreticis fua_»

obje&a iimt determinanda. Solent_.

enim earum obje&a coniiderari qua-

tenusquaedam

abilrahuntur

a

materia,

usedam _non, quo

potiilimum modo

i<5tsedifciplinaeinter fe

diftingvuntur,

veluti Metaphyfica,

cujus obje&um

eilamateriaabitra&um re & ratione,

tampermiflive &

fe'cundum indiffe-

rentiam,quamabfolute^>

Phyfica,

quae

non

4

non abfträhit å materia, cum conii- deratres in materia, fed univerfälita¬

rnen å iingulari abftra&a; Mathefis, cujus obje&um nunquam eft extra_*

maüeriam,ratione tarnen abftrahit a

materia, ut cuivis harum difciplina-

rum obje&a fcrutanti planum erit.

Abftra<ftioöi§· autem, _qua? juxtaipiius

vocabuli vim notat rationis pneciiiva

unius rei ab altera feparationem, va- riis diviiionibus obnoxia eft, dum alii

in duos, alii in tres,alii in plurescon- fiderandi modos eam difpefcunt, Nos

vero duplicem eam efTe ftatuimus,

Realem nempe, ut E. G. dum fegre-

go calcem a pariete, & Mentalem,de

quanos heic erimus aéturi.

. §. IV. Antequam autem ulterius progrediamur, talem Abftracftionis

noftrae ftftimus

dercriptionem

^: Qupd

fit

adus noftri intelledus ^{rem uncmi} fwe altera, ^cum_{qua tarnen ar}de conjunda eft>

confiderantls, ut diflinde omnia percipi-

antur, Intelleékis noftri ea eft natu¬

ra-»

5

ra atque indoles, ut confuftone fem-

per averfetur & clare fua

objeéfca

^a-

met cognofcere. Caufa autem diffi-

cultatis, qua? in veritatis inveftiga-

tione cernitur, tam in ipfis

rebus

^*

quam in mentis imbecillitateconfiftit.

Diximus in fuperioribus

intelle&um

noftrum valde elfe limitatem, utplu-

res res non valeat ^uno acftu contem-

plari; ideoque neceife habeat

easdem

er partes cognofcere. Et quia in re-

us diverfa? funt compofitiones, alias-

que componuntur ex partibus reali¬

terinter fe diftiiuftis, itaut in eis plu-

res reperiantur partesquarum una

non eftalia; aliaevero tantum dicun-

tur compofita? propter

diveriös

mo- dos, perfe&iones &

adtributa,

qua?

in illis reperiuntur, qua?omnia

fimul

compleéfci angufta noitra ^mens

haud

poteft,

ideocß

feparatim

neceife eft,

ut eaconftderet, ne confuiio oriatur.Ex- emplo ^res fietclarior. Homine mulfci- plicirationeconciperepoteftmens110-

ftrajamutextenfumJärnutcogitante, jam

6

jam utlongum&c: Sed Γι fepönantur

omnesihas adfektiones, & folummodo coniideretur homo ^ut eif creatura_», nullo ad ceteras illas proprietates ha-

bitorefpekhi, tum animal ab homine

& principioratiocinandi & triplici il¬

la dimenlione abilraho,& citrarefpe-

klumad aliud, quod homini reve¬

ra ineil, quatenus creatura eil

confidero.

§. V. Et licet nil tam iimplex fit

atque indivifum, quin ratio noftra_»

plura in ipfonumeret atquediilingvat;

nemo tarnen exiilimaverit cunkla ea

eiTe inter fe realiter diilinkla, _qua?

mens per abilraktionem feparat atq;

dividit, fed ^eorum multa arktiilime

inter fe unita & combinata eiTe. Sic in Deo, qui fimpliciffimus effc, & o- mnis diviiionis expers, tot intelligi-

mus eiTe perfektionesatqueadtributa,

ut haud facile intelleklu comprehen-

di, ne dum numerariqueant. Ea ta¬

rnen univerfarum eil indoles ea natu¬

ra-»,

7 ra, ut individuö ilringanturnexu, 8c

fint una-perfeélio fub variisformis fe-

fe nobis inllnuans atqueinanifefhans.

Probe itaque notandum hunc ^{χ,αμτμη}

confiilere in praeciiione rationis 8c

intelle&us _{tantum, non vero} in rerü aliqua diitin&ione.

§. VI. Obje&um hujus abitraéiio-

nis quod adtinefc, multiplex illud eft

atque varium: notumnamqueefteam

res conliderare diverMimas, nec circa unam alteramve eiTe occupatä;

proinde loco objeéli fubilituimus^vo-

cabulaillageneraliarem 8c

aliquid,

qux

apud Philofophos funt Entis iynonyma

&ad fubilantiampariter ac

accidentia

referuntur.

§. VII. Ut autem ulterius natura_j atque indoles hujus abilradlionis in-

notefcat,iciendum eil duopotiilimum

circa eam eiTe coniideranda, Materia,

aqua mensnoilraabitrahit.,h. e.quam intagarn relinquit, 8c^{res quas}

abilra-

8

hit å materia, qüasque fcientiis

for¬

maliterconfiderandasrelinquit. Mate-

teriamautem

duplicera

conftituuntL·, Philofophi, feniibilem aliam, aliam_>

intelligibilem. Per fenfibilem mate- riam intelligereeos quodlibet corpus naturale patetex 1» vir. Metaph. cap.

i o. text. 37. ubi ^eorum Antefigna-

nus adfirmat eam eife v. g. xs, aut^»

lignum, ^aut quamcunque materiam mobilem; omne ^enim corpus natura¬

le eil adfe&um qualitatibus fenfibili-

bus & proinde mobile. Perintelligi¬

bilem materiam Philofophi quantita-

tem

ejusque

partes intelligunt. Sen-

fibilis rurfus materia in duas difpefci-

tur partes; -eil enim vel univerfalis,

quas sequaliter de omnibus*fuis inferi-

oribus prsedicatur,^utlapis in comuni,

'vel iingularis, qua? ad ^unam folum_>

fefe extendit, ut hic aut ille lapis. Ex triplici iüaquehacmateriatriplexquo- que oritur abilra&io. Prima Abilra-

hit å materia fenfibilifmgulari, reten-

ta tarnen fenfibiliuniverfali; Secunda ab

9 ab utraque

materia feniibili, retenta

materia intelligibili; Tertia

abftrahit

ab omni materia tam feniibili quam

intelligibili, Atcß

hxc tria abilra&io-

numgenera

triplex

quoque

obje&um

difciplinis

Theoreticis fubminiftrant

>

utinferius clarius oftendetur.

VIII. Primum abftra&ionis ge¬

nus_,

quod feparat materiam fenfibi-

lem univerfalem a materia

fenfibili

fingulari,

Phyfica fibi ädferit atque

vindicat,qua? non

peculiaria aliqua_^

corpora,

fed

corpus

in communi con-

fiderat, unde dicitur

obje&um fuurru,

a materia feniibili fingulari

abilrahe-

re. Et hxc abilra&io facile ab uno- quoque

intelligi potefl. licet enim u-

niverfalia nonexiftant nifi in

fmgula-

ribus,_opetarnen

cogitationum abitra-

£tivarum noilri intelleitus quisque

ii-

bi facile efformare

poteft ideam uni¬

verfalem, qua?

complexum omnium

iingulariürepraefentet.

Sic

utut

huma¬

nuni genus non

coniiftit nifi in indiτ

B viduis

ΙΟ

viduis Petri, Pauli, Titii& Seji, tame

cognofcendocommunemhominis na-

turam ab omnibus utique individuis ejus prasciiione mentis abilraho, &

eamipfam naturam in fe, non ut in__>

hoc aut illoexiftit,coniidero. Sic eti-

amPhyficus coniideratmateriampro-

uteil extenfa,divihbilis, mobilis &c.

non veroprout eil in hoc vel illo cor¬

pore fingulari.

§. IX. Scienthe Mathematica?, quas pur^

adpcllantur,confiderant

ea, qua?

ab omni materia feniibili funt abilra-

&a, tum univerfali tum fingulari rä- tione, ideoque objeélumfuum habenfc

•materiam indelligibilem, quam ipiis

mens nofhra per fecundum abilraéiio-

nis modum determinat. Dicuntur ali¬

as fola ratione objeélum fuum å ma¬

teria abitrahere, utid diilingvant ab obje&o Metaphyfices, quod iatius efl:

& compleclitur non folurn qua? ratio¬

ne, fed & re ab omni materia abilra- ö:a funt,^: Praeterea omnia, _qua? con-'

fideran-

II

fiderantur in Mathematicis, re ipfa_,

funtin materia, ibicß fuum

habent^

fundamentum, _neque å

materia reali¬

terunqa feparari

poiTunt: Sed

^tarnen

Mathematicus ea confiderat,non ut_^

funt'materiar fenfibili immerfa, Ted ^ut

infolaquantitatis

determinatione

con-

fiftunt&rationefunt amateriaabiira-

&a. Sic magnitudo &

figura

triangu-

li femper re ipfa

datur in materia

v.g.

in _auro, argento, ligno

vel alia

qua- cunque

materiaienlibili, in fuo

.tarne

formali conceptu fine

materia å

me concipitur,cum

adtendo ad iilius

pro- prietates, nimirum,

quod fit

v. g.

fi¬

gura tribus lineis

comprehenfa; quod

conftet tribus angulis>r qui

duobus

re&is funt äquales &c.

Hinc

dicuntur etiam harum difciplinarum obje&aentia rationalia

ideo, quod

per

rationem in formali fuo conceptu fe-

parentur a rebus

extenfis, in quibus

tarnen fuum habent fundamentum.

§. X. Reftat nunc,ut

paucis etiam

tertiam illam abftra&ionem adtinga-

musj

j

12

mus, qu#

pr^fcindit ab omni materia

tam fenfibili,quam etiam

intelligibili.

Atque

ha?c abllra&io Ρ hilofophhe pri¬

ma? competit,qua: necß corpora natu- ralia,_neq;

quantitates & figuras, quöad

priores concepfeus,

coniiderat, fcd

res

fibihabetfubje&as,qua? nullam

prors9

materiam in fuo conceptu

inclüdunt.

Etha?res tranfcendentalesdicunturre

& ratione fimul eiTe å materia abflra-

<äa?, quoniam pra?ter

hoc, quod fine

materia concipiuntur,etiam

feparatae

å materia funt. Sciendum autem eft

has non uniusmodi eiTe, fedaliquan-

tulum interfe differre. Hinc Philofo-

phi duplicem iis conftituere modum,

oftendentesquafdam

abfolute & fecun-

dumeilentiamå materiaeifeabftra&as, quatenus per

eifentiam immateriales

funt, ut Deus & reliqua?

fubftantia?

cogitantes;

quafdam

vero

permiffive

tantum& fecundumindifferentiam,ut Ens, fubftantia & accidens, quatenus materialibus pariter &

immateriatis

funt communes.